Kamila Mandżak, grupa 4

Przykłady wypowiedzi, zadań, problemów typowych dla pedagogiki ogólnej

Według Mariana Nowaka pedagogika ogólna stanowi kręgosłup, punkt centralny, koordynujący i chroniący nauki pedagogiczne przed niebezpieczeństwem rozproszenia lub zagubienia swojego pedagogicznego charakteru. Poszukuje logicznej, krytycznej i usystematyzowanej oraz ogólnie ważnej wiedzy w odniesieniu do tego wszystkiego, co określamy edukacją, a co szczególnie ukazuje się w konkretnej sytuacji określanej jako sytuacja wychowawcza. Jest teorią o procesie wychowania lub teorią o rzeczywistości wychowania.

Podstawowe trudności i problemy w pedagogice ogólnej łączą się z pojęciami i podstawowymi kategoriami pedagogicznymi. Pośród kategorii pedagogicznych wyróżniamy:

1. odpowiedzialność – obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za swoje lub czyjeś czyny;

2. podmiotowość – w jej ramach człowiek wierzy, że własna aktywność w znacznym stopniu zależy od niego samego;

3. samorealizacja – proces stawania się tym, kim się chce być, a nie tym, kim się jest;

4. tolerancja – wszystkie zjawiska i zachowania, które mimo tego, że nie będą nam się podobać i nie będziemy podświadomie, ani też świadomie mogli ich zaakceptować jako prawidłowe czy wręcz normalne, to jednak je uszanujemy;

5. twórczość – umiejętność wytwarzania czegoś, myślenia, wyrażania siebie, pewne spojrzenie na świat w sposób indywidualny, kreatywny, otwartość na świat.

Każdy pedagog ogólny powinien zadać sobie jedno podstawowe pytanie, które prowadzi nas do szczegółowego wyodrębnienia zadań pedagogiki ogólnej. To pytanie brzmi: „w jaki sposób jest w ogóle możliwe dokonanie opisu podstawowych struktur-w odniesieniu do wychowania?”.

ZADANIA PEDAGOGIKI OGÓLNEJ

Zadaniem pedagogów ogólnych jest przede wszystkim stwierdzanie czegoś znaczącego w odniesieniu do wychowania. Po pierwsze, co wydaje się być oczywiste, zadaniem pedagogiki ogólnej jest rzucenie światła na rzeczywistość wychowania. Drugim zadaniem jest wydobycie podstawowych kategorii pedagogicznych ukazujących edukację. Te kategorie pedagogiczne muszą być nakreślone w taki sposób, aby mogły odnosić się do faktycznych, realnych sytuacji wychowawczych, występujących w konkretnych sytuacjach pedagogicznych. Nie mogą one być abstrakcyjne, muszą istnieć i mieć odzwierciedlenie w rzeczywistości. Zadaniem pedagogiki ogólnej jest również towarzyszenie innym dyscyplinom pedagogicznym w wyjaśnianiu ich własnych kategorii, uzasadnianiu ich i naświetlaniu w konkretnych sytuacjach pedagogicznych. Każdy pedagog powinien bardzo dobrze znać pedagogikę ogólną oraz jej problemy.

WSPÓŁCZESNY KONTEKST ODPOWIADANIA NA PODSTAWOWOWE ZADANIA W PEDAGOGICE OGÓLNEJ

Współcześnie musimy zwrócić uwagę na to, że zakres zainteresowań pedagogiki znacznie się rozszerzył. Na co dzień wychowanie kojarzy nam się z rodzicami, nauczycielami, wychowawcami, czy też z duszpasterzami i kształceniem. W dzisiejszych czasach wychowanie widziane jest coraz częściej jako działalność i zadanie dla dorastającego pokolenia. Z definicji WYCHOWANIE to świadome i celowe działanie pedagogiczne, zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków w osobowości wychowanka (oddziaływuje na osobowość wychowanka). Wychowanie jest to proces, który wprowadza człowieka w świat komunikacji, wzajemnych wpływów i modyfikacji. Czasami wychowanie jest rozumiane jako wynik wszystkich wysiłków tego rodzaju działalności (tzn. komunikacji, wzajemnych wpływów między ludźmi). Najczęściej, gdy mówimy o wychowaniu, odnosimy się do jakiegoś systemu lub całości struktur, instytucji (takich jak szkoły) i procesów społecznych.

Wyróżniamy różne rodzaje wychowania. Są to:

1. wychowanie zróżnicowane przestrzennie

2. wychowanie zróżnicowane kulturowo wychowanie europejskie, azjatyckie, amerykańskie

3. wychowanie zróżnicowane narodowościowo

4. wychowanie zróżnicowane historycznie – starożytne, średniowieczne, nowożytne

5. wychowanie realizowane przez różnego rodzaju instytucje – rodzinne, szkolne, kościelne

6. wychowanie realizowane w różnych sytuacjach

7. wychowanie zróżnicowane przez sposoby postępowania

8. wychowanie zróżnicowane przez struktury

9. wychowanie zróżnicowane przez zasady stosowane ( do 7, 8 i 9: wychowanie prywatne i publiczne, świeckie i wyznaniowe, scentralizowane (skupione w jednym miejscu, pod jednym zarządem) i zdecentralizowane (Decentralizacja jest to ustawowe, trwałe, prawem chronione przekazywanie organom decentralizowanej władzy publicznej (gminom, powiatom, województwom) zadań, kompetencji i środków, w które do tej pory były wyposażone organy władzy centralnej)).

Często wychowanie kojarzy nam się ze szkołą i procesem nauczania szkolnego, stąd też pojęcie edukacja szkolna. W dzisiejszych czasach te perspektywy wychowania rozbudowały się i wzbogaciły o nowe aspekty. Wychowanie zaczęto pojmować jako system, tzn. zaczęto wierzyć, że wychowania nie otrzymuje się tylko w szkole i parafii, ale (i to nawet w znacznej części) na ulicy, wśród rówieśników, np. w czasie zabawy, oraz w wolnych chwilach za pośrednictwem mediów i literatury.

Wychowanie rozumiemy jako działalność wychowującą, tzn. nie sprowadza się już tylko do zwykłego działania i obecności tradycyjnych wychowawców zawodowych. Znaczenia nabierają grupy, liderzy, przywódcy partii i autorytety, takie jak np. mistrzowie sportu. Na wartości zyskują działacze społeczni, animatorzy społeczno-kulturalni, czy terapeuci, którzy wspomagają, z racji wykonywanego zawodu, proces wychowawczy dzieci. Wychowanie rozumiane jest również jako proces rozwoju osobowego. Wychowanek zaczyna sam być aktywnym twórcą swojego wychowania, jest on odpowiedzialny za swoje wychowanie. Czas życia ludzkiego, podlegający wychowaniu rozszerzył się i obejmuje już nie tylko okres szkolny i okres dorastania dziecka, ale nawet okres przed narodzeniem, tzw. edukacja prenatalna, oraz wydłużył się aż do wieku starszego (uniwersytety trzeciego wieku, nauczanie dorosłych).

Wychowanie stało się rozumiane jako relacja- ważna jest tutaj relacja wychowawca-wychowanek. Jest ona widziana jako spotkania świata kultury ze światem natury. Wychowanie pojmowane jest również jako efekt. Oznacza to, ze teoria wychowania ma wiele aspektów. Łączy się ono z rozwojem biologiczno-fizycznym, dojrzewaniem widzianym od strony psychologicznej, poznawaniem kultury, rozwojem moralnym i dojrzałością religijną. W wychowaniu intelektualnym dąży się do tego, aby połączyć kulturę i ducha humanistycznego z nauką i technologią.

KONIECZNOŚĆ NOWYCH UJĘĆ I REDEFINIOWANIA PODSTAWOWYCH POJĘĆ

W latach 20tych XX wieku pedagodzy zaczęli rozróżniać coraz częściej pomiędzy wychowaniem intencjonalnym a nieintencjonalnym. Za synonimy wychowania oraz za pojęcia wchodzące z wychowaniem w relacje zaczęto uważać takie pojęcia jak:

Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół); to proces nabywania dojrzałości społecznej albo kształtowanie się składających się na nie ról społecznych (S. Konarski); to proces rozwoju społecznego będący efektem nie kierowanych i nie uświadamianych oddziaływań otoczenia społecznego (Słownik psychologiczny, 1979)

Inkulturacja - to proces wrastania w kulturę danego społeczeństwa, sprawiający, że jednostka staje się integralnym członkiem tego społeczeństwa i nosicielem kultury (Nowa encyklopedia PWN, 1995), to uczenie się kultury (F. Kron).

Personalizm - W wychowaniu personalizm dążył do stopniowego doskonalenia się człowieka, przez nabywanie cech i sprawności, które zmierzają do stanowienia złożonego obrazu kultury w każdym człowieku. To stopniowe przyswajanie sobie rzeczywistości tym bardziej uczestniczy w procesie personalizacji, im bardziej osoba staje się samodzielną w dokonywaniu wolnych i spójnych wyborów.

Formacja sumienia - Sumienie oznacza świadomość wewnętrzną, wiedzę o czymś, współwiedzę. Chodzi o to, że ciągle towarzyszy mi ukryty we mnie świadek, który obserwuje moje postępowanie i ocenia je. Kształtowanie sumienia więc oznacza, że człowiek żyć bardziej świadomie, zwracając większą uwagę na to, co robi, wiedząc, co robi, i zarazem umiejąc ocenić swoje czyny i myśli. Sumienie mówi nam o tym, że należy czynić dobro a unikać zła. Przede wszystkim jednak wskazuje ono na zdolność człowieka do odróżniania dobra i zła; takiego odróżniania, w które wpisane jest” zobowiązanie do podążania za rozpoznanym dobrem a unikaniem zła.

Zasada przy formacji sumienia:

UCZYĆ ODRÓŻNIANIA DOBRA OD ZŁA

UCZYĆ PASJI ODKRYWANIA PRAWDY

WYJAŚNIAĆ: CO STANOWI O WIELKOŚCI, WARTOŚCI I GODNOŚCI CZŁOWIEKA

UWRAŻLIWIAĆ NA KIEROWANIE SIĘ W ŻYCIU POZNANĄ PRAWDĄ.

POMAGAĆ DEMASKOWAĆ WEWNĘTRZNE ZAKŁAMANIE

UWRAŻLIWIAĆ SIĘ NA OKAZYWANIE SZACUNKU

UCZYĆ SIĘ BEZINTERESOWNOŚCI W POSTĘPOWANIU

UCZYĆ SIĘ OKAZYWANIA SZACUNKU CZŁOWIEKOWI

UCZYĆ SIĘ UZASADNIANIA DECYZJI, WYBORÓW - RACJAMI ROZUMOWYMI

KIEROWAĆ SIĘ TYM, CO W DANEJ SYTUACJI SŁUŻY MOJEMU ŻYCIU I ROZWOJOWI, MOJEJ WIERZE

UCZYĆ KIEROWANIA SIĘ ZASADAMI MORALNYMI

OTWIERAĆ UMYSŁ I UCZUCIA NA SŁUCHANIE I ANALIZĘ OCEN KRYTYCZNYCH

UWRAŻLIWIAĆ SIĘ NA OBECNE W CZŁOWIEKU SKŁONNOŚCI DO MANIPULOWANIA PRAWDĄ

DOSTRZEGAĆ MECHANIZMY ZAGŁUSZANIA SUMIENIA

PRAWDĘ NALEŻY WYPOWIADAĆ

UCZCIWOŚĆ W MYŚLENIU

UCZYĆ SIĘ SAMODZIELNOŚCI I ODPOWIEDZIALNOŚCI W MYŚLENIU

DĄŻYĆ DO POŚWIĘCENIA, OFIARY I WYRZECZEŃ

WPROWADZAĆ W OSIĄGANIE SAMODZIELNOŚCI W SWOICH DECYZJACH MORALNYCH

Emancypacja (łac. emancipatio uwolnienie spod władzy manus, dosł. wypuszczenie z rąk) – emancypacja nauki, szkolnictwa i wychowania - pojęcie wprowadzone przez Hugo Kołłątaja(ksiądz, uczony, polityk, filozof i publicysta, jeden z głównych przedstawicieli polskiego Oświecenia).

Celem emancypacji było ograniczenie teologii, usunięcie scholastyki i astrologii na Uniwersytecie Krakowskim, wprowadzenie do studiów nauk przyrodniczych i filozofii oraz upowszechnienie nauki, oświaty i wychowania publicznego. Emancypacja nauki, szkolnictwa i wychowania stała się głównym zadaniem Komisji Edukacji Narodowej.