Prawo Cywilne materiał na egzamin końcowy

Prawo cywilne
 dr hab. Prof. US. Zbigniew Kuniewicz

Podręczniki: "Prawo cywilne część ogólna" Zbigniew Radwański, Adam Olejniczak

"Prawo cywilne część ogólna" Bronisław Ziemianin, Zbigniew Kuniewicz

"Prawo cywilne zarys części ogólnej" Aleksander Walter, Jerzy Ignatowicz, Stefaniuk

Przedmiot kończy się egzaminem, forma pisemna, odpowiedź na 3 pytania.


Prawo cywilne – ogół norm prawnych, które obowiązują w danym państwie tworzy system prawny. W tym systemie prawnym można wyróżnić dwa zasadnicze człony:

*Prawo prywatne(normy prawa prywatnego).

*Prawo publiczne(normy prawa publicznego).
Podstawą do wyróżnienia tych dwóch członów norm prawnych jest sposób regulowania stosunków prawnych pomiędzy podmiotami występującymi w stosunku prawa prywatnego bądź publicznego.

Jeżeli podmioty stosunku prawnego same decydują o kształtowaniu tego stosunku prawnego, wówczas mamy do czynienia z prawem prywatnym, czy też stosunkiem prawa prywatnego. Natomiast, jeżeli stosunek prawny pomiędzy podmiotami tego stosunku jest kształtowany na podstawie władczej decyzji/ingerencji organu administracji rządowej lub samorządowej to wówczas mówimy, że jest to stosunek prawny prawa publicznego, wtedy jedną ze stron tego stosunku prawnego jest zawsze organ władzy państwowej. (Tam gdzie mamy do czynienia z ingerencją władzą np. organ administracji państwowej wydaję koncesję na prowadzenie określonej działalności, mamy tutaj do czynienia z przykładem władza czego oddziaływania tego organu, na adresata tejże decyzji.)

Kształtowanie stosunków prawnych prawa prywatnego odbywa się na zasadzie przysługującej tym podmiotom ogólnej kompetencji do swobodnego kształtowania wiążących te podmioty stosunków prawnych (np. stosunków umowy).

Natomiast to oddziaływanie władcze w ramach stosunków prawa publicznego jest ściśle uregulowane w przepisach prawnych tzn. sfery tego oddziaływania (przypadki w których odpowiedni organ administracji państwowej może wydać decyzję są ściśle określone w przepisach prawnych, przepisach ustawowych) tylko w takich przypadkach to władcze działanie może mieć miejsce. Jeżeli w ustawie nie ma ustawy prawnej, by wydać taką decyzję, to organ władczy nie może wydać takiej decyzji.

W ramach tych 2 członów składających się na system prawny możemy wyróżnić pewne zespoły norm, które w sposób spójny i uporządkowany regulują określoną kategorię stosunków społecznych (określoną sferę życia społecznego). Tak wydzielony zespół norm nazywamy gałęzią prawa.

W związku z tym, w naszym systemie prawnym, wyróżniamy różne gałęzie prawa (prywatnego czy też publicznego). A jedną z takich gałęzi jest niewątpliwie prawo cywilne, które jest trzonem prawa prywatnego. W ramach gałęzi prawa publicznego należy wyróżnić: prawo administracyjne, prawo finansowe oraz prawo konstytucyjne.

Odrębność gałęziowa danych praw:

W prawie cywilnym podstawowym kryterium świadczących o odrębności gałęziowej, jest metoda regulowania stosunków cywilno-prawnych. Ta metoda charakteryzuje sie tym, ze podmioty tego stosunku prawnego mają względem siebie autonomiczną pozycję tzn. żadna ze stron stosunku cywilno-prawnego nie ma kompetencji by w sposób jednostronny kształtować pozycję prawną drugiej strony.
To jest stosunek cywilno prawny, chociaż w przypadku np. wypowiedzenia stosunku umownego jedna ze stron wypowiadając stosunek umowny kształtuje sytuację prawną drugiej osoby, jednak to kształtowanie sytuacji prawnej drugiej osoby wynika z wcześniej zawartej umowy , na której treść zgodził się dany podmiot.

Metoda regulacji opartej na zasadzie autonomicznej pozycji podmiotów, niekiedy w uproszczeniu mówi się, że ta metoda oparta jest na zasadzie równorzędności stron, każda ze stron ma takie same kompetencje względem drugiej strony. Jest to określenie nieścisłe, dlatego, gdyż prawa i obowiązki stron wg. Prawa Cywilnego nie muszą być jednakowe.

Jako dodatkowe kryterium poza wyżej wymienioną metodą, która pozwala odróżnić stosunek cywilno-prawny od innych stosunków prawnych, wskazuje się sposób ochrony interesów stron tego stosunku prawnego. Tym sposobem ochroną interesów jest odpowiedzialność odszkodowawcza. Zatem podmiot, który doznał uszczerbku w dobrach prawnie chronionych może żądać odszkodowania/naprawienia szkody.

Trzecim kryterium pozwalające klasyfikować zespół norm jako należący do danej gałęzi prawa wskazuje się sposób wyodrębnienia tychże norm a w szczególności formalne ich wydzielenie w postaci odrębnej regulacji prawnej, jaką najczęściej jest kodeks. Co do prawa cywilnego nie ma z tym problemu, gdyż jest Kodeks Cywilny. Normy prawa cywilnego są zawarte nie tylko w kodeksie prawa cywilnego, ale także w wielu aktach normatywnych poza kodeksem. Możemy spotkać się z wyodrębnieniem określonego zespołu norm jako odrębną gałęzią prawa chociaż ten zespól norm, nie ma odrębnego kodeksu (np. prawo administracyjne). W przypadku prawa pracy, które stanowi odrębną gałąź prawa, funkcjonuje kodeks praccy, natomiast w kwestiach nieunormowanych, odsyła do stosowania Kodeksu Cywilnego.

Kodyfikacja, jaką jest kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964roku, lecz samo prawo rodzinne i opiekuńcze nie jest odrębną gałęzią prawa, lecz jest częścią prawa cywilnego.

Mówiąc o wzajemnych relacjach pomiędzy poszczególnymi gałęziami prawa, zwłaszcza prawa prywatnego, najwięcej wątpliwości przysporzyło określenie relacji pomiędzy prawem cywilnym a prawem handlowym. Prawo handlowe zajmuje się problematyką przedsiębiorców i problematyką stosunków prawnych, które powstają w związku z prowadzoną przez te podmioty działalnością gospodarczą. Problem polega na tym, że tak jak w przypadku prawa rodzinnego, mamy do czynienia z odrębną regulacją prawną, która przybiera postać kodeksu. W związku z tym, że istnieje kodeks spółek handlowych powstaje pytanie o miejsce prawa handlowego w prawie cywilnym.

Zasada jedności prawa cywilnego – oznacza ona, że prawo handlowe jest częścią prawa cywilnego, a zatem nie stanowi odrębnej gałęzi prawa. Tę zasadę jedności prawa cywilnego wyraża zarówno artykuł 1 KC, który mówi, że "Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne miedzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi". Czyli przepisy KC znajdują zastosowanie niezależnie od tego czy wymienione w tym art. Podmioty, czyli osoby fizyczne i osoby prawne wykonują czy też nie wykonują działalności gospodarczej. Co więcej niektóre przepisy KC znajdują zastosowanie tylko wtedy gdy określony podmiot stosunku cywilnoprawnego ma status prawny. Tak jest na przykład z uregulowaną w kodeksie cywilnym instytucją prokury (pełnomocnika), któremu można udzielić jedynie przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.

W prawie cywilnym możemy wyróżnić określone działy:

*Część ogólna( zawiera instytucje prawne oraz wskazuje zasady, które są wspólne dla całego prawa cywilnego w szczególności wyjaśnia pojęcia podmiotu prawa cywilnego: pojęcie przedmiotu stosunku cywilnoprawnego, pojęcie czynności prawnych, określa zasady składania oświadczeń woli, sposób ich interpretacji, formy składania oświadczeń woli, rodzaje i skutki wadliwości oświadczeń woli oraz wyjaśnia pojęcie przedawnienia i przedstawicielstwa.

*Prawo rzeczowe: normy prawne, które odnoszą się do rzeczy, normy wyznaczają prawa podmiotowe bezwzględne, bezwzględny charakter praw podmiotowych polega na tym, że są one skuteczne wobec wszystkich.

*Prawo zobowiązań, ten dział zawiera normy prawne regulujący stosunki majątkowe a tym samym prawa podmiotowe o charakterze względnym. Prawa, które są skuteczne tylko wobec określonych podmiotów.

*Prawo spadkowe, w którym zawarte są normy prawne regulujące przejście majątku osoby zmarłej na inne podmioty.

*Prawo rodzinne jest to zespół norm prawnych regulujące stosunki majątkowe i niemajątkowe między małżonkami, między rodzicami i dziećmi a także między pozostałymi krewnymi i powinowatymi, a także regulujące instytucję np. kuratora.

*Prawo własności intelektualnej- w tym dziale zawarte są normy prawne regulujące prawa majątkowe, które przysługują określonym podmiotom, w stosunku do pewnych wytworów ludzkiego umysłu.

Zasady prawa:
Przez zasady prawa należy rozumieć takie normy prawne, które charakteryzują się szczególną podniosłością danej gałęzi prawa. One wyznaczają pewien kierunek interpretacji przepisów prawnych, gdyż wskazują na pewne wartości (założenia), którymi kieruje się ustawodawca.
Wśród takich zasad prawnych należy wyróżnić następujące zasady:
1. Poszanowania i ochrony osobowości każdego człowieka, która wyraża się tym, że każdemu człowiekowi przysługuje zdolność prawna, a po osiągnięciu pełnoletniości zdolność do czynności prawnych. Zasada ta wyraża się również w przyznaniu każdemu człowiekowi pewnych dóbr osobistych, które są niezbywalne (np. zdrowie, wolność, cześć), oraz zapewnieniem ochrony tych dóbr w przypadku ich naruszenia.
2. Autonomia woli (autonomiczna pozycja), która polega na tym, że podmioty stosunku cywilno-prawnego mają swobodę w kształtowaniu treści tego stosunku prawnego, ta zasada w szczególności wyraża się na płaszczyźnie stosunków zobowiązaniowych, a jej wyrazem jest tzw. Swoboda umów (czyli wolność co do wyboru z kim, jaką treść ma umowa, itd.).
3. Ochrona mienia (ochrona prawa własności), ochronę te zapewnia się przyznając podmiotowi uprawnionemu. Ta zasada jest także zasadą konstytucyjną, która stanowi w art. 64, że każdy ma prawo do własności (jednakowa ochrona dla wszystkich).
4. Ochrona zaufania podmiotu stosunku cyw.-praw. (ochrona dobrej wiary), polega na tym, iż chroni ona interesu osób, które działają w przeświadczeniu iż stan faktyczny jest zgodny ze stanem prawnym

Źródła prawa cywilnego:
Zgodnie z postanowieniem Konstytucji RP, źródłami powszechnie obowiązującego prawa są:
*konstytucja
*ustawy
*ratyfikowane umowy międzynarodowe
*rozporządzenia
*akty prawa miejscowego (stanowią źródła prawa powszechnie obowiązującego w Polsce, lecz na obszarze działania organów, które te akty ustanowiły)
*prawo Unii Europejskiej [od 1.05.04 r.] (prawo to znajduje bezpośrednie zastosowanie np. w rozporządzeniach, natomiast inne akty, takie jak dyrektywy wymagają wdrożenia do nowego porządku prawnego)

Te źródła prawa, to prawo stanowione, a więc akty wydawane przez odpowiednie organy)

Natomiast nie jest źródłem prawa tzw. prawo zwyczajowe. Prawo zwyczajowe, to takie społeczne ukształtowane normy postępowania, które na podstawie decyzji odpowiednich organów stosujących prawo (Sądy), zostają włączone do obowiązującego porządku prawnego, wtedy mamy do czynienia z prawem zwyczajowym.

Natomiast od prawa zwyczajowego należy odróżnić zwyczaj, czyli przyjęta w danej społeczności praktykę pewnego postępowania. Różnica pomiędzy prawem zwyczajowym, a zwyczajem, polega na tym, że norma prawa zwyczajowego ma charakter obowiązujący. Natomiast zwyczaj nie ma charakteru obowiązującego, w tym sensie że jego naruszenie nie spowoduje ujemnych konsekwencji prawnych. Tym niemniej w wielu przypadkach, to nabiera on doniosłości prawnej przez to, że ustawodawca odwołuje się do określonych zwyczajów np. przy określeniu skutków czynności prawnych. Czynności prawne nie wywołują tylko skutków w jej wymienionych, ale także tę, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów.

Normy prawa cywilnego zawarte są w przepisach prawnych. Na podstawie przepisów prawnych, dowiadujemy się jakie są normy prawne, a ten proces myślowy, który polega na odtworzeniu norm prawnych z przepisów prawnych to wykładnia prawa (interpretacja).

Każda norma prawna jest pewną regułą postępowania, określającą kto, w jakich okolicznościach i w jaki sposób powinien się zachować. Określenie tego kto i w jakich okolicznościach nazywamy hipotezą normy prawnej, natomiast te część normy prawnej wskazujące określone zachowanie się nazywamy dyspozycją. Te normy prawa cywilnego, z uwagi na sposób określenia okoliczności ich zastosowania, możemy podzielić na normy bezwzględnie wiążące, normy względnie wiążące i normy jednostronnie bezwzględnie wiążące.

Normy bezwzględnie wiążące to normy „JUS COGENS”, charakteryzuje je to, że zastosowanie tych norm, nie może być wyłączone ani ograniczone wolą stron.
Niejednokrotnie o tym czy mamy do czynienia z normą bezwzględnie wiążącą decyduje ustawodawca, wyraźnie przewidując taki właśnie charakter tychże norm (np. w art. 119 KC „terminy przedawnienia roszczeń, nie mogą być przedłużone, ani skrócone przez czynność prawną”). Podobnie nie mona wyłączyć, ani ograniczyć z góry, odpowiedzialności osób prowadzących na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład, wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody.

Normy względnie wiążące to normy „JUS DISPOSITIVUM”. Charakteryzują się tym, że znajdują zastosowanie wówczas, gdy same strony nie uregulowały konsekwencji prawnych, w sposób odmienny niż to zostało uregulowane w dyspozycji danej normy. W przypadku gdy mamy do czynienia z normami, ustawodawca posługuje się następującymi określeniami: „jeżeli strony inaczej nie postanowiły, albo z braku odmiennej umowy, chyba że umowa stanowi inaczej, wtedy nie mamy wątpliwości że mamy do czynienia z normą względnie wiążącą”.

Normy jednostronnie bezwzględnie wiążące to normy „Semiimperatywne” to normy, które przewidują minimalny zakres ochrony interesu jednej ze stron stosunku cywilnoprawnego, co oznacza że postanowienia umowne mogą zmieniać treść tej umowy, ale tylko w jednym kierunku tzn. że postanowienia umowne będą korzystniejsze dla strony objętej ochroną.

21.10.13

Stosunek cywilno-prawny i jego elementy:
Stosunek cyw.-praw. to stosunek społeczny, normowany przepisami prawa cywilnego i jest to zawsze stosunek pomiędzy określonymi podmiotami, którymi mogą być ludzi bądź jednostki organizacyjne. W tym stosunku cyw.-praw. wyróżniamy trzy elementy:
1. Podmioty stosunku – osoby bądź jednostki organizacyjne, pomiędzy którymi stosunek istnieje bądź powstaje
2. Przedmiot stosunku – to to czego ten stosunek dotyczy np. rzeczy, praw
3. Treść stosunku, to prawa i obowiązki jakie przysługują podmiotom tego stosunku

W prostym stosunku cyw.-praw. (jest on rzadko spotykany) mamy do czynienia z jedną stroną, która jest uprawnioną, i drugą stroną, która ma obowiązek. (np. umowa darowizny)

W stosunku złożonym, obie strony tego stosunku prawnego występują wobec siebie jednocześnie, jako podmioty uprawnione i zobowiązane. (np. umowa sprzedaży)

Treść uprawnień podmiotu w ramach stosunku cyw.-praw. Tworzy prawo podmiotowe, które jest elementem treści tego stosunku cyw.-praw.

Prawo podmiotowe jest pewną sytuacją prawną wyznaczoną podmiotom stosunku cyw.-praw. Przez obowiązujące normy prawne, które to normy chronią określone interesy tychże podmiotów.

Na tę sytuację prawną (prawo podmiotowe) składają się określone zachowania faktyczne, bądź konwencjonalne podmiotu uprawnionego, z którymi związane są zawsze obowiązki innego podmiotu.

Mamy zatem rozmaite prawa podmiotowe np. prawo własności. Na tę sytuację prawną, określaną jako prawo podmiotowe składa się szereg uprawnień, czyli w określone sposób wyróżnionych elementów treści prawa podmiotowego.

Niejednokrotnie korzystanie z prawa podmiotowego przez podmiot uprawniony nie wymaga analizy całej sfery uprawnień, która składa się na treść tego prawa, tylko uwzględniany jest pewien fragment tego prawa podmiotowego (wybrane uprawnienia będące częścią prawa podmiotowego)
W związku z tym ten wyróżniony element prawa podmiotowego nazywa się uprawnieniem.
Uprawnienia z kolei możemy podzielić na:
*roszczenia –polega na tym, że indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek spełnić świadczenie na rzecz podmiotu uprawnionego. A zatem ten podmiot uprawniony, może żądać aby podmiot zobowiązany zachował się w określony sposób. Roszczenie w sposób uproszczony, to uprawnienie skonkretyzowane pod względem treści i podmiotu, a zatem wiadomo kto wobec kogo, i w jaki sposób powinien się zachować. Te roszczenia możemy podzielić na:
a) wymagalne – wymagalne to takie, co do których spełnione zostały wszystkie przesłanki powodujące obowiązek świadczenia
b) niewymagalne
*uprawnienia kształtujące –polegają na tym, że określonemu podmiotowi przysługuje kompetencja do zmiany lub zakończenia łączącego stanu stosunku prawnego, w drodze jednostronnej czynności prawnej. Przykładem takiego uprawnienia jest uprawnienie do wypowiedzenia stosunku umownego. Przykładem uprawnienia kształtującego jest nie tylko wypowiedzenie, ale też odstąpienie od umowy, ale również uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia woli, jeżeli to oświadczenie zostało złożone pod wpływem groźby. W przypadku skorzystania z uprawnienia kształtującego druga strona nie składa żadnego oświadczenia, ale jeżeli spełnione są przesłanki do skorzystania z uprawnienia kształtującego, to obowiązkiem drugiej strony jest uznać (zaakceptować) nowy stan prawny, który powstał na skutek złożenia oświadczenia woli, będącego uprawnieniem kształtującym.
*zarzuty – jest uprawnieniem, które polega na odmowie spełnienia roszczenia. Skuteczne podniesienie zarzutu powoduje, że podmiot uprawniony, nie może domagać się spełnienia roszczenia, a zatem jego roszczenie nie będzie zaspokojone. Przykładem jest zarzut przedawnienia, który przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe, a skutek przedawnienia polega na tym, że po upływie określonego terminu, dłużnik przez podniesienie zarzutu przedawnienia, może uchylić się od obowiązku zaspokojenia wierzyciela. Innym przykładem jest zarzut potrącenia, które polegają na tym, że jeżeli dwie osoby wystąpiły względem siebie jako dłużnicy i wierzyciele, to każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości co do gatunku, a obie wierzytelności są wymierne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym.

29.10.13

Problematyka rodzajów praw podmiotowych
Podstawowe rodzaje praw podmiotowych

Z punktu widzenia skuteczności względem innych osób praw podmiotowych:

1. Prawa podmiotowe bezwzględne są skuteczne wobec wszystkich- ERGA OMNES tzn., że na wszystkich podmiotach spoczywa obowiązek nieingerowania w sferę spraw objętych zakresem danego prawa podmiotowego. Przykładem praw podmiotowych bez: praw własności i inne prawa rzeczowe, a także prawa na dobrach niematerialnych w szczególności prawa chroniące dobra osobiste. Jest to zachowanie bierne, musza powstrzymać się od działania. Obowiązuje zasada zgodnie z która katalog tych praw jak tez w dużej mierze treść tych praw podmiotowych określona jest przez ustawodawcę. Mówimy tutaj o tzw. zamkniętym katalogu praw podmiotowych bezwzględnych- NUMERUS CLAUSUS tzn. , że podmioty prawa podmiotowego mogą powoływać do życia, tworzyć tylko takie prawa podmiotowe bezwzględne jakie przewidziane są w ustawie. Obowiązek biernego zachowania się NON FACERE.

2. Prawa podmiotowe względne, ich charakterystyczna cecha jest to, ze są skuteczne jedynie względem określonych podmiotów, czyli, ze podmiot uprawniony w ramach prawa podmiotowego Względnego może domagać się, żądać określonego zachowania się nie od każdego podmiotu, a tylko od określonego podmiotu. Takie prawa podmiotowe. Względne występują w stosunkach zobowiązaniowych, a stosunek zobowiązaniowy polega na tym, z wierzyciel może żądać od dłużnika spełnienia świadczenia, dłużnik powinien to świadczenie spełnić. Taka definicje zawiera art. 353 §1 KC. W tym przypadku podmioty są skonkretyzowane (wierzyciel i dłużnik). Ten stosunek cywilno prawny łączy dwa pomioty w ramach tego stosunku. Obowiązuje zasada swobody kształtowania treści tych praw, zupełnie inaczej niż w prawach podmiotowych bezwzględnych. Strony zawierające umowę, mogą ten stosunek ułożyć według własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie był sprzeczny z natura prawna tego stosunku prawnego, z ustawa, ani z zasadami współżycia społecznego. Podstawowe typy umów zawarte są w kodeksie cywilnym, począwszy od umowy sprzedaży, pożyczki, przewozu, ubezpieczenia. Tutaj nie obowiązuję zasada zamkniętego katalogu tych umów co oznacza, ze strony mogą zawrzeć umowę, która nie odpowiada tym wyróżnionym w kodeksie cywilnym typom umów. Taka umowa będzie ważną, bo strona przysługuje kompetencja w ramach ich autonomii woli, a jedynymi ograniczeniami są natura stosunku prawnego, ustawa i zasady współżycia społecznego. Np. udzielenie korepetycji prze nauczyciela, umowa starannego działania.

Wśród praw podmiotowych wyróżniamy:

1. Prawa akcesoryjne i prawa związane. Prawa akcesoryjne to prawa niesamoistne, a ich funkcja, cel polega na tym, iż służą umocnieniu innych praw podmiotowych np. hipoteka, która służy umocnieniu wierzytelności, którą zabezpiecza. Prawa podmiotowe związane są to prawa, które nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu prawnego i jak sama nazwa wskazuje są ściśle powiązane z innym prawem podmiotowym tzw. prawem wolnym. (np. Prawo własności budynków i urządzeń wzniesionych przez wieczystego użytkownika na oddanym mu w użytkowanie wieczyste gruncie).
To prawo jest w tym przypadku prawem związanym w użytkowaniem wieczystym ( art. 235 § 2 KC.) Związanie tego prawa w konsekwencji wyraża się tym, iż prawo własności tych urządzeń i budynków może być przeniesione na inny podmiot tylko razem z prawem użytkowania wieczystego.

Z punktu widzenia interesu jakie realizują prawa podmiotowe możemy mówić o:

1. Prawach majątkowych i niemajątkowych. Prawa majątkowe( prawa własności, wierzytelności, majątkowe prawa na dobrach niematerialnych). Prawa niemajątkowe (prawa osobiste, prawo do czci, wizerunku, a także nie majątkowe prawa rodzinne)

Z PUNKTU WIDZENIA MOZLIWOSCI ZMIANY PODMIOTU UPRAWNIONEGO mówimy o :

1. Prawach przenoszalnych i prawach nieprzenoszalnych.

Panuje zasada, ze praw nie majątkowe nie mogą być przeniesione na inny podmiot, a prawa majątkowe mogą być przeniesione na inny podmiot. Przeniesienie na inny podmiot w prawie przenoszalnym może nastąpić na skutek zbycia lub na skutek dziedziczenia.

Zbycie polega na przeniesieniu prawa podmiotowego na inny podmiot w drodze czynności prawnej i zgonie z art. 57 KC jeżeli według ustawy prawo jest zbywalne to strony nie mogą w drodze czynności prawnej wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia tego prawa. Innymi słowy jeżeli to prawo ma charakter prawa zbywalnego to w drodze czynności prawnej, umowy strony nie mogą zmienić charakteru tego prawa. Mogą natomiast umowie się, ze podmiot uprawniony nie dokona oznaczonych rozporządzeń tym prawem. Nie można w drodze umowy, czynność prawna zmienić zbywalnego charakteru prawa, które z ustawy jest zbywalne. Podmiot któremu przysługuje te prawo może przyjąć na siebie zobowiązanie, ze nie dokona zbycia np. w określonym czasie. Jeśli naruszy to zobowiązanie to naruszenie to nie wpływa na prawa nabywcy. Natomiast może powodować konsekwencje prawne w szczególności pociągać za sobą odpowiedzialność odszkodowawcza tego podmiotu, który nie dotrzymał przyjętego na siebie zobowiązania.

O kategorii tych praw decyduje ustawodawca, wynika to z ustawy i strony nie maja kompetencji by w drodze umowy, czynności prawnej ten charakter prawny tych praw podmiotowych zmieniać.

Przedmioty stosunków cywilno-prawnych.

Przedmiotem jest to, czego dany stosunek cywilno-prawnych dotyczy. Jednym z najczęściej występujących przedmiotów stosunku cywilno –prawnego są rzeczy. W świetle kodeksu cywilnego rzeczami są tylko rzeczy materialne. Taka definicje rzeczy jako przedmiotu prawnego podaje art. 45 KC. Doktryna dodaje jeszcze jeden element, który pozwala kwalifikować rzecz jako przedmiot stosunku. Pierwsza przesłanka cywilno-prawna jest poza charakterem materialny rzeczy, druga przesłanka jest wyodrębnienie tego materialnego przedmiotu z przyrody w taki sposób, aby ów przedmiot mógł być przedmiotem stosunku cywilno-prawnego np. powietrze jest przedmiotem materialny, ale dopiero w pojemniku będzie traktowane jako rzecz. Ustawodawca zwiera pewne wyłączenia w zakresie kwalifikowania pewnych przedmiotów jak i rzeczy, rzeczami nie są np. zwierzęta, zwierzę traktowane jest jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, ale nie jest to w świetle ustawy rzecz. Chociaż w sprawach nieunormowanych w ustawie do zwierząt ustawodawca nakazuje do zwierząt bezpośrednio stosować przepisu do rzeczy. Niektóre rzeczy ze względu na ich charakter ustawodawca wyłącza z obrotu. Np. ludzkie komórki, tkanki, narządy, zwłoki ludzkie. Z prawnego punktu widzenia najistotniejszy podział rzeczy na rzeczy ruchome i nieruchomości.

Podział rzeczy na rzeczy ruchome i nieruchomości.
Jest to podział wyczerpujący i rozłączny, dychotomiczny tzn. ze określa cechy jednej kategorii przedmiotów i wszystkie pozostałe, które nie mieszczą się w tej kategorii należą do drugiej klasy przedmiotów. Taka kategoria rzeczy, która jest zdefiniowana są nieruchomości, wszystkie pozostałe rzeczy, które nie spełniają cech nieruchomości, są rzeczami nieruchomymi. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej, stanowiące odrębny przedmiot własności jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią one odrębny od gruntu przedmiot własności. Z tej definicji pojęcia art. 46 §1 wynika, ze możemy wyróżnić trzy kategorie nieruchomości:

*nieruchomości gruntowe, czyli grunty będące odrębnym przedmiotem własności, liczba nieruchomości gruntowych może się zmieniać, chociaż jest

*nieruchomości budynkowe

*nieruchomości lokalowe

O tych nieruchomościach można mówić tylko wtedy, gdy są one trwale z gruntem związane. Druga ważna cecha to to, że budynkom lub ich częściom przysługuje nazwa, można nazywać je nieruchomościami, jeśli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntów przedmiot własności, czyli może być nieruchomością.

SUPERFCIES SOLO CEDI- zasada ta mówi, ze wszystko co wznosi się nad gruntem przypada gruntowi, czyli wszystko co zostało z gruntem związane dzieli los prawny gruntu, czyli ten kto jest właścicielem gruntu pozostaje też właścicielem budynku, który został na tym gruncie wzniesiony niezależnie od tego, kto taki budynek wzniósł i z czyich środków został wzniesiony budynek, ale będzie inaczej tzn. ze będziemy mieli do czynienia z właścicielem budynku trwale związanego z gruntem jeżeli będzie obowiązywał przepis szczególny, który taką własność nieruchomości budynkowej będzie wyrażał. Przykład z art. 235 k.c. budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie skarbu państwa lub gruncie należących do jednostek samorządu terytorialnego przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. Kto inny jest właścicielem gruntu, a kto inny właścicielem budynku. Zawsze tam, gdzie taki szczególny przepis wyrażający prawo własności budynków odrębne od prawa własności gruntu nie obowiązuje, to obowiązuje zasada SUPERFICIES SOLO CEDI, ale wówczas nie mamy do czynienia z nieruchomością budynkową. W takim przypadku nieruchomość jest częścią składową gruntu. To co zostało powiedziane odnosi się także do nieruchomości lokalowych, czyli części budynków trwale z gruntem związanych, które mogą stanowić odrębna nieruchomość, jeżeli na mocy przepisu szczególnego stanowią odrębny od gruntu lub budynku przedmiot własności. Takimi przepisami szczególnymi są przepisy ustawy o własności lokali z 1994 r. Pojecie składowej jest pojęciem prawnym. Częścią składową rzeczy jest wszystko to co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości, czyli całej rzeczy albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany odłączonego. Część składową rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności ani innych praw rzeczowych np. o części składowej auta jest silnik, każde z kół, częścią składową nieruchomości są budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej. Jeżeli mamy do czynienia z nieruchomością lokalowa składająca się z 3 pokoi to ich właścicielem może być ten kto jest właścicielem całego lokalu. Natomiast można rozporządzić tymi pokojami w inny sposób, który nie będzie polegał na przeniesieniu prawa rzeczowego do tych pomieszczeń. Natomiast przedmiotów cywilno prawnych mogą być przynależności. Przynależnościami są rzeczy ruchome, które są potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią z faktycznym związku odpowiadającemu temu celowi, właścicielem rzeczy głównej i przynależności musi być ta sama osoba np. przynależnością auta jest kompleks kluczy, przynależnością nieruchomości może być np. tablica informacyjna na wydziale w budynku. Czynność prawna, której przedmiotem jest rzecz główna, odnosi skutek taki, że względem przynależność, chyba, ze co innego wynika z treści prawnej albo przepisów szczególnych to oznacz, ze jeśli przynależności samochodu jest komplet kluczy, to sprzedając te rzecz, sprzedaje go z przynależnościami o ile te rzeczy ruchome nie zostały wyłączone przez strony zawierające umowę.


Przedmiotem stosunków cyw-prawnych mogą być pożytki. KC wyróżnia dwie zasadnicze:

Pożytki rzeczy. W ramach pożytków rzeczy występują pożytki naturalne rzeczy i pożytki cywilne rzeczy. Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy np. owoce zebrane z drzewa, zboże zebrane z pola, żwir ze żwirowni. Natomiast pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego, jeżeli wydzierżawię lub wynajmę lokal, to dochodem cywilnym z tej rzeczy będzie pobierany czynsz.

Pożytki Prawa. Pożytkami prawa są dochody jakie to prawo przynosi zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Jeżeli zawre kwotę pożyczki, to dochodem prawa będę odsetki od tej pożyczki.

Dobra osobiste, Papiery wartościowe, pieniądze, a także może wystąpić przedsiębiorstwo. Pojecie przedsiębiorstwa w przepisach prawnych może być użyte w trzech znaczeniach w znaczeniu podmiotowym, w znaczeniu funkcjonalnym i w znaczeniu przedmiotowym. W znaczeniu podmiotowym pojecie przedsiębiorstwa służy do określenia podmiotu prawa, podmiotu stosunku cywilno-prawnego. W znaczeniu funkcjonalnym pojecie przedsiębiorstwa służy do wyrażenia pewnej działalności gospodarczej. Mówimy wówczas, że dany podmiot działa w zakresie swojego przedsiębiorstwa, np. zawarł umowę zobowiązując się w zakresie swojego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym, oznacza zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej, zespół składników ma cechę zorganizowania, a po 2 ze nadają się do prowadzenia działalności gospodarczej. W skald tego zespołu składników w szczególności wchodzi: oznaczenie, które indywidualizuje przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa), po 2 jest to prawo własności rzeczy ruchomych i nieruchomości, w tym urządzenia, materiały i towary, a także inne prawa rzeczowe do ruchomości lub nieruchomości. Po 3 są to prawa wynikające z umów najmu lub dzierżawy rzeczy ruchomych oraz nieruchomości, a także prawa do korzystania z tych rzeczy wynikające z innych stosunków prawnych ( np. wynikające z umowy leasingu, czy z umów). Po 4 są to wierzytelności i środki pieniężne oraz prawa z papierów wartościowych np. akcje czy obligacje. Po 5 są to koncesje, licencje i zezwolenia. Po o 6 są to patenty oraz inne prawa własności przemysłowej. Po 7 są to majątkowe prawa własności i majątkowe prawa pokrewne. Po 8 to tajemnice przedsiębiorstwa i po 9 księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Taki wykaz składników przedsiębiorstwa w ujęciu przedmiotowym zawiera art. 55 ze znacznikiem 1 KC. Ale nie są to części składowe przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwo nie jest rzeczą. Na podkreślenie zasługuję, że wyliczenie tych elementów przedmiotowych ma charakter przykładowy. To oznacza, ze w określonym stanie faktycznym odnoszącym się do danej sytuacji danego przedsiębiorstwa pewnych elementów może nie być, a mogą występować inne elementy, których przepis nie wymienia. W obu tych przypadkach będziemy mieli do czynienia z przedsiębiorstwem rozumianym przedmiotowo, o ile spełniona jest jego definicja, czyli będzie to zorganizowany zespół a po 2 będzie on przeznaczony do działalności gospodarczej.

12.11.13

Co oznacza ,że w danym rozpatrywaniu i przypadku wśród elementów przedsiębiorstwa rozumianego przedmiotowo mogą wchodzić także inne składniki, których ten przepis nie wymienia, a pewnych elementów, składników określonych w Art.55.1 kodeksu cywilnego może zabraknąć. Ustawodawca wprowadził do kodeksu definicję przedsiębiorstwa w ujęciu przedmiotowym po to, aby można było dokonać rozporządzenia przedsiębiorstwem tak rozumianym w drodze jednej czynności prawnej.

Jeśli by takiej definicji nie było to rozporządzenie składnikami przedsiębiorstwa wymagałoby dokonania tylu czynności prawnych, zawarcia tylu umów ile byłoby składników w tym przedsiębiorstwie, a ponieważ jest taka definicja w systemie prawnym dlatego też czynność prawna, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo obejmuje wszystko co wchodzi w skład tego przedsiębiorstwa. O ile strony nie postanowiły inaczej albo przepis szczególny nie stanowi inaczej.

Przepis prawny, który wyłącza pewne składniki z tego zespołu określanego mianem przedsiębiorstwa i tym samym nie mogą być one przedmiotem rozporządzenia albo też strony, które zawierają umowę postanawiają, że określony składnik/składniki np. określona nieruchomość nie przejdzie, nie zostanie przeniesiona na nabywcę wraz z przedsiębiorstwem.

Przedsiębiorstwo jest niezwykle ważnym aspektem majątku czy też mienia przedsiębiorcy, któremu przysługuje owe przedsiębiorstwo stąd pozbycie się przedsiębiorstwa, mogłoby narazić na niebezpieczeństwo czy też zagrozić interesom wierzycieli przedsiębiorcy. Z tego też względu ustawodawca chroni interesy wierzycieli, a ochrona polega na tym, że w przypadku zbycia przedsiębiorstwa ustawodawca w art. 554 przewiduje solidarną odpowiedzialność nabywcy i zbywcy przedsiębiorstwa za zobowiązania związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

Odpowiedzialność zbywcy jest odpowiedzialnością pełną. Natomiast odpowiedzialność nabywcy ma charakter ograniczony i ogranicza się ona do wartości nabytego przedsiębiorstwa ustalanej według stanu z chwili nabycia przedsiębiorstwa i według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela. Bez zgody wierzyciela(i) tej odpowiedzialności nie można ograniczyć ani wyłączyć.

Podmioty stosunków cywilno-prawnych
Kto, między kim, a kim może zawierać stosunki prawne – art. 1 KC
Podmiotami są osoby fizyczne, osoby prawne. To nie jedyne podmioty. Trzecią kategorią podmiotów stosunków cywilno-prawnych – wymienia tę kategorię art. 331 KC , a stanowią ją jednostki organizacyjne, nie posiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Każdy podmiot stosunków cywilno-prawnych (każdego, kto jest podmiotem)charakteryzują co najmniej dwie cechy:

1. Posiada zdolność prawną- oznacza możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków, nie przesądza o tym, że danemu podmiotowi przysługują prawa lub obowiązku. Jedynie wyraża to, że mogą mu przysługiwać.

2. Posiada(lub może posiadać) zdolność do czynności prawnych- oznacza możliwość podejmowania takich działań, które są czynnościami prawnymi, czyli oznacza możliwość podejmowania działań wywołujących skutki prawne, które to skutki prawne polegają na powstaniu, zmianie lub ustaniu stosunków cywilno-prawnych.

Osoby fizyczne – pojęcie odnosi się do człowieka, który jest uczestnikiem czynności cywilno- prawnych. Każdą osobę fizyczną wyróżnia, czy też indywidualizuje jego imię i nazwisk, jego stan rodzinny, płeć, wiek, pochodzenie, a także miejsce zamieszkania . Niezwykle istotne dla określenia pewnych konsekwencji prawnych, wynikających z podejmowania pewnych działań prawnych. Przede wszystkim miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Miejscem zamieszkania nie jest adres, lecz miejscowość. Przy określeniu miejsca zamieszkania bierze się pod uwagę dwa elementy- element obiektywny, jakim jest faktyczne przebywanie w danym miejscu i element subiektywny, który wyraża się zamiar stałego pobytu.

Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania, a kilka miejsc pobytu.

Zdolność prawną posiada każdy człowiek- każda osoba fizyczna od chwili urodzenia. Ustawodawca normuje, reguluje także w pewien sposób okres życia prenatalnego życia człowieka, czyli sytuację płodu ludzkiego. Mianowicie – przyznaje mu pewną zdolność prawną, jest to zdolność warunkowa i polega na tym, że warunkiem zdolności prawnej jest urodzenie się go żywego. W ten sposób może być np. spadkobiercą/zapisobiercą dziecko, które zostało poczęte ale urodziło się po śmierci spadkodawcy . Tutaj warunkiem przyznania zdolności cywilno-prawnej jest to, że było ono poczęte w chwili otwarcia spadku- chwili śmierci spadkodawcy. Podsumowując zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia aczkolwiek w pewnych sytuacjach ustawodawca stanowi pewną zdolność prawną dziecku poczętemu – jeszcze nienarodzonemu( warunkiem zawieszającym takiej zdolności jest urodzenie się płodu żywego ).

Zdolność prawna co do zasady przysługuje każdemu człowiekowi i w takim samym zakresie.

Tę zdolność prawną wyznacza jednak ustawodawca, wyznacza ją treść obowiązujących norm prawnych, w związku z tym ta zasada ogólna polegająca na pełnej zdolności osób fizycznych może podlegać ograniczeniom polegającym na tym, że określone prawa lub obowiązku mogą przysługiwać jedynie pewnym podmiotom, pewnym osobom fizycznym, które spełniają kryteria zawarte w przepisach prawnych np. przepis szczególny stanowi, że członkiem zarządu spółki kapitałowej może być jedynie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych a ponadto nie może to być osoba, która została skazana, za pewne przestępstwa określone w kodeksie karnym w tym przypadku mielibyśmy do czynienia z ograniczeniem wolności cywilno-prawnej.

Zdolność prawna przysługuje osobom fizycznym od chwili urodzenia do chwili śmierci. Śmierć oznacza kres, ustanie osoby fizycznej, przestaje być podmiotem, w związku z tym przysługujące takiej osobie prawa i obowiązki gasną lub przechodzą na inne podmioty w szczególności te, które mają charakter osobisty i były związane z osobą fizyczną. Natomiast te, które nie miały charakteru osobistego- prawa i obowiązki o charakterze majątkowym przechodzą na inne osoby a to przejście praw i obowiązków następuje, jest efektem dziedziczenia. Jako moment śmierci osoby fizycznej przyjmuje się nieodwracalne ustanie funkcji mózgu człowieka.

Drugą cechą osób fizycznych jest zdolność do czynności prawnej. W przypadku osób fizycznych przymiot zdolności do czynności prawnych nie jest immanentnie związany z osobą fizyczną. Tak jak zawsze osobie fizycznej przysługuje zdolność prawna i co do zasady jest ona pełna o tyle w zakresie zdolności do czynności prawnej w odniesieniu do osób fizycznych możemy wyróżnić następujące trzy sytuacje:

1. Brak zdolności do czynności prawnych.

2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych.

3. Pełna zdolność do czynności prawnych.

Takiej zdolności nie mają osoby, które nie ukończyły 13 roku życia oraz osoby, które zostały całkowicie ubezwłasnowolnione.

O ubezwłasnowolnieniu decyduje sąd, a można ubezwłasnowolnić całkowicie tylko osobę, która ukończyła lat 13 zaś przesłankami uzasadniającymi są choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne w szczególności ustawodawca wymienia tutaj pijaństwo lub narkomanię, które występują w takim stopniu, że uniemożliwiają danej osobie kierowanie swoim postępowaniem. Dla osoby, która została całkowicie ubezwłasnowolniona sąd ustanawia opiekuna, chyba, że ta osoba zostaje pod opieką rodzicielską. Osoba, która nie jest zdolna do czynności prawnej nie może dokonywać czynności prawnych- za tę osobę czynności dokonuje przedstawiciel tj. opiekun/rodzice. Natomiast gdyby taka osoba dokonała czynności prawnych to czynność prawna byłaby bezwzględnie nieważna. Od zasady braku zdolności do czynności prawnej wymienionych osób fizycznych ustawodawca przewiduje jednak wyjątek polegający na tym, że przyznaje im warunkową zdolność do czynności prawnych. Polega ona na tym, że osoba nie mająca zdolności do czynności prawnych może zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Umowy takie staną się ważne z chwilą ich wykonania. Jest to warunkowa zdolność do czynności prawnych, a warunkiem ważności wymienionych umów jest to, że nie pociągają one za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnej.

Podmioty stosunków cywilno-prawnych
Przede wszystkim kategorię stosunków cywilno- prawnych wymienia art. 1 K.C., w związku z tym podmiotami tych stosunków są osoby fizyczne i osoby prawne, ale te dwie kategorie o których mowa w art. 1 to nie są jedynie podmioty, ponieważ jest też trzecia kategoria podmiotów stosunków cywilno-prawnych. Wymienia tę kategorię art. 33 z indeksem 1, K.C. A kategorię tę stanowią jednostki organizacyjne, nie mające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Każdy podmiot stosunków cywilno- prawnych charakteryzują co najmniej dwie cechy:

  1. Posiada zdolność prawną

  2. Posiada (lub może posiadać) zdolność do czynności prawnych

Zdolność prawna - oznacza możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków (taką potencjalną możliwość); nie przesądza o tym, że danemu podmiotowi nie przysługują określone prawa i obowiązki, a jedynie wyraża to, że mogą mu przysługiwać.

Zdolność do czynności prawnej - oznacza możliwość podejmowania takich działań, które są czynnościami prawnymi, czyli oznacza możliwość podejmowania działań wywołujących skutki prawne (które to polegają na powstaniu, zmianie, lub ustaniu stosunków cywilno- prawnych). Takim działaniem jest np. zawarcie umowy, skutkiem jest powstanie stosunku cywilno- prawnego.

Poszczególne kategorie stosunków cywilno- prawnych:
1. Osoby fizyczne - pojęcie osoby fizycznej odnosi się do człowieka który jest podmiotem, jako uczestnikiem tych stosunków. Każdą osobę fizyczną wyróżnia czy też indywidualizuje jego imię i nazwisko, jego stan rodzinny, płeć, wiek, a także miejsce zamieszkania. Niezwykle istotne dla określenia pewnych konsekwencji prawnych wynikających z podejmowanych działań prawnych. Przede wszystkim miejscem zamieszkania osoby fizycznej, jest miejscowość (nie adres!!!), w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Przy określeniu miejsca zamieszkania bierze się pod uwagę dwa elementy: *element obiektywny, jakim jest faktyczne przebywanie w danym miejscu,
*element subiektywny, w którym wyraża się zamiar stałego pobytu.
Można mieć tylko jedne miejsce zamieszkania, zaś miejsc pobytu kilka.

2. Zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia. Ustawodawca normuje także w pewien sposób życie płodu ludzkiego, a mianowicie przyznaje mu pewną zdolność prawną jest to zdolność warunkowa, polega na tym, że warunkiem zdolności prawnej Nasciturusa ( dziecka w łonie) jest urodzenie się go żywego. W ten sposób, może być np. spadkobiercą, czy zapisobiercą dziecko, które zostało poczęte, ale urodziło się po śmierci spadkodawcy, tutaj warunkiem przyznania mu zdolności prawnej jest to, że było ono poczęte w chwili otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy. Przykładem tych zdolności prawnych jest np. możliwość dziedziczenia przez dziecko w łonie. Zdolność prawna co do zasady przysługuje każdemu człowiekowi, i w takim samym zakresie. Tę zdolność prawną osób fizycznych wyznacza jednak ustawodawca, w treść obowiązujących norm prawnych. W związku z tym, ta zasada ogólna polegająca na pełnej zdolności prawnej osób fizycznych, może podlegać ograniczeniom, polegającym na tym, że określone prawa i obowiązki mogą przysługiwać jedynie pewnym podmiotom, pewnym osobom fizycznym, które spełniają dane kryteria, zawarte w przepisach prawnych, np. przepis szczególny stanowi, że prokurentem może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych. , lub przepis szczególny stanowi, że członkiem zarządu spółki kapitałowej może być jedynie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, a ponadto nie może to być osoba, która została skazana za pewne przestępstwa określone w Kodeksie Karnym. W obu tych przypadkach mamy do czynienia z ograniczeniem zdolności prawnych.

Zdolność prawna przysługuje od chwili urodzenia, do chwili śmierci. Śmierć oznacza kres, ustanie osoby fizycznej, która przestaje być podmiotem, w związku z tym przysługujące takiej osobie prawa i obowiązki gasną lub przechodzą na inne podmioty, w szczególności gasną te, które miały charakter osobisty, były ściśle związane z osobą fizyczną, natomiast te które nie miały charakteru osobistego, szczególnie te, które mają charakter majątkowy- przechodzą na inne osoby, a to przejście jest efektem dziedziczenia. Jako kres osoby fizycznej, czyli chwilę śmierci osoby fizycznej przyjmuje się nieodwracalne ustanie funkcji mózgu człowieka.

3. Zdolność do czynności prawnej . Tak jak zawsze osobie fizycznej przysługuje zdolność prawna (i co do zasady jest ona pełna), o tyle w zakresie zdolności do czynności prawnych w odniesieniu do osób fizycznych możemy wyróżnić następujące 3 sytuacje:

*brak zdolności do czynności prawnych- takiej zdolności nie mają osoby, które nie ukończyły 13 roku życia (wynika to z przepisów prawnych) oraz osoby, które zostały całkowicie ubezwłasnowolnione (o tyk decyduje sąd, a można ubezwłasnowolnić całkowicie jedynie osobę, która ukończyła lat 13, zaś przesłankami, które uzasadniają ubezwłasnowolnienie całkowite są choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, innego rodzaju zaburzenia psychiczne w szczególności pijaństwo lub narkomania, które występują w takim stopniu, że uniemożliwiają danej osobie kierowanie swoim postępowaniem. Dla osoby, która została całkowicie ubezwłasnowolniona, sąd ustanawia opiekę, chyba, że osoba ta pozostaje pod opieką rodziców. Osoba, która jest pozbawiona zdolności do czynności prawnych, nie może dokonywać czynności prawnych, dokonuje tego jego opiekun ustawowy. Natomiast gdyby taka osoba dokonała czynności prawnej, to czynność prawna byłaby bezwzględnie nieważna. Od tej zasady braku zdolności do czynności prawnych ustawodawca przewiduje jednak wyjątek, polegający na tym, że przyznaje im warunkową zdolność do czynności prawnych, polega ona na tym, że osoba nie mająca tych zdolności, może zawierać umowy, należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, te umowy staną się ważne z chwilą ich wykonania. Jednak jest to warunkowa zdolność do czynności prawnych, a warunkiem ważności wymienionych umów, jest to, że nie pociągają one za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych.

*ograniczona zdolność do czynności prawnych- taką zdolność mają osoby w wieku od 13-18 lat, oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd, a przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego są następujące:

  1. ubezwłasnowolnienie częściowe może być orzeczone tylko w odniesieniu do osoby pełnoletniej; przyczyny: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo i narkomania- to samo co w przypadku osób całkowicie ubezwłasnowolnionych, jednakże w tym przypadku tamtej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale osobie tej potrzebna jest pomoc w prowadzeniu jej spraw, z tego względu sąd dla takiej osoby wyznacza kuratora

Stan ograniczonej zdolności do czynności prawnych charakteryzuje się tym, że:

  1. system kontroli nad dokonywaniem pewnych czynności przez te osoby, który polega na tym, że na dokonanie pewnych czynności prawnych określonych w ustawie, osoba ta musi (bo od tego zależy ważność takich czynności)uzyskać zgodę jej przedstawiciela ustawowego, czyli rodzica, opiekuna, kuratora. Ta zgoda przedstawiciela ustawowego jest wymagana dla takich czynności poprzez które osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnej zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem. Zgoda tego przedstawiciela w przypadku umów może być wyrażona przed, lub po zawarciu umowy (jeżeli zgoda jest wyrażona po zawarciu umowy, nazywa się ją POTWIERDZENIEM- Gdy umowa została zawarta bez takiej zgody, to nie staje się jest ona nieważna w momencie jej zawarcia, lecz z uwagi na brak zgody nie wywołuje skutków prawnych. Taki stan nazywa się umową bezskuteczności zawieszonej- NEGOTIUM CLAUDICANS. Strona która zawarła umowę z taką osobą, może wyznaczyć przedstawicielowi ustawowemu odpowiedni termin na potwierdzenie tej umowy, jeżeli w tym terminie przedstawiciel potwierdzi tą umowę, to staje się ona skuteczna, wywołuje skutki prawne, staje się skuteczna z mocą wsteczną, tzn. staje się skuteczna od chwili jej zawarcia, a nie od chwili potwierdzenia. Zaś jeśli termin ten upłynie i umowa nie zostanie potwierdzona, staje się ona nieważna od początku.), natomiast jeżeli zgoda jest wymagana dla jednostronnej czynności prawnej, to wtedy musi być wyrażona przed dokonaniem tej czynności, gdyż w przypadku braku takiej zgody czynność jest nieważna.

  2. Pełna kompetencja przysługująca takiej osobie do dokonywania określonych w ustawie czynności prawnych, przede wszystkim może dokonywać takich czynności, które nie mają charakteru rozporządzających lub zobowiązujących, np. może przyjąć darowiznę, jeżeli przedmiot tej darowizny nie jest obciążony ani prawem rzeczowym, ani prawem obligacyjnym. Osoba taka może zawierać bez zgody przedstawiciela ustawowego umowy, które należą do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, na ważność takiej umowy nie wpływa to, czy budzi rażące pokrzywdzenie takiej osoby. Ta osoba może także samodzielnie rozporządzać swoim zadatkiem, chyba, że inaczej postanowi sąd opiekuńczy, jeśli są ku temu ważne przesłanki. Osoba ta ma pełną kompetencję do dokonywania czynności prawnych, które dotyczą przedmiotów majątkowych oddanych takiej osobie przez jej przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku.

*Pełna zdolność do czynności prawnych- przysługuje każdej osobie, która uzyskała pełnoletniość (przez ukończenie 18 lat, a także przez zawarcie związku małżeńskiego).

Każdej osobie fizycznej przysługują określone dobra osobiste. Pojęcie dobra osobistego nie zostało przez ustawodawcę zdefiniowane, przyjmuje się zatem, że w ramach tego pojęcia rozumie się pewne wartości ze sfery życia społecznego czy psychicznego człowieka, które są mu bliskie, wyznaczają jego miejsce w społeczeństwie, są wyrazem jego godności, indywidualizują jego miejsce w danej społeczności. Dobra te mają charakter niemajątkowy, nie da się ich wyrazić w pieniądzu, ustawodawca w sposób przykładowy wymienia dobra osobiste człowieka wskazując, że są to następujące wartości: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, czy też wynalazcza, czy racjonalizatorska. Te wartości są przedmiotem ochrony ze strony przepisów prawa cywilnego, niezależnie od tego, iż są tez chronione przez przepisy innych gałęzi prawa. W stosunku do tych wartości, które zostały wymienione w art. 23 K.C. ustawodawca konstruuje jedno prawo podmiotowe, którego treść obejmuje te wszystkie wymienione, a także inne wartości składające się na dobra człowieka, np. takim dobrem, które nie zostało wymienione w art. 23, a jest wartością podlegającą ochronie prawnej, jest kult po zmarłej osobie bliskiej. Podmiot, którego dobro osobiste zostało zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. To oznacza, że mamy do czynienia z domniemaniem bezprawności działania, zatem ten, kto zagraża dobru osobistemu drugiego człowieka, będzie musiał wykazać, że jego działanie nie jest bezprawne, że jest to działanie legalne. To usunięcie przesłanki bezprawności, może polegać na tym, że podmiot naruszający cudze dobro wykaże, iż jego działanie jest zgodne z prawem.

Osoby prawne - są to jednostki organizacyjne, którym przepisy prawne przyznają osobowość prawną. Ten sposób regulowania problematyki osób prawnych nazywa się systemem normatywnym, polega na tym, że o osobowości prawnej danej jednostki decyduje ustawodawca w tym sensie, że musi istnieć odpowiedni przepis prawny, który określonej jednostce organizacyjnej przyznaje osobowość prawną. Ta zasada została wyrażona w art. 33 K. C., który mówi, że osobami prawnymi są: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Osobowość prawna Skarbu Państwa wynika z Kodeksu Cywilnego, z art. 33, natomiast osobowość prawna innych jednostek organizacyjnych wynika z odpowiednich przepisów szczególnych. Przepisy te najczęściej wskazują moment uzyskania osobowości prawnej, jest to chwila wpisu do właściwego rejestru. Osoby prawne tę osobowość prawną mogę zawrzeć wprost z ustawy albo mogę tę osobowość prawną nabyć na skutek dokonania odpowiedniej czynności rejestracyjnej (wpisu do odpowiedniego rejestru) np. skarb państwa. Z mocy ustawy osobowość prawną uzyskują np. uniwersytety, jako wyższe uczelnie. Tak jak każdy podmiot prawa tak też osoby prawne charakteryzuje to, że przysługuje im osobowość prawna, a więc posiadają one zdolność prawną a także zdolność do czynności prawnych. I w odniesieniu do osób prawnych należy stwierdzić, że posiadają one pełną zdolność prawną i pełną zdolność do czynności prawnych. Należy jeszcze dodać, że zakresy tych zdolności się pokrywają, co oznacza, że osoba prawna może być podmiotem tych praw i obowiązków, to działając poprzez swoich reprezentantów, czyli poprzez swoje organy może ona również te prawa nabywać lub zobowiązania zaciągać. Gdy mówimy o tej pełnej zdolności prawnej to mamy na uwadze to, iż z zakresu tej zdolności wyłączone są jednak takie prawa.





Główną teorią jest –teoria organów – osoba prawna w stosunkach cywilno- prawnych występuje poprzez swoje organy. I to jest tzw. teoria organów art. 38 KC. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie. Ta teoria organów oznacza, że organ jest elementem (częścią) struktury organizacyjnej osoby prawnej i jego działanie nie jest traktowane jako działanie innego podmiotu, ale jest traktowane jako działanie samej osoby prawnej. Aby jednak działanie organu mogło być tak kwalifikowane, mogło być uznane, jako działanie samej osoby prawnej to musza być spełnione określone przesłanki:

I dopiero przy spełnieniu tych wszystkich przesłanek działanie tychże osób fizycznych jest traktowane, jako działanie organu osoby prawnej a tym samym jest traktowane, jako działanie samej osoby prawnej.


Kolejną cechą charakteryzującą osoby prawne jest to, że ponoszą one odpowiedzialność za swoje zobowiązania, tzn. odpowiadają całym swoim majątkiem i wyłączona jest odpowiedzialność, które tworzą osobę prawną, czyli członków osoby prawnej za jej zobowiązania natomiast w niektórych przypadkach wynikających z przepisów. Szczególnych te odpowiedzialność a zobowiązania te odpowiedzialność mogą ponosić członkowie zarządu osoby prawnej. O tym, kto jest uprawniony do prezentowanie a tym, kto jest w organie pełniącym funkcje prawna dowiadujemy się z rejestru, do którego dana osoba prawna została przypisana. Ustawodawca określa konsekwencje prawne działania organu czy ściślej działania osoby fizycznej niema kompetencji do działania, jako organ dla tego, że albo nie pełni funkcji w organie albo też w prawdzie pełni funkcje w organie, ale przekracza zakres przystosowania, jaki zastosowania danemu organowi. W takim przypadku, gdy ktoś zawiera umowę, jako organ osoby prawnej i nie jest tym organem albo przekracza zakres umocowania organu to osoba taka ma obowiązek zwrotu wszystkiego otrzymała od 2 strony otrzymania umowy a także obowiązek naprawienia szkoda, którą 2 strona poniosła przez zawarcie umowę nie wiedząc o braku umocowania. Innymi słowy umowa zawarta przez tzw. rzekomy organ, czyli osobę fizyczną, która działa, jako organ, ale tym organem nie jest, jest umową nieważna. A to są konsekwencje odszkodowawcze.

W sposób szczególny tę zdolność do czynności prawnych realizuje skarb państwa, jako osoba państwa, jako osoba prawna. Gdy mówimy o skarbie państwa mamy na uwadze państwo, jako podmiot stosunków cywilno-prawnych a trzeba też pamiętać odym, że państwo wykonuje też funkcje władcze. Np., gdy poprzez swoich urzędników wydaje określone decyzje administracyjne wtedy jest podmiotem prawa publicznego, a my mówimy o skarbie państwa, jako podmiocie stosunków cywilno-prawnych. I wtedy, gdy występuje w stosunkach cywilno-prawnych to skarb państwa występuje, jako równorzędna osoba, i te organy określa się, jako STACIO FISCI np. wojewoda. Podobnie jak osoby fizyczne charakteryzowało imię i nazwisko, tak też osoby prawne są indywidualizowane poprzez ich nazwę czy firmę. Określenie nazwy lub firmy osoby prawnej następuje w akcie o jej utworzeniu (umowie, statucie). Charakteryzuje je ich siedziba, tę siedzibę wskazuje się też w akcie o utworzeniu osoby prawnej, a jeżeli niema takiego oznaczenia to przyjmuje się, że siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający. Siedzibą nie jest adres, lecz miejscowość. Możemy mówić o ich dobrach osobistych w szczególności takimi dobrami osobistymi będą dobra sława czy dobre imię osoby prawnej, nazwa lub firma, która ją indywidualizuje, nietykalność pomieszczeń, w których znajduje się siedziba osoby prawnej. Trzeba pamiętać ze mają charakter niemajątkowy, prawa są niezbywalne. Katalog dóbr osobistych ma charakter otwarty. Dobra te podlegają ochronie na takich samych zasadach, na jakich chronione są dobra osobiste osób fizycznych.

Osoby prawne ze względu na charakter relacji prawnych łączących osobę prawną oraz członków, które występują w osobie prawnej. Możemy podzielić na:

Ostatnią kategorią podmiotów cywilno-prawnych są jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi (tu. JONOP), którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Mogą, zatem te jednostki w stosunkach cywilno -prawnych występować we własnym imieniu i na własny rachunek. To to, co odróżnia te jednostki od osób prawnych to to, że w ich strukturze nie występują organy. A po drugie, jako podmioty prawa ponoszą pełną odpowiedzialność za swoje zobowiązania jednak odpowiedzialność ta nie zalicza się tylko do majątku tego podmiotu tej tzw. ułomnej osoby prawnej, lecz odpowiedzialność za zobowiązania tych jednostek ponoszą także ich członkowie. Jest to odpowiedzialność subsydialna, co oznacza, że odpowiedzialność ta powstaje wówczas, gdy taka jednostka organizacyjna stałą się niewypłacalna. Do tych, że jednostek, o których mowa ustawodawca nakazuje odpowiednio stosować przepisy o osobach prawnych. (Mają swoją nazwę, firmę, siedzibę, mają swoje dobra osobiste podlegające ochronie). Np. osobowe spółki handlowe, czyli spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo–akcyjna, także spółki kapitałowe w organizacji, czyli spółka kaucyjna w organizacji oraz spółka Z.O.O. W organizacji. Wreszcie, jako przykład tych ułomnych osób prawnych można wskazać wspólnotę mieszkaniową.

Wymienia również pojęcie przedsiębiorcy i konsumenta, nie są to kolejne kategorie podmiotów stosunków cywilno–prawnych. Mieszczą się w tych 3 wymienionych wcześniej podmiotów stosunków cywilno–prawnych. Tym nie mniej ustawodawca wyróżnia pojęcie przedsiębiorcy i konsumenta ze względu na pewne specyficzne cechy tych podmiotów. A mianowicie konsument jest traktowany, jako podmiot zasługujący na szczególną ochronę w stosunku z przedsiębiorcą jest traktowany, jako silniejsza strona stosunku cywilno- prawnego. Stąd też nie rozszerzając tego kręgu stosunków istnie szereg przepisów, które odnoszą się do tych kategorii.

Za konsumenta, bowiem uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Pojęcie to pojawiło się w KC w 200?r. podobnie jak w 2003 pojawiło się pojęcie przedsiębiorcy, chociaż inne akty prawne z zakresu tzw. prawa publicznego posługiwały się tym pojęcie

Wymienia również pojęcie przedsiębiorcy i konsumenta, nie są to kolejne kategorie podmiotów stosunków cywilno –prawnych. Mieszczą się w tych 3 wymienionych wcześniej podmiotów stosunków cywilno –prawnych. Tym niemniej ustawodawca wyróżnia pojęcie przedsiębiorcy i konsumenta ze względu na pewne specyficzne cechy tych podmiotów. A mianowicie konsument jest traktowany, jako podmiot zasługujący na szczególną ochronę w stosunku z przedsiębiorca jest traktowany, jako silniejsza strona stosunku cywilno prawnego. Stąd też nie rozszerzając tego kręgu stosunków istnieje szereg przepisów, które odnoszą się do tych kategorii.

Za konsumenta, bowiem uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Pojęcie to pojawiło się w KC w 2001r. podobnie jak w 2003 pojawiło się pojęcie przedsiębiorcy, chociaż inne akty prawne z zakresu tzw. prawa publicznego posługiwały się tym pojęciem

Pojęcie przedsiębiorcy występuje w różnych aktach normatywnych, zarówno z zakresu prawa prywatnego jak też publicznego. Definicję pojęcia przedsiębiorcy zawiera także kodeks cywilny. I w świetle kodeksu cywilnego, przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej (JONOP), której ustawa przyznaje zdolność prawną prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Z podmiotowego punktu widzenia ten krąg osób czy podmiotów, które mogą występować, jako przedsiębiorcy nie różni się niczym od kręgu podmiotów prawa cywilnego. Natomiast to, co wyróżnia te kategorie podmiotów i kwalifikuje te podmioty, jako przedsiębiorców to jest kwestia przedmiotowa, czyli prowadzenie działalności gospodarczej. Kodeks cywilny nie definiuje, nie zawiera definicji ani działalności gospodarczej ani zawodowej. Taką definicją działalności gospodarczej zawiera akt normatywny z zakresu praw publicznego, jakim jest ustawa z 2 lipca 2002r. o swobodzie działalności gospodarczej. I tą definicją będziemy się posiłkowali przy wyjaśnieniu pojęcia działalności gospodarczej, które występuje na gruncie kodeksu cywilnego.

Działalność gospodarcza –ZGODNIE z tą ustawą o działalności gospodarczej z 2002r, działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, usługowa, budowlana. A także poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Otóż, jeżeli przyjrzymy się tej definicji to zwrócimy uwagę ze ustawodawca wymienia określone rodzaje działalności wytwórcza, usługowa, handlowa itd. należy przyjąć, że to wyróżnienie tych rodzajów działalności ma jedynie charakter przykładowy. Ono nie przesądza czy dana aktywność jest działalnością gospodarczą. Natomiast istotne znaczenie ma to czy spełnione są cechy działalności gospodarczej, do których to przytoczony był wyżej przepis, definiujący działalność gospodarczą zalicza:

  1. Cechy zarobkowości –cecha zarobkowości przy działalności gospodarczej oznacza ze ta działalność nie tylko ma przynosić określone efekty majątkowe, ale że jest to działalność ukierunkowana na osiąganie zysków

  2. Cechę zorganizowania –oznacza, że dla uzyskania statusu przedsiębiorcy konieczne jest podjęcie wielu czynności natury organizacyjnej, mających na celu utworzenie, czyli ukonstytuowanie tego podmiotu, który określany jest, jako przedsiębiorca. Jakie to czynności w zależności od tego, z jakim podmiotem mamy do czynienia np. wpis do odpowiedniego rejestru, założenie rachunku bankowego, dokonanie odpowiedniego zgłoszenia do urzędu skarbowego czy do systemu rejestracji podmiotów gospodarki narodowej itd.

  3. Cechy ciągłości –oznacza, że ta działalność, aby była działalnością gospodarczą, na nią musi się składać szereg czynności, mogą być one powtarzalne, ale ustawodawca zakłada, że one muszą mieć charakter ciągły. Muszą trwać przez określony czas. Innymi słowy nie mogą to być czynności podejmowane sporadycznie, okazjonalnie.

Dopiero przy spełnieniu tych cech, daną działalność kwalifikujemy, jako działalność gospodarczą, i podmiot, który taką działalność wykonuje określa się mianem przedsiębiorcy. Jeszcze trzeba zwrócić uwagę ze w świetle podanej definicji działalności gospodarczej działalność zawodowa, która w KC została wyróżniona obok działalności gospodarczej w świetle tej definicji działalności gospodarczej z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest przejawem działalności gospodarczej, czyli mieści się w pojęciu działalności gospodarczej.

Co charakteryzuje tę grupę podmiotów wyróżnionych, jako przedsiębiorców? Charakteryzuje tę grupę system ich rejestracji. A mianowicie wszyscy przedsiębiorcy podlegają obowiązkowi wpisu do odpowiedniego rejestru. Funkcjonują dwa systemy rejestracyjne, które pełnią funkcję informacyjną (dostarczają informacji o przedsiębiorcy), ale też pełnią funkcję legalizacyjną. Dlatego ze dopiero od dnia złożenia wniosku o wpis, co centralnej ewidencji albo po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców można prowadzić działalność gospodarczą. W powyższym zdaniu zostały wskazane już te 2 systemy, które zostały przewidziane dla przedsiębiorców:

  1. Centralna ewidencja i informacja o działalności gospodarczej –prowadzona jest ona przez ministra właściwego do spraw gospodarki i do tej centralnej ewidencji wpisywani są przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi.

  2. Rejestr przedsiębiorców, –który funkcjonuje w ramach krajowego rejestru sądowego, prowadzony jest przez sądy rejestrowe, które są sądami rejonowymi. I do tego rejestru wpisywani są wszyscy pozostali przedsiębiorcy poza osobami fizycznymi np. spółki handlowe, spółdzielnie itd.

Przedsiębiorcę wyróżnia także jego oznaczenie to oznaczenie, które indywidualizuje i identyfikuje przedsiębiorcę określa się, jako firmę. Przedsiębiorca może posługiwać się tylko jedna firmą (tylko jednym oznaczeniem, to jest zasada jedności). Z kolei firma powinna być tak obrana i skonstruowana, aby w sposób dostateczny mogło odróżniać go od firm innych przedsiębiorców, którzy funkcjonują na danym rynku. Innymi słowy daną firmą może się posługiwać tylko jeden przedsiębiorca. I ta zasada nazywa się zasadą wyłączności.

Firmą osoby przedsiębiorcy, który jest osobą fizyczną jest imię i nazwisko tej osoby fizycznej. W tej firmie w tym oznaczeniu przedsiębiorcy oprócz imienia i nazwiska mogą znaleźć się także inne elementy, inne informacje np. wskazujące na przedmiot działania, miejsce prowadzenia działalności, wskazujące na źródła zaopatrzenia tego przedsiębiorcy, wszystkie te pozostałe elementy stanowią jednak dodatki, a tym obligatoryjnym elementem jest imię i nazwisko. Firmą przedsiębiorcy będącego osobą prawną jest nazwa tej osoby prawnej oraz obowiązkowy element, jakim jest określenie formy prawnej osoby prawnej. Tak samo, jeśli chodzi o firmę przedsiębiorców, którzy nie mają osobowości prawnej, ale mają zdolność prawną a w szczególności osobowych spółek handlowych w firmie tych przedsiębiorców, czyli podmiotów powinno znaleźć się nazwisko, co najmniej jednego wspólnika, a także dodatkowe określenie wskazujące typ spółki handlowej, z jaką mamy odczynienia.

Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilno –prawne także te, które zachodzą pomiędzy profesjonalnymi podmiotami, czyli przedsiębiorcami. Można wskazać takie przepisy w kodeksie cywilnym, które modyfikują, czyli zmieniają treść pewnych instytucji prawnych w przypadku, gdy mamy odczynienia z podmiotem, który prowadzi profesjonalną działalności, czyli działalność gospodarczą.

Roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu i ogólny termin przedawnienia roszczeń wynosi lat 10 jednakże, gdy mamy odczynienia z roszczeniami o przedawnienia okresowa oraz z roszczeniami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej to ten termin przedawnienia roszczeń wynosi 3 lata. Ze względu na profesjonalny charakter podmiotu ustawodawca modyfikuje, czyli zmienia kryteria oceny zachowania się dłużnika w stosunku zobowiązaniowym. A mianowicie dłużnik, który powinien wykonać zobowiązanie ma obowiązek zachowania staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. I to jest tak określona staranności (należyta staranność). Ale jeżeli dłużnikiem jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą to należytą staranność takiego dłużnika określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Czyli proszę zauważyć w tych przypadkach, które podałem ocena pewnych obowiązków i skutków pewnych zdarzeń uzależniona jest od tego czy mamy odczynienia z podmiotem, który jest profesjonalistą, czyli prowadzi działalność gospodarczą albo niema takiego charakteru.

Problematyka zdarzeń cywilno-prawnych ze szczególnym uwzględnieniem problematyki czynności prawnych.

Zdarzenie cywilno-prawne
Są takie fakty/okoliczności, z którymi normy prawne zawarte w przepisach prawnych wiążą określone konsekwencje prawne, czyli o tym czy określony fakt jest zdarzeniem cywilno-prawnym decyduje ustawodawca w sposób, iż z wystąpieniem danej okoliczności właśnie norma prawna wiąże powstanie pewnych skutków/konsekwencji prawnych. Te konsekwencje prawne, które mogą powstać/wynikać w następstwie wystąpienia określonego zdarzenia prawnego mogą polegać na:

  1. Powstaniu stosunku cywilno-prawnego, np. zawieram umowę z kontrahentem i powstaje umowny stosunek c-p

  2. Zmianie treści stosunku cywilno-prawnego

  3. Zgaśnięcie stosunku c-p, wypowiedzenie

Te fakty, będące zdarzeniami c-p mogą mieć różny charakter. Jedne mogą być niezależne od woli ludzkiej, np. śmierć, urodzenie się dziecka, katastrofa, wybuch pożaru, inne wręcz przeciwnie mogą być efektem działań ludzkich. Biorąc pod uwagę ich charakter możemy je podzielić na zdarzenia w ścisłym w tego słowa znaczeniu (śmierć, urodzenie się dziecka skutki te następują bez potrzeby dodatkowych działań ze strony człowieka) oraz działania, które możemy podzielić na:

  1. Działania /czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych: można wyróżnić

  1. Tzn. inne czyny wśród nich wyróżniamy:

Np. znalezienie rzeczy przez znalazcę, bo przez fakt znalezienia pewnych rzeczy znalazca ma pewne obowiązki (oddania rzeczy) ale też prawa (do znaleźnego)
Np. uznanie roszczenia przez dłużnika, które powoduje przerwanie biegu przedawnienia roszczenia.

Najważniejsze wśród tych zdarzeń są czynności prawne.

Czynność prawna
Taki stan faktyczny zawierający co najmniej jedno oświadczenie woli będące uzewnętrznioną decyzją podmiotu prawa cywilnego i zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych. Te skutki prawne, które są następstwem tego stanu faktycznego mogą polegać na powstaniu, zmianie albo ustaniu stosunku cywilno-prawnego. To oświadczenie woli musi być uzewnętrznione. Oświadczenie woli może być w różny sposób złożone, może być w różny sposób wyrażona słowem, pismem, ale również gestem. Koniecznym elementem każdej czynności prawnej jest oświadczenie woli, czyli ta uzewnętrzniona decyzja podmiotu prawa cywilnego wyrażająca jego wolę wywołania tych stosunków/skutków prawnych. Na ten stan faktyczny, który jest określany mianem czynności prawnej mogą składać się także inne elementy, bo przepisy prawne mogą wymagać dla wywołania skutków prawnych poza oświadczeniem woli także innych dodatkowych przesłanek, np. wydania rzeczy, wpisu do odpowiedniego rejestru/ewidencji (sama umowa spółki jest jeszcze niewystarczająca do tego by mówić, że spółka powstała. Dopiero rejestracja wypełnia te wymagane przez prawo/ustawę przesłanki, które prowadzą do tego, że spółka powstaje jako podmiot prawa.) czasami konieczne jest uzyskanie odpowiedniego zezwolenia (decyzji administracyjnej). We wszystkich tych przypadkach dopiero łącznie występujące przesłanki/nek powoduje, że następują skutki prawne tego zdarzenia jakim jest czynność prawna. Wreszcie dla wywołania określonych skutków prawnych ustawa może wymagać niejednego a więcej oświadczeń woli. Z tego punktu widzenia ile mamy uczestników czynności prawnych (oświadczeń woli ile jest), czynność prawne dzielimy na:

  1. Jednostronne – charakteryzują się tym, iż dochodzą do skutku przez złożenie oświadczenia woli jednej strony, np. sporządzenie testamentu, złożenie wypowiedzenia umowy, udzielenie pełnomocnictwa.

  2. Umowy – charakteryzują się tym, że dochodzą do skutku przez zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron. Każda z umów (najmu, sprzedaży, dzierżawy) to umowa dwóch stron, chociaż po jednej stronie (kupującego lub sprzedawcy, itd.) może występować więcej niż jeden podmiot

  3. Uchwały organów osób prawnych – charakteryzują się tym, że zawierają oświadczenie woli więcej niż jednego podmiotu, ale w przeciwieństwie do umów te oświadczenia woli nie muszą być zgodne. Różni uczestnicy organu biorący udział w głosowaniu mogą oddać głos za/przeciw/ mogą się wstrzymać. Natomiast istotne jest dla podjęcia uchwały, aby spełniony był wymóg dotyczący quorum (minimalna liczba członków) i aby za podjęciem uchwały głosowała odpowiednia większość (zwykła, bezwzględna, kwalifikowana). Niekiedy konieczne jest uzyskanie zgody osoby trzeciej ta osoba nie jest uczestnikiem/podmiotem biorącym udział przy czynności prawnej, ale zgoda tego podmiotu jest przesłanką w skuteczności czynności prawnej.

Zgoda po dokonaniu czynności prawnej to potwierdzenie – czynność prawna wywołuje skutek prawny od momentu dokonania tej czynności (ex tung) – z mocą wsteczną.

Niektóre czynności prawne wywołują skutek prawny bez konieczności zakomunikowania dokonania tych czynności komukolwiek (testament), natomiast inne dla swej skuteczności wymagają (odnoszą skutek prawny dopiero wówczas, gdy dojdą do adresata w takki sposób, że będzie on mógł zapoznać się z treścią tego oświadczenia woli, np. jak chcę wypowiedzieć umowę, to taka czynność prawna będzie miała skutek prawny jak dojdzie to do adresata w taki sposób, że będzie mógł zapoznać się z jego treścią ), aby oświadczenie woli dotarło do drugiej strony/adresata. To kiedy zostaje złożone oświadczenie woli odgrywa istotną rolę, ponieważ od tego momentu podmiot, który złożył oświadczenie woli jest tym oświadczeniem związany i może on je zmienić/odwołać tylko wtedy, gdy to odwołanie dojdzie do adresata jednocześnie lub wcześniej przed tym oświadczeniem woli. Natomiast jeżeli odwołanie dojdzie już po złożeniu oświadczenia woli to na taki odwołanie potrzebna będzie zgoda adresata, do którego to oświadczenie zostało skierowane.

Z punktu widzenia przesłanek wymaganych dla osiągnięcia skutku prawnego czynności prawnej możemy podzielić na:

  1. Realne – to taki, które dla swej skuteczności poza oświadczeniem woli wymagają przeniesienia faktycznego władztwa nad rzeczą, czyli wymagają wydania rzeczy. Takich czynności w naszym systemie prawnym jest niewiele, np. umowa ustanowienia zastawu na rzeczach ruchomych, dla której do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa między właścicielem a wierzycielem oraz wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły.

  2. Konsensualne – (w większości przypadków.) Tzn. że dochodzą do skutku przez samo porozumienie się stron, czyli przez samo złożenie oświadczeń woli przez strony. Jest ich większość, np. umowa sprzedaży. Jeżeli sprzedaż jest definiowana jako umowa, przez którą sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się tę rzecz odebrać i zapłacić cenę.

Podział czynności prawnych ze względu na skutki prawne:
Podstawą tego podziału jest różny charakter skutków prawnych ,jakie są związane z danymi czynnościami.

Polegają na zobowiązaniu się jednej ze stron do spełnienia świadczenia, czyli do określonego działania lub zaniechania, mogą dotyczyć jednej lub obu stron.

Określane mianem ROZPORZĄDZEŃ, polegają na przeniesieniu, zniesieniu, obciążeniu lub ograniczeniu prawa podmiotowego. Czynności te w większości przypadków są poprzedzone czynnościami zobowiązującym, ale może być też tak, że ten skutek rozporządzający (czyli dokonanie czynności rozporządzającej) nie będzie konsekwencją czynności zobowiązującej, lecz to zobowiązanie do rozporządzenia będzie wynikało z innego zdarzenia niż czynność prawna, np. z czynu niedozwolonego, z niesłusznego wzbogacenia się.

Jeżeli natomiast rozporządzenie prawem podmiotowym jest konsekwencją czynności prawnej zobowiązującej to powstaje pytanie: „jaka jest relacja między czynnościami zobowiązującymi, a rozporządzającymi?”

Z treści oświadczenia woli zawartej umowy może wynikać, że czynność zobowiązująca wykonuje tylko taki skutek, który nie ma rozporządzenia.
Drugim wyjątkiem jest ten wyjątek, który może wynikać z przepisów szczególnych, oraz który mówi ze jeśli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone co do gatunku, albo rzeczy przyszłe (takie, które w przyszłości powstaną, np. określona ilość węgla), to do przeniesienia własności tych rzeczy potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. W tym przypadku nie następuje skutek, w postaci rozporządzenia.

Takie czynności, które wyznaczają określonym podmiotom kompetencje do dokonania czynności prawnej, której skutki powstaną bezpośrednio dla osoby udzielającej upoważnienia, np. pełnomocnictwo-
podmiot X, który jest mocodawcą, udziela umocowania podmiotowi Y do dokonania czynności prawnej w jego imieniu, oraz podmiot Y dokonuje czynności prawnej, np. zawiera umowę z osobą czy z podmiotem Z, a ta umowa wywołuje bezpośrednio skutki prawne pomiędzy udzielającym umocowania, czyli podmiotem X, a podmiotem Z.

FORMA SKŁADANIA OŚWIADCZEŃ WOLI (forma dokonywania czynności prawnej)

Polski ustawodawca w tym zakresie, jako zasadę przyjmuje swobodę formy, co wyraża art. 60 K.C., który wyraża, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również ta forma może być wyrażona w postaci elektronicznej. Najczęściej wola ta jest wyrażona w formie językowej.

Wyjątki oznaczają, ze dla określonych oświadczeń woli ustawa przewiduje daną formę w jakiej to oświadczenie powinno być złożone, wówczas mówimy o tzw. SZCZEGÓLNYCH FORMACH SKŁADANIA OŚWIADCZEŃ WOLI, są one przewidziane dlatego, aby uniknąć sporów, co do tego, czy oświadczenie woli zostało złożone, oraz jaka jest jego treść. Drugą przesłanką, która za tym przemawia, jest ochrona podmiotu składającego oświadczenie woli przed pochopnymi, nieprzemyślanymi decyzjami. Te formy szczególne pozwalają zachować pewną jawność dokonywanych czynności wobec osób trzecich.
Wśród tych form szczególnych wyróżniamy:

  1. Zwykłą formę pisemną

Dla jej zachowania konieczne jest złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie, który zawiera treść oświadczenia woli. Ten podpis składany jest pod treścią tego oświadczenia, nie jest istotne, na jakim dokumencie zostało to oświadczenie złożone, natomiast ważne jest, aby podpis był własnoręczny, czyli nie może on być mechanicznie odtwarzany, powinien zawierać imię i nazwisko, chociaż dopuszcza się napisanie samego nazwiska, jeżeli umożliwia to identyfikację osoby, która ten podpis złożyła. Nie spełniają tego warunku złożone na dokumencie inicjały, czy parafki.

  1. Formę pisemną z poświadczeniem daty pewnej

Pozwala stwierdzić, że oświadczenie woli zostało dokonane w określonym czasie. Poświadczenia takiego dokonuje notariusz, który na dokumencie zawierającym oświadczenie woli umieszcza klauzulę oświadczeniową, w której wskazuje datę okazania mu dokumentu. Przy czym Kodeks Cywilny stanowi, iż tę datę pewną uzyskuje się także przez:

  1. Formę pisemną z urzędowym poświadczeniem podpisu

Polega n tym, że notariusz albo inny powołany do tego organ na dokumencie zawierającym oświadczenie woli umieszcza odpowiednią klauzulę, w której stwierdza własnoręczność podpisu osoby, która to oświadczenie woli złożyła. Forma ta zawiera także elementy tych wcześniejszych form, ponieważ w tej klauzuli stwierdza się datę złożenia tego podpisu.

  1. Formę aktu notarialnego

Polega na tym, że treść oświadczeń woli stron(y), które dokonują czynności prawnych, redaguje notariusz. W poprzednich przypadkach strony same redagowały treść tych oświadczeń. Tutaj notariusz t robi, sporządzając akt notarialny, który zawiera wszystkie elementy: datę, podpisy stron, poświadczenie tych że podpisów- jest to więc najpełniejsza forma oświadczenia woli.
Strony nie otrzymują oryginału tego aktu, a wypisy aktu notarialnego, które są wiernym powtórzeniem oryginału.

  1. Formę elektroniczną

Inaczej forma podpisu elektronicznego. Przez podpis elektroniczny należy rozumieć pewne dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi do których zostały one dołączone służą do identyfikacji osoby, która złożyła podpis elektroniczny. Kodeks cywilny mówi o tzw. bezpiecznym podpisie elektronicznym, który jest sporządzony za pomocą urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego i jest powiązany z tymi danymi w taki sposób, że jakakolwiek zmiana tych danych jest widoczna, rozpoznawalna. To oświadczenie woli jest równoznaczne jak oświadczenie woli złożone w formie pisemnej

Konsekwencje prawne niedochowania określonej, wymaganej przez przepisy prawne formy czynności prawnej.
Wszystkie podmioty począwszy od formy pisemnej do elektronicznej są formami szczególnymi. Natomiast spośród nich wszystkie poza zwykłą formą pisemną są formami kwalifikowanymi.

Forma czynności prawnej może być zastrzeżona pod rygorem nieważności (ad solemnitatem).
To oznacza, że niedochowanie wymaganej formy powoduje, iż taka czynność jest nieważna, zatem nie wywołuje ona skutków prawnych.

Forma czynności prawnej może być zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum). Oznacza to, że nie zachowanie tej formy nie powoduje nieważności czynności prawnej, czynność jest ważna jednak nie wywołuje ona wszystkich skutków prawnych, jakie by wystąpiły, gdyby taka forma została zachowana.

Forma czynności prawnej może być zastrzeżona dla celów dowodowych (ad probationem). Niezachowanie wymaganej formy podobnie jak przy ad eventum nie powoduje nieważności czynności prawnej a jedynie skutki niezachowania tej formy objawiają się w płaszczyźnie procesowej i polegają na utrudnieniach dowodowych. W sporze pomiędzy stronami nie jest dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron dla wykazania faktu dokonania określonej czynności prawnej.

Te środki dowodowe (przesłuchanie stron oraz zeznania świadków) będą dopuszczalne w następującym wypadku:

Tak zwane formy kwalifikowane(wszystkie szczególne poza pisemną) mogą być zastrzeżone albo pod rygorem nieważności albo dla wywołania określonych skutków prawnych. Jeżeli przepis prawny wymaga formy kwalifikowanej i nie wskazuje na skutek ad eventum to należy przyjąć, że forma kwalifikowana została zastrzeżona pod rygorem nieważności.
Natomiast zwykła forma pisemna może być zastrzeżona zarówno pod rygorem nieważności dla wywołania określonych skutków prawnych(ad eventum) jak również dla celów dowodowych(ad probationem). Jeżeli przepis, który zastrzega zwykłą formę pisemną nie wskazuje na skutek nieważności jak również nie ma w nim zastrzeżenia ad eventum to należy przyjąć, że zwykła forma pisemna została zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych.

Forma dokonania czynności prawnej może być zastrzeżona w drodze umowy/porozumienia stron i jeżeli strony w umowie zastrzegły wymagania dokonania czynności prawnej w określonej formie szczególnej to czynność taka dochodzi do skutku tylko przez zachowanie tejże formy.

Jednocześnie należy pamiętać/przyjąć, że jeżeli strony zastrzegły formę pisemną i nie wskazały/określiły skutków dochowania tej formy to w razie wątpliwości przyjmuje się, że forma została zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych.

Każda czynność prawna musi zawierać, co najmniej jedno oświadczenie woli. Oświadczenie musi być złożone w sposób niewadliwy, tylko wtedy czynność wywołuje określone skutki prawne. Kodeks cywilny przewiduje następujące wadliwe oświadczenia woli:

Oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome podejmowanie decyzji i wyrażanie woli jest nieważne. Przy czym przyczynami wyłączającymi mogą być w szczególności choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy czy innego rodzaju zaburzenia czynności psychicznych nawet o charakterze przemijającym np. osoba pod wpływem alkoholu lub narkotyków.

Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozorów. Jeżeli jednak oświadczenie złożone zostało dla pokrycia innej czynności prawnej to ważność tego oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Przez błąd należy rozumieć pewną niezgodność pomiędzy określonym rzeczywistym stanem rzeczy a wyobrażeniem podmiotu składającego się o tej rzeczywistości. Osoba, która składa oświadczenie woli pod wpływem błędu może uchylić się od skutków prawnych z tego oświadczenia woli. Na błąd, jako wadę oświadczenia woli można odwołać się tylko wtedy:

Gro źba – takie oświadczenie woli, w którym oświadczenie to zostaje złożone pod przymusem. Aby powołać się na groźbę jako wadę oświadczenia woli, to ta groźba musi mieć dwie cechy:

  1. być bezprawna tzn. jest to zapowiedź podjęcia pewnego działania, czyli wyrządzonego pewnego zła podmiotowi, od którego oczekujemy, aby złożył stosowne oświadczenie woli. Jest to zatem na pewno działanie sprzeczne, niezgodne z porządkiem prawnym. Groźba będzie również groźba, która jest zapowiedzią podjęcia czynności w prawdzie dozwolonych przez prawo, ale w tym celu, aby skłonić kogoś do złożenia określonej treści.

  2. być poważna tzn. ta obawa wyrządzenia jakiegoś zła danemu podmiotowi istnieje realnie, nie jest wyimaginowana.

Groźba może pochodzić zarówno od osoby, która domaga się oświadczenia woli, jak i od osoby trzeciej. W przypadku stanu wyłączającego swobodne podejmowanie decyzji i wyrażenie woli oraz pozorności, oświadczenie woli jest bezwzględnie nieważne (takie oświadczenie nie wywołuje skutków prawnych z mocy prawa i osoba, która z nich korzysta nie musi żądać oficjalnego np. sądowego oświadczenia tej nieważności. Druga osoba może kwestionować, że to jest bezwzględnie nieważne, wtedy sąd orzeka o tej nieważności. Sąd ma wtedy charakter deklaratywny).

Jednak w przypadku błędu, podstępu albo groźby to ono dotknięte jest sankcją tzn. względnej

nieważno ści (polega na tym, że to oświadczenie nie jest od początku nieważne, lecz podmiot, który złożył oświadczenie woli może uchylić się od skutków tego oświadczenia woli, składając właśnie takie oświadczenie o uchyleniu się od tych skutków i to oświadczenie powinno zostać złożone w ciągu ro ku

o d dnia wykrycia błędu lub po dstęp, a w przypadku gro źby w ciąg u ro ku o d dnia, w któ rym ta o bawa

ustała. I wtedy takie oświadczenie staje się nieważne od chwili jego złożenia. Po upływie tego terminu, jego uprawnienie do uchylenia się wygasa). To oświadczenie o uchyleniu się od skutków jest uprawnieniem kształtującym.

PRZEDSTAWICIELSTWO
Jak może dokonywać czynności prawnych?

Każdą czynność prawną można dokonać przez przedstawiciela chyba, że sprzeciwiają się temu przepisy ustawy albo z właściwości czynności prawnej wynika, że nie można danej czynności dokonać przez przedstawiciela. Np. art. 944 § 2 „Sporządzenie i odwołanie testamentu”.

Istota przedstawicielstwa polega na tym, że określony podmiot A udziela umocowania podmiotowi B, albo to umocowanie wynika z ustawy i podmiot B, czyli przedstawiciel podmiotu A dokonuje czynności prawnej z podmiotem C, czyli zawiera umowę. Ta umowa wywołuje skutki prawne w sferze praw i obowiązków podmiotów A, który jest podmiotem reprezentowanym. Ponieważ przedstawiciel działa w imieniu i na rzecz reprezentowanego podmiotu A to dokonana przez niego czynność z podmiotem C wywoła skutki prawnej bezpośrednio w sferze praw i obowiązków podmiotu A.

Przy czym to działanie przedstawiciela, aby wywołało skutki prawne w sferze podmiotu A to musi mieścić się w granicach umocowania przedstawiciela.

Są dwa źródła, z któ rych mo że wy nika umo co wanie działania przedstawiciela w im ieniu reprezentowanego podmiotu:

  1. Ustawa (mówimy wtedy o przedstawicielstwie ustawowym)

  2. Oświadczenie woli reprezentowanego (wtedy mówimy o pełnomocnictwie)

Przedstawicielami ustawowymi są np. kurator, rodzice, opiekunowie prawni. W ustawach i innych przepisach prawnych należy szukać wyjaśnienia, kto może być przedstawicielem oraz w jakim zakresie może działać.

Przedstawicieli należy odróżnić od innych instytucji prawnych, w których też występuje pewnie działanie.

  1. Należy go odróżnić od zastępcy pośredniego, np. który występuje w umowie komisu. Zastępca pośredni działa w imieniu własnym, ale na cudzy rachunek.

  2. Należy odróżnić przedstawiciela od posłańca, bo posłaniec nie składa własnego oświadczenia woli tylko przenosi cudze oświadczenie woli. (podmiot X powiedział, że…)

  3. Należy odróżnić przedstawiciela od organu osoby prawnej, przedstawiciel bowiem zawsze jest odrębnym podmiotem od reprezentowanego. Organ nie jest odrębnym podmiotem od osoby prawnej, lecz jest elementem struktury organizacyjnej tej osoby prawnej i dlatego jeżeli działa organ to mówimy, że działa sama osoba prawna.

Pe łnom ocn ict wo – udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną, czyli dochodzi do skutku przez złożenie oświadczenia od jednej strony. Nie wymaga zgody pełnomocnika, ale staje się skuteczne z chwilą powiadomienia go o udzieleniu mu pełnomocnictwa.

Aby to działanie pełnomocnika było skuteczne to pełnomocnictwo musi być:

To, kto może udzielić pełnomocnictwa nazywa się legitymacja czynna. Legitymacja czynna przysługuje każdemu, kto ma zdolność do czynności prawnych, ale może udzielić pełnomocnictwa tylko do dokonania takiej czynności prawnej jakiej sam może dokonać.

To, komu można udzielić pełnomocnictwa określa się jako legitymacja bierna. Okoliczność iż pełnomocnik ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych nie wpływa na ważność czynności dokonanie przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy. Aby być pełnomocnikiem, osoba nie musi mieć pełnej zdolności do czynności prawnej, wystarczy bowiem, że ma ograniczoną zdolność do czynności prawnej. Legitymacja bierna przysługuje także innym podmiotom, a więc osobie prawnej jak również jednostki organizacyjne nie będąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną.

Pełnomocnictwo handlowe(prokura) – jest uregulowana w osobnym rozdziale w KC, ale zawarta jest w części ogólnej po przepisach dotyczących samego pełnomocnictwa. Ponieważ jest to również pełnomocnictwo to konstrukcja prawna tej instytucji to konstrukcja prawna jest taka sama jak każdego innego pełnomocnika. Prokura jednak jest jednak pełnomocnictwem szczególnym ponieważ jest to pełnomocnictwo handlowe. Różni się od pozostałych typów pełnomocnictw zarówno legitymacją bierną, legitymacją czynną, formą jej udzielenia jak również zakresem mocowania prokurenta.

Kwestia legitymacji czynnej. Legitymowany jest czynnie ten, kto może udzielić prokury. Legitymacja czynna przysługuje przedsiębiorcy, który podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. W związku z tym tylko przedsiębiorca podlegający wpisu do rejestru przedsiębiorców ma legitymację czynną a nie może tego zrobić ani osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą ani też inni przedsiębiorcy, którzy nie są wpisywani do rejestru przedsiębiorców jak np. Spółka kapitałowa w organizacji oraz spółka akcyjna w organizacji oraz Sp. z.o.o w organizacji. W oby tych przypadkach te spółki w organizacji to są spółki istniejące od momentu ich zawiązania do momentu wpisu do rejestru.

Kwestia legitymacji biernej. Może być tylko osoba fizyczna i musi mieć ona pełną zdolność do czynności prawnej. Ustawodawca wymaga, aby prokura była udzielona w formie pisemnej pod rygorem nieważności i nie mają w tym przypadku zastosowania przepisy, które w sposób pośredni wyznaczają formę udzielenia pełnomocnictwa, innymi słowy ta pisemna forma udzielenia prokury jest formą wystarczającą, również w tych przypadkach, w których prokurent będzie dokonywał czynności prawnych, dla których ważności będzie wymagana forma surowsza niż forma pisemna, więc forma kwalifikowana.

Kwestia umocowania prokurenta – czyli to co prokurent może robić w mieniu mocodawcy określa ustawodawca, dlatego niekiedy możemy się spotkać z określeniem, że prokura jest pełnomocnictwem formalnym. To umocowanie prokurenta obejmuje wszelkie czynności sądowe i pozasądowe, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa mocodawcy. Czynności sądowe są to czynności podejmowane przed sądem(lub innymi organami i urzędami) a nie przez sąd. Natomiast czynności pozasądowe to w szczególności zawieranie umów. Z treści tego tak szeroko ujętego umocowania ustawodawca wyłącza jednak pewne czynności: zbycie przedsiębiorstwa, zawarcie umowy na podstawie, której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania. Zbywanie i obciążanie nieruchomości a także substytucja prokury czyli udzielenie prokury przez prokurenta. Tych czynności prokurent nie może wykonywać przy czym jeśli chodzi o pierwsze 3 kategorie czynności prokurent może zostać upoważniony na podstawie szczególnego pełnomocnictwa. Substytucja prokury nie leży w jego umocowaniu i nie może być prokurent do tego upoważniony. Natomiast w zakresie przysługującego mu umocowania mieści się możliwość udzielenia przez niego pełnomocnictwa do poszczególnej czynności jak też pełnomocnictwa rodzajowego. Nie może być upoważniony do ustanowienia prokurenta, jednakże z faktu jego umocowania mieści się w jego kompetencjach kompetencja do udzielenia do szczególnej czynności jak też pełnomocnictwa rodzajowego.

Może zostać upoważniony do zbycia przedsiębiorstwa jeśli jest to przedsiębiorstwo w ujęciu przedmiotowym.

Tak określony zakres umocowania prokurenta nie może być ograniczony ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich.

To, że nie można ograniczyć prokury skutecznie wobec osób trzecich oznacza, że jeśli by w treści prokury pojawiły się ograniczenia(kwotowe, przedmiotowe, podmiotowe ot naruszenie tych ograniczeń przez prokurenta nie wpływa na ważność bądź skuteczność czynności prawnej w szczególności umowy zawartej z kontrahentem. Czynność jest ważna o ile, mieści się ona w ustawowym zakresie umocowania prokurenta. Natomiast to ograniczenie prokury wynikające z oświadczenia woli mocodawcy ono w prawdzie nie odnosi skutków na zewnątrz (wobec kontrahenta), ale nie jest nieważne, ono bowiem, to ograniczenie odnosi skutek prawny tzw. wewnętrznie, czyli w relacji pomiędzy mocodawcą a prokurentem. Jest tak ponieważ nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich. W zakresie prokury ten skutek wewnętrzny może polegać na odwołaniu prokurenta, a może też pociągnąć za sobą dalsze, inne konsekwencje, np. Odpowiedzialność odszkodowawczą jeżeli prokurent był związany z mocodawcą umową, w ramach której wykonywał obowiązki prokurenta. Aby obowiązek wykonywania pełnomocnictwa zawiera się z prokurentem stosuje się umowę o pracę, w ramach której zobowiązuje się tę osobę do korzystania z jej umocowania. W związku z tym przekroczenie tego wewnętrznego ograniczenia będzie rodziło konsekwencje prawne polegające na naruszeniu tejże umowy. A tym samym będzie pociągało za sobą odpowiedzialność odszkodowawczą prokurenta z tytułu naruszenia umowy.

Przedsiębiorstwo może ustanowić jednego albo kilku prokurentów. A jeżeli ustanawia kilku prokurentów to może zdecydować o sposobie ich działania czyli może postanowić, że każdy z nich upoważniony jest do samodzielnego działania(Samodzielnej reprezentacji). Może postanowić, że niektórzy uprawnieni są do samodzielnego działania, a inni do łącznego. Może też postanowić też, że jeden z nich jest upoważniony do samodzielnego, a pozostali mogą działać łącznie, ale wśród tych pozostałych to łączne działanie musi się odbywać zawsze z jednym z nich. Ten sposób reprezentacji jest skuteczny wobec kontrahentów i on nie wpływa na zakres mocowania prokurenta, jest tylko określeniem sposobu reprezentowania przedsiębiorcy.

Przesłanki wygaśnięcia prokury:

-odwołanie jest jednostronną czynnością prawną, która wywołuje skutek z chwilą dojścia do adresata i odwołanie może być w każdej chwili, nie wymaga ono uzasadnienia.

-Wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru

-ogłoszenie upadłości a także otwarcie likwidacji przedsiębiorcy

-przekształcenie przedsiębiorcy

-śmierć prokurenta

-zrzeczenie się prokury przez prokurenta.

-Utrata przez prokurenta pełnej zdolności do czynności prawnej.

Zarówno fakt udzielenia prokury jak też jej wygaśnięcia podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. W obu przypadkach ten wpis do rejestru ma charakter deklaratywny.

Wpis deklaratywny – oznacza to, że w przypadku udzielenia prokury prokurent staje się prokurentem już w chwili udzielenia mu prokury, a nie dopiero z chwilą odnotowania mu tego w rejestrze. Natomiast jeśli chodzi o wygaśnięcie to on przestaje być prokurentem już z chwilą wystąpienia określonego zdarzenia, która prowadzi do wygaśnięcia prokury a nie z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Problematyka treści czynności prawnej.

Czynność prawna wyznacza treść stosunku cywilno-prawnego. O ile jednak na treść czynności prawnej wpływa treść oświadczenia woli, które jest koniecznym elementem każdej czynności prawnej, o tyle treść stosunku prawnego wyznaczona jest nie tylko treścią czynności prawnej, ale również na tę treść stosunku cywilno-prawnego wpływają(kształtują) inne elementy takie jak:
1.ustawy

2.zasady współżycia społecznego

3.ustalone zwyczaje. Art 56 KC.

W zakresie kształtowania treści czynności prawnej obowiązuje zasada swobody, tzn. podmiot, który składa oświadczenie woli(a więc dokonuje czynności prawnej) może w sposób swobodny tę treść kształtować. Wspomniana zasada swobody kształtowania treści czynności prawnej w sposób najpełniejszy odnosi się do umów zobowiązujących. w odniesieniu do umów zobowiązujących ustawodawca przewiduje KC i w innych aktach rangi ustawowej, określone typy czynności prawnych(określone typy umów), ale ten katalog umów wynikający z ustawy (czy ustaw) nie wyłącza możliwości zawarcia umowy i takiego ukształtowania jej treści, że umowa ta nie będzie miała swojego odpowiednika w żadnym z ustawowych typów umowy czyli krótko mówiąc możliwość zawarcia umowy nietypowej, wynika z obowiązującej na gruncie stosunków zobowiązaniowych (czyli obligacyjnych) zasady swobody umów. Tę zasadę (swobody umów) wyraża artykuł 353 z indeksem 1 KC, który mówi "strony zawierający umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości( naturze) stosunku prawnego, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

W odniesieniu do określonych typów umów ta zasada swobody umów jest wyłączona albowiem ustawodawca przewiduje możliwość zawierania jedynie takich umów, które są przez niego dopuszczone. To ograniczenie swobody wynika z tzw. zasady „Numerus Clausus” (czyli wskazania zamkniętej listy umów jakie mogą być zawierane. Dotyczy to umów, które tworzą podmioty prawa, w szczególności są to spółki:

Zasada „numerus clausus” dotyczy również takich umów, które tworzą prawa podmiotowe bezwzględne.

Ograniczenie tej zasady swobody kształtowania określonych typów umów występuje na tle stosunków majątkowych małżeńskich, a także na te spadów, więc można zwierać tylko takie umowy, które są przewidziane przez ustawodawcę. Ta zasada swobody kształtowania treści czynności prawnych odnosi się do umów, natomiast nie odnosi się do jednostronnych czynności prawnych, a więc w zakresie jednostkowych czynności prawnych możemy dokonywać tylko takich czynności prawnych, które są dopuszczone w ustawie.

W treści art. 353 ze znaczkiem 1 zostały zapisane ograniczenia swobody zawierania umów wśród nich wymienia się właściwość (naturę) stosunku prawnego, ustawy, zasady współżycia społecznego

Te kryteria zostały powtórzone w art. 58 KC, który mówi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba, że właściwy przepis przewiduje, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy

paragraf 2 " nie ważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego"

Sprzeczność z ustawą będzie miała miejsce wtedy, gdy ktoś zawiera umowę i np nie ma umocowania do jej zawarcia.

Gdy ktoś dokonuje umowy i nie zachowuje odpowiedniej formy. Oba te przypadki naruszenia ustawy nie są objęte hipotezą art. 58 KC. Chodzi tu o sprzeczność z ustawą dotyczyć musi treści czynności prawnej.

Jeżeli karę umowną można zastrzec tylko na wypadek niewykonania zobowiązania niepieniężnego to jako sprzeczne z ustawą byłoby postanowienie w umowie zastrzegające zapłaty kary umownej w przypadku, gdy dłużnik opóźnia się z zapłatą ceny za sprzedaną rzecz.

Nie ważna jest czynność prawna mająca na celu obejście ustawy. Z obejściem ustawy mamy do czynienia wtedy, gdy określony przepis prawny wprowadza pewien zakaz, a my zawierając umowę, której bezpośrednio ustawa nie zakazuje, ale przez zawarcie tej umowy osiągamy skutek taki, jaki byśmy osiągnęli przez zawarcie umowy zakazanej przez ustawę. Np. w ustawie może być zakaz nabywania nieruchomości przez cudzoziemców. Wreszcie czynnikiem wyznaczającym granice swobody zawierania umów są zasady współżycia społecznego

Czynnik, który wyznacza granicę swobody zawierania umów są zasady współżycia społecznego. Norma prawna nie zakazuje zawarcia umowy o określonej treści ale jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego np. Zawieram umowę na czas nieokreślony, która może być rozwiązana poprzez wypowiedzenie (jednostronna czynność prawna) z okresem wypowiedzenia 10 lat

Art. 58 mówi, że czynność prawna nie jest nieważna, jeżeli z innego przepisu wynika, że taka czynność nie jest nieważna – inny przepis przewiduje inny skutek nieważności np. Przepisy kodeksu spółek handlowych, w szczególności art. 21, który mówi, że jeżeli umowa spółki nie zawiera wszystkich koniecznych elementów jej treści, to taka umowa nie jest bezwzględnie nieważna, ale jeżeli spółka została zarejestrowana, to ta wadliwość może być powodem rozwiązania spółki. Bez względu na nieważność takiej czynności oznacza, że czynność ta nie wywołuje żadnych skutków prawnych, które były zamierzone przez stronę.

W treści każdej czynności możemy wyróżnić pewne elementy:

Warunek może być zastrzeżony w zasadzie dla każdej czynności prawnej, chyba, że sprzeciwia się temu ustawa, albo właściwość czynności prawnej np. Art 157. K.. własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu. Możemy mówić o warunku zawieszającym albo o warunku rozwiązującym – takie zastrzeżenie, wg którego skutek czynności prawnej ustaje w przypadku gdy wystąpi zdarzenie przyszłe i niepewne.

Drugi typ warunku – warunek zawieszający – takie zastrzeżenie umieszczone w treści czynności prawnej, które uzależnia powstanie skutku czynności prawnej od zdarzenia przyszłego i niepewnego. Np. Warunkiem zawieszającym będzie zastrzeżenie w treści umowy darowizny zawartej np. między rodzicami a dzieckiem, o darowaniu samochodu pod warunkiem uzyskania prawa jazdy.

To, że sprzedawca będzie ponosił taką odpowiedzialność z tytułu rękojmi wynika z przepisów kodeksu.

Zastrzeżenie terminu – wiąże powstanie albo ustanie skutków czynności prawnych z wystąpieniem określonego zdarzenia przyszłego, ale pewnego. Termin początkowy wiąże powstanie skutków czynności prawnych od zdarzenia przyszłego i pewnego, natomiast z terminem końcowym wiąże się ustanie skutków czynności prawnych. Ten termin może być określony jako data lub jako okres. może być określony również przez wskazanie pewnego zdarzenia, co so którego wiemy, że na pewno wystąpi, chociaż chwila wystąpienia tego zdarzenia w momencie dokonywania czynności prawnej, nie jest wiadoma, np. wyznaczam termin jako pierwszy dzień w roku 2014 , w którym temperatura powietrza osiągnie 20 stopni.

W przypadku termin jest oznaczony przez ustawę, orzeczenie sady, decyzje organu państwowego albo przez czynność prawna i z tych źródeł w których on jest oznaczony i z tych źródeł nie wynika jak należy ten termin liczyć, to należy stosować kodeksowe zasady liczenia terminu, które SA następujące:

  1. Termin w oznaczonych dniach kończy się z upływem ostatniego dnia, przy czym nie wlicza się dnia w którym nastąpiło zdarzenie będące początkiem terminu np. jeżeli zawrzemy umowę najmu lokalu 1 kwietnia na 3 dni, to termin upłynie z końcem dnia 4 kwietnia

  2. Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwa odpowiada początkowemu dniowi terminu a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było, to kończy się w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia

  3. Jeżeli termin został oznaczony na początek, środek lub koniec miesiąca to należy przez to rozumieć, pierwszy 15 oraz ostatni dzień miesiąca, a termin Pol miesięczny jest równy 15 dniom. Jeżeli termin oznaczony jest w miesiącach lub latach a nie jest wymagana ciągłość terminu, to miesiąc liczy się jako 30 dni a rok jako 365 dni

  4. Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy to ten termin upływa dnia następnego

Sposoby zawierania umów:

Umowa jak wiemy jest stosunkiem cywilno-prawnym ,w której dochodzi do skutków przez zgodne oświadczenia woli stron dwóch albo więcej stron. Najważniejsze jest to, ze strony musza osiągnąć porozumienie, aby można było uznać ze umowa została zawarta, wiec składają oświadczenia woli. W zakresie stosunków umownych obowiązuje zasada swobody umów, która wyraz asie w tym, ze strona przysługuje prawo decydowania o tym, czy zawrze cumowe, z kim zawrzeć umowę, swoboda przy kształtowaniu treści umowy . te elementy wyznaczają swobodę umów. W odniesieniu do niektórych rodzajów umów, ustawodawca taka swobodę wyłącza, ale jako panująca występuje zasada swobody, natomiast ograniczenia SA wyjątkami swobody. Ograniczenia wynikają z tego:

- ze ustawodawca nakłada obowiązek zawarcia umowy i dotyczy on np. tych podmiotów, które świadczą usługi przesyłowe, np. dostarczają gaz, energie
-obowiązek zawarcia umowy może wynikać także z wcześniej zawartej umowy miedzy stronami tzw. umowy przedwstępnej, czyli umowy, w której strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy przyrzeczonej(ostatecznej)

Jeżeli strona, która ma obowiązek złożyć oświadczenie woli ,nie składa tego oświadczenia woli to jej oświadczenie woli może być zastąpione przez prawomocne orzeczenie sadu.
Obecnie w praktyce bardzo często występują umowy, które SA określone jako atchezyjne (zawierane przez …) to umowy standardowe, które maja charakter masowy, w związku z tym taka jest ich nazwa ,bo w przypadku takich umów, kontrahenci nie negocjują treści zawieranych umów a warunki tych umów SA określane przez jedna ze stron. To jest ta strona silniejsza ekonomicznie.

Sposoby zawierania umów:

  1. tryb ofertowy

  2. Tryb negocjacyjny

  3. Tryb aukcyjny

  4. Tryb przetargowy

  5. Tryb negocjacji

  1. Oferta- jest to stanowcza propozycja zawarcia umowy ,która powinna zawierać:

Istotne postanowienia tej umowy, czyli konieczne elementy treści tej umowy, takie w których umowa nie dochodzi do skutku . do zawarcia umowy może dojść przez przyjęcia oferty. Oferent- składa ofertę, oblat – jemu składają jest oferta. Oferta może być złożona indywidualnie oznaczonemu adresatowi albo tez może być złożona do nieoznaczonego kręgu adresatów.

AD INCERTAS PERSONAS -nie oznaczony krąg adresatów. Najważniejszy skutek złożenia oferty: w przypadku złożenia oferty przez oferenta wynika, ze oferent jest związany ze swoja oferta, tzn ze musi liczyć się z tym, ze oblat przyjmie ofertę i zostanie zawarta umowa. Jak długo oferent jest związany ze swoja oferta ?- to zależy od tego czy jest ona złożona indywidualnie określonemu adresatowi czy tez nie. Przede wszystkim okres w którym oferent jest związany z oferta może być określony w treści oferty ( w samej ofercie) i w takim przypadku oferent musi pozostać w gotowości zawarcia umowy, jeżeli druga strona przyjmie ofertę.

Natomiast jeżeli ten termin związania z oferta nie został w ofercie wyznaczony to zgodnie z KC należy przyjąć następujące dwie zasady :

1.jezeli oferta została złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się np. w trakcie rozmowy telefonicznej to przestaje ona wiązać gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie.

2. Natomiast oferta złożona w inny sposób, czyli nie po bezpośredni kontakt, przestaje wiązać z upływem czasu ,w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać opowiedz wysłana bez nieuzasadnionego opóźnienia.

Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie, jeżeli oświadczenie woli o przyjęciu oferty nadeszło z opóźnieniem, ale z jego treści lub okoliczności wynika ze zostało wysłane w czasie właściwym to umowa dochodzi do skutku chyba, ze składający ofertę niezwłocznie zawiadomi druga stronę ze na skutek opóźnienia poczytuje umowę za niezawarta.

Oferta nie może być odwołana, chyba, ze dotyczy stosunków pomiędzy przedsiębiorcami, umowy, przypadku gdy w oświadczeniu o odwołanie umowy zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty. Natomiast jeżeli oferta jest złożona indywidualnemu adresatowi nie może być odwołana ale przestaje wiążąc w przypadkach powyżej wskazanych. Natomiast oferta złożona „ad incertas personas” może być w każdej chwili cofnięta lub zmieniona chyba, ze oferent wyznaczył termin wiązania oferty.

  1. Negocjacje jako sposób zawarcia umowy – tryb negocjacyjny

Negocjacje jako sposób zawarcia umowy polegają na tym, iż strony w celu zawarcia umowy wymieniają się informacjami dotyczącymi okoliczności mających wpływ na ich decyzje co do zawarcia samej umowy. Proces negocjacji zatem jest procesem płynnym, który ma na celu wprawdzie zawarcie umowy ale to zawarcie następuje w drodze wzajemnego przekonywania się, uzgadniania, ucierana wzajemnych stanowisk. Najważniejsze w tym wszystkim jest to, że w toku prowadzonych negocjacji strony nie są związane złożonymi oświadczeniami. Ciągle w trakcie prowadzonych negocjacji mają swobodę podjęcia decyzji czy zawrzeć te umowę czy też nie. Natomiast powinny przekazywać te informacje w sposób zgodny z prawdą, bowiem w przeciwnym razie jeżeli będą prowadziły te negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów to mogą się narazić na odpowiedzialność z tego tytułu. Np. prowadzenie gry, udaje że chcę coś sprzedać, a na koniec nie sprzedaje. Jeżeli strony prowadzą negocjacje to aby umowa mogła być zawarta to muszą w toku negocjacji ustalić co najmniej konieczne elementy treści tej umowy. Kodeks przyjmuje, że w przypadku gdy strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia umowy to umowa dochodzi do skutku gdy strony osiągną porozumienie do wszystkich postanowień, które były przedmiotem negocjacji. Nic nie stoi na przeszkodzie jednak, żeby strony uznały że umowa była uzgodniona już po ustaleniu elementów istotnych umowy. Jeżeli chodzi jednak o kwestie sporne wynikające z prowadzonych negocjacji, zostaną one rozstrzygnięte w późniejszym czasie.

  1. Aukcja

W przypadku zawarcia umowy w trybie aukcyjnym lub przetargowym mamy do czynienia z zachowaniem, które ma na celu wybór najkorzystniejszej oferty i tym samym wyeliminowanie pozostałych ofert. Aby można było dokonać wyboru najkorzystniejszej oferty, należy przeprowadzić postępowanie aukcyjne bądź przetargowe, czyli organizator aukcji bądź przetargu musi określić czas oraz miejsce tego wydarzenia, przedmiot aukcji lub przetargu oraz warunki jego prowadzenia.

Aukcja polega na tym, że osoby zainteresowane zawarciem umowy czyli licytanci są obecni w miejscu prowadzenia aukcji albo też komunikują się z organizatorem aukcji za pomocą środka bezpośredniej komunikacji i w toku aukcji składają oferty. Ich oferta przestaje wiązać wówczas, gdy inny oferent, czyli licytant złożył korzystniejszą ofertę – ustąpienie. W tym przypadku zawarcie umowy następują z chwilą udzielenia przybicia. Czyli stwierdzenia, że dany licytant zaoferował najwyższą cenę, a zatem że mimo wezwania do dalszych odstąpień, nikt nie złożył korzystniejszej oferty.

  1. Przetarg

Natomiast przetarg, różni się tym, że organizator przetargu oczekuje od uczestników przetargu, złożenia ofert, wyznaczając miejsce oraz czas w którym te oferty należy złożyć. Uczestnicy przetargu w przeciwieństwie do aukcji nie są obecni podczas postępowaniu przetargowym. Po złożeniu ofert przez uczestników przetargu organizator wybiera ofertę najkorzystniejszą. W takim przypadku umowa zostaje zawarta w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia organizatora przetargu o wybraniu danej oferty, tym samym pozostałe oferty przestają wiązać.

Umowy w prawie rzeczowym (prawo rzeczowe-prawo bezwzględne)
Prawo rzeczowe jest prawem bezwzględnym co do zasady, dotyczy rzeczy, może ono polegać na korzystaniu z rzeczy, ale też prawo rzeczowe może zaspokajać inny interes uprawnionego aniżeli korzystanie z rzeczy. Mogą być prawa, które dotyczą rzeczy ale nie jest prawem rzeczowym (np. najem, dzierżawa). Najem, dzierżawa są to prawa względne. Mogą być takie prawa, które wprawdzie mają charakter bezwzględny, ale nie dotyczą rzeczy, jak np. prawa niematerialne, prawo do wynalazku, prawo do dzieła autorskiego. W odniesieniu do praw rzeczowych obowiązuje zasada numerus clausus, zamkniętego katalogu, to znaczy że tymi prawami są tylko takie które przewiduje ustawodawca. W związku z tym są nimi prawo własności, prawo użytkowania wieczystego oraz tzw. ograniczone prawa rzeczowe, którymi są użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.





Prawo własności jest najszersze spośród praw rzeczowych, daje najwięcej podmiotowi uprawnionemu, czyli właścicielowi. Treść prawa własności wyznacza art. 140 KC, który mówi że w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może z wyłączeniem innych osób korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Możemy wyróżnić uprawnienia, czyli inaczej atrybuty, która przysługują właścicielowi:
1. Uprawnienie do korzystania z rzeczy
2. Uprawnienie do rozporządzania rzeczą
W ramach uprawnienia do korzystania z rzeczy można wyróżnić cząstkowe uprawnienia właściciela, którymi są:
- uprawnienie do posiadania rzeczy
- uprawnienie do używania rzeczy
- uprawnienie do pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy
- uprawnienie do dokonywania dyspozycji faktycznych, np. zniszczenia, zużycia rzeczy
Natomiast uprawnienie do rozporządzania rzeczą polega na możliwości:
- wyzbycia się rzeczy, czyli przeniesienia własności rzeczy na inną osobę
- uprawnienie do obciążenia rzeczy, czyli ustanowienia innego prawa, ograniczonego prawa na rzeczy

Ważne jest także to, że właściciel może wykonywać swoje prawa z wyłączeniem innych osób. To znaczy, że na tych innych osobach spoczywa obowiązek nie ingerowania non facere – nieingerowania z sferę właściciela. Przy wykonywaniu swoich uprawnień wynikających z prawa własności, właściciel musi znać granicę tego prawa własności, którymi są ustawy, zasady współżycia społecznego oraz społeczno – gospodarcze przeznaczenie prawa własności.

W ustawie np. właściciel nie może się sprzeciwić używania jego rzeczy przez osobę trzecią, jeżeli zagraża to dobru osobistemu tej osoby lub innej.
Zasady współżycia społecznego mówią, że nie należy używać własności aby szykanować innych lub bez uzasadnionej potrzebny na szkodę innych osób.
Społeczno - gospodarcze przeznaczenie, dla przykładu jeżeli mamy do czynienia z gruntem rolnym oznacza to, do jakiego celu go używamy, nie można go np. zabudować.

Do najczęściej spotykanych sposobów nabycia prawa własności jest nabycie w drodze przeniesienia własności, a przez przeniesienie własności należy rozumieć przejście prawa własności na podstawie umowy (np. sprzedaży, darowizny).
Taka umowa może dotyczyć zarówno rzeczy ruchomej jak i nieruchomości. Jeśli chodzi o umowę przeniesienia własności to jest to umowa zobowiązująco – rozporządzająca czyli tzw. umowa o podwójnym skutku tzn. taka której zobowiązanie do przeniesienia własności powoduje rozporządzenie czyli skutek w postaci przejścia prawa własności na nabywcę. Będą potrzebne dwie umowy, czyli poza umową zobowiązującą będzie potrzebna umowa rozporządzająca w przypadku gdy strony się tak umówiły albo gdy przepis szczególny stanowi inaczej. Stanowi on inaczej do rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz do rzeczy przyszłych. Wówczas do przeniesienie ich własności konieczne jest przeniesienie posiadania rzeczy. Umowa taka ma charakter konsensualny – to znaczy że dochodzi do skutku przez samo porozumienie stron, wyjątek stanowi sprawa przeniesienia własności budynków postawionych na gruncie oddanych w użytkowanie wieczyste, ponieważ tutaj do przeniesienia tego prawa konieczny jest wpis do księgi wieczystej. Zarówno bowiem do ustanowienia użytkowania wieczystego jak też do przeniesienia tego prawa konieczny jest wpis do księgi wieczystej (wpis ma charakter konstytutywny).

Jeżeli chodzi o własność nieruchomości to prawo to nie może być przeniesione pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. Natomiast umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości może być zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Również własność rzeczy ruchomej może być przeniesiona pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

W odniesieniu do umów dotyczących nieruchomości kodeks cywilny wymaga, aby zarówno umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości jak również umowa przenosząca własność została zawarta w formie aktu notarialnego.

Zasada jest taka, że własność zarówno rzeczy ruchomej jak i nieruchomości może skutecznie przenieść na nabywcę tylko właściciel. Ten komu to prawno przysługuje. Ustawodawca jednak przewiduje wyjątki od tej zasady. Dotyczą one zarówno przeniesienia własności przez osobę nieuprawnioną jak również przeniesienia własności rzeczy przez osobę nieuprawnioną do rozporządzania rzeczą.
W odniesieniu do nieruchomości obowiązuje zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, które została wyrażona w ustawie z roku … o księgach i hipotece, a która głosi, że nabywca nieruchomości mającej urządzoną księgę wieczystą nabywa na podstawie umowy własność nieruchomości od osoby, która niezgodnie z rzeczywistym stanem prawnym jest wpisana do księgi jako właściciel, jeżeli umowa ma charakter odpłatny, a nabywca jest w dobrej wierze (ta osoba nie wie, że osoba wpisana do księgi, nie jest właścicielem w rzeczywistości).

Podobnie jak to ma miejsce w odniesienie do zasady rękojmi wiary publicznej, tak też można nabyć własność rzeczy ruchomej osoby nie będącej właścicielem, a mianowicie jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, to nabywca uzyskuje własność tej rzeczy z chwilą objęcia jej w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Objęcie rzeczy w posiadanie i dobra wiara nabywcy pozwalają skutecznie nabyć rzecz ruchomą od osoby nieuprawnionej. Inaczej jednak będzie w przypadku gdy rzecz została zgubiona, skradziona, bądź w inny sposób utracona przez właściciela i zostaje ona przed upływem 3 lat od chwili jej skradzenia, zgubienia, to nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem 3 letniego terminu (w ciągu tych 3 lat nabywca musi być w dobrej wierze). Jeżeli od skradzenia, zgubienia minęły 3 lata w momencie przeniesienia rzeczy nabywca staje się od razu właścicielem.

Poza prawem własności innymi prawami użytkowymi są :

Użytkowanie wieczyste – jego treść polega tym, że grunty stanowiące własność skarbu państwa, a także grunty będące własnością samorządu terytorialnego oraz jego związków mogą być oddawane osobą fizycznym oraz osobą prawnym w użytkowanie wieczyste i w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego, a także przez umowę o oddanie gruntu skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób, w tych samych granicach może rozporządzać swoim prawem. Zakres możliwości wyznacza także umowa ( obok ustawy i zasad współżycia społecznego ).

Przedmiotem użytku wieczystego mogą być grunty stanowiące własność skarbu państwa bądź jednostka samorządu terytorialnego. Umowa taka określa przeznaczenie tego gruntu i jest ona zawierana, czyli użytkownik wieczysty może korzystać z tego gruntu przez okres 99 lat, a w wyjątkowych wypadkach ten okres użytkowania wieczystego może być określony jako krótszy, ale nie mniej niż 40 lat.



Do powstania użytkowania wieczystego jest wymagane zawarcie umowy pomiędzy właścicielem, a użytkownikiem wieczystym ( właścicielem jest skarb państwa lub jednostka samorządowa), jednakże sama umowa jest niewystarczająca do powstania tego prawa użytkowania wieczystego, gdyż konieczny jest jeszcze jeden element, a mianowicie – wpis do księgi wieczystej. Ten wpis ma zatem charakter konstytutywny.

Wpisy mogą być konstytutywne lub deklaratywne:

*Konstytutywny to taki który tworzy dane prawo – czyli z momentem tego wpisu to prawo powstaje.

*Deklaratywny to taki który potwierdza istnienie tego prawa.

Zarówno do ustanowienia i przeniesienia wymagana jest forma aktu notarialnego i wpis do księgi wieczystej. W związku z tym jeśli oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje w celu wzniesienia na nim budynku lub innych urządzeń, to umowa taka określa termin rozpoczęcia i zakończenia tych robót, rodzaj budynków lub urządzeń, które maja być wzniesione, a także obowiązek utrzymania ich w należytym stanie, a wreszcie określa wynagrodzenie które przysługuje użytkownikowi wieczystemu za budynki i urządzenia istniejące na gruncie w dniu wygaśnięcia użytkowania wieczystego.

Istnieje możliwość przedłużenia umowy użytkowania wieczystego na dalszy okres od 40 do 99 lat. Z żądaniem takim może wystąpić użytkownik wieczysty w ciągu ostatnich 5 lat przed upływem określonego w umowie terminu na który użytkowanie wieczyste zostało ustanowione.

Użytkowanie wieczyste jest prawem pośrednim, nie jest to ani prawo własności, ani prawo ograniczonym prawem rzeczowym, daje mniejsze uprawnienia niż prawo własności, ale jednocześnie szersze niż wynikają z ograniczonych praw rzeczowych.

Ograniczone prawa rzeczowe:

  1. Podmioty – podmiot uprawniony nazywa się mianem wierzyciela, zaś podmiot zobowiązany to jest dłużnik. Stosownie do tego prawo które przysługuje wierzycielowi nazywa się wierzytelnością, zaś obowiązki dłużnika określa się mianem długu.

  2. Przedmiot - przedmiotem zobowiązania jest świadczenie, do którego spełnienia zobowiązany jest dłużnik. Za spełnienie tego świadczenia ponosi on odpowiedzialność, czyli musi liczyć się z tym że w przypadku gdy nie wykona świadczenia poniesie tego ujemne konsekwencje, w szczególności poniesie odpowiedzialność majątkową, która może przybrać postać odpowiedzialności osobistej polegającej na tym, że będzie wobec niego prowadzona egzekucja z całego majątku, który mu przysługuje, bądź też odpowiedzialność rzeczową, czyli egzekucja w takim przypadku będzie ograniczała się do określonego przedmiotu.

Przedmiotem zobowiązania zatem jest świadczenie i to świadczenie dłużnika może polegać na działaniu lub zaniechaniu ( np. rozporządzanie akcjami, które mi przysługują, lub zobowiąże się wobec sąsiada że między 17 a 19 nie będę grał na fortepianie. )

Te świadczenia dłużnika mogą mieć charakter jednorazowy, okresowy lub ciągły.
W przypadku świadczenia jednorazowego, spełnienie tego świadczenia następuje przez jednorazowe zachowanie się dłużnika, a w szczególności nawet jeżeli nie jest to jednorazowe, ale kilkurazowe, wymaga kilku działań, to rozmiar świadczenia nie jest jest uzależniony od czynnika czasu. Np. zapłata za raty.

Przy świadczeniach okresowych – te świadczenia są spełniane w okresowych odstępach, a więc są uzależnione od czynnika czasu, który wpływa na wielkość świadczenia. ( Nie znamy kwoty końcowej/ końcowego rozmiaru świadczenia ).

Świadczenie ciągłe –nie da się wyróżnić pewnych okresów , tak jak przy świadczeniu okresowy, czynnik czasu odgrywa istotną rolę np. umowa przechowania.

  1. Treść – są prawa i obowiązki które przysługują podmiotom uprawnionym i zobowiązanym.

Świadczenie może polegać też na wyrównaniu szkody, a więc może to być świadczenie odszkodowawcze. Może ono polegać na wyrównaniu lub naprawieniu szkody. Szkoda natomiast może powstać w ramach 1 z 2 reżimów odpowiedzialności.

  1. Reżim odpowiedzialności deliktowej – odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych i jest to grupa przepisów od art. 415 i następne KC, a ten przepis mówi, że kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

  2. Reżim odpowiedzialności kontraktowej - jest to odpowiedzialność za szkodę powstałą na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania i taką podstawą prawną w KC dla tego reżimu odpowiedzialności jest art. 471 KC – „ Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania” chyba że to niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.

Podstawową różnicą między tymi reżimami jest taka, że przy odpowiedzialności deliktowej to świadczenie odszkodowawcze ma charakter pierwotny ( nie było wcześniej żadnego zobowiązania, nastąpiło działanie wyrządzające szkodę i powstał obowiązek jej naprawienia).
Natomiast przy odpowiedzialności kontraktowej to zobowiązanie do odszkodowania i tym samym roszczenie odszkodowawcze ma charakter wtórny , to znaczy, że jego powstanie jest następstwem tego że wcześniej istniejące już zobowiązanie nie zostało wykonane lub zostało nienależycie wykonane
Dla każdego z tych reżimów odpowiedzialności ( deliktowego i kontraktowego) powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej uwarunkowane jest ( uzależnione jest ) od spełnienia trzech następujących przesłanek :

  1. Musi wystąpić pewne zdarzenie z którym system prawny czyli obowiązujące przepisy wiążą czyjś obowiązek naprawienia szkody.

  2. Musi powstać szkoda – ta szkoda może mieć postać straty Damnum Emergens lub utraconych korzyści Lucrum Cezans. Szkodę trzeba wykazać.

  3. Musi istnieć związek przyczynowy między tym zdarzeniem, a zaistniałą szkoda – związek ten musi mieć cechę tzw. adekwatnego związku przyczynowego, czyli na podstawie doświadczenia życiowego możemy stwierdzić, że jeśli wystąpi określone zdarzenie to jego konsekwencją jest powstanie szkody.

Najpierw ustalamy czy występuje związek, a potem badamy czy jest to związek adekwatny
np. Zamawiam u Krawca garnitur i krawiec nie dotrzymuje terminu uszycia go, a jest on mi potrzebny na ważny wyjazd, w związku z tym nie jadę do Warszawy dzisiaj, tylko jutro. Jutro w czasie podróży pociąg ulega wypadkowi, a ja tracę kończynę. Czy jest związek przyczynowy między opóźnieniem się krawca w uszyciu garnituru a doznaną szkodą? Oczywiście że jest. Ale krawiec nie będzie odpowiadał za stratę kończyny, bo związek ten nie jest adekwatny. Nie dzieje się tak że ilekroć krawiec się opóźni to następuje katastrofa pociągu.

Każdy z tych reżimów opiera się na określonych zasadach :
Zasada winy
Zasada ryzyka
Zasada słuszności
Zasada odpowiedzialności gwarancyjno – repartycyjnej ( ponosi ją ubezpieczyciel, jedyną przesłanką jest powstanie szkody, nie może się uwolnić od odpowiedzialności powołując się na brak winy lub siłę wyższą)


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
prawo cywilne - ściąga na egzamin 1, testy, cywilne
Test wiedzy na egzamin końcowy 2005, materiały dla policjantów
Socjologia miasta materiał na egzamin po formacie, [.] Prawo
materiały na egzamin, prawo obronne
Materiały na egzamin, Studia, Prawo, Egzamin
Prawo rodzinne - opracowanie, Materiały na egzaminy
sciaga3, Inżynieria środowiska, I semestr, Biologia i ekologia, materiały na egzamin z biol
diagnostyka materialy na egzamin
Materiały na egzamin PL
Poetyka material na egzamin id Nieznany
Prawo egzekucyjne - pytania na egzamin - odpowiedzi, SZKOŁA, POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE
Estzad, Studia, Przetwórstwo mięsa - Semestr 1, Statystyka, materiały na egzamin
POLITYKA SPOLECZNA wyklad 8 maja, uczelnia WSEI Lublin, UCZELNIA WSEI, MATERIAŁY NA EGZAMIN 2 semest
teoretyczne podstawy wychowania, Materiały na egzaminy
KAZIRODZTWO, Materiały na egzaminy, Patologie społeczne
materiały na egzamin, Studia z psychologii, Psychologia rozwoju człowieka w cyklu życia
Materiały na egzamin, Materiały pomocnicze Technik Informatyk

więcej podobnych podstron