1.Definicja innowacji procesowych
Innowacja procesowa oznacza wprowadzenie do praktyki w przedsiębiorstwie nowych, lub znacząco ulepszonych, metod produkcji lub dostaw.
Innowacja procesowa jest wprowadzaniem procesu nowego albo znacząco ulepszającego produkcję lub metodę dystrybucji. Obejmuje znaczące zmiany w technikach, wyposażeniu i oprogramowaniu.
Innowacje procesowe nie zawierają:
• zmian drugorzędnych,
• wzrostu zdolności produkcyjnych albo usługowych uzyskanego dzięki dodaniu procesów produkcji albo systemów logistycznych, które są bardzo podobne do obecnie stosowanych.
2.Cechy charakteryzujące współczesne zarządzanie innowacjami
Zarządzanie innowacjami jest poszukiwaniem, opartym na posiadanych zasobach, takich rodzajów innowacji, które powodują, że proces innowacji staje się bardziej efektywny
w konfrontacji z wyzwaniami, jakie stawiają przed organizacją rynek, konkurencja, klient.
Współczesne zarządzanie innowacjami charakteryzuje się:
orientacją rynkową uwzględniającą oczekiwania klienta oraz konkurencję;
rozwiniętymi relacjami występującymi między nauką, innowacjami a gospodarką;
wysoką innowacyjnością organizacji zarówno przedsiębiorstwa, regionu, jak i państwa. Jest to system dynamiczny uwzględniający w swoim działaniu elastyczność, adaptacyjność, efektywność i szybkość;
ujmowaniem procesu innowacji jako złożonego mechanizmu społecznego, ekonomicznego, technologicznego, którego rezultatem są określone rodzaje innowacji;
rozwiniętymi powiązaniami układu podmiotowego (przedsiębiorstwo, region, państwo, nauka, zagranica) z układem przedmiotowym (otoczenie, informacje, decyzje, procesy, strategie);
kreowaniem modelu sieci uwzględniającej trzy wzajemnie powiązane elementy: podmioty, działania i zasoby;
tworzeniem systemu informacji dla potrzeb organizacji dla wszystkich faz procesu innowacji oraz organizacji realizujących i wdrażających innowacje;
kreowaniem w organizacjach czynników stymulujących rozwój innowacji, takich jak informacja i wiedza. Przejawem ich rozwoju jest powstawanie nowych pomysłów oraz efektywność przetwarzania ich w innowacje produktów, procesowe, usługowe.
Komentarz
Innowacja jest narzędziem przedsiębiorczości. Jest to działanie, którego znaczenie - w klasycznym ujęciu Schumpetera - polega na tym, iż nadaje zasobom nowe możliwości tworzenia bogactwa. Umożliwia ona powstanie nowego produktu lub znalezienie nowego zastosowania dla określonego przedmiotu. Dzięki temu, na przykład, minerały nabierają znaczenia jako surowce. Innowacja może polegać tez na wynalezieniu nowych przedmiotów lub sposobów, które zaspokajają nowe potrzeby.
3.Definicja przedsiębiorstwa innowacyjnego
Przedsiębiorstwem Innowacyjnym jest takie przedsiębiorstwo, w którym w przyjętym okresie obserwacji (np. w ostatnich trzech latach) dokonano innowacji, czyli wprowadzono pewną nowość do praktyki w odniesieniu do produktu (towaru lub usługi), procesu, marketingu lub organizacji. Zgodnie z powyższą definicją, nie jest przedsiębiorstwem innowacyjnym takie przedsiębiorstwo, które dysponuje pewną wysoką technologią i sprzedaje ją innym przedsiębiorstwom, ale nie rozwija jej. Wskaźnik innowacyjności określa udział w badanej populacji przedsiębiorstw przemysłowych tych przedsiębiorstw, które w okresie 3-letnim wprowadziły innowacje.
Według Podręcznika Oslo Manual przedsiębiorstwo innowacyjne jest to przedsiębiorstwo, które w badanym okresie – najczęściej trzyletnim – wprowadziło przynajmniej jedną innowację techniczną (technologiczną), tj. nowy lub ulepszony produkt, bądź nowy lub ulepszony proces, będące nowością przynajmniej z punktu widzenia tegoż przedsiębiorstwa. Kierując się tą definicją do grona firm innowacyjnych zaliczyć można bardzo liczną grupę przedsiębiorstw. W realiach współczesnego świata, w którym przepływ informacji jest praktycznie nieograniczony firmy chcące podnieść swoją konkurencyjność, czy choćby utrzymać ją na niezmienionym poziomie muszą stale dokonywać zmian technicznych. W takiej sytuacji wyodrębnianie z ogółu przedsiębiorstw grona firm innowacyjnych nie zawsze jest uzasadnione, ponieważ działalność innowacyjna wpisana jest w działalność gospodarczą zapewniając firmom przetrwanie i skuteczną odpowiedź na zmiany zachodzące na rynku. Innowacja jest „szczególnym narzędziem przedsiębiorców, za pomocą którego ze zmiany czynią okazję do podjęcia nowej działalności gospodarczej lub do świadczenia nowych usług”. Wynika z tego, że wprowadzanie zmian jest wręcz obowiązkiem każdego przedsiębiorcy, a więc nie ma potrzeby wyodrębniania szczególnej kategorii firmy innowacyjnej. Pojecie to pojawia się jednak coraz częściej w literaturze, dlatego przedstawienie jego składowych prezentowanych przez różnych autorów wydaje się niezbędne.
Zdaniem A. Jasińskiego przedsiębiorstwo innowacyjne to takie, które:
prowadzi w szerokim zakresie prace badawczo – rozwojowe (lub dokonuje zakupów nowych produktów czy technologii),
przeznacza na tę działalność stosunkowo wysokie nakłady finansowe,
systematycznie wdraża nowe rozwiązania naukowo – techniczne,
reprezentuje duży udział nowości (wyrobów i technologii) w wolumenie produkcji i usług,
stale wprowadza innowacje na rynek.
Chcąc stosować się do definicji zaproponowanej przez A. Jasińskiego musimy wykluczyć z grona firm innowacyjnych przedsiębiorstwa, w których proces wprowadzania innowacji nie jest ciągły, a jest tylko odpowiedzią na zmiany pojawiające się na rynku tj. pojawienie się nowej konkurencji, spadek popytu na oferowane produkty, czy pogarszająca się sytuacja finansowa. Natomiast zdarzenia te są główną siłą sprawczą procesów innowacyjnych w sektorze MŚP. Zmiany wprowadzane w małych średnich przedsiębiorstwach nie pociągają też często za sobą dużych nakładów finansowych, a są konsekwencją niewielkich modyfikacji procesowych lub produktowych wywołujących innowacje.
A. Sosnowska, S. Łobejko i A. Kłopotek za firmę innowacyjną uważają inteligentną organizację, permanentnie generującą i realizującą innowacje, znajdującą uznanie u odbiorców ze względu na wysoki poziom nowoczesności i konkurencyjności, a sposób i struktura zarządzania są dostosowane do podstawowego zadania.
Autorzy ci wyróżniają najważniejsze cech firmy innowacyjnej, do których zaliczają:
zdolności do permanentnego generowania innowacji, kreatywność,
umiejętność wykorzystywania innowacyjnego potencjału firmy dla utrzymania wysokiej pozycji konkurencyjnej, opartej o kluczowe kompetencje,
zdolność przewidywania przyszłości, perspektywiczne myślenie,
stała łączność z klientami firmy celem skutecznego poznania ich bieżących i przyszłych potrzeb,
posiadanie zespołu twórców, innowatorów gwarantujących wysoki poziom innowacyjności firmy,
odpowiedni zakres informacji pozwalających na właściwą ocenę,
elastyczność działania w dostosowywaniu do zmieniających się warunków działania.
Podają również kryteria wyróżniające firmę innowacyjna dzieląc je na jakościowe i ilościowe. Kryteria ilościowe obejmują wszelkiego rodzaju mierniki obrazujące poziom innowacyjności firmy.
4.Cechy dobrego systemu zarządzania innowacjami
System zarządzania innowacjami powinien być oparty na podejściu procesowym, kompleksowym i systemowym. Cele i strategia innowacji ( systemu zarządzania innowacjami) winna być spójna i wynikać z ogólnej strategii rozwoju i strategii konkurencyjnej
Poziom innowacyjności firmy zależny jest od potencjału innowacyjnego firmy (zasobów i możliwości)
W projektowaniu systemu winno się uwzględnić podejście prognostyczne; np. struktura systemu innowacyjnego powinna być oparta na modelu otwartej innowacji
System zarządzania innowacjami powinien być systemem uczącym się,
System zarządzania innowacjami w jego wzorcowej formie powinien stanowić integralną część systemu zarządzania wiedzą.
Instrumentarium (stosowane instrumenty, techniki i metody) w zakresie zarządzania innowacjami – powinny opierać się na ciągłych szkoleniach i doskonaleniu
Istotnym elementem systemem zarządzania innowacjami jest system motywacyjny
W zarządzaniu innowacjami należy uwzględnić kwestie ochrony własności intelektualnej, przemysłowej
Komentarz
W szerokim wielowymiarowym ujęciu system zarządzania innowacjami stanowi kompleks, który charakteryzowany jest przez następujące aspekty: celowościowy, podmiotowy, strukturalny, funkcjonalny, instrumentalny. Wskazany zestaw wyróżników, które opisują system zarządzania innowacjami można rozbudowywać i uszczegóławiać.
5.Typy strategii innowacji
Strategia defensywna służy do podtrzymania już osiągniętej przewagi konkurencyjnej w zakresie różnicowania produktów lub redukcji kosztów.
Strategia ofensywna jest postrzegana jako instrument kreowania nowej przewagi rynkowej, a więc ustanawia nowe linie biznesowe czy nowe produkty czy rynki. Rozwój firmy może oznaczać drobne usprawnienia ale i też wdrażanie zupełnie nowych produktów, procesów itp.
Wśród stosunkowo nowych koncepcji można wyróżnić takie strategie jak:
błękitnego oceanu,
innowacji otwartej,
niszy innowacji,
sieci innowacji,
klastra innowacyjnego.
Strategia niszy innowacji – jest jednym z rodzajów strategii niszy rynkowej . Niszę tworzy firma, która potrafi zdobyć przewagę konkurencyjną dzięki innowacji chronionej przez unikalną technologię i patenty, a więc trudnej do szybkiego naśladowania. Strategie niszy innowacji wykorzystują małe i średnie firmy nastawione na stałe generowanie innowacji produktowych i technologicznych .
Strategia sieci innowacji
Struktury sieciowe stanowią w różnych układach podstawę realizacji złożonych zadań gospodarczych.
Szczególną formą struktur sieciowych stały się organizacje wirtualne, które cechuje okresowy, nieformalny charakter oraz wykorzystanie technologii informacyjnych (ICT) .
Istotą i podstawą organizacji sieciowych jest potrzeba realizacji kompleksowych celów strategicznych.
W odniesieniu do innowacji organizacja sieciowa może być pomocna dla harmonizacji wielu cząstkowych strategii innowacji i podporządkowania ich realizacji kompleksowego celu strategicznego – przykładowo rozwiązania problemu utylizacji odpadów komunalnych i przemysłowych w określonym regionie, co może stanowić cel główny układu sieciowego.
Tworzenie strategii innowacji dla układów sieciowych wymaga koordynacji działań różnych przedsiębiorstw i organizacji dla tworzenia wspólnych wartości przy uwzględnieniu zasady wzajemnych korzyści wynikających z synergicznych powiązań uczestników układu.
Strategia klastra innowacyjnego
Strategie klastra innowacyjnego – klastering jest strategią polegającą na wykorzystaniu dla budowy przewagi konkurencyjnej zorganizowanej współpracy przedsiębiorstw oraz powiązanych z nimi instytucji zajmujących się określoną dziedziną i znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie.
To określenie opierające się na definicji sformułowanej przez M. Portera obecnie rozszerza się o struktury składające się również z innych podmiotów (przedsiębiorstw, organizacji badawczych, władz terytorialnych) współpracujących dla realizacji wspólnego celu dzięki połączeniom w sieci.
Jeśli tym celem jest innowacja utworzoną strukturę klastrową można nazwać klastrem innowacyjnym . Podstawowe zadania klastra innowacyjnego to wykorzystanie możliwości jakie daje przynależność do struktury i utworzenie połączeń sieciowych dla realizacji kompleksowych strategii wprowadzania innowacji.
B.C. Twiss wyróżnia osiem strategii innowacji:
1. Strategię ofensywną;
2. Strategię defensywną;
3. Strategię zakupu licencji;
4. Strategię unikania;
5. Strategię kreowania rynku;
6. Strategię niezależną;
7. Strategię pozyskiwania wysoko wykwalifikowanych kadr;
8. Strategię pozyskiwania innych firm.
1. Strategia ofensywna, czyli jaką strategię zastosowali min. 3M, IBM, Hewlett- Packard i Microsoft
Strategia ofensywna pozwala na osiągnięcie pozycji lidera poprzez wprowadzanie nowych, innowacyjnych produktów lub doskonalenie cech użytkowych produktów istniejących. Projektowanie nowych produktów zakłada realizację badań rynku oraz interaktywny kontakt z klientami, możliwy do zrealizowania dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii informacyjnych. Przedsiębiorstwo działa ofensywnie kiedy określa nowe potrzeby odbiorców oraz potrafi je zaspokoić. Kosztem realizacji tego typu strategii jest więc zarówno duży wysiłek kadrowy jak i wysokie nakłady finansowe. Strategie ofensywne cechuje wysokie ryzyko, ale także możliwość do uzyskania wysokich zysków. Charakterystyczne są dla dużych przedsiębiorstw.
2. Strategie defensywne, czyli jak wygrywać obronną ręką
Strategie defensywne są przeciwieństwem strategii ofensywnych i polegają na uważnej analizie działań konkurencji. One także pozwalają przedsiębiorstwom na osiąganie wysokich zysków. Jedną z głównych strategii defensywnych jest strategia imitacji polegająca na szybkim kopiowaniu nowego produktu zanim jego producent upewni się, że odniósł sukces. Taka strategia jest powszechnie stosowana w modzie i wśród firm zajmujących się projektowaniem odzieży, mebli i małych urządzeń domowych. Inną specyficzną strategią umożliwiającą walkę konkurencyjną jest strategia drugi-ale-lepszy (second-but-better). W tym przypadku udane przedsiębiorstwo nie tylko kopiuje konkurencyjny produkt, lecz także poszukuje sposobów usprawnienia produktu i poprawy jego pozycji na rynku. Tego typu strategia nie musi koncentrować się na bezpośrednim ataku na nowy produkt, ale pozwala określić niszę rynkową, na który wskazane będzie wprowadzenie produktu o unikalnych właściwościach, jakich nie posiada produkt konkurencji. Firmy stosujące strategię defensywną nie ponoszą ryzyka strat, na jakie jest narażone każde przedsiębiorstwo opracowujące i wprowadzające na rynek nowy produkt.
3. Strategia zakupu licencji
Strategia zakupu licencji pozwala przedsiębiorstwu na osiąganie zysków drogą zakupu innowacji technologicznych innych firm. Jeśli licencja jest sprawdzona (np. wdrożona w innym kraju) to ryzyko związane z jej zakupem jest stosunkowo małe. Przedsiębiorstwo nie ryzykując zbyt wiele zdobywa możliwość osiągania korzyści dzięki innowacjom, które pozyskało drogą zakupu. W tym wypadku nie ma potrzeby prowadzenia badań rynku a jednocześnie skutecznie konkurować na rynku, oferując innowacyjne produkty lub usługi. Taka strategia jest stosowana zarówno przez duże firmy jak i firmy sektora MŚP.
4. Strategia unikania, czyli działaj tam, gdzie innych jeszcze nie ma
Strategia polega na takim kierowaniu przedsiębiorstwem, aby w maksymalny sposób unikać bezpośredniej konfrontacji z konkurencją. Jest to możliwe pod warunkiem prowadzenia badań i analiz rynku i działających na nim liderów, w celu odkrycia ich słabych i mocnych stron oraz znalezienia luk rynkowych Strategię unikania stosują zazwyczaj małe przedsiębiorstwa działające na dużym rosnącym rynku.
5. Strategia kreowania rynku- kreuj i zaspokajaj potrzeby konsumentów
Strategia polega na prowadzeniu prac związanych z badaniem rynku, dzięki którym przedsiębiorstwo będzie mogło wykreować zupełnie nowy rynek oferując na nim całkowicie nowe i nieznane wcześniej produkty. Cechuje ją stosunkowo duże ryzyko zarówno na gruncie prowadzenia badań jak i projektowania nowych produktów i usług. Zaletą takiej strategii jest to, iż na nowym dopiero, co wykreowanym rynku może nie być w okresie początkowym konkurentów, co stwarza firmie dogodne warunki sprzedaży i możliwość osiągania ponadprzeciętnych zysków. Strategia ta, stosowana jest głównie przez duże i średnie przedsiębiorstwa.
6. Strategia niezależna – połącz tradycję z nowoczesnością
Strategia niezależna stosowana jest dla unowocześniania posiadanych produktów. Dokonując zmian w technologii wytwarzania tworzony jest i wprowadzany na rynek unowocześniony produkt, który stopniowo wypiera produkt dotychczasowy. Strategia taka pozwala osiągać sukcesy w długim okresie czasu, pod warunkiem, iż jako następna stosowana będzie strategia ofensywna, pozwalająca na utrzymanie swojej przewagi technologicznej nad konkurencją. Stosowana głównie przez duże firmy, możliwa do stosowania również przez firmy średniej wielkości.
7. Strategia pozyskiwania wysoko wykwalifikowanych kadr
Strategia pozyskiwania wysoko wykwalifikowanych kadr jest pewnego rodzaju strategią alternatywną dla strategii zakupu licencji. Zamiast kupować licencje przedsiębiorstwo pozyskuje wysoko wykwalifikowanych specjalistów od konkurencji, którzy przyniosą ze sobą wiedzę na temat technologii stosowanej przez konkurencję. Strategia może przynieść wymierny rezultat jeżeli firma posiada odpowiednie zaplecze badawczo-rozwojowe i będzie w stanie wykorzystać wiedzę nowych pracowników dla tworzenia innowacji. Jest to znacznie tańsza metoda pozyskiwania wiedzy know-how od zakupu licencji. Uznawana jest jednak za nieetyczną. Jest stosowana przez duże przedsiębiorstwa, ale może być także przydatna dla firm z sektora MSP.
8. Strategia pozyskiwania innych firm
Strategia pozyskiwania innych firm jest strategią alternatywną w stosunku do strategii zakupu licencji i strategii pozyskiwania wysoko wykwalifikowanych pracowników. Zamiast płacić za zakup licencji lub pozyskiwać pracowników konkurencji przedsiębiorstwo przejmuje całą firmę konkurencyjną lub stosuje fuzję. Zwłaszcza duże przedsiębiorstwa powiększają swoją przewagę konkurencyjną przejmują małe, ale ofensywnie działające przedsiębiorstwa. Przejęcie nie tylko daje możliwość zwiększenia potencjału firmie przejmującej, ale również zabezpiecza przed wyrośnięciem pod jej bokiem poważnego konkurenta rynkowego.
6.Typy dochodzenia do doskonałości w zarządzaniu innowacjami
Na pierwszym etapie procesu innowacyjnego identyfikowany jest problem do rozwiązania lub okazja rynkowa do wykorzystania przez przedsiębiorstwo. Etap drugi polega na generowaniu pomysłu (idei innowacyjnej), który jest wynikiem rezultatów badań na etapie pierwszym. Etap trzeci to wstępna ocena idei innowacyjnej z punktu widzenia możliwości zewnętrznych (np. badanie opinii oraz zapotrzebowania na nowy produkt potencjalnych klientów) oraz możliwości wewnętrznych przedsiębiorstwa (np. dostępność środków niezbędnych do realizacji innowacji). Następnie, po zweryfikowaniu możliwości zewnętrznych i wewnętrznych oraz uzyskaniu pozytywnej oceny, rozpoczyna się etap projektowania i testowania nowego wyrobu. Kolejny etap to produkcja nowego wyrobu. Z kolei etap ostatni, który wspierany jest przez funkcję marketingu przedsiębiorstwa, prowadzi do realizacji wyrobów oraz wprowadzenia ich na rynek.
Jednym z najważniejszych aspektów procesu innowacyjnego jest jego efektywność ekonomiczna. Przedsiębiorstwo ponosi koszty inwestycyjne związane z realizacją rozwiązań innowacyjnych. Z kolei, wymierne wyniki finansowe dla przedsiębiorstwa pojawiają się dopiero na ostatnim etapie procesu (po wprowadzeniu produktu na rynek), pod warunkiem, iż popyt na nowe wyroby zostanie oszacowany prawidłowo.
W zależności od czasu trwania procesu innowacyjnego zmieniają się koszty planowania przedsięwzięcia innowacyjnego oraz poziom jego ryzyka. Ryzyko jest tym wyższe, im rozwiązanie innowacyjne ma bardziej przełomowy i rewolucyjny charakter. Każdy proces innowacyjny charakteryzuje się jednak specyficznymi cechami, w zależności od wielkości przedsiębiorstwa czy rodzaju prowadzonej działalności11, a zatem poszczególny przypadek wymaga indywidualnego podejścia badawczego.
ETAPY PROCESU INNOWACJI:
1. Rozwój; organizacja ocenia, modyfikuje i doskonali twórczy pomysł..
2. Zastosowanie; Organizacja wykorzystuje rozwiniętą ideę w projektowaniu produkcji lub dostawach nowych produktów, usług lub procesów.
3. Uruchamianie; organizacja wprowadza na rynek nowe produkty lub usługi.
4. Upadek; Zmniejsza się popyt na innowacje, następuje rozwój i zastosowanie innowacji zastępujących poprzednią.
5. Dojrzałość; Większość konkurencyjnych organizacji ma dostęp do danego pomysłu.
6. Wzrost; wzrasta popyt na nowe produkty lub usługi.
Wdrożenie technologii w przedsiębiorstwie obejmuje następujące kroki:
zainicjowanie wdrożenia (wszystkie działania przeprowadzone we wcześniejszych etapach, które pozwoliły na pozyskanie technologii i przygotowanie odpowiedniej dokumentacji)
planowanie wdrożenia (powołanie zespołu wdrożeniowego, planowanie organizacji i komunikacji, planowanie zakresu działań, przygotowanie harmonogramu wdrożenia, planowanie zasobów, planowanie jakości, planowanie ryzyka)
wdrożenie wstępne (infrastruktura, zasoby osobowe, zasoby rzeczowe, zasoby finansowe),
wdrożenie właściwe (produkcja/wytwarzanie, czynności kontrolne i monitorujące produkcję/wytwarzanie, dystrybucja i sprzedaż, badanie odbiorców)
wdrożenie wtórne (modyfikacja technologii oraz procesów)
zakończenie wdrożenia (zestandaryzowana produkcja masowa, serwis).
Proces innowacyjny z punktu widzenia pojedynczej innowacji można podzielić na następujące etapy :
1. powstanie pomysłu zmiany,
2. podjecie decyzji o realizacji zmiany,
3. realizacja innowacji.
Koncepcje procesu innowacyjnego z punktu widzenia przedsiębiorstwa promował między innymi R.W. Gryfin. Dzielił on ten proces na sześć następujących etapów :
1. rozwój – polega na ocenie, modyfikacji i doskonaleniu pomysłu przed przekształceniem go w produkt gotowy;
2. zastosowanie rozwiniętej idei w produkcji – produkt po wyjściu z laboratorium zostaje przekształcony w dobra i usługi;
3. uruchomienie – wprowadzenie na rynek nowych produktów;
4. wzrost – następuje wtedy, gdy nowy produkt znajdzie nabywców i odznacz się zwiększonym popytem na produkt;
5. dojrzałość – produkt firmy pionierskiej ma ugruntowaną pozycję, a naśladowcy również posiadają dany produkt w swojej ofercie
6. schyłek – popyt na produkt zmniejsza się, występuje potrzeba wprowadzenia na rynek nowego produktu innowacyjnego
Nowoczesny proces innowacyjny odznacza się następującymi cechami, które odróżniają go od regularnej produkcji przemysłowej :
innowacja jest procesem interakcyjnym,
w większości przypadków źródłem innowacji obok prac B+R są także nabyte specyficzne doświadczenie i wiedza, kontakty z użytkownikami, dostawcami, konkurencją itd.,
procesy innowacyjne są zlokalizowane, odbywają się w konkretnej przestrzeni, co wiąże się z występowaniem wysokiej jakości zagospodarowania i innych czynników lokalizacyjnych wynikających z procesów aglomeracji i urbanizacji,
innowacja jest procesem integracji celów, zadań i funkcji obejmujących wszystkie dziedziny funkcjonalne firmy, co oznacza, że wymaga wysokich umiejętności w dziedzinie zarządzania przedsiębiorstwem,
innowacja jest procesem uczenia się wykorzystującym wewnętrzne i zewnętrzne źródła,
posiada relatywnie długi i trudny do określenia cykl rozwojowy innowacji,
innowacje związane są z kosztami oraz ryzykiem.
7.Metody pochodzenia kreatywność : delficka i morfologiczna
Za pomocą techniki delfickiej rozwiązuje się problemy o charakterze strategicznym. Znajduje ona zastosowanie szczególnie w odniesieniu do takich problemów, które tylko w pewnym stopniu można poddać eksperymentom oraz takich, do rozwiązania których najbardziej słuszne jest podejście uwzględniające znaczenie ludzkich sądów. Ukierunkowany problem stawia się przed grupą ekspertów, których zadaniem jest przedstawienie swoich punktów widzenia, w formie pisemnych odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu, z zachowaniem anonimowości. Opierając się na otrzymanych odpowiedziach konkretyzuje się problem i jego rozwiązanie. Procedurę tę powtarza się kilkakrotnie, a na podstawie analizy odpowiedzi zawartych w ostatnim kwestionariuszu dochodzi się do rozwiązania problemu. W kolejnych etapach uczestnicy są informowani o opiniach kontrowersyjnych oraz o stanowisku większości ekspertów.
Przed rozpoczęciem procedury należy dokładnie określić problem oraz cel jaki chce się osiągnąć rozwiązując go. Decyduje to o ustaleniu składu grupy ekspertów oraz o opracowaniu kwestionariuszy. Za eksperta uważa się w tej technice specjalistę dysponującego wiedza i doświadczeniem z zakresu danego problemu. Oprócz wiedzy i doświadczenia ekspert winien cechować się zdolnością szerokiego patrzenia na problem i umiejętnością pełnego wypowiadania się w dziedzinie będącej przedmiotem badania. Zwoływanie ekspertów na wspólne posiedzenia mogłoby być niepożądane, właśnie ze względu na to, iż każdy z nich przedstawia silną indywidualność. Dlatego ankietyzację prowadzi się anonimowo, korespondencyjnie. Organizowanie wspólnych posiedzeń ekspertów jest ponadto utrudnione ich liczebnością.
Pytania w kwestionariuszach (ankietach) powinny być formułowane dokładnie, jednoznacznie i niezależnie, co oznacza, że opinie zawarte w odpowiedzi udzielonej na jedno pytanie nie mogą mieć wpływu na odpowiedzi udzielone na inne pytanie.
Metoda delficka jest metodą inwentyczną, która została opracowana przez Helmera wraz z jego współpracownikami. W metodzie tej wykorzystuje się formę pośrednią wyrażania opinii przez ekspertów. Eksperci mają za zadanie odpowiadanie na pytania, które są zawarte w specjalnych kwestionariuszach, które zawierają omawiany problem. Metoda delficka dotyczy hipotetycznego rozwoju przyszłych zdarzeń. Np:, kiedy (rok) batoniki czekoladowe zdobędą 10 procentowy udział w rynku słodyczy.
Kwestionariusze są kierowane do specjalistów, którzy wyrażają opinię na temat problemu i odpowiadają pisemnie na pytania dodatkowe. Dzięki udzielonym odpowiedziom następuje kolejny etap, czyli sprecyzowanie problemu i sposobu jego rozwiązania. Wyniki są następnie przedstawiane ekspertom razem z listą anonimowych uwag i uzasadnieniem propozycji. Eksperci rozważają problem jeszcze w czterech rundach, podczas których dochodzą wspólnie do propozycji rozwiązania problemu.
Metoda delficka wykorzystuje techniki analityczne o charakterze statycznym. Omawiana metoda jest wykorzystywana do rozwiązywania problemów techniczno-organizacyjnych. Np.: rozmieszczenie sieci handlowych.
Zalety metody delfickiej
Niezależność opinii ekspertów
Anonimowość wypowiadanych sądów
Wieloetapowość postępowania
Uzgadnianie i sumowanie opinii osób kompetentnych
Wady metody delfickiej
konieczność angażowania dużej liczby osób
czasochłonność
brak bezpośredniej wymiany poglądów między ekspertami
trudności w doborze odpowiednich osób
małe angażowanie ekspertów, jeśli nie są zaznajomieni z problemem
Etapy postępowania w metodzie delfickiej
Zdefiniowanie problemu
Wybór grupy ekspertów
Przygotowanie i rozesłanie ankiety
Analiza odpowiedzi z ankiety
Jeżeli brak zgodności do rozesłanie kolejnej ankiety i przejście do p.4
Jeżeli jest zgodność poglądów to prezentacja wyników
Technika morfologiczna, określana także nazwą analizy morfologicznej, wzięła swoją nazwę od morfologii – nauki zajmującej się postacią, budową wewnętrzną i zewnętrzną oraz procesami przekształceń postaci obiektów rzeczywistych. Obecnie morfologia jest także dyscypliną, której przedmiotem jest poszukiwanie i osiąganie twórczych rozwiązań problemów.
Twórca techniki morfologicznej F. Zwicky napisał na temat morfologicznego myślenia i postępowania: „dostrzeganie takiego obrazu rzeczywistości w którym uwzględnione byłyby przejrzyście wszystkie najważniejsze powiązania strukturalne między obiektami, zjawiskami, ideami i działaniami, wymaga zastosowania totalnej metodologii myślenia i postępowania. Metodologia taka stała się w ostatnich latach rzeczywistością dzięki zastosowaniu podejścia morfologicznego”
Metoda ta służy do identyfikowania, indeksowania i liczenia wszystkich rozwiązań danego problemu. Metodę morfologiczną nazywa się często metodą produkowania wynalazków, gdyż sposób przeprowadzenia badania wymusza uporządkowanie do tymczasowych i potencjalnych propozycji i rozwiązań aby następnie również w wymuszony sposób połączyć je w nowe wartości. Pozwala ona a nawet narzuca łącznie w nowe wartości dwóch lub więcej obiektów, rozwiązań itp., chociaż pierwotnie wydawało się to niemożliwe.
Dzięki tej metodzie mogą być ujawnione następujące możliwości rozwiązania problemu: znane sposoby rozwiązania; nowe, dotychczas nieznane rozwiązania; rozwiązania racjonalne; rozwiązania stosowane przez konkurencję; potencjalne kierunki rozwiązania; rozwiązania oryginalne; rozwiązania niemożliwe do realizacji na danym etapie rozwoju; rozwiązania nierealne.
Cykl poszukiwania rozwiązań przy użyciu metody morfologicznej sprowadza się do zrealizowania 3 przedsięwzięć, które są powtarzane aż do uzyskania oczekiwanego wyniku.
1. Sformułowanie problemu – dokładne rozpoznanie obszaru i zasięgu zadania, aby przez kolejne operacje logiczne wyselekcjonować „jądro” problemu a więc wszystko to, co jest interesujące i potrzebne, zarazem określające granice, poza które nie będzie się już wychodzić. Proces ten powtarza się wielokrotnie, rozpatrując problem w różnych płaszczyznach i z różnych punktów widzenia, aby uzyskać całościowy pogląd na to zagadnienie. Efektem tych operacji myślowych jest precyzyjne sformułowanie zadania i obszaru zainteresowań.
2. Analiza – określenie struktury problemu a następnie wyszczególnienie podproblemów i cech charakteryzujących ten problem. Ustalenie podproblemów, tzn. składowych Pk, oraz pomysłów realizacji każdej ze składowych. Poszukuje się więc pomysłów do realizacji fragmentu problemu tak, jak gdyby nie istniał on w całości. Założenie to ma istotny wpływ na jakość i liczę pomysłów, ponieważ szukając rozwiązań dla fragmentu nie jesteśmy ograniczeni wymaganiami i uwarunkowaniami narzuconymi przez cały problem. W ten sposób łatwiej oderwać się on istniejących rozwiązań, a tym samym stworzyć dobry grunt dla nowych propozycji.
3. Synteza – określenie wszystkich rozwiązań danego problemu przez permutację pomysłów składowych Pk. Cechą charakterystyczną metody jest budowanie tzw. skrzynki morfologicznej lub iloczynów morfologicznych. Iloczyn morfologiczny jest to wynik operacji, która polega na łączeniu pomysłów zgodnie z określonymi wymaganiami metodycznymi.
Syntezę i ocenę pomysłów przeprowadza się wielokrotnie aż do momentu, gdy jesteśmy przekonani, że wyczerpane są możliwości otrzymania pomysłu. Pracę kończy opracowanie kilku sensownych propozycji, z których można wybrać najlepsze. Zwykle zaleca się opracowanie co najmniej 5 propozycji i dopiero spośród nich należy wybrać rozwiązanie optymalne.
Analiza morfologiczna to jedna z metod która łączy w sobie pierwiastek intuicyjny i analityczny. Jest to metoda kombinatoryczna stanowiąca swoisty symulator wyobraźni. Metoda ta została stworzona przez szwajcara Fritza Zwicky’ego (1898-1974). Opracował on w latach 1938-1948 podstawy analizy morfologicznej podczas prowadzonych w Azusa w Kalifornii badań rozwojowych w dziedzinie rakiet. Po raz pierwszy określenie analiza morfologiczna zostało użyte przez Zwicky’ego podczas odczytu wygłaszanego w Uniwersytecie Oksfordzkim w maju 1948 roku.
Faza pierwsza - rozpoznanie problemu, polega na wytyczeniu granic problemu i na ścisłym zdefiniowaniu go. Granice wytycza się w celu określenia jego pełnego kształtu, natomiast ścisłe definiowanie ma przezwyciężyć naturalną skłonność do zbytniego zawężania rozwiązywanego problemu i ograniczania jego rzeczywistych rozmiarów do ram narzuconych przez rutynę.
Faza druga - analiza problemu, polega na identyfikowaniu parametrów problemu (wzajemnie uzależnione czynniki, cechy, funkcje lub elementy problemu) i określeniu wszystkich możliwych stanów każdego parametru.
Faza trzecia - synteza problemu, polega na stworzeniu tablicy (macierzy, skrzynki) morfologicznej, a następnie na zredukowaniu przestrzeni morfologicznej. Tworząc macierze w jej wierszach wpisujemy parametry a w kolumnach stany parametrów. Przy pomocy tablicy morfologicznej można poprzez zestawienie różnych stanów wyznaczyć wszystkie możliwe warianty rozwiązania problemu. Około 95% kombinacji zostaje odrzuconych podczas redukcji skrzynki morfologicznej za względu na pospolitość rozwiązania lub jej bezsensowność. Kryteria oceny wyznaczone na etapie definiowania problemu wskażą którym z pozostałych wariantów należy poświęcić szczególną uwagę. Zastosowanie
Technikę tę wykorzystuje się do tworzenia koncepcji o charakterze badawczym oraz koncepcji analizujących możliwości. Według Majaro analiza morfologiczna znajduje zastosowanie w zakresie:
nowych produktów i usług,
zastosowania nowych materiałów,
nowych segmentów rynkowych i aplikacji,
nowych sposobów rozwoju przewagi konkurencyjnej,
tworzenia nowatorskich technik promocji produktów,
identyfikacji możliwości poszerzenia rynku o nowe lokalizacje.