Przydatki skóry:
gruczoły potowe- ekrynowe i apokryfowe
gruczoły łojowe
włosy
paznokcie
Gruczoły potowe ekranowe Jest to większość gruczołów produkujących pot w skórze człowieka. Ich całkowita liczba 2-5 milionów. Znajdują się one na całej powierzchni skóry, choć ich rozmieszczenie nie jest równomierne – występują głównie na stopach i dłoniach. Uchodzą one bezpośrednio do powierzchni skóry, przerywając ciągłość naskórka. Produkują wydzielinę rzadką, bezbarwną i bez zapachu, wok. 90% złozoną z wody. Pozostały 1% to skłądniki komórkowe, m.in. kwas urokaninowy, mocznik, amoniak, kwas mlekowy, enzymy. Pot ekrynowy pełni funkcję termoregulacji. Gdy w otoczeniu panuje wysoka temperatura, pot zostaje wydzielany w zwiększonej ilości i parując ochładza oragnizm. Gruczoły potowe apokryfowe Są znacznie mniej liczne niż ekrynowe i występują wyłącznie w okolicach pach i narządów płciowych. Uchodzą do mieszków włosowych, skąd produkowana przez nie wydzielina zostaje uwalniana na powierzchnię skóry. Pot apokrynowy jest gęsty – zawiera duże ilości lipoprotein, amoniaku,mocznika,resztek komórkowcyh. W porównaniu do potu ekrynowego ma znacznie obniżoną zawartość wody. Tak bogaty skład powoduje że ma lekko żółtawą wydzielinę o charakterystycznym zapachu. Organiczne składniki potu apokrynowego stanowią doskonała pożywkę dla bakterii, które doskonale rozwijają się w jego środowisku, wzmagając przykry zapach. Skład oraz ilość wytwarzanego potu apokrynowego zależy od wielu czynników. Bardziej obfite jest wydzielanie obserwuje się u mężczyzn. Czynnikiem nasilającym jest także stres oraz nasz sposób odżywiania czyli dieta. Gruczoły łojowe Umiejscowione są w skórze właściwej i uchodzą do mieszków włosowych, skąd ich wydzielina, zwana łojem (sebum), wydostaje się na zewnątrz. Gruczoły łojowe należą do gruczołów holokrynowych, co oznacza, że w trakcie tworzenia się wydzieliny uszkodzeniu ulegają komórki wydzielnicze, stając się jej częścią. Komórki zostają następnie odtworzone z warstwy rozrodczej. Sebum wchodzi w skład płaszcza hydrolipidowego, chroniąc skórę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi oraz nadmiernym wyparowywaniem wody. Systematycznie usuwany z powierzchni skóry przyczynia się do powstawania suchości skóry. Łój – sebum – jest mieszaniną substancji lipidowych (tłuszczowych), do których należą m.in.:
mono-, di- i triglicerydy, stanowiące ok. 50% wydzieliny
woski i wyższe estry
kwasy tłuszczowe
skwalen
cholesterol
Na intensywność wydzielania łoju wpływają hormony:
progesteron – powoduje przerost gruczołów łojowych i wzmaga wydzielanie łoju
testosteron - powoduje przerost gruczołów łojowych i wzmaga wydzielanie łoju
kortyzol – wydziela się podczas stresu,pobudza wydzielanie łoju
estrogeny – hamują wydzielanie łoju
Ilośc produkowanego łoju zależy również od:
płci – gruczoły łojowe zwykle intensywniej pracują u mężczyzn
wieku – najbardziej obfite wydzielanie sebum występuje u osób będących w okresie dojrzewania, po 50 roku życia aktywnośc gruczołów wyraźnie maleje.
Okolic ciała – z uwagi na nierównomierne rozłożenie gruczołów łojowych w skórze ilośc wydzieliny nie jest jednakowa w poszczególnych jej obszarach, najbardziej tłuste partie skóry to czoło,nos, broda,a także okolica międzyłopatkowa pleców oraz górna część klatki piersiowej, najmniej gruczołów znajduje się w obrębie kończyn
Włos składa się z części wystającej ponad powierzchnię skóry – łodygi, oraz części ukrytej w skórze – korzenia. Najgłębiej położona część korzenia to opuszka, którą włos jest osadzony na uwypukleniu dolnej części mieszka włosowego zwanym brodawką. Brodawka stanowi łącznik między skórą a włosem.Znajdujące się w niej naczynia krwionośne zaopatrują włos w tlen i składniki odżywcze. Miejsce wzrostu włosa jest opuszka czyli cebulka. Budują ją komórki macierzyste, które ulegają intensywnym podziałom i przesuwają się ku górze, czego efektem jest systematyczne wydłużanie łodygi. Zniszcze opuszki i brodawki powoduje nieodwracalną utratę włosa. Ponad warstwą komórek macierzystych znajduje się warstwa melanocytów odpowiedzialnych za zabarwienie włosa. Melanocyty zawierają ziarnistości,tzw. Melanosomy,w których syntetyzowany jest barwnik-Melanina.
Istnieją dwa rodzaje melaniny :
brązowoczarna – eumelanina
pomarańczowo- czerowna – feomelanina
Kolor włosów zależy od zawartości poszczególnych barwników oraz stosunku, w jakim względem siebie występują. W korzeniu włosa obecne są także zakończenia nerwowe stanowiące receptory dotyku. To sprawia, że nawet delikatne dotknięcie włosa jest doskonale odczuwalne przez jego właściciela. Mieszek włosowy jest ukośnie położony do powierzchni skóry. Ze strony na którą się pochyla, odchodzi od niego mięsień przywłosowy. Mięsień przywłosowy biegnie od mieszka do naskórka. W kącie między mieszkiem a mięśniem jest położony gruczoł łojowy. Na skutek skurczy mięśnia łój wytworzony w gruczole zostaje wyciśnięty, w wyniku czego włos ulega natłuszczeniu. Warstwa sebum, która pokrywa powłokę włosa stanowi dodatkową ochronę.
W skład włosa warstwowo wchodzi:
rdzeń – jest najbardziej centralną częścią włosa. Zwykle stanowi pusta przestrzeń zawierającą pojedyncze, nie w pełni zrogowaciałe komórki. W grubych włosach rdzeń może mieć postać kilku warstw komórek, między którymi występują pęcherzyki powietrza.
Kora – to właściwe ciało włosa.Składa się z podłużnych komórek tworzących włókna połączone ze sobą w wiążki. W komórkach tych obecna jest melanina nadająca włosom kolor.
Osłonka – to najbardziej zewnętrzna część włosa, której zadaniem jest ochrona łodygi. Budują ją martwe, wrzecionowate, ułożone dachówkowato, przylegające do siebie komórki. Komórki te w całości są wypełnione twardą keratyną, która w p orównaniu do znajdującej się w warstwie rogowej naskórka keratyny miękkien jest bardziej odporna na działanie uszkadzającyh czynników mechanicznych. Keratyna tworzy włókna ułozone równolegle do osi włosa, połączone wiązaniami dwusiarczkowymi.
Typy włosów:
owłosienie skóry głowy
okolic płciowych
brwi i rzęs
meszek włosowy
Cykl rozwojowy włosa Włosy mają określony czas życia po którym obumierają i wypadają. Dziennie tracimy 50-100 włosów. Długość życia włosa wynosi średnio 3-4 lata. W tym czasie włos ulega różnym przemianom,które składają się na tzw. cykl rozwoju włosa.
Cykl dzieli się na 3 fazy:
anagen – faza w której włos wzrasta. Cebulka jest mocno przytwierdzona do brodawki, co zapewnia właściwe odżywienie włosa. Trwa ok. 3-4 lata. Ok. 80% włosów skóry głowy to włosy w tej fazie.
Katagen – dolna część korzenia – macierz- zamiera, przekształcając się w tzw. kolebkę telogenową. Kolba odczepia się od brodawki, co uniemozliwia dalsze odżywianie. Od tej pory włos odżywia się tylko drogą dyfuzji przez ścianki mieszka. ok. 2 tygodnie.
Telogen – faza końcowa, w której włosa jest osadzony w mieszku płytko i przy delikatnym pociągnięciu, np. podczas czesania – wypada.
Po zakończonym cyklu na miejscu utraconego włosa pojawia się nowy i fazy przebiegają od początku.
Budowa paznokcia Boczne i tylne krawędzie paznokci otoczone są fałdem naskórka, który nazywany jest wałem paznokciowym. W części tylnej na płytkę paznokciową nachodzi obrąbek naskórkowy popularnie zwany "skórką". Jego funkcją jest ochrona płytki paznokciowej przed urazami. Przyrost paznokci na długość (średnio 0,1 mm/ 24h lub 1mm/tydzień) zachodzi stale, przy czym proces ten jest szybszy w przypadku paznokci rąk. jego tempo zależy również od pory roku i wieku. Maksymalna prędkość wzrostu paznokci przypada na drugą i trzecią dekadę życia, po czym proces ten zachodzi już coraz wolniej. Paznokcie rosną tez szybciej latem niż zimą. Miejscem w którym powstaje płytka paznokciowa jest macierz paznokcia. Tam powstają zupełnie przezroczyste komórki, które tworzą ze sobą sieć ścisłych połączeń. W miarę wzrostu płytka paznokciowa wędruje w kierunku dalszej części paliczka, cały czas przesuwając się po łożu paznokcia. Pod korzeniem znajduje się lumula
(obłączek). Jest to biały półksiężyc, który jest widoczny u nasady paznokcia, częściowo pokryty obrąbkiem naskórkowym(eponychium).. Gdy długość paznokcia przekroczy naskórek pokrywający opuszkę palca, traci on kontakt ze swoim podłożem, a jego zakończenie jest wówczas nazywane wolnym końcem paznokcia. Paznokcie jako twory pochodzenia naskórkowego mogą odzwierciedlać stan zdrowia organizmu.
Swoją twardość paznokcie zawdzięczają ułożonym dachówkowato komórkom, które wypełnione są keratyną. Twardość płytki paznokciowej nie jest jednakowa na całej swojej powierzchni. Najtwardsza jest w swoim zewnętrznym odcinku w okolicy wolnego brzegu paznokcia. Natomiast część płytki paznokciowej stykająca się z łożem paznokcia ma luźniejsze utkanie keratynowe, co ma znaczenie dla przebiegu np. grzybicy paznokci. Wygląd paznokci, ich wielkość, kształt i grubość różni się znacznie wśród populacji. Wykonywanie pracy fizycznej rekami może przyczynić się do spłaszczenia płytki paznokciowej. Nie ulega jednak wątpliwości, że obok włosów , paznokcie są jednymi z ważniejszych struktur anatomicznych, które mają znaczenie estetyczne.