FILOZOFIA – dr.I. Czerwonogóra
Wykład 12.10.2014 r.
FILOZOFIA- stawia pytania i szuka odpowiedzi.
Dwoista rola filozofii- jako zajęcia amatorskiego i zawodowego.
zajęcia amatorskie- ogólne, możliwe do przyjęcia przez każdego treści i formy orientacji praktycznych i teoretycznych.
zajęcia zawodowe- rozwinięte, wyspecjalizowane nauki, trudno dostępne dla każdego (porównywalne z rolą sztuki, religii, polityki). To co nas otacza
„Każdy jest mądry, tylko nie każdy to sobie uświadamia” Sokrates
Strach przed czymś nowym.
! Aby się nie bać trzeba to poznać, aby poznać trzeba zadawać pytania
Pytanie → Odpowiedź → Udowodnienie, że jest możliwe rozwiązanie
(właściwie zadawać pytania)
Filozofia jako nauka i jako oświecenie -
jako nauka filozofia zbliża się do przedmiotu, poszukuje jego istoty, struktur i określających go prawidłowości, zajmuje się poznaniem relacji międzyludzkich (relacji rozumowych, myśli, sensu naszego istnienia)
jako oświecenie filozofia ma na uwadze analizujące, interpretujące i rozpoznające zajmowanie się osoby filozofującej sobą samą.(Odnoszenie się do samego siebie odróżnia oświecenie od nauki.- kim jestem, jaki jestem, co mam za zadanie?).
! Aby coś poznać muszę mieć z tym kontakt ( zmierzyć, zważyć, poznać).
FILOZOFIA → POZNANIE CZŁOWIEKA- znaleźć odpowiedzi na pytania. Rozpoznać innego człowieka a siebie, filozofia nie potrafi odszukać samego siebie !
Relacja rozumowa- poznanie myśli, sensu życia.
! PSYCHOLOGIA NIE POZWALA POZNAĆ SIEBIE.
FILOZOFIA –UMIŁOWANIE –MĄDROŚĆ
FILO – KOCHAM, MIŁUJE
ZOFIA- MĄDROŚĆ
FILOZOFIA – królowa nauk / j. greckiego philéō - miłuję’, sophía –mądrość/-umiłowanie mądrości -najbardziej ogólna, fundamentalna, racjonalna i krytyczna wiedza o wszystkim, co istnieje; w znaczeniu źródłowym filozofia oznaczała umiłowanie mądrości, czyli nieustanne dążenie do wiedzy i poszukiwanie pewności. Filozofia dąży do poznania i chce być najbliżej podmiotu poznania. Nie powie o sobie ,że jest mądra. Nie uznaje wiedzy OSTATECZNEJ .Poprawia błędy, dąży do doskonałości
Zdefiniowanie filozofii jest bardzo trudne, wręcz nie do zdefiniowania. W filozofii prawie wszystko jest przedmiotem sporu począwszy od tego co jest filozofią a co nie jest ,jej przedmiot, metody, język (bardziej sformalizowany czy metafizyczny) a także status nauk
Fil. Występuje jako wypełnienie białych plam ludzkiej wiedzy, bądź też jako forma uogólnienia wyników poznawczych osiągniętych przez poszczególne nauki.
FILOZOF:
dąży do wiedzy lecz jej nie posiadł, nigdy nie posiądzie całej wiedzy,
dziwi się i wątpi- zadaje pytania,
nie może osiągnąć wiedzy ostatecznej, doskonałości- ciągła nauka nad sobą.
Według Platona szczytem filoz. mądrości jest brak ostatecznej pewności, wiedzy, sytuuje się pomiędzy mądrością bogów a głupotą głupców. Od bogów odróżnia ją „bieda” (niewiedza), a od głupców „dostatek” (świadomość niewiedzy),
! „Wiem, że nic nie wiem” — Sokrates.
Początkowo filozofia wyrastała ze zdziwienia światem (Platon, Arystoteles), później z wątpienia stawiającego pod znakiem zapytania to, co dotychczas było zakorzenione w tradycyji lub oczywiste, albo z doświadczenia sytuacji granicznych, szczególnie śmierci.
! „Wątpię, więc myślę, myślę więc jestem”- Kartezjusz
Śmierć - nie zrozumiała, nie wytłumaczalna
świadomość końca świadomość, że coś na nas czeka
Przerażenie niewiedzy – coś zakładamy nie wiemy tego na pewno, brak pewności.
! Koniec świata – to dla nas śmierć
FILOZOFIA EUROPEJSKA → powstała ok. 2000 lat temu
Pierwsza filozofia powstała w Grecji na mitologiczny ………. świata. Obserwacja świata i zjawisk przyrodniczych. Świat pochodzi od istot nadprzyrodzonych (bogowie- Olimp). Pod wpływem zadawania pytań i braku odpowiedzi bogów na nie przyczyniło się do powstania filozofów.
FILOZOFIA → przedmiot sporów
W filozofii prawie wszystko jest przedmiotem sporu, począwszy od tego, co filozofią jest, a co nią nie jest, jej przedmiot, metody, język, a także status nauk. (czy f. jest nauką czy mądrością).
Samo pytanie o to, czym jest filozofia, jest więc filozoficznym problemem.
Specyfikę filozofii określa się przez odniesienie do innych, zbliżonych do niej dziedzin twórczości:
teologii- nauka o Bogu, narzędzie dostarczające jej aparatury pojęciowej,przesłanek metafizycznych i antropologicznych.
nauki- łączność z wieloma naukami
światopoglądu- sposób interpretowania świata, jak go postrzegamy, jak do niego podchodzimy, co pozwala zrozumieć świat i poczuć się bezpiecznie ( światopogląd zależy od wychowania, Religi, nauki, środowiska).
Ideologii- traktuje filozofię instrumentalnie - dąży do wdrożenia swojej koncepcji życia.
Wszelka wiedza jaką posługuje się ideologia pojmowana jest instrumentalnie, ze względu na jej użyteczność celem uzasadnienia określonej tezy czy poglądu, który to z kolei wyrażać ma określony interes – dążenie do wdrożenia swojej koncepcji życia ( przykład sekty, świadkowie Jehowi, fanatycy- źli ideolodzy).
Ideolodzy narzucają swoje poglądy.
Filozofia w przeciwieństwie do ideologii stanowi próbę przedstawienia rzeczywistości taką, jaka się ona jawi jako przedmiot poznania teoretycznego, niezależnie od tego, czy wypracowany w jej ramach obraz pojęciowy odpowiada czyimkolwiek interesom.
TALES z Miletu pierwszy filozof grecki, inicjator badań nad przyrodą jako nauki. Zajmował Si ę przyrodą ,tym co nas otacza ( woda podstawowa substancja)
Główne tezy filozoficzne przypisywane Talesowi to:
Zasadą ,że substancja bez której nie ma życia jest WODA.
Magnes posiada duszę
Wszystko jest pełne bogów
Dusze są nieśmiertelne.
Filozofia ma też oczekiwania –światopogląd, (sposób interpretowania świata na gruncie jakich założeń do niego podchodzimy )Pomaga zrozumieć otaczający świat (różna kultura , wychowanie )
DZIAŁY FILOZOFII
Ontologia – (ontos – byt) – nauka o tym, co istnieje- o bycie , wizja człowieka , rzeczywistości, stosunek materii do ducha, a bytu do myślenia, przyrody do świadomości
BYT MATERIALNY <=> BYT DUCHOWY
Wszystko się zmienia , nic 2 razy się nie stanie, rzeka płynie, czas płynie itp.
Co jest podstawą istnienia:
Woda ( Tales z Miletu)
Powietrze
Ogień (Heraklit z Efezu)- nic się nie powtarza- zmienność
Teoria poznania - Epistemologia – (epistoł – wiedza) – sztuka poznania, granice ludzkiej wiedzy,
Logika (rozum, słowo, myśl) umiejętność korzystania z rozumu jasne i ścisłe formułowanie myśli, poprawne rozumowanie i uzasadniania twierdzeń,
Etyka – (etikos – zwyczajowy) – czym jest dobro, co jest moralnie dobre a co złe, charakter opisowy
Estetyka – czym jest piękno, działalność estetyczna, dzieło sztuki
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA ( oderwała się od filozofii) - (przełom XIX I XX wieku) (filozofia człowieka) – dział filozofii zajmujący się kwestiami natury człowieka, jego bytem osobowym, działalnością, wyjaśnieniem jego miejsca we wszechświecie, przyrodzie i społeczeństwie.
Starożytność:
Platon rozumiał człowieka jako byt duchowy, duszę; ciało miało dla niego znaczenie drugorzędne.
Arystoteles rozumiał człowieka jako jedność duszy i ciała. Ciało jest materią, a dusza formą człowieka.
Średniowiecze:
Św. Tomasz z Akwinu - człowiek oprócz swojej istoty posiada akt istnienia, czyniący jego istotę realną, właśnie istniejącą. Jest osobą.
Nowożytność:
Kartezjusz - człowiek składa się z duszy i ciała.
Kant - uważał, iż człowiek poznaje tylko fenomeny, natomiast rzecz sama w sobie jest dla niego niepoznawalna. Rozróżnił rozsądek i rozum.
GŁÓWNE KIERUNKI FILOZOFII
Materializm – pogląd, według którego istnieje tylko materia.
Idealizm - pogląd, wedle którego świat dostępny ludzkim zmysłom nie jest całością rzeczywistości (Bóg, rozum, idea, duch, świadomość).
HERAKLIT z Efezu- twórca dialektyki teoria zmienności.
!"Niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki" (bo już napłynęły do niej inne wody).
PYTANIE!!!!!
O substancje wszechmaterialną - Czy jest coś co stworzyło materię?
DWIE KONCEPCJE W OPOZYCJI:
ŚWIATOPOGLĄD
Co jest najstarsze?
Idealizm materializm
Byt pierwotny: Byt pierwotny:
(Byt ideowy stworzony przez Boga materia ( idea, zamysł, koncepcja)
Jest pierwotny do materii)
Aspekt poznawczy: Czy ten świat istnieje, czy to jest mój wymysł?
!Świat materialny istnieje- nie można się przed nim ukryć- jestem częścią świata.
Arystoteles - ( jest przyczyna czegoś)
Twórca teorii czterech przyczyn, jakie muszą być spełnione do zaistnienia danej rzeczy:
przyczyna materialna – rzecz powstaje z materii;
przyczyna formalna– powstaje przez ukształtowanie materii przez formy;
przyczyna sprawcza– powstanie rzeczy musi być określone przez czynnik działający uprzednio;
przyczyna celowa– powstanie rzeczy musi służyć pewnemu celowi.
Arystoteles, rozważając pierwszą przyczynę (sprawczą) ruchu, postulował istnienie ducha, który poruszałby światem, tak jak dusza porusza ciałem. Jako ostateczne źródło ruchu byłby nieruchomy (nieruchomy poruszyciel). Duch ten został utożsamiony z Bogiem.
PRAWDY WIARY WAŻNIEJSZE OD NAUKI
Przeciwstawienie się- heretyzm
Inkwizycja(dawniej)- Kongregacja do Spraw Wiary (dziś)
PODZIAŁ POGLĄDÓW I ICH CHARAKTERYSTYKA
IDEALIZM:
Subiektywny - rzeczy istnieją tylko o tyle, o ile są postrzegane, związki ze mną muszą w tym brać udział ( wymyślone- np. krasnoludki)wybór mojej świadomości
Obiektywny – poza moją świadomością, idee nie są bytami pomyślanymi przez kogoś, ale istnieją niezależnie od naszej świadomości Bóg i byt duchowy musi istnieć. (realne istniejące wytwory)
MATERIALIZM:
Metafizyczny – istnieje materia stała i niezmienna, która podlega prawom fizyki ( ziemia, kamień)- od połowy XIX w. wraz z wybudowaniem maszyn.
Dialektyczny – problem zmian i rozwoju, zmienność, sprzeczność, przemiana od materii nieożywionej do ożywionej.
Materia działaniowa→coś powoduje zmienność materii
Wykład 25.10.2014
ONTOLOGIA- kontekst okrycia i poznania , wiedza dot. obiektów
Ontologia podstawowe zagadnienie filozofii- stosunek materii do ducha(bytu do myślenia)
- co jest pierwotne czasowo ? materia czy duch? – aspekt genetyczny
- co jest podstawową lub jedyną substancją? Materia czy duch? -aspekt aktualny
-czy poznanie ludzkie (świadomość ludzka) jest odzwierciedleniem ……………….
TEORIA POZNANIA
Zagadnienie prawdziwości poznania
- klasyczna definicja prawdy
- nieklasyczna definicja prawdy
Zgodność sądów z rzeczywistością – zgodność faktami, to co istnieje w rzeczywistości .
Etapy poznania
- zmysłowe – fizyczne, dotknąć , poznać, powąchać
- rozumowe – musimy się z tym zetknąć, żeby zacząć o tym mówić, myśleć
- sprawdzanie w praktyce
Kryteria prawdy
- oczywiste (to o czym się informuje)
- zgodne ( z tym co wiemy )
- zgodne powszechnie (siła sugestii, zgodność większości )
- użyteczne (metody skojarzeń, zielony klocek… trawa jest jak klocek- zielona )
Źródła poznania
- racjonalizm kontekst odkrycia (geneza wiedzy) i kontekst uzasadnienia (metodologiczny) rodzimy się z wiedzą ale ujawnia się pod wpływem bodźców, źródłem wiedzy jest rozum
- empiryzm źródłem wiedzy jest doświadczenie, zmysły
- problem genetyczny
- racjonalizm genetyczny
Empiryzm metodologiczny – droga rozumowa, bez poświadczenia, nie potrzebuje sprawdzenia
Racjonalizm metodologiczny- przez doświadczenia, na drodze wiedzy, do poznania
Irracjonalizm- nie zgadza się z przyjętymi zasadami, z tym co robimy powszechnie np. religia dla nauki jest irracjonalna, ktoś jest irracjonalny w stosunku do czegoś
Racjonalizm – dogmaty (oczywiste)
- poznanie rozumowe
- poznanie empiryczne
Przedmiot poznania
- realizm – przedmioty które będą przedm. z materii (ontologia)
- idealizm teoriopoznawczy – domniemany
a. solipsyzm
b. immanentyzm
c. transcendentalizm
d. agnostycyzm
Poznawanie świata
- realizm naiwny – to co na pierwszy rzut oka wydaje nam się jakieś np. sympatyczny, dobry itp.
- realizm krytyczny – nie przejmuje się najpierwszy rzut oka, trzeba to Poznań
- agnostycyzm- wątpimy w istnienie czegokolwiek (czegoś mogę się dowiedzieć ,brak pewności, wiem… że nic nigdy nie jest takie jak nam się wydaje)
- sceptycyzm- wątpimy w pewne rzeczy, wydaje się nam
Granice poznania
Nauka otwarta, nie ma teorii ostatecznej, na dzisiejszy dzień wiem to…
Dwa rozumienia transcendencji
- immanentyzm
- transcendentalizm – nie można tam sięgnąć, jest to poza granicami naszego poznania np. Bóg – byt istniejący ale nie możemy go fizycznie poznać
- realizm
- pozytywizm