Dźwignia operacyjna, finansowa i łączna

Stopień konkurencyjności spółek zależy między innymi od relacji kosztów do przychodów ze sprzedaży, wypracowywanych w toku bieżącej działalności.  W celu zmierzenia  tej zależności stosować można dwa wskaźniki analizy finansowej : dźwignię operacyjną i dźwignię finansową.

Dźwignia operacyjna:

Efekt dźwigni operacyjnej opiera się na założeniu, że wraz ze wzrostem wartości sprzedaży zysk operacyjny spółki wzrasta szybciej od sprzedaży. Inaczej – zysk operacyjny wzrasta ponadproporcjonalnie w stosunku do przychodów ze sprzedaży. Zależność ta wynika z nieproporcjonalności kosztów stałych w ogólnej sumie kosztów. Wraz ze wzrostem produkcji, koszty stałe pozostają na tym samym poziomie (są stałe dla całego wolumenu produkcji), lecz rozkładają się na coraz większą liczbę wytworzonych produktów. Dzięki temu uzyskuje się efekt zmniejszenia kosztu jednostkowej produkcji, a tym samym wzrost zysku spółki. Efekt ten w teorii finansów zwany jest dźwignią operacyjną. I wyraża się wzorem :

Gdzie :
Δ EBIT - zmiana zysku operacyjnego,
Δ S - zmiana wolumenu sprzedaży,
DOL – stopień dźwigni finansowej (Degree of Operational Leverage)

Jak wynika ze wzoru stopień dźwigni operacyjnej zależy od rentowności sprzedaży oraz od struktury kosztów.

Dźwignia finansowa

Kolejnym etapem analizy rentowności jest ustalenie poziomu tzw. dźwigni finansowej. Określa ona zależność między zmianą wartości zysku operacyjnego a zmianą zysku netto. Mechanizm ten wykorzystuje fakt, że generowany koszt kapitału obcego jest stały, a jego spłata jest niezależna od poziomu sprzedaży i generowanych zysków (odsetki i raty kapitałowe bez względu na sytuacje sprzedaży należy spłacać.  Poziom dźwigni finansowej możemy określić następująco:

Gdzie :
DFL – stopień dźwigni finansowej (Degree of Financial Leverage)

Wynika z tego, że struktura kapitału finansującego przedsiębiorstwo ma duże znaczenie dla poziomu rentowności i ryzyka. Założyć można, że kapitał obcy może być stosowany jedynie w przypadku, kiedy jego koszt jest niższy niż rentowność przedsięwzięcia, które finansuje.

Dźwignia łączna

Dźwignia całkowita stanowi ostateczną zależność, która łączy ze sobą wartość sprzedaży, zysku operacyjnego oraz zysk netto. Dźwignia całkowita stanowi iloczyn dźwigni operacyjnej oraz finansowej i obliczana jest według poniższego wzoru :

Gdzie :
DTL – stopień dźwigni łącznej (Degree of Total Leverage)

Dźwignia całkowita (zwana również dźwignią połączoną, dźwignią łączną) wskazuje stopień o jaki wzrośnie wartość zysku netto wypracowanego przez spółkę uwzględniając  zmiany wartości sprzedaży, przychodów oraz kosztów finansowych. 

Ogólne informacje w zakresie analizy sprawozdań finansowych Wśród podstawowych zagadnień analizy sprawozdań finansowych należy wymienić: analizę poziomą, analizę pionową, analizę wskaźnikową. Czytanie bilansu w układzie poziomym polega na porównywaniu wielkości poszczególnych np. składników aktywów czy pasywów za dwa lub więcej okresów sprawozdawczych. Umożliwia to określenie zmian zaistniałych z okresu na okres w sytuacji majątkowej i finansowej firmy, pozwala wyciągać wnioski w zakresie funkcjonowania jednostki w przeszłości i prognozować tendencje rozwoju w przyszłości. Czytanie sprawozdania finansowego w układzie pionowym polega natomiast na określeniu i interpretacji struktury majątku i źródeł jego finansowania, czy struktury przychodów i kosztów oraz innych elementów składających się na wynik finansowy jednostki. Analiza ta pozwoli nam np. ustalić sytuację jednostki w zakresie płynności finansowej, wypłacalności, trwałości struktury finansowania. Szerszy obraz sytuacji finansowej uzyskamy porównując zmiany zachodzące w strukturze aktywów, czy pasywów na przestrzeni kilku okresów sprawozdawczych. Analiza wskaźnikowa, polega na obliczeniu odpowiednich wskaźników czyli relacji zachodzących pomiędzy określonymi, ujętymi w sprawozdaniach finansowych wielkościami. Paleta wskaźników, które można konstruować mając jako bazę dane sprawozdania finansowego jest szeroka, ale w praktyce stosuje się zestaw kilkunastu standardowych wskaźników. Są one pogrupowane tematycznie, w zależności od treści ekonomicznej prezentowanych informacji. Temat analizy sprawozdania finansowego jest bardzo szeroki i będzie w trakcie rozwoju serwisu sukcesywnie poszerzany. Na początek zaprezentujemy Państwu zestaw węzłowych wskaźników ekonomiczno-finansowych, dzięki którym można syntetycznie scharakteryzować różne aspekty ekonomiczne działalności jednostki.

Węzłowe wskaźniki analizy sprawozdania finansowego Poniższa tabela prezentuje syntetyczne zestawienie podstawowych wskaźników ekonomiczno-finansowych zebranych w następujące grupy: wskaźniki rentowności, wskaźniki płynności finansowej, wskaźniki wypłacalności, wskaźniki aktywności. W tabeli podano informacje na temat nazwy wskaźnika, sposobu wyliczenia (wzoru obliczeniowego) oraz krótkiej interpretacji lub treści wskaźnika.   Wskaźniki rentowności   Lp Nazwa wskaźnika Sposób wyliczenia (przyjęty wzór) Interpretacja wskaźnika (treść wskaźnika) 1 Rentowność sprzedaży (mierzona zyskiem netto) zysk netto/przychody ze sprzedaży Informuje o tym ile procent sprzedaży stanowi marża zysku po odliczeniu wszystkich kosztów i zapłaceniu podatków. Pogorszenie wskaźnika oznacza, że firma musi zrealizować większe rozmiary sprzedaży do osiągnięcia określonej kwoty zysku. 2 Rentowność sprzedaży (mierzona zyskiem ze sprzedaży) zysk ze sprzedaży/przychody ze sprzedaży Informuje o tym ile procent sprzedaży stanowi marża zysku na sprzedaży. Wskaźniki [1] i [2] jeśli przyjmują wartość ujemną nazywane są deficytowością. 3 Rentowność majątku ogółem zysk netto/majątek (aktywa) ogółem Informuje o efektywności wykorzystania majątku (całości zasobów firmy), czy innymi słowy ile zysku netto przynosi każda złotówka zaangażowana w finansowanie majątku. 4 Skorygowana rentowność majątku zysk netto + odsetki x (1-t) / majątek (aktywa) ogółem Rentowność majątku uwzględniająca angażowanie kapitałów obcych, co powoduje działanie tzw. "osłony podatkowej" 5 Rentowność kapitału własnego zysk netto/kapitał własny Określa stopę zyskowności zainwestowanych w firmie kapitałów własnych. Wskaźnik ten powinien przyjąć poziom co najmniej równy stopie inflacji (w takim przypadku mówi się o utrzymaniu realnej wartości kapitałów własnych na tym samym poziomie) 6 Dźwignia finansowa Rentowność kapit. własnego [5] - Skorygowana rentowność majątku [4] Informuje o efektywności wykorzystania kapitałów obcych. Jeżeli dźwignia finansowa jest dodatnia oznacza to, że firma zarabia na zaciąganiu kredytów i zobowiązań. Jeśli dźwignia jest ujemna - zaciąganie kredytów przynosi firmie stratę.   Wskaźniki płynności finansowej   Lp Nazwa wskaźnika Sposób wyliczenia (przyjęty wzór) Interpretacja wskaźnika (treść wskaźnika) 7 Wskaźnik ogólnej płynności aktywa obrotowe/zobowiązania bieżące Informuje o zdolności firmy do regulowania wymagalnych zobowiązań bieżących przy pomocy upłynnienia środków obrotowych. Optymalny poziom wskaźnika - przedział od 1,5 do 2,5. 8 Wskaźnik szybkiej płynności I płynne aktywa obrotowe /zobowiązania bieżące Określa zdolność do szybkiego uregulowania wymagalnych zobowiązań (pokrycie płynnymi środkami obrotowymi). Wskaźnik nie powinien być mniejszy od 1 9 Wskaźnik szybkiej płynności II inwestycje krótkoterminowe/zobowiązania bieżące Określa zdolność do natychmiastowego uregulowania bieżących zobowiązań (jaka część zobowiązań może być pokryta bezpośrednio dostępnymi środkami płatniczymi). 10 Cykl rotacji należności w dniach należności handlowe (st. średni)x360/przychody ze sprzedaży   Informuje o średniej długości cyklu realizacji należności, czyli o tym po ilu średnio dniach środki pieniężne z tyt. należności trafiają do firmy. 11 Cykl rotacji zobowiązań w dniach     zobowiązania handlowe (st. średni)x360/przychody ze sprzedaży Informuje przez ile średnio dni kredytują firmę jej dostawcy. Zwiększanie się tego wsk. może sygnalizować powstające napięcia płatnicze. Wyższy wsk. rotacji zobow. od wsk. rotacji należn. świadczy o korzystniejszych warunkach zakupu od warunków sprzedaży 12 Cykl rotacji zapasów w dniach zapasy (st. średni)x360/przychody ze sprzedaży Informuje ile średnio dni trwa jeden obrót zapasów, tzn. przez jaki okres czasu środki są zaangażowane w finansowanie zapasów. Informuje ile średnio dni trwa jeden obrót zapasów, tzn. przez jaki okres czasu środki są zaangażowane w finansowanie zapasów.   Wskaźniki wypłacalności (zdolności do obsługi zadłużenia)   Lp Nazwa wskaźnika Sposób wyliczenia (przyjęty wzór) Interpretacja wskaźnika (treść wskaźnika) 13 Wskaźnik zadłużenia ogólnego zobowiązania ogółem/majątek (aktywa) ogółem Informuje o stopniu zadłużenia jednostki tj. obciążeniu majątku zobowiązaniami. Im wskaźnik jest mniejszy tym mniejszy jest udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku. 14 Wskaźnik sfinansowania majątku kap.własnym kapitał własny/majątek (aktywa) ogółem   Informuje o stopniu pokrycia majątku firmy kapitałem własnym. Im wskaźnik bardziej zbliża się do jedności tym podstawy finansowe działalności są stabilniejsze. Wskaźnik należy rozpatrywać z innymi wsk.struktury finansowania. 15 Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem zysk brutto + odsetki/odsetki Informuje o zdolności firmy do obsługi zadłużenia (odsetek) z wypracowanego zysku. Jest miarą ukazującą w jakim stopniu zyski operacyjne mogą zmaleć, by można było jeszcze obsłużyć spłatę odsetek. 16 Relacja zobowiązań do kapitałów własnych zobowiązania ogółem/kapitał własny   Prezentuje proporcje pomiędzy zadłużeniem a kapitałami własnymi. 17 Wskaźnik "złotej" reguły bilansowej kapitały stałe/aktywa trwałe Informuje o stopniu pokrycia majątku trwałego kapitałami stałymi (kapitały własne + zobowiąz. długoterminowe). Aby "złota" reguła bilansowa została zachowana wskaźnik musi być równy lub większy od 100%.   Wskaźniki aktywności gospodarczej   Lp Nazwa wskaźnika Sposób wyliczenia (przyjęty wzór) Interpretacja wskaźnika (treść wskaźnika) 18 Obrotowość (produktywność) aktywów ogółem przychody ze sprzedaży/aktywa ogółem (st. średni) Informuje o tym ile złotych przychodu ze sprzedaży przypada na 1 złotówkę zaangażowaną w majątku firmy (lub o tym jaką średnią liczbę obrotów wykonał kapitał finansujący majątek). Im wyższy poziom wskaźnika, tym na ogół lepsze wykorzystanie majątku. 19 Obrotowość (produktywność) aktywów trwałych przychody ze sprzedaży/aktywa trwałe Podobnie jak wskaźnik poprzedni - ale dotyczy tylko majątku trwałego. Zwiększenie wskaźników [18] i [19] należy oceniać pozytywnie.