Definicja ekonomii

OIKOS - Dom, NOMOS – Prawo. Ekonomia to nauka zajmująca się badaniem praw działajacych w gospoarstwie domowym.

Geneza ekonomii

Ekonomia w ujęciu starożytym została wprowadzona przez Arystotelesa, natomiast w nowożytnym przez Adama Smitha w książce "Badania nad naturą i przyczyny bogactwa narodów"

Mikroekonomia a makroekonomia

Mikroekonomia zajmuje sie działalnoscia gospodarczą pojedynczych osób, przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, gałęzi gospodarczych.

Makroekonomia zajmuje się badaniem związków między gałęziami gospodarczymi, gospodarką jako całością, bada bezrobocie, inflacje, dochód narodowy.

Ekonomia pozytywna i normatywna

Ekonomia pozytywna odpowiada na pytanie "jak jest?", a normatywna na pytanie "jak być powinno?"

Metoda ekonomii

Wyróżniamy 3 metody ekonomii: abstrakcję, stopniową konkretyzację i weryfikację.

Abstrakcja to myślowe wyodrębnienie stale powtarzających się elementów procesu gospodarczego oraz formułowanie pojęć wyrażających wspólne własności tego procesu.

Stopniowa konkretyzacja to uwzglednienie coraz szczegółowszych elementów procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi.

Weryfikacja to porównanie rezultatów otrzymanych na drodze stopniowej konkretyzacji z badaną rzeczywistością.

Sposoby wnioskowania w ekonomii

Wyróżniamy 3 sposoby wnioskowania w ekonomii. Dedukcję, redukcję i indukcję.

Dedukcja to wysuwanie wniosków wynikających z przesłanek.

Redukcja to uzasadnienie przesłanek na podstawie wynikajacych z nich faktów.

Indukcja to wyprowadzenie wniosków szczegółowych z przesłanek bedących poszczególnymi przypadkami tych wniosków.

Funkcje ekonomii

Najważniejszą funkcją ekonomii jest wyjaśnienie zjawisk i procesów gospodarczych. Poza nią wyróżniamy jeszczer trzy funkcje

Aplikacyjną – związki ekonomii z polityką gospodarczą

Dydaktyczna – podnoszenie wiedzy ludzkiej o procesach gospodarczych.

Prognozowania – przewidywania jakie zjawiska gospodarcze moga mieć miejsce w przyszłości.

Klasyfikacja zasobów

Zasoby ludzkie czyli wiedza, kwalifikacje, umiejętności, doświadczenie etc.

Zasoby naturalne odniawialne (np. Lasy) i nieodniawialne (np. Minerały)

Kapitałowe zasoby czyli przedmioty pracy (surowce i półfabrykanty), środki pracy (maszyny itp. przy pomocy których przetwarzamy przedmioty pracy) oraz kapitał finansowy (gotówka, papiery wartościowe).

Granica możliwości produkcyjnych

Krzywa wskazująca na alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo (przedsiębiorstwo) jest zdolne wytworzyć w ciągu danego okresu wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane zasoby i techologię produkcji.

Pozacenowe czynniki wpływające na popyt

Dochody, gusta i preferencje, substytuty i dobra komplementarne, przewidywanie cen relatywnych, liczba ludnosci, efekty naśladownictwa i demonstracji.

Pozacenowe czynniki wpływające na podaż

Koszty produkcji, technologie produkcji, podatki i subsydia, przewidywanie cen relatywnych, liczba przedsiębiorstw w gałęzi.

Równowaga rynkowa

To sytuacja w której krzywa popytu i krzywa podaży przecinają się na wykresie ceny do ilości.

Rodzaje elastyczności popytu

Elastyczny – zmiana ceny miała duży wpływ na popyt

Jednostkowy – zmiana ceny miała średni wpływ na popyt

Nieelastyczny – zmiana ceny miała znikomy wpływ na popyt.

Krzywa obojętności konsumenta

Krzywa, która przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które dostarczają takie samo zadowolenie konsumentowi. Dobra nie są obojętne, tylko ich kombinacje.

Linia budżetowa

Linia przedstawiająca maksymalne możliwości zakupu przez konsumenta dwóch dóbr przy określonym dochodzie i poziomie cen.

Rodzaje kosztów produkcji

Wyróżniamy 7 rodzajów. Koszt stały całkowity. Koszt stały przeciętny. Koszt zmienny całkowity. Koszt zmienny przeciętny. Koszt całkowity. Koszty całkowite przeciętne. Koszty marginalne.

Formy organizacji rynku:

Konkurencja doskonała – Dostarcza jednorodne identyczne produkty, pozwala na pełną mobilnośc i brak barier w sprawie wejścia na rynek, posiada bardzo dużą liczbę uczestników rynku, zarówno sprzedających jak i kupujących. Występuje cenobiorczość. Pełna informacja o rynku.

Monopol pełny – Brak substytutów produktów produkowanych, brak możliwości wejścia na rynek z róznych powodów (ekonomicznych, technicznych lub administracyjno prawnych). Występuje jeden sprzedający narzucający cenę. Pełna informacja o rynku.

Konkurencja monopolistyczna – Dostepne są substytuty i zróznicowane produkty produkowane, jest swoboda wchodzenia i opuszczania rynku, występuje dosyc duża liczba sprzedających. Pełna informacja o rynku.

Oligopol – (lub duopol w przypadku dwóch sprzedających). Produkty są jednorodne lub częściej zróżnicowane, a wejście na rynek jest ograniczone przez czynniki ekonomiczne. Mało uczestników rynku, sprzedawcy posiadają duża część udziałów każdy. Pełna informacja o rynku.

Definicja ustroju gospodarczego

Ustrój gospodarczy to reguły prawne, które przesądzają o tym komu oraz jakie przysługuja prawa do posiadania oraz kto i jakie moze badź musi wykonywać czynnosci gospodarcze.

Klasyfikacja ustrojów (10 rodzajów)

Liberalny i etatystyczny

Liberalizm to pogląd w myśl którego gospodarka funkcjonuje tym lepiej im mniej czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych. Etatyzm pojmuje gospodarkę zupełnie na opak. Przykładem jest Polska w latach 45–89.

Rynkowy i centralnie zarządzany

W centralnie zarządzanym ustroju wystepują dyrektywy gospodarcze, które zakładaja, że działalność prowadzona przez przedsiębiorce będzie mieściła się w zakresach podanych i przewidzianych przez państwo. Celem przedsiębiorstwa jest tylko wypełnienie takiej dyrektywy. W systemie rynkowym występuje makstymalizacja zysku i oparcie na swobodnym negocjowaniu cen.

Bezstanowy i stanowy

Ustrój stanowy to ustrój w którym części ludności z racji pochodzenia społecznego przesługuje znacznie więcej praw do prowadzenia działalności gospodarczej niż pozostałej części. Ustrój bezstanowy to jego przeciwieństwo.

Kapitalistyczny i socjalistyczny

Kapitalizm propaguje własność prywatną, a socjalizm własność kolektywną.

Demokratyczny i dyktatorski

Demokratyczny obowiazyje gdy społeczeństwo lub przynajmniej jego uprzywilejowana część jest wyposażone w mechanizmy wyborcze za pomoca których może mieć wpływ na chrakter prawa gospodarczego.

Terminy PKB, PKN, PNB, PNN w cenach rynkowych

PKB – Produkt Krajowy Brutto, czyli suma wszystkich dóbr finalnych wytwarzanych w danym kraju w konkretnym czasie oraz tych dóbr nie finalnych, które nie uległy w tym okresie dalszemu przetworzeniu.

PKN – Produkt Krajowy Netto, czyli PKB – amortyzacja (odtworzenie zużytego materiału).

PNB – Produkt Narodowy Brutto, czyli PKB + dochód netto z tytułu własności.

PNN – Produkt Narodowy Netto, czyli PNB – amortyzacja. = Y, czyli dochód narodowy.

Nominalny i realny PKB

PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza

PKB realny oblicza się według realnej wartości pieniądza, a więc bez wpływu z inflacji.

Deflator PKB

Wskaźnik ukazujący procentowy stosunek PKB nominalnego do PKB realnego. Jest wskaźnikiem inflacji wszystkich składników wchodzących w skład PKB, pomiędzy rokiem bierzącym a bazowym.

Dochód narodowy

Patrz PNN.

Wady PKB jako miernika

• Nie uwzględnia szarej strefy, która w Polsce wyniki aż 15% PKB

• Nie uwzględnia produkcji gospodartw domowych na własne potrzeby.

• Nie uwzględnia wartości czasu wolnego i odpoczynku.

• Pomija efekty zewnętrzne, takie jak np. Degradacja środowiska naturalnego.

Miara dobrobytu ekonomicznego

To PKB z uwzględnieniem dodatkowych czynników, takich jak:

• Dodano szacunkowo określoną wielkość produkcji w szarej strefie.

• Dodano szacunkowo określona wielkość produkcji gospodarstw domowych na własne potrzeby.

• Odjeto wartośc degradacji środowiska, która się w tym czasie dokonała.

Miara ta nie przyjęła się, z racji niedokładnych szacunków oraz duzych kosztów wprowadzenia.

System SNA

SNA (System of national accounts) to metoda rachunkowosci społecznej do obliczania PKB. Polega ona na wzięciu każdej działalności gospodarczej, przynoszącej zysk (oprócz szarej strefy), jako źródła PKB. Wliczana w to jest każda płatna i legalna praca, wydzierżawienia, złożenie pieniedzy na koncie.

Funkcja konsumpcji i oszczędności

Dochody Y mogą być przeznaczone na konsumpcje K i oszczędności S. Y = K+ S

Przeciętna i krańcowa skłonność do konsumpcji i oszczędzania

C

---- - przeciętna skłonność do konsumpcji – jaką część dochodów przeznaczamy

Y na konsumpcję

S

----- - jaką część dochodu przeznaczamy na oszczędności

Y przeciętna skłonność do oszczędzania

Krańcowa skłonność do konsumpcji : Krańcowa skłonność do oszczędzania :

Δ C Δ S

KSC = ------- KSO = ---------

Δ Y Δ Y

Równowaga w uproszczonym modelu gospodarki

Warunkiem równowagi w modelu uproszczonym jest równość oszczędności

gospodarstw domowych i inwestycji prowadzonych przez przedsiębiorców.

Równowaga w rozwiniętym modelu gospodarki

Równość sumy oszczędności gospodarstwa domowego i podatków nakładanych przez państwo z

inwestycjami przedsiębiorstw powiększonymi o to co daje państwo.

Mnożnik inwestycyjny

Wskaźnik pokazujący o ile wzrost inwestycji zwiększa dochód.

Pojęcie państwa

Państwo to złożona, zróżnicowana zewnętrznie wieloskładnikowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, z władzą ustawodawczą,wykonawczą i sądowniczą. Państwo powinno spełniac 3 funkcje:

Funkcja alokacyjna

Państwo powinno działać, tak aby najlepiej rozłożyć kapitał i zasoby. Państwo powinno wspierać i utrzymywać najlepsze dla gospodarki ustroje (liberalny, wolno rynkowy, kapitalistyczny). Władza powinna ograniczać monopole.

Funkcja stabilizacyjna

Panstwo powinno dążyć do osiągania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego (około 5% w stosunku do roku poprzedniego), ograniczać bezrobocie i inflacje, oraz zwalczać wahania koniunkturalne.

Funkcja redystrybucyjna

Polega na niwelowaniu zbyt dużych różnic majątkowych pomiedzy obywatelami oraz pomaganiu ludziom niezdolnym do zarabiania na siebie (starym, upośledzonym). Państwo powinno zapewnić dostęp do służby zdrowia, kultury, oświaty.

Teorie na temat funkcji państwa w gospodarce (nurt interwencjonistyczny i liberalny)

Liberalny zakłada, że nie ma potrzeby interwencji państwa w gospodarkę, i ogranicza je do minimum, natomiast interwencjonistyczny zakłada, że jest taka potrzeba.

Historia pieniądza

Do 1917 roku funkcje pieniądza pełniło złoto, z którego tworzono monety (Miały one swoją wartość w złocie).

Do końca II wojny światowej istniały 2 systemy. Monetarno–sztabowy i Walutowo–dewizowo-złoty)

VII 1944 doszło do konferencji Brenton Woods na której powołano Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

Funkcje pieniądza

• Miernik Wartości – do porównywania nawet zupełnie nie podobnych do siebie dóbr.

• Cyrkulacja towarów.

• Tezaoryzacja (oszczędności).

• Środek płatniczy.

• Światowa wymiana towarów i pieniędzy (najczęściej za pośrednictwem kredytów).

Teorie pieniądza (ilościowa, dochodowa)

Teoria ilościowa głosi, że ilość pieniadza, która jest w obiegu ma wpływ na poziom cen.

P x T = M x V - równanie FISHERA

P – ogólny poziom cen

T – ilość sprzedawanych dóbr

M – ilość pieniądza w obiegu ( podaż pieniądza)

V – średnia szybkość obiegu pieniądza

M x V

P = ---------------

T V, T = const.

Teoria dochodowa głosi, że popyt na pieniądz zależy od koninktury gospodarczej i zmian dochodów.

M x V = P x Y

M – ilość pieniądza

V – tzw. dochodowa szybkość obiegu pieniądza

P – poziom cen produkcji finalnej

Y – realna produkcja finalna

Motywy zgłaszania popytu na pieniądz

• Motyw transakcyjny

• Motyw przezornościowy (posiadanie na wszelki wypadek).

• Motyw spekulacyjny (posiadanie na większe dochody w przyszłości.

Czynniki determinujące popyt na pieniądz

- Wielkość produkcji - Liczba zawieranych tranzakcji. -Przeciętny poziom cen

-Nominalna i realna stopa procentowa

Funkcje i instrumenty banku centralnego

Funkcje:

• Bank centralny posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego.

• Jest bankiem banków, reguluje ich rezerwy i udziela pożyczek.

• Jest bankiem państwa, rozlicza się z rządem, obsługuje budżet państwa, pokrywa zobowiązania zagraniczne, utrzymuje rezerwę.

• Stabilizuje rynki finansowe jako kredytodawca dla banków.

• Współuczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa, kontroluje i reguluje podaż pieniądza i kredytu w gospodarce.

Instrumenty:

• Zmiana stopy rezerw obowiązkowych.

• Zmiana stopy dyskontowej.

• Operacje otwartego rynku – sprzedaż i wykup papierów wartościowych.

Kreacja pieniądza przez banki komercyjne

Bank	Depozyty	Rezerwy Obowiązkowe	Kredyty
A	1000	200	800
B	800	160	640
C	640	128	512
Suma	2440

Definicja budżetu państwa

Budżet państwa to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki tego państwa.

Funkcje budżetu

• fiskalna – gromadzenie srodków budżetowych

• alokacyjna – podział środków

• redystrybucyjna

• stabilizacyjna

Zasady polityki budżetowej

• roczność

• zupełność

• jedność

• jawność

• równowagi budżetowej

Podatki jako źródło dochodów państwa

Dochodu budżetowe :

• podatki – 94%

• cła – 2-3%

• opłaty skarbowe , sądowe itp.

• środki z prywatyzacji

Krzywa Laffera

T₁ - pojawiają się wpływu do budżetu w miarę zwiększania stopy podatkowej.

T₁ do T₃ - rosną wpływy do budżetu aż do T max

T₄ - wpływy do budżetu maleją

W przypadku różnych krajów T₃ (T_max) może przyjmować różne wartości.

Wydatki budżetu państwa

1. Wydatki związane z pełnieniem funkcji tradycyjnych

• obrona narodowa

• administracja

• wymiar sprawiedliwości

2. Wydatki zwiazane z realizacją przez państwo celów społecznych

• oświata

• kultura

• świadczenia socjalne

3. Wydatki związane z pełnieniem funkcji interwencyjnych w gospodarce

Dług publiczny

Dług publiczny to finansowe zobowiązanie władz publicznych z tutyłu zaciągniętych pożyczek i sprzedania papierów wartościowych. Dzielimy go na krajowy (wewnętrzny) i zagraniczny (zewnętrzny).

Definicje wzrostu gospodarczego, recesji i stagnacji

• Wzrost występuje wówczas, gdy w okresie t 1 ............t n produkt krajowy brutto ( PKB) jest w następnym roku wyższy niż w roku poprzednim.

• Jeżeli jest taki sam – jest to stagnacja,

• Gdy PKB spada – występuje recesja

Tempo i stopa wzrostu

Y tn - Y t1

r = --------------------------------------------

Y t1

r – tempo wzrostu – wyrażone w % - stopa wzrostu

Y tn - PKB w roku kolejnym

Y t1 - PKB w roku pierwszym

Wzrost a rozwój gospodarczy

Niektórzy stawiają między nimi „=”, inni dokonują rozdziału, gdy do rozwoju dochodzą „przekształcenia strukturalne” ( oprócz PKB)

Jednoczynnikowy model wzrostu

Δ Y Δ Z Δ W Δ Z Δ W

------ = ------- + ------- + --------- x --------

Y Z W Z W

Y – wzrost gospodarczy – przyrost PKB

Δ Y - zmiana poziomu tego wzrostu

W – wydajność pracy

Δ W - zmiana wydajności pracy

Z – zatrudnienie

• wzrost gospodarczy następuje gdy wzrasta zatrudnienie wydajność pracy

• stagnacja – gdy zatrudnienie i wydajność są stałe lub występuje zmiana tych czynników o tyle samo

• recesja – gdy spada zatrudnienie i wydajność pracy

Dwuczynnikowy model wzrostu

Wzrost gospodarczy może się dokonać na dwa sposoby :

1. Gdy nastąpi wzrost odsetka zasobu zaangażowanego w wytwarzanie PKB

2. Gdy nastąpi wzrost zasobu wytwórczego kraju ( cała dostępna siła

robocza + maszyny +budynki)

Δ Y Δ K Δ Z

------ = ------- x k + --------- x z gdzie : k+z=1 ( aby równanie miało

Y K Z sens matematyczny )

K – kapitał trwały

Δ K – zmiana ilości kapitału trwałego

k – udział kapitału trwałego w wytwarzanym PKB

Z – zatrudnienie

Δ Z – zmiana zatrudnienia

z – udział zatrudnienia w wytwarzanym PKB

Teorie rozwoju gospodarczego

I. Ekonomiści klasyczni (A. SMITH D. RICARDO J.S.MILL T.MALTHUS)

• upatrywali , że źródłem wzrostu jest postęp techniczny, że wzrastająca mechanizacja to podział pracy

• źródło wzrostu gospodarczego w akumulacji kapitału (nagromadzeniu)

II. Teoria W. ROSTOWA:

Pięć stadiów rozwoju społeczeństw :

• Społeczeństwo tradycyjne większość zasobów gospodarczych jest skoncentrowana w rolnictwie. Jest to społeczeństwo mobilne (niska mobilność – mała chęć do ponoszenia ryzyka, do zmian)

• Przesłanki do startu – pojawiają się pierwsi przedsiębiorcy, osoby skłonne do ponoszenia ryzyka. Początek przemysłu wydobywczego

• Start – bardzo wysokie tempo przemian społecznych - ewolucyjnych

• Osiąganie dojrzałości gospodarczej – przemysł przyswaja najnowocześniejszą technikę, producenci osiągają możliwość wyprodukowania wszystkich dóbr i towarów

• Masowa konsumpcja – bardzo wysoka produkcja pozwala osiągnąć wysoki standard życia większości społeczeństwa

III . Teoria „ŻABIEGO SKOKU” (W.L.GARDINER) - Teoria szybkiego skoku z poziomu państw rozwijających się do poziomu krajów rozwiniętych

IV . Teoria uzależnienia - kraje rozwijające się to dawne kolonie krajów wysokorozwinię- tych nadal pozostają one pod dużym wpływem dawnych „kolonizatorów”

Bariery rozwoju gospodarczego

1. Bariery polityczno-ekonomiczne –

• ustrojowo-ideologiczne ( patrz : ustroje gospodarcze)

• brak stabilizacji wewnętrznych stosunków politycznych

• polityczny podział świata ( kiedyś tzw. „zimna wojna” – wschód – zachód, obecnie „biedne południe i bogata północ”)

• instytucjonalno-organizacyjne

1. Bariery społeczno-ekonomiczne –

• postęp społeczny nie nadąża za wzrostem technicznym

• demograficzna – różna struktura ludności, płci, wieku

• konsumpcyjna

• infrastruktury społecznej – m.in. gospodarka mieszkaniowa ( ludzi nie stać na mieszkania , ochrona zdrowia, kultura, itp.)

1. Bariery techniczno-ekonomiczne

• nie możemy wyprodukować tyle i takich dóbr jakie chcielibyśmy

• rzeczowej struktury aparatu wytwórczego – maszyny są przestarzałe i nieefektywne

• surowcowo-materiałowe

• infrastruktury technicznej

1. Bariery przyrodniczo-ekonomiczne

• bariera ekologiczna

• bariera zasobów naturalnych

• bariera żywnościowa

Definicja cyklu koniunkturalnego

Powtarzające się zwyżkowe i zniżkowe zmiany w podstawowych wielkościach makroekonomi-cznych

Rodzaje wahań cyklicznych

1. krótkookresowe – tzw. cykle KITHINA – trwają ok. 3,5 roku

2. średniookresowe – tzw. cykle JUGLAR-ne – trwają od 8 – 11 lat

3. długookresowe – tzw. cykle KONDRATIEWA – trwają powyżej 50 lat tzw. „długie fale”

• 1787 – 1842 – maszyna parowa i postęp techniczny

• 1843 – 1945 – elektryczność i chemia

• Po II wojnie światowej – komputery i motoryzacja

Teorie cykli koniunkturalnych

I. Ekonomiści klasyczni :

• A. SMITH – uważa, że gospodarka rozwija się w sposób dynamiczny motorem rozwoju są oszczędności

• J.B. SAY – twórca prawa rynku – każda podaż dóbr tworzy popyt

• J. SCHMPETER – uważał, że gospodarka rozwija się w sposób skokowy od wykrycia jakiegoś wielkiego wynalazku , potem zastój aż do następnego wynalazku

• A.AFTALION – zasada akceleracji – zasada przyspieszenia - prognozy i rokowania oparte na intuicji

II. Teoria cyklu politycznego - Politycy wywołują cykle koniunkturalne

III. Teoria „Plam na słońcu” - W.S.JEVONS ( czyt.: Dżewons) – jest autorem tej teorii – w tych latach, gdy pojawia się większa ilość plam na słońcu – następuje nieurodzaj w rolnictwie

IV. J.M. KEYNES ( czyt.: Kejns)

• wróg ekonomistów klasycznych - nie godził się z ich teorią

• przyczyny kryzysu upatrywał w społeczeństwie kapitalistycznym, w dużej skłonności do oszczędności

• Y( dochód) = C ( konsumpcja)+ S ( oszczędności) powoduje to, że podaż dóbr nie rośnie

Metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego

• Do końca II wojny światowej – państwa stosowały interwencjonizm antykryzysowy – państwo zajmowało się gospodarką tylko w chwili kryzysu

• Po II wojnie światowej – państwa stosują interwencjonizm antycykliczny – polega na tym, że w fazie spadkowej państwo stara się ożywić gospodarkę poprzez politykę pieniężną (zwiększa ilość pieniądza w obiegu – polityka monetarna), w okresach wzrostu państwo zmniejsza aktywność gospodarczą – studzi ją (np.podnosi podatki)

Rynek pracy i pojęcie bezrobocia

B

b = --- X 100%

Sr

b – stopa bezrobocia

B – Bezrobotni

Sr – Ilość zdolnych do pracy

Rodzaje bezrobocia

1. frykcyjne – pewny minimalny, niereduk. poziom bezrobocia

2. strukturalne – związane z zanikaniem niektórych zawodów, branży np. kowalstwo, górnictwo

3. technologiczne – nowe technologie wypierają siłę roboczą

4. bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą

• klasyczne

• keynesowskie – wypływa z niedostatku, małego popytu

1. dobrowolne - osoby nie podejmują pracy pomimo tego, że praca dla nich jest

1. przymusowe –osoby spełniają warunki , ale pracy nie znajdują

2. materialne – musi występować równowaga na rynku pracy: równowaga miedzy popytem a podażą

Teorie bezrobocia

Nurt neoklasyczny

- opisuje rynek pracy taj jak inny rynek , funkcję spełnia praca realna , a nie cena

s – krzywa podaży d – krzywa popytu

Nurt keynesowski

Ingerencja państwa w gospodarkę ( zbyt niski popyt)- należy zwiększyć popyt globalny

P_o - płace realne

Zdaniem „Keynesistów” bardzo rzadko zdarza się, że krzywa popytu i podaży na pracę przecięły się , w punkcie A wyznaczającym pełne zatrudnienie z powodu niedostatku popytu na pracę krzywa D jest przesunięta w lewo do punktu B

bezrobocie = Ro-R1

Teoria INSIDER-OUTSIDER

A. Lindbeck

D.J.Snower

- dzielą oni siłę roboczą ( zatrudnienie + bezrobocie) na insiderów i outsiderów

insiderzy – mają wysokie kwalifikacje , duże doświadczenie, ważne osoby w działalności przedsięb, silna pozycja.

outsiderzy – osoby o niepewnych miejscach w pracy, bezrobotni, ich zdanie jest mało istotne, wysoka rotacja wśród pracowników.

Poziom bezrobocia wiąże się z wysoką pozycją insiderów

Teoria W. BEVERDGE ( czytaj : Bewerdidż)

Teoria ta mówi, że w każdej sytuacji, w każdej gospodarce istnieje liczba bezrobotnych i wolne miejsca pracy.

Bezrobocie a działalność państwa

Państwo może stosować politykę pasywna i aktywną, aktywna polityka składa

się z polityki mikro i makroekonomicznej:

• polityka makroekonomiczna – polega na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych - można zwiększyć podaż pieniądza poprzez np. podatki

• polityka mikroekonomiczna – publiczne problemy zatrudnienia, roboty publiczne subsydiowanie zatrudnienia, pożyczki dla przedsiębiorców tworzących nowe miejsca pracy, szkolenia zawodowe

Definicje inflacji i deflacji

Inflacja - utrzymujący się przez dłuższy czas wzrost poziomu cen w gospodarce narodowej w wyniku którego obniża się siła nabywcza pieniądza

Deflacja – pojęcie odwrotne

Rodzaje inflacji

1. pełzająca – gdy ceny wzrastają od 3% - 5%

2. krocząca – tempo wzrostu cen 5 – 10 %

3. galopująca – tempo wzrostu cen 10-50%

4. hiperinflacja – tempo wzrostu cen ponad 50%

5. hiperinflacja katastrofalna - w tempie bardzo

Przyczyny inflacji

Inflacja popytowa

1. Przyczyny monetarne :

• Przyczyny monetarne pochodzenia krajowego

  • inflacja kredytowa – powstaje poprzez popełnianie błędów przez banki centralne

  • inflacja gotówkowa – spowodowana wzrostem szybkości krążenia pieniądza

• 2. Przyczyny pochodzenia zagranicznego :

  • stopa inflacji za granicą jest wyższa niż w kraju (sztywne kursy wymiany)

  • spadek stopy procentowej za granicą – nastąpi odpływ kapitału do nas z zagranicy

2. Przyczyny niemonetarne :

• Przyczyny pochodzenia krajowego

  • inflacja pobudzona przez państwo

  • wzrost skłonności do inwestowania w warunkach pełnego wykorzystania czynników wytwórczych

• Przyczyny związane z handlem zagranicznym:

• a) odpływ wyeksportowanych dóbr z rynku krajowego

Inflacja kosztowa ( wywołana naciskiem kosztów )

• Przyczyny pochodzenia krajowego

  • nacisk podatków wliczony w koszty

  • wzrost kosztów socjalnych

  • państwowe regulacje cenowe

  • państwowe ograniczenie importu

  • inflacja spowodowana walką o podział dochodu ( walka pomiędzy pracownikami a pracodawcą ) – prowadzi do wywalczenia podwyżek w pracy, co pracodawcy „wrzucają” w koszty tj. „spirala inflacyjna”

• Przyczyny pochodzenia zewnętrznego

  • 1. wzrost na rynkach światowych cen produktów z którymi nie konkurują dobra wytwarzane w kraju

  • Pogorszenie się tzw. TERMS OF TRADE (warunki wymiany)

  • Działalność monopoli

Teoretyczne wyjaśnienie inflacji

Teoria keynesowska – luka inflacyjna.

Krzywa Philips'a – jeżeli państwo walczy z inflacją i bezrobociem rośnie inflacja.

Poniższe zagadnienia nie zostały opracowane w ramach naszych wykładów, więc podejrzewam, że nie będzie ich na egzaminie. Jeśli ktoś chce je opracować, nie widzę przeszkód, są w notatkach z innych kierunków, na mailu.

Elementy bilansu płatniczego

Przyczyny nierównowagi bilansu płatniczego

Teorie wymiany międzynarodowej

Rodzaje kursów walutowych

Czynniki determinujące poziom kursów walutowych

Amplituda wahań koniunkturalnych - rozpiętość między dolnym a górnym punktem zwrotnym w przebiegu cyklu koniunkturalnego

Fazy cyklu koniunkturalnego : faza recesji (od A do C) faza ekspansji (od C do E) ; A B- kryzys (osłabienie), BC - depresja (dalsze pogarszanie się aż do dolnego punktu zwrotnego), CD - ożywienie (poprawa), DE - rozkwit (łagodniejsza poprawa zakończona górnym punktem zwrotnym E)

* PKB jest wyższe w E niż w A oś x : FAZY CYKLU ------'A-----'B-----'C------'D-----'E-------> czas , oś y: PKB

Skutki bezrobocia :

a) pozytywne: wzmaganie konkurencji na rynku pracy, wzrost motywacji do samokształcenia, popraw efektywności gospodarowania

w przedsiębiorstwach, wzrost płac, zmniejszenie inflacji

b) negatywne : utrata możliwości produkcyjnych przez niewykorzystanie całej siły roboczej, obciążenie PKB, pogorszenie położenia ekonomicznego bezrobotnych i ich rodzin, prawo Okuna - każdy 1% wzrost bezrobocia ponad bezrobocie naturalne powoduje powstanie 2% luki w PKB

Skutki inflacji ponosi zarówno społeczeństwo, jak i gospodarka narodowa.

Negatywne skutki inflacji, zwłaszcza przy inflacji nieprzewidzianej ponoszą;

ludzie oszczędzający - kiedy trzymają pieniądze w kieszeni lub na rachunku oszczędnościowym płatnym na żądanie,

banki, które udzielają pożyczek na długie okresy i w momencie wypłaty udzielonych pożyczek pieniądze przy inflacji mają dal banków mniejszą siłę nabywczą,

ludzie pracujący, którzy w związku z inflacją otrzymują podwyżkę płac popadają w wyższy podatek ,czyli w wyższą kategorię stawek podatkowych,

emeryci, gdyż indeksacja emerytur, tak jak wzrost płac pracowników nie nadąża za wzrostem cen.

Korzyści z inflacji mają ludzie, którzy:

przewidując wzrost cen kupują wcześniej po relatywnie niskich cenach i sprzedają później po cenach wyższych,

zaciągają kredyty hipoteczne w okresie inflacji i spłacają je w pieniądzach mających mniejszą siłę nabywczą - takie zjawisko nazywa się premią inflacyjną

Elementy bilansu płatniczego:

• Bilans obrotów bieżących—składają się na niego głównie bilans handlowy (eksport, import) i bilans obrotów usługami

• Bilans obrotów kapitałowych—wchodzą tu m.in. kredyt wzięty za granicą, kupno przedsiębiorstwa zagranicą

• Bilans obrotów wyrównawczych—nazywany jest obrotem dewizowym banku centralnego. Obejmuje zmiany oficjalnych rezerw kraju w walutach nominalnych i rezerwy w złocie

Przyczyny nierównowagi bilansu płatniczego:

1. Wielkość PKB—gdy przyczyną wzrostu PKB jest przyrost inwestycji i wydatków rządowych to powoduje to zazwyczaj pogorszenie sald biznesu handlowego

2. Zmiany warunków wymiany

3. Kurs walutowy—dewaluacja waluty krajowej względem walut zagranicznych sprzyja rozwojowi eksportu i zmniejsza importu.

Teorie wymiany międzynarodowej:

1. Koncepcja psychozy lęków przed brakiem towarów—Starożytny Rzym, Egipt, Grecja. Dążyli oni do sprowadzenia jak największej ilości dóbr, oferując jak najmniej

2. Merkantylizm—dopatrywano się źródeł bogactwa narodowego w kształtowaniu się bilansu handlowego

3. Teorie klasyczne:

1. Kosztów absolutnych—(A. Smith)—przesłanką rozwoju specjalizacji międzynarodowej i źródłem korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic w kosztach wytwarzania.

2. Kosztów względnych (relatywnych)—D. Ricardo—wymiana może być korzystna jeśli jeden kraj wytwarza wszystkie towary drożej niż drugi. Wystarczającą przesłanką jest stwierdzenie, że występują względne różnice w kosztach produkcji

3. Obfitości zasobów—każdy kraj powinien koncentrować się na produkcji i eksporcie towarów, których wytwarzanie wymaga intensywniejszego zastosowania czynnika, którego posiada relatywnie dużo i jest on stosunkowo tani

   1. Teorie współczesne:

1. Luki technologiczne—zakłada istnienie wyścigu o przewodnictwo w dziedzinie postępu technicznego. Te kraje, które są bardziej rozwinięte technicznie mają lepszą pozycję w handlu

2. Podobieństwo preferencji—w handlu międzynarodowym wykształciła się grupa dóbr, które są względnie powszechnym przedmiotem obrotu

3. Zróżnicowania produktów—producenci walczą o to, żeby przekonać potencjalnych nabywców aby kupili produkt. Starają się różnicować swoje produkty. Różnice mogą być faktyczne lub pozorne

Kursy walutowe:

1. Arbitralny—cena pieniądza danego kraju wobec pieniądza innego kraju ustalona przez odpowiednie władze i nie ulega zmianom w dłuższym okresie

2. Stały—przy czym odpowiednia władza monetarna (najczęściej bank centralny) jest zobowiązana utrzymywać wahania kursów w pewnych granicach np. +/- 1% w ciągu miesiąca

3. Zmienny—przy czym odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania tego kursu (tzw. Brudny kurs zmienny) lub też pozostawia pełną swobodę (tzw. Czysty kurs zmienny)

4. Stały, ale pełzający—w krajach, które miały problem z inflacją

5. Kursy urzędowe—oficjalne

6. Prywatny—określany przez siły rynkowe

7. Podwartościowy—niższy od prawdziwego

8. Nadwartościowy—przeszacowany, wyższy od kursu równowagi

9. Bezpośredni—kurs złotego wyrażony w dolarach

10. Krzyżowe—podzielenie kursu dwóch walut notowanych w stosunku do trzeciej waluty

Czynniki determinujące poziom kursów walut:

1. Ekonomiczne:

1. Strukturalne—poziom rozwoju gospodarczego, konkurencyjność gospodarcza, sytuacja w bilansie płatniczym

2. techniczne, —intensywność i struktura przemian społecznych, poziom rozwoju zaplecza technicznego funkcjonowania rynków

3. koniunkturalne—tempo wzrostu PKB, tempo inflacji, zmiana stóp procentowych

   1. Pozaekonomiczne

1. Polityczne—stopień stabilizacji politycznej, ryzyko polityczne, szoki polityczne

2. Instytucjonalne—stosowanie rozwiązań systemowych, stopień liberalizacji rynków, stosowana polityka pieniężna i fiskalna

3. Psychologiczne—oczekiwania społeczne, świata, biznesu, poziom ryzyka finansowego