• Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne

• Metoda Weroniki Sherborne wywodzi się z teorii i praktyki szkoły Rudolfa Labana(węgierskiego choreografa, który uważał, że każdy ruch jest wyrazem ludzkiej aktywności i poprzez niego można nauczyć się, jak nawiązać kontakt z otaczającym światem). Weronika Sherborne kontynuowała jego dzieła, a w rezultacie stała się twórczynią swojej własnej metody pracy z dziećmi znanej jako Ruch Rozwijający.

• Weronika Sherborne żyła w latach 1922-1990 w Anglii. Z wykształcenia była fizjoterapeutką i nauczycielem wychowania fizycznego.

• Weronika Sherborne jest współautorką kilku książek i wielu artykułów poświęconych wychowaniu i terapii dzieci z zaburzeniami rozwoju. Niektóre z jej publikacji ukazały się w Polsce. Przy jej udziale powstała część filmów stanowiących instruktaż do praktycznego prowadzenia zajęć. Podręcznik do swojej metody pt. Developmental Movement for Children (Ruch Rozwijający
  dla dzieci) przygotowała będąc na emeryturze.

• Na początku swoje spojrzenie na ruch i doświadczenie wykorzystywała w pracy z dziećmi sprawnymi, później rozpoczęła pracę z dziećmi specjalnej troski. Praca z niepełnosprawnymi sprawiła, że zaczęła ona rozwijać swoją własną metodę. To ona zwróciła uwagę na potrzebę bliskich kontaktów między ludźmi. Jej metoda nawiązuje do najprostszego sposobu porozumiewania się jakim jest język ciała.

• Ze względu na swoją prostotę metoda W.Sherborne jest metodą uniwersalną, może być stosowana zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Jest to program rozwijający poprzez odpowiednie ćwiczenia i zabawy ruchowe. Wyrabia takie cechy jak: poczucie bezpieczeństwa odpowiedzialność, wrażliwość a także umiejętność nawiązywania kontaktów.

• Ruch jako czynnik rozwoju i środek terapii

W metodzie R.Labana i W.Sherborne wyróżnia się kilka kategorii ruchu:

1.ruch prowadzący do poznania własnego ciała,

2.ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym,

3.ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem ,

4.ruch prowadzący do współdziałania w grupie,

5.ruch kreatywny.

• Ruch prowadzący do poznania własnego ciała

• Ruchy w tej kategorii dają możliwość stopniowego poznania poszczególnych części ciała, szczególnie stóp, kolan, bioder - to na nich opiera się ciężar ciała i stanowią one łącznik między człowiekiem, a podłożem. Kontrola i poznanie własnego ciała prowadzi do ukształtowania się własnej tożsamości.

• Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym

• Ruchy te mają za zadanie wykształcenie orientacji w przestrzeni, dzięki temu może wytworzyć się związek między człowiekiem i otoczeniem. Wszelkie zadania ruchowe wykonywane są jak najniżej np. na podłodze – daje to poczucie stabilności i ugruntowania. Są to ćwiczenia ważne dla uzyskania poprawy stanu psychicznego.

• Ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem

• W tej kategorii ruch pozwala na zaufanie drugiemu człowiekowi- budowania związku z drugim człowiekiem. Głównym celem jest zachęcenie uczestników do nawiązywania kontaktów z innymi, wzajemnym poznaniu, zrozumieniu i zaufaniu.

• R.Laban dzieli związki międzyludzkie na:

-ruch „z”- jeden z partnerów jest bierny drugi aktywny- opiekuńczy wobec tego drugiego.

-ruch „przeciwko”- jeden aktywny (atakujący) drugi bierny (broniący się). Ma to na celu uświadomienie uczestnikom ich własnej siły.

-ruch „razem”- jednakowe zaangażowanie obu partnerów.

• Ruch prowadzący do współdziałania w grupie

• Ruchy bardzo zbliżone do poprzedniej kategorii, różnica jest taka, że w tej kategorii działanie jest prowadzone w grupie. Celem jest zaangażowanie wszystkich uczestników we współdziałanie ze sobą.

Ruch kreatywny

Tu liczy się spontaniczność i kreatywność. Bardzo dobrym przykładem tego ruchu jest taniec opierający się na pełnej swobodzie ruchów.

• Ruch jako czynnik rozwoju i środek terapii

• W metodzie W. Sherborne tak samo ważnym czynnikiem rozwijającym co ruch jest kontakt fizyczny, który jest źródłem doznań dotykowych. Żeby rozwój dziecka był prawidłowy musi ono mieć zapewnione wielo zmysłowe pobudzenie przez różnorodne bodźce.

• Dzięki bliskim kontaktom dziecka z matką ma ono zaspokojone podstawowe doznania fizyczne, potrzeby ruchu a także potrzeby psychologiczne- miłości, bezpieczeństwa, więzi społecznej z drugim człowiekiem. Wiele z tych potrzeb jest zaspokajana dzięki zajęciom z ruchu rozwijającego W. Sherborne.

• Założenia metody

• Główną ideą metody jest stwierdzenie, że posługiwanie się ruchem jest narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii tego rozwoju. System ćwiczeń W. Sherborne wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka.

• Podstawowe założenia metody to rozwijanie przez ruch:

1.świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,

2.świadomości przestrzeni i działania w niej,

3.dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiąywanie z nimi kontaktu.

• Założenia metody c.d.

• Człowiek musi odczuwać i znać swoje ciało, a także musi mieć poczucie wyodrębnienia od tego co go otacza, musi posiadać poczucie własnego „ja”.

• Źródłami tej świadomości są:

-kontakt ciała z podstawą- ziemia, podłoga

-wyczucie centralnej części ciała-brzucha, jako elementu integrującego ciało.

• Dzieci upośledzone umysłowo oraz dzieci nerwicowe nie maja takiej świadomości i poczucia stabilności, ugruntowania. Dzieci autystyczne natomiast nie mają poczucia tożsamości.

• Udział w ćwiczeniach W. Sherborne pomaga stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, poczucia swojej siły. Dzięki temu dziecko zyskuje zaufanie do siebie, poczucie bezpieczeństwa.

• Zakres zastosowań metody

• Metoda ruchu rozwijającego to metoda uniwersalna. W Polsce rozpowszechniona została na przełomie lat 70tych i 80tych. Osobami, które jako pierwsze w Polsce zaczęły prowadzić zajęcia metodą W. Sherborne były Maria Przasnyska, Marta Bogdanowicz i Izabela Korsak.

• Metoda ta wykorzystywana jest w Polsce u dzieci z różnymi zaburzeniami rozwoju i potrzebami edukacyjnymi:

-dzieci upośledzone umysłowo

-dzieci autystyczne

-dzieci z wczesnym mózgowym porażeniem dziecięcym

-dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania

-dzieci głuchych i niewidomych.

• Zakres zastosowań metody c.d.

• Metoda Weroniki Sherborne jest skuteczna jako metoda:

1. terapeutyczna- przede wszystkim w przypadkach upośledzenia umysłowego, u dzieci z zaburzeniami w sferze emocjonalnej i społecznej,

2. wspomagająca rozwój- wykorzystywana przy wyrównywaniu opóźnień rozwojowych, przydatna u dzieci przebywających w placówkach wychowywania zbiorowego,

• Zakres zastosowań metody c.d.

3. profilaktyczna- wykorzystywana, jako forma pomocy dzieciom, młodzieży i dorosłym w trudnych sytuacjach. Zapobiega powstawaniu zaburzeń gdy jest włączona w program:

-przygotowania dziecka do pójścia do przedszkola

-zajęć integrujących klasę w szkole

-przygotowania rodzin adopcyjnych i zastępczych do przyjęcia

dziecka

-przygotowaniu młodych małżeństw do rodzicielstwa.

4. odprężająca- wykorzystywana do zajęć odprężająco -relaksacyjnych

5. wykorzystywana do pracy z dorosłymi- w celu stworzenia w grupie atmosfery zaufania, poczucia bezpieczeństwa, relaksu

• Zastosowanie metody ruchu rozwijającego w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo

Metoda Weroniki Sherborne może przyczynić się do rozwoju tych dzieci w dwóch ważnych dziedzinach:

1.wykształcenia obrazu samego siebie-świadomość samego siebie, posiadania ciała, jego części jest podstawa do wyodrębniania własnej osoby z otoczenia i poczucia tożsamości.

2.nawiązania kontaktów społecznych - W.Sherborn tak charakteryzuje trudności typowe dla tych dzieci:

-brak reakcji na bodźce zewnętrzne (dzieci zamykają się w sobie, obojętne na otoczenie, ssą palec, kiwają się), wskazane jest tu oddziaływanie głosem ludzkim, dotykiem, zabawa w wodzie.

-unikanie kontaktu wzrokowego (charakterystyczne dla dzieci autystycznych lub uciekanie od drugiej osoby), okazuje się jednak ze dzieci te jednocześnie pragną kontaktu i udziału w zabawie- lęk przed kontaktem fizycznym można wyeliminować dzięki radości płynącej z zabaw ruchowych, Np. huśtanie, podskakiwanie, wykonywanie ćwiczeń początkowo bez kontaktu wzrokowego którego dziecko się boi, wykonywanie ćwiczeń z zabawka, zanim zacznie ćwiczyć z żywa osoba;

• Zastosowanie metody ruchu rozwijającego w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo c.d.

-dominacja w kontaktach (nawiązywanie przez dziecko kontaktu tylko wtedy, gdy może być strona dominująca), by to zmienić należy stosować zabawy ruchowe, które przyniosą dziecku odprężenie i dziecko nabierze zaufania do partnera oraz przeświadczenie, że może się poddać jego woli;

-brak inicjatywy, słaba aktywność , brak motywacji do działania (nie podejmują aktywnej roli w zabawie m.in. po to aby nie zmieniać, pozycji w której czują się bezpiecznie, lub też, gdy są niepewne swoich możliwości), dzieci takie potrzebują wsparcia i pomocy.

• Metoda Weroniki Sherborne pomaga, w drodze niewerbalnej, trenować niektóre zaburzone funkcje poznawcze. Umiejętności takie jak: koncentracja, utrzymanie równowagi, ukierunkowane działania na określony cel – dzieci mogą trenować wykonując ćwiczenia „przeciwko”, w których musza skoncentrować siły, aby pokonać inna osobę lub też przeciwstawić się innym. Poprawia to komunikację dziecka z otoczeniem, uaktywniając „język ciała i ruchu”.

• Zastosowanie metody ruchu rozwijającego w pracy z dziećmi jąkającymi się

• U dzieci jąkających się formy komunikacji funkcjonują nieprawidłowo. Występują też często zaburzenia osobowości, głównie w sferze emocjonalnej, pod postacią nadwrażliwości, nadpobudliwości emocjonalnej, lekowej postawy wobec otoczenia, stanów depresyjnych lub apatii. Wyniki przeprowadzanych badan i rozważań wykazują na potrzeby dzieci jąkających się:

-usprawnianie ruchowe,

-poprawa stanu emocjonalnego dziecka,

-poprawa funkcjonowania społecznego,

-poprawa z osobami z otoczenia, szczególnie w rodzinie.

• Potrzeby te wykazują na przydatność takich form oddziaływania terapeutycznego, jak kinezyterapia i psychoterapia, szczególnie stosowane w terapii indywidualnej.

• Zastosowanie metody ruchu rozwijającego w pracy z dziećmi z nadpobudliwością ruchową

• Dzieciom z nadpobudliwością ruchową trzeba pomóc w uświadomieniu sobie swojej nadmiernej energii i siły, tego co robią spontanicznie. Szereg ćwiczeń zawartych w metodzie W. Sherborne pomaga takim dzieciom w rozwijaniu właściwych zachowań. Ważne jest nauczenie dziecka koncentracji uwagi siły i energii, uspołecznienie ich. Zajęcia w grupie pomagają im w rozwijaniu empatii i uczeniu się współdziałania z innymi. W procesie terapeutyczno – wychowawczym metoda Weroniki S, jakkolwiek nie może być jedyną formą terapii dzieci nadpobudliwych psychoruchowo, zajmuje ważne miejsce.

• Zastosowanie metody ruchu rozwijającego w pracy z dziećmi z zaburzeniami emocjonalnymi w psychoterapii grupowej

• Dzieci zaburzone emocjonalnie stronią od kontaktu z ludźmi, unikają go jeśli tylko jest to możliwe (dzieci zahamowane psychoruchowo, z lękową postawą wobec otoczenia), aż do zupełnego wycofania się z otoczenia i wyobcowania (dzieci autystyczne), lub też nawiązuje kontakt w sposób przesadnie gwałtowny, natarczywy, czym zrażają sobie innych (dzieci nadpobudliwe emocjonalnie). Inną grupę stanowią dzieci reagujące negatywizmem, które nie potrafią współbrzmieć z otoczeniem (zbuntowane nastawione na „nie”, nie reagują na „prośby i groźby”, lub nastawione „anty”, robiące wszystko na przekór). Najważniejsza sprawa dla pokonania lęku i zahamowania jest dostarczenie dziecku pozytywnych doświadczeń. Doskonała okazja do zdobycia zaufania do siebie i innych oraz treningu zachowań społecznych dają zajęcia metodą W. Sherborne.

• Zasady charakterystyczna dla metody W. Sherborne

• Projektując zajęcia tą metodą należy pamiętać, że mają one pomóc dziecku w poznawaniu siebie, w zdobywaniu do siebie zaufania, w poznawaniu innych i nauczeniu się ufania im, a przez to nabranie pewności siebie i wiary we własne możliwości- w nauczeniu się aktywnego twórczego życia.

• Osoba prowadząca zajęcia powinna pamiętać o ogólnych normach prowadzenia terapii:

-uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne (możemy zachęcić dziecko, dodać mu odwagi, ale nie zmuszać),

-nawiązaniu kontaktu z każdym dzieckiem (pamiętamy o nawiązaniu i utrzymanie kontaktu wzrokowego)

-zajęcia powinny być dla każdego dziecka przyjemne i dawać możliwość przezywania radości z aktywności ruchowej, kontaktu z innymi ludźmi, satysfakcji z pokonania własnych lęków

-prowadzący bierze udział we wszystkich ćwiczeniach

-dziecko ma prawo do swoich decyzji

-nie krytykowanie dziecka

-chwalenie dziecka nie tyle za efekt, co za podejmowanie wysiłku, starania

-unikanie sytuacji rywalizacji

• Zasady charakterystyczna dla metody W. Sherborne c.d.

-rozszerzenie kręgu doświadczeń społecznych (najpierw ćwiczenia w parach, potem w trójkach aż do ćwiczeń z całą grupą)

-większość ćwiczeń szczególnie początkowe prowadzimy na poziomie podłogi

-zaczynamy od ćwiczeń prostych stopniowo je utrudniając

-zmniejszenie swojego udziału na rzecz coraz aktywniejszego udziału dzieci w kształtowaniu programu

-stosowanie na przemian ćwiczeń dynamicznych i relaksacyjnych

-uczymy dziecko używania siły jak i delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby

-we wspólnych ćwiczeniach pamiętamy aby dziecko znalazło się tez w pozycji dominującej

(poprzez zamianę ról).

-nie używajmy słów ćwiczenie, zabawa zastępujmy je słowami aktywność ruchowa, doświadczenie

-nazywamy, rozmawiamy z dziećmi zwykłym językiem- nie używamy metafor (nazywamy części ciała, kierunki)

-dziecko podczas tych zajęc uczy się własnego ciała i jego rytmu-nie używamy tu jednak muzyki

-w czasie aktywności ruchowej może wystąpić rozmowa i nazywanie doświadczeń

-dajemy odpowiednia ilość czasu na doświadczenie (wyczuwamy kiedy dziecko się zniechęca i przechodzimy do następnego etapu)

-na początek proponujemy ćwiczenia dające poczucie bezpieczeństwa a na zakończenie zajęć proponujemy ćwiczenia wyciszające , uspokajające)

• Rodzaje ćwiczeń w metodzie

• W metodzie wyróżnia się cztery grupy ćwiczeń:

- ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała

-ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie

-ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerami grupy

-ćwiczenia twórcze, np. taniec

• Wymienione ćwiczenia mogą występować w różnych formach jako zajęcia indywidualne z jednym dzieckiem, jako zajęcia w parach, gdy dorośli ćwiczą z dziećmi lub starsze dzieci partnerują młodszym, lub jako zajęcia dla trzech bądź większej liczby osób.

• Zakres każdego ćwiczenia może być mniej lub bardziej rozszerzony zgodnie z potrzebami z możliwościami i stopniem zaawansowania.

• Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała

- „wyczuwania” tułowia (m.in.. leżenie tyłem, przodem, obroty, pełzanie, przejście do pozycji siedzącej),

• „wyczuwania” kończyn (np. rozcieranie i poklepywanie ud i podudzi, marsz z wysoko unoszonymi kończynami, chód i bieg na palcach i piętach),

• „wyczuwania” twarzy (m.in. przybieranie różnych min, ćwiczenia mięśni twarzy),

• „wyczuwania” całego ciała (np. napinanie i rozluźnianie mięśni całego ciała).

• Ćwiczenia pozwalające osiągnąć pewność ruchów i bezpieczeństwo w otoczeniu

• podskoki, obroty, skoki, biegi,

• przysuwanie, odsuwanie od siebie rozmaitych przedmiotów

• Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem lub całą grupą

• ćwiczenia parami, w trójkach, w czwórkach i w większych grupach,

• ćwiczenia „z” (jedno dziecko poddaje się biernie zabiegom drugiego, np. Kołysanie, prowadzenie),

• ćwiczenia „przeciwko” (umożliwiają poznanie własnej siły, ale z wyłączeniem sytuacji konfliktowych),

• ćwiczenia „razem” (dzieci wspólnie wykonują różnorodne ćwiczenia np. utrzymują równowagę).

• Poprzez metodę ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne można zrealizować potrzeby człowieka takie jak:

-poczucie bezpieczeństwa

-rozluźnienia ,relaksu, rozładowania, napięcia

-„dawania i brania”

-akceptacji samego siebie

-bliskiego kontaktu z innymi ludźmi

-poczucia własnej energii

-satysfakcji związanej z wysiłkiem fizycznym

-mobilizacji do pokonywania trudności do sprawdzania się w

trudnej sytuacji

-poznania swojego ciała

-odkrywania własnych możliwości

-odczucia energii własnej i energii drugiego człowieka

-zaufania do siebie i innych

• Poprzez metodę ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne można zrealizować potrzeby człowieka takie jak (c.d.):

-doznawania przyjemności, radości, zabawy

-bliskości fizycznej drugiego człowieka

-więzi z grupą

-akceptacji swojego ciała

-spontaniczności

-pewności siebie

-poczucia partnerstwa.

• W terapii ruchem każdy człowiek może służyć drugiemu pomocą, wsparciem, jeżeli pozwoli sobie na korzystanie ze swoich własnych „pokładów” uczuć, otworzy się naprawdę na drugiego człowieka będzie po prostu i prawdziwie sobą.

• Literatura:

1. Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska M. „Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka”,

2. Zembaty A. „Kinezyterapia” tom II.