Filozofia-umiłowanie mądrości, przygotowuje do mądrego życia. Filozofia jest refleksją nad rzeczywistością, człowiekiem i miejscem człowieka i ogólnie nad sprawami ważnymi z ludzkiego punktu widzenia. Jest obiektywna w sensie ludzkim. Podst. działy filozofii: 1. Aksjologia(teoria wartości)-nauka o wartościach. Wyróżniamy w niej: - estetyka- nauka w oparciu o kryteria piękna i szpetoty. - etyka- nauka o moralności(opisowa, normatywna, metaetyka) 2. Antropologia(filozofia człowieka)-bada czym jest człowiek, na ile jest człowiek istotą społeczną. 3. Boga- nauka o istnieniu i naturze Boga w oparciu o ludzki umysł. 4. Epistemologia(gnoseologia)-teoria poznania, bada to jak się poznaje, powie jak poznawać świat, czynności poznania. 5. Logika- nauka o poprawnym rozumowaniu. 6. Ontologia(metafizyka)-nauka o rzeczywistości, o świecie. Zajmuje się badaniem bytu, tego co istnieje. 7. Przyrody- ogólna refleksja nad wynikami nauk szczegółowych, zmierzająca do zrozumienia zjawisk zachodzących w świecie fizycznym. 8. Społeczna- docieka ostatecznych racji bytu ludzkiego, jego istoty i natury, sensu jego istnienia. Być mądrym-to znać właściwą hierarchię wartości i zgodnie z nią żyć. Byt-bytem nazywamy to co istnieje(byt jest niezmienny, wieczny, trwały) Człowiek mądry-zna świat, ma w sobie stoicki spokój, żyje zgodnie z hierarchią wartości. Metodologia nauk-interesuje się jedynie poznaniem naukowym. Wyróżnia się: a)metodologia ogólna- bada metody wspólne dla wszystkich nauk. b)metodologia nauk szczegółowych- bada oddzielnie każdą z nauk, bada oddzielnie każdy dział nauki. Prawda- zgodność myśli z rzeczywistością. Wartość-to coś co chcemy osiągnąć, co chcemy mieć(autorytarne, instrumentalne) Historia filozofii: Filozofia Starożytna(od VIIw.pne-V-VIw.ne): 1.Tales z Miletu VII-VIw.pne- woda stanowi podst. życia. 2.Anaksymander z Miletu VII-VIw.pne -uczeń Talesa. 3.Heraklit z Efezu-VI-Vw.pne-nasza rzeczywistość płynie, nie jest stała. 4.Parmenides z Elei VI-VIIw.pne- byt jest trwały niezmienny 5.Zenon z Elei V-IVw.pne(uczeń Parmenidesa)-krytykował tych co mówili, że świat się zmienia. Paradoks dygotomi-przejście pewnej drogi jest nie możliwe, bo trwa nie skończenie wiele czasu. Paradoks strzały-strzała wypuszczona z łuku nigdy się nie porusza. Paradoks stadionu-nie możliwe żeby osoba jednoznacznie się poruszała i nie poruszała. Ateny(V-IVw.pne)Sofiści(wędrowni nauczyciele): 1. Protagoras Vw.pne- człowiek jest miarą wszechrzeczy. Relatywizm-prawda nie zależy od tego który ją osądza, nie ma obiektywnych podstaw rzeczywistości, zależy od tego kto ją osądza. 2. Sokrates Vw.pne- działał wbrew sofistom, uczył za darmo, głosił poglądy przeciwne do sofistów. Dla niego prawda była istotna. Wiedza jest podst. moralności. Podst. jest rozum i intelekt. 3. Platon V-IVw.pne- uczeń Sokratesa, uchodzi za geniusza filozofii, człowiek to dusza. Grupy wg. Platona: 1.mędrcy, filozofowie , 2.strażnicy 3.robotnicy,handlarze. Idealizm obiektywny- jedyną prawdziwą rzeczywistością jest świat nie materialny idei który dopiero będziemy mieli u boga. 4. Arystoteles IVw.pne- uczeń Platona. Człowiek=dusza. I Państwa dla Platona: Totalitaryzm-państwo jest całością, wszystko należy do państwa i państwo tobą rządzi(wg.platona) Utopia-miejsca którego nie ma, państwo doskonałe, bo wszyscy prowadzą do szczęścia, państwo sprawiedliwe. Nauka- jest aktywnością człowieka. Za pomocą której stara się on zrozumieć i wyjaśnić otaczający go świat. Światopogląd- zespół ogólnych twierdzeń, sądów, przekonań, ocen, za pomocą których człowiek tłumaczy naturę świata. Docieka racji jego istnienia, stara się zrozumieć siebie i innych. Ustala sens i cele swojego życia. Scjentyzm- pogląd głoszący, że uzyskanie prawdziwej wiedzy o otaczającym nas świecie jest możliwe tylko przy zastosowaniu w badaniach naukowych metod przyrodniczych. Ideologia- doktryna będąca podstawą postepowania lub narzędziem działania jakiejś grupy społecznej, która wykorzystuje ją do realizacji jej wąsko pojętego interesu. Rasizm- pogląd głoszący tezę o nierówności ludzi i wynikająca z tego ideologia przyjmująca wyższość jednych ras nad innymi. Antysemityzm- nienawiść, wrogość i uprzedzenie do Żydów jako narodowej czy też religijnej grupy mniejszościowej, mające swe podłoże w nietolerancji, rasizmie i nacjonalizmie. Idealizm- przyjmuje, że prawdę o świecie możemy poznać dzięki rozumowi i ideom. Realizm- przyjmuje, że istnienie świata zmysłowego jest równie prawdziwe, jak istnienie świata idei. Monizm- głosi, że świat jest zbudowany z jednolitej substancji: - monizm materialistyczny- materia jako fundament świata, - monizm spirytualistyczny- świat zbudowany z pierwiastka duchowego. Dualizm- uznaje, że świat jest zbudowany z elementu duchowego i materialnego. Pluralizm- głosi, że w budowie świata wyróżniamy wiele elementów, które kształtują rzeczywistość.	Stoicy – IIIw.pne twórca Zenon Kition. „Wszystko jest w bogu, bóg jest od wszystkiego” Poglądy: - wzywali do obojętności na otaczający świat - obojętność dawała niezależność - wszystko zaplanowane jest przez Boga - uwolnienie od emocji prowadzi do cnoty - cenili hart ducha, wewnętrzny spokój - postępowanie wolicjonalne- jest się dobrym wtedy, gdy żadne wydarzenia nie mogą złamać istoty naszego charakteru. Teizm – bóg jest poza światem i jest bytem osobowym Determinizm - przekonanie że cała rzeczywistość podlega prawom wszystko co się dzieje, dzieje się zgodnie z prawem Indeterminizm – nie jest tak że wszystko jest podporządkowane prawu Epikureizm – kierunek filozoficzny zapoczątkowany w starożytności przez Epikura, w ok. 306 r. p.n.e. w Rzymie kontynuowany także w czasach nowożytnych. Podobnie jak w większości kierunków filozoficznych hellenizmu dla epikurejczyków najważniejszą dziedziną filozofii była etyka – uważali oni, że podstawowym zagadnieniem filozoficznym jest szczęście, które upatrywali w przyjemności. „Najjaśniejszą przyjemnością jest spożywanie wina w ogrodzie” – Epikur Poglądy: - dobro- największa przyjemność - wystarczy być szczęśliwym by nie cierpieć - rozum potrzebny do szczęścia, wybiera to co dobre - Bogowie są ponad ludźmi, więc nie mają potrzeby nas krzywdzić - śmierć i życie wykluczają się Sceptycy –IV/IIIw.pne-IVw.ne twórca Eirron z Elidy. Człowiek nie zna wartości rzeczy. Poglądy: - Odrzucenie sądów naukowych ( są one niepewne) - zaprzeczenie możliwości poznania prawdy - dystans wobec wszystkich zjawisk Agnoscytyzm - pogląd, według którego obecnie niemożliwe jest całkowite poznanie rzeczywistości. Czasami agnostycyzm oznacza tylko niemożliwość dowiedzenia się, czy Bóg lub bogowie istnieją, czy też nie. Średniowiecze – V w. do XV w n. e. Scholastyka – termin wieloznaczny, oznaczający początkowo naukę uprawianą na średniowiecznych uniwersytetach Św. Augustyn IV-Vw.ne -uchodzi za ojca łacińskiego, działa na terenie imperium Rzymskiego, nie był wychowany na filozofa, bo nie wywodzi się z Grecji, nie znał dobrze filozofii Greckiej. Teocentryzm - pogląd uznający Boga/bogów za przyczynę i cel istnienia wszystkich bytów. Bóg (bogowie) uważany jest za byt zewnętrzny wobec wszechświata, działający stale, wzywający do życia duchowego w łączności ze swoją osobą i reagujący na aktywność ludzi. Predestynacja - koncepcja religijna, według której losy człowieka (jego zbawienie lub potępienie) są z góry określone przez wolę Boga. Św.Anzelni żyje w XIw.ne-uchodzi za ważnego filozofa scholastycznego. Z samego pojęcia "Bóg"- wynika jego istnienie. Istota najdoskonalsza musi istnieć-Bóg. Został obalony przez Kanta. Św. Tomasz-uchodzi za wybitny umysł, stosuje racjonalne dowody na istnienie boga. Głosi poglądy Arystotelesa, żeby ciało było w ruchu musi mieć swojego poruszyciela. Podział teorii filozoficznych Podział ze względu na poznanie empiryzm - filozofia zakładająca wyższość poznania zmysłowego nad rozumowym, w skrajnej postaci odrzucająca wszystko, co nie ma bezpośredniego odniesienia do poznania zmysłowego. Odwrotnością empiryzmu jest idealizm poznawczy. racjonalizm - filozofia zakładająca możliwość poznania za pomocą tworzenia spójnych i logicznych systemów poglądów, w swojej skrajnej postaci odrzuca ona jakąkolwiek wartość poznania pozaumysłowego. idealizm poznawczy - filozofia odrzucająca możliwość poznania zewnętrznej rzeczywistości. Podział ze względu na byt idealizm - filozofia uznająca pierwszeństwo idei nad rzeczywistością materialną. Uznaje ona obiektywne istnienie idei jako bytów samodzielnych i uważa byt materialny za wtórny w stosunku do świata idei. W skrajnej postaci odrzuca istnienie rzeczywistości materialnej i uznaje ją za złudzenie (idealizm subiektywny). realizm - filozofia uznająca różne formy współistnienia idei i materii w przeświadczeniu, że obie są bytami obiektywnymi, wzajemnie dopełniającymi się. materializm - filozofia odrzucająca obiektywne istnienie idei, uważająca, że są one w całości wytworem człowieka, uznająca za to obiektywne istnienie świata materialnego. aktywizm - filozofia nie uznająca w ogóle bytów jako takich. Według aktywizmu wszystko się tylko "dzieje" i nie ma żadnego istnienia obiektywnego. fenomenalizm - filozofia, która unika pojęcia bytu obiektywnego i wprowadza w to miejsce pojęcie fenomenu, czyli zbioru odczuć zmysłowych i/lub psychicznych odbieranych przez podmiot (czyli w praktyce przez człowieka) i składających się na wrażenie "istnienia" określonych zjawisk.	Kartezjusz- jego filozofia jest przejściem od scholastyki do oświecenia. Tak jak scholastycy, stawia on sobie za zadanie ustalenie systemu i związku dla zasadniczych prawd nauki i religii. Nowością jest jednak to, że jedynie matematykę uznaje za naukę, matematyzuje naturę i uznaje jedynie rozumowe myślenie za źródło poznania.  Sceptycyzm metodyczny – odmiana sceptycyzmu polegająca na kwestionowaniu i wątpieniu w poszczególne twierdzenia w celu dotarcia do twierdzeń bardziej pewnych lub takich, w które wątpić się już nie da (np. dla Kartezjusza było to stwierdzenie, że akt myślenia wymaga podmiotu myślącego a zatem "cogito ergo sum" - "myślę, więc jestem"); sceptycyzm metodyczny jest więc nie tyle stanowiskiem kwestii możliwości poznania prawdy, co metodą uzyskiwania poznania najlepszego z możliwych do uzyskania. Przedstawiciele sceptycyzmu metodologicznego: René Descartes (Kartezjusz): wykorzystywał klasyczną metodę spekulacji scholastycznej do programowego podawania w wątpliwość wrażeń pochodzących z zmysłów przy pomocy zasad logicznych David Hume: badał proces powstawania w umyśle świadomego obrazu świata, wskazywał na nawykowy i emocjonalny charakter tak postrzegania jak i procesów myślowych (także myślenia logicznego) Thomas Henry Huxley: pracował nad zagadnieniem rozróżnienia różnego rodzaju twierdzeń (zdań obserwacyjnych, twierdzeń wiary, poglądów etycznych) i stosowania do nich odrębnych kryteriów prawdziwości Dualizm człowieka– stanowisko w filozofii człowieka, analogiczne do dualizmu ontologicznego w filozofii bytu, według którego człowiek jest jednością (zespołem) dwóch odmiennych, różnych od siebie substancji. W historii filozofii i nauki sformułowano wiele odmian dualizmu antropologicznego. Platon był pierwszym filozofem dualistą antropologicznym. Wyraźnie przeciwstawił sobie duszę i ciało, choć człowiek był dla niego bardziej duszą niż ciałem. Kartezjusz rozumiał ciało i umysł jako odrębne substancje, substancję duchową (u Kartezjusza) i substancję materialną. Monada w pewnych systemach filozoficznych jest substancją prostą, podstawową jednostką. Monady – byty duchowe; nie mają charakteru czasowego (nie mogą powstawać w sposób naturalny drogą złożenia ani rozkładać się, ale mogą być w jednej chwili w całości unicestwione lub stworzone) ani przestrzennego. Leibniz-uczeń Kartezjusza. jest przeniknięty poczuciem odrębności i wartości jednostki. Świat jest dla niego zbiorowiskiem „monad”, to jest indywidualnych jednostek siły. Jest ich nieskończenie wiele i różnią się między sobą stopniem doskonałości, tak, że nie ma dwóch monad jednakowych. Organizmy są zbiorami monad (np. nasze ciało), a dusza jest tylko monadą centralną. Monady są niezależne od zewnętrznych wpływów (jak powiada Leibniz, nie mają drzwi ani okien) i na siebie nawzajem nie oddziałują, zaś zgodność pomiędzy poszczególnymi monadami jest wynikiem harmonii przedustawnej wprowadzonej przez Boga.  Baruch Spinoza-Jego programem filozoficznym było pogodzenie tych wszystkich prądów w jednolity i spójny system. Od Majmonidesa przejął on głęboką wiarę w jedność całego bytu (monizm), od Kartezjusza - fascynację matematyką i koncepcję znalezienia racjonalnego i nie do obalenia punktu początkowego wszelkich rozumowań, zaś od Hobbesa przejął wiarę, że dobry system filozoficzny nie może stać w sprzeczności z namacalnymi faktami z codziennego życia. Panteizm(wg.spinoza)-cała rzeczywistość jest boska, wszystko jest boskie, bóg nie ma "ja"-jest bezosobowy. Teizm-wyrzuca boga poza świat, bóg jest "ja" Monizm-jest jedna substancja Tales z Miletu, (ok. 620 p.n.e.-540 p.n.e.), grecki filozof, matematyk, astronom i kupiec, zaliczany do siedmiu mędrców starożytnej Grecji, uważany za ojca matematyki greckiej i pierwszego uczonego i filozofa europejskiego. Talesowi z Miletu przypisywano wiele twierdzeń z geometrii, m.in. twierdzenie nazywane dziś twierdzeniem Talesa. Uważany jest za twórcę tzw. szkoły jońskiej oraz za tego, który zapoczątkował systematyczną rozbudowę pojęć i twierdzeń geometrycznych. Poglądy filozoficzne przypisywane Talesowi: [Sformułowanie problemu "zasady" (arche) - substancji, z której powstały wszystkie rzeczy. Było to pierwsze zagadnienie filozoficzne.] [Wskazanie, że tym pratworzywem była woda, gdyż jest ona niezbędna do życia, a świat był - jego zdaniem bytem ożywionym. ] [Twierdzenie, iż "świat jest pełen bogów". ] [Nazwanie duszy zasadą ruchu. Tales twierdził, że oznaką życia jest ruch, a zatem tam gdzie istnieje ruch musi istnieć życie. ] [Wiara w nieśmiertelność duszy, uważał, że każdy organizm ożywiony posiada duszę. Pogląd ten dał podstawy pod stworzenie kierunku filozoficznego nazywanego hylozoizmem, co w grece oznacza "materię ożywioną".]	John Locke-empiryk: cała wiedza powinna opierać się na zmysłach, doświadczeniach. Myślenie sprowadza się do doświadczenia. Doświadczenie nie pozwala mówić o istnieniu boga. G.Berceley-biskup. Istnieć czyli być spostrzeganym przez zmysły, oraz być doświadczanym przez inne duszę. Idealizm subiektywny- zespół idei znajdujący się w przedmiocie subiekcji, nie na zewnątrz. Fenomenologia- Dla fenomenologii ważne znaczenie ma pojęcie intencjonalności, które Husserl zapożyczył od swojego nauczyciela Franza Brentany. Według Brentany intencja jest relacją łączącą umysł, świadomość z treścią lub przedmiotem.  Kant- poddał dotychczasowe osiągnięcia filozofii przeglądowi oraz krytycznej ocenie. Podejście takie nazywał idealizmem transcendentalnym lub krytycznym. Polegało ono na badaniu elementarnych warunków, jakie muszą być spełnione, aby możliwe było przeprowadzanie jakichkolwiek innych badań. Największym jego dokonaniem była rewizja dotychczasowych koncepcji w dziedzinie teorii poznania. Poznanie zmysłowe- z chaosu tworzy się obraz-łączy płaskie elementy w całość. Umysł(rozum) kształtuje mój świat a nie to co jest na zewnątrz-KANT Arystoteles-przedmiot poznaje przedmiot rzeczywistości. Wysyła mi informacje, ja je odbieram, próbuje je odebrać nie zniekształcając go. Zjawisko-fenomen-pojęcie filozoficzne oznaczające to, co dane jest w poznaniu zmysłowym, a więc obrazy, dźwięki, zapachy, smaki itd  Noumen oznaczał rzeczywistość, która istnieje niezależnie od świadomości i która jest absolutnie niepoznawalna, i nie może się stać "rzeczą dla nas", tzn. nie może być poznana. Etyki ontologiczne-1. autonomiczne: ja sam je ustanawiam. 2.heterogeniczne:ktoś ustanawia coś jako norma. Kant- trzy postulaty o moralności: 1.aby była moralność bóg musi istnieć. 2.istnieje dusza nie śmiertelna aby rozwijać się moralnie. 3.człowiek musi mieć wolną wolę żeby być moralnym. Egzystencjalizm-współczesne filozofie człowieka.  przedmiotem badań są indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej ("skazanej na wolność") i odpowiedzialnej, co stwarza poczucie "lęku i beznadziei istnienia" (pesymizm). Heidegger-zostałem rzucony w świat. Odpowiadasz nawet za to , na co pozornie nie masz wpływu. 1. Byt autentyczny- byt wolny wybiera. 2. Byt pozorny-żyje się z życiem, z "się", nie wybieramy tylko powielamy pewne schematy. Janspers- życie pozorne- czasem z niego wypadamy, sytuacje graniczne pomagają powrócić do życie autentycznego. Parmenides z Elei (ok. 540 - 470 p.n.e.), grecki filozof, twórca szkoły elejskiej. Punktem wyjścia jego rozważań ontologicznych było proste zdanie "Byt jest, a niebytu nie ma", z którego wywnioskował następnie wszystkie własności bytu. Parmenides stwierdził więc, że byt jest wieczny, nie ma początku ani końca (bo musiałby powstać lub przeistoczyć się w niebyt, a niebytu nie ma), ponadto jest nieruchomy i niezmienny (bo zmienić mógłby się jedynie w niebyt), niepodzielny, stały i jeden. Uzasadnieniem dla punktu wyjścia stało się utożsamienie myśli i rzeczy - wedle Parmenidesa umysł miał zachowywać się biernie i odtwarzać tylko coś istniejącego. Zenon z Elei (ok. 490 p.n.e. - ok. 430 p.n.e.), filozof grecki. Był uczniem Parmenidesa i należał do szkoły eleatów. Doskonalił sztukę prowadzenia sporów, którą rozumiał jako wykazywanie na drodze samego zestawiania pojęć prawdy własnej i cudzego fałszu, co w ówczesnych pojęciach było dialektyką, i pozwoliło później Arystotelesowi uznac go za jej twórcę. Jego dzieło O przyrodzie, napisane schematyczną prozą w formie pytań i odpowiedzi, stało się wzorem dla formy dialogowej. Sam był wytrawnym polemistą. Znany również ze swoich paradoksów lub dowodów na niemożność istnienia wielości rzeczy i ruchu. Cztery jego dowody o niemożności ruchu znane są pod nazwami dychotomii, Achillesa, strzały i stadionu. Anaksymander (ok. 610-547 p.n.e.) - filozof grecki, uczeń Talesa. Twierdził, że Wszechświat i wszystkie jego formy powstały z apeironu, czyli bezkresu. Mechanizm tworzenia polegał według niego na wyłanianiu się z apeironu przeciwieństw, takich jak ciepło i zimno, suchość i wilgotność. Wszelkie narodziny oznaczają rozdzielanie się przeciwieństw, zaś każda śmierć to ponowne łączenie się ich w bezkształtnym bezkresie. Z wilgoci powstały stopniowo istoty żyjące, a wśród nich człowiek. Anaksymander był twórcą pierwszej mapy świata i autorem tezy, że gwiazdy krążą wokół Gwiazdy Polarnej.