Wykład IV

Od dziennikarstwa profesjonalnego do dziennikarstwa obywatelskiego

dr Anna Przybylska

Wykład jest dyskusją nad społeczną rolą dziennikarstwa profesjonalnego - neutralnego światopoglądowo oraz zaangażowanego, a także nieprofesjonalnego dziennikarstwa obywatelskiego.

Prosimy o zapoznanie się z tekstem książki. Trzy zaprezentowane rozdziały odnoszą się do zagadnienia profesjonalizmu dziennikarskiego, relacji między profesjonalnym dziennikarstwem neutralnym światopoglądowo i społecznie zaangażowanym oraz dziennikarstwem obywatelskim. Materiały będą dostępne do 7.04.

Zadanie towarzyszące wykładowi polega na przedstawieniu przykładu realizacji założeń dziennikarstwa obywatelskiego w Internecie. Przykład może dotyczyć Polski lub zagranicy.

Prosimy o przekazanie pracy za pośrednictwem platformy internetowej COME UW do 7.04, godz. 14:00. Oceny będą wystawione do 21.04 włącznie.

• Od dziennikarstwa profesjonalnego do dziennikarstwa obywatelskiego Książka

• Zadanie nr 2. Typy dziennikarstwa

• Profesjonalizm dziennikarski

• Aby zostać dziennikarzem, nie trzeba koniecznie mieć ukończonych studiów kierunkowych, ani też zdać odpowiednich egzaminów przyjmujących do zawodu. Profesjonalizm dziennikarski można jednak określić odwołując się do innych kryteriów. Po pierwsze, profesjonalizm można zestawić z działalnością amatorską. Praca dziennikarza może być traktowana jako zawód, źródło utrzymania; może być też jednak wykonywana poza zawodem, nieregularnie, społecznie lub hobbystycznie. Zakładamy też, że dziennikarz profesjonalny jest zatrudniony w instytucjach medialnych, które w większości działają na rynku, a zatrudnienie jest wynikiem procesu rekrutacyjnego opartego o wymagania dotyczące określonych kompetencji. Nieprofesjonalne dziennikarstwo zwykle jest domeną osób, które czują potrzebę zaistnienia w sferze publicznej, wypowiedzi w imieniu grupy społecznej, którą reprezentują lub idei, którą chcą wesprzeć. Dostęp do mediów masowych dla osób, które chcą zostać dziennikarzami nieprofesjonalnymi zwykle ograniczał się do mediów środowiskowych lub lokalnych. Wraz z Internetem ten zasięg znacząco się powiększył.

• Daniel C. Hallin i Paolo Mancini prezentują jednak dodatkowe kryteria profesjonalizacji zawodu dziennikarza, przedstawiając różnice w ich występowaniu w poszczególnych krajach i modelach mediów oraz polityki[1]. Wyznacznikami profesjonalizacji są dla nich: autonomia, odrębne normy zawodowe, a także służba interesowi publicznemu.

• Autonomia. Dziennikarze zwykle są zatrudniani przez przedsiębiorstwa medialne, a więc nie mają własnych środków produkcji. Niemniej mogą mieć pewną niezależność w obrębie tych przedsiębiorstw. Kontrola pracy i jej wyników jest w dużej części zespołowa i jest sprawowana przez innych dziennikarzy. Presja osób zarządzających przedsiębiorstwem na wyniki pracy redakcyjnej może być różna w zależności od typu mediów i kraju. Na przykład, zgodnie z wynikami badań, taki wpływ odczuwali w większym stopniu dziennikarze włoscy niż niemieccy.

• Odrębne normy zawodowe. Hallin i Mancini piszą o tworzeniu poziomych struktur organizacyjnych w obrębie grupy zawodowej oraz tworzeniu samoregulacji zasad działania jako o wyznacznikach profesjonalizmu zawodowego. W dziennikarstwie normy zawodowe dotyczą zasad etycznych, takich jak zobowiązanie do ochrony poufnych źródeł czy też określenie, co w przekazie stanowi informację, a co treść reklamową. Przyjęte standardy określają wartość prezentowanej informacji, jak też jakość warsztatu, na czym budowany jest prestiż w zawodzie. Występują jednak różnice w stopniu rozwoju dziennikarskich norm zawodowych, zakresu, w jakim są respektowane przez dziennikarzy oraz wpływu na ich praktyki.

• Służba interesowi publicznemu. Dziennikarstwo jest traktowane jako zawód zaufania publicznego. Koncepcja społecznej roli dziennikarstwa wywarła wpływ na rozwój praktyk dziennikarskich, w tym autoregulacji, które mogą być bardziej lub mniej sformalizowane. Czasem respektowaniem kodeksu praktyk zajmują się specyficzne organizacje, jak rady prasowe lub rady radiofonii i telewizji.

• Przeciwieństwem profesjonalizmu jest instrumentalizacja, kiedy to dziennikarze są pozbawieni autonomii zawodowej, a ich działania są oceniane pod kątem osiągania celów politycznych raczej niż norm zawodu. Media służą więc partykularnym interesom zamiast dobru publicznemu, niejednokrotnie w sposób niejawny. Poniższa tabela prezentuje informację na temat stopnia profesjonalizacji zawodu dziennikarza w różnych modelach mediów i w różnych krajach, za Hallinem i Mancinim:

Od dziennikarstwa neutralnego do zaangażowanego

Wolfgang Donsbach i Thomas E. Patterson podają za Denisem McQuailem, że wysokiej jakości profesjonalizm dziennikarski wyraża się w działaniu, którego efektem jest produkt medialny charakteryzujący się obiektywizmem. Wyznacznikiem tego jest zaś obsesyjne odwoływanie się do faktów oraz neutralność oceny. Autorzy podjęli się analizy porównawczej dotyczącej pięciu krajów różniących się ze względu na strukturę mediów i tradycję dziennikarską, żeby pokazać różnice w praktyce dziennikarskiej [1]. Między innymi, na podstawie badania sondażowego przeprowadzonego wśród dziennikarzy, starali się oni wykazać stopień zgodności między indywidualnymi poglądami politycznymi a poglądami politycznymi przypisanymi instytucjom medialnym, w których pracowali. Z badania wynikał brak istotnego związku w Stanach Zjednoczonych. W Europie, wśród badanych krajów, taki związek istotnie silny w przypadku Włoch i Niemiec, a w mniejszym stopniu w przypadku Wielkiej Brytanii i Szwecji. Eksperyment, który przeprowadzono, aby odpowiedzieć na pytanie, na ile prywatne zapatrywania dziennikarzy mogą mieć wpływ na prezentowane informacje, wykazał pozytywną korelację w przypadku Niemiec, a w dalszej kolejności Włoch i Wielkiej Brytanii. Można tu mówić raczej o lekkim zabarwieniu informacji niż ich silnym koloryzowaniu. W przypadku Szwecji i Stanów Zjednoczonych badanie wskazało na bardzo słaby pozytywny związek.

Donsbach i Patterson podjęli się również określenia roli, w jakiej występują dziennikarze w różnych krajach. Zastosowano dwa kryteria, które miały pomóc w realizacji tego celu. Pierwszy wymiar dotyczy pasywności bądź aktywności dziennikarza w kontekście jego autonomii w wykonywaniu zawodu. Pasywność oznacza uleganie wpływom aktorów zewnętrznych przy doborze i prezentowaniu informacji, podczas gdy aktywność wyraża się w niezależnej ocenie faktów. Drugi wymiar odnosi się do pozycji dziennikarza jako aktora politycznego. Dziennikarz neutralny to taki, który nie prezentuje stanowiska w debacie, poza opowiedzeniem się, np. za dobrym (przejrzystym, sprawnym) rządem w przeciwieństwie do złego (skorumpowanego, niesprawnego) rządu. Wynik badania ukazuje poniższy graf:

Graf 1. Rola dziennikarzy w pięciu krajach

Po skrzyżowaniu dwóch wyróżnionych kryteriów można wskazać następujące typy ról dziennikarskich:

• Pasywny-neutralny: neutralny reporter, informator, „lustro informacji”

• Pasywny-zaangażowany: dziennikarz partyjny, dziennikarz skorumpowany

• Aktywny-neutralny : adwersarz, krytyk, kontroler

• Aktywny-zaangażowany: ideolog, przewodnik, interpretator

W latach 90., zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, nastąpił rozwój dziennikarstwa zaangażowanego (public journalism), czyli takiego, które zajmuje stanowisko w sprawie i dąży do zmiany społecznej. Wsparcie temu ruchowi dała m.in. organizacja Pew Charitable Trust. Zainteresowanie dziennikarstwem zaangażowanym wynikało z diagnozy stanu demokracji, zwłaszcza poziomu udziału obywateli w demokratycznych procesach. Dziennikarze i media byli przynajmniej w części obarczani winą za społeczną apatię ze względu na styl relacjonowania wydarzeń politycznych i umacnianie w obywatelach przekonania o braku politycznego wpływu i cynizmie polityków. Szczególne koncentrowanie się mediów na relacjonowaniu konfliktów oraz ukazywaniu wydarzeń wyłącznie z perspektywy elit miały odegrać szczególną rolę. Zaangażowane dziennikarstwo, którego celem była naprawa sytuacji, jaka zaistniała, odchodzi od roli dziennikarza jako bezstronnego obserwatora i przyjmuje rolę dziennikarza jako adwokata. Media zaangażowane nie są obserwatorami stojącymi z boku wydarzeń, a je inicjują lub współtworzą zawierając strategiczne koalicje. Jako przykład może posłużyć inicjatywa „Inquirer’a”, gazety codziennej, zdobywcy nagród Pulitzera, szczycącej się wysokimi standardami dziennikarskimi, która, mimo głosów sceptycznych, zaangażowała się w kampanię społecznego zaangażowania mieszkańców w debatę przedwyborczą na stanowisko burmistrza Filadelfii w 1999 roku. Tak powstała, przy współudziale partnerów społecznych, inicjatywa o nazwie „the Citizen Voices Project” [2] .

Denis McQuail wskazuje, że amerykański nurt dziennikarstwa zaangażowanego, którego celem jest poprawa jakości życia obywatelskiego i debata publiczna, nie porwał Europy. Przyczyniła się do tego niejasność, jak w warunkach funkcjonowania na rynku oraz uwikłań korporacyjnych wywiązać się z tych zobowiązań. Zamiast tego, w związku z zagadnieniem demokratyzacji komunikacji oraz wskazania dróg szerszego społecznego w niej uczestnictwa, uwagę kieruje się w stronę wzmocnienia roli mediów niekomercyjnych, w tym mediów publicznych [3] .

[1] W. Donsbach, T. E. Patterson, Political News Journalists, [w:] F. Esser, B. Pfetsch (eds.), Comparing Political Communication. Theories, Cases and Challenges, Cambridge University Press, Cambridge 2004.

[2] M. Charles, H. Sokoloff, Ch. Satullo, E lectoral Deliberation and Public Journalism , [w:] Gastil, J., Levine, P. (eds.), The Deliberative Democracy Handbook: Strategies for Effective Civic Engagement in the Twenty-First Century , Jossey-Bass, San Francisco 2005.

[3] D. McQuail, McQuail’s Mass Communication Theory, Sage, Londyn 20606, s. 182–183.

Dziennikarz obywatelski: od działań lokalnych do globalnych, od prasy do Internetu

Bardziej radykalna, ze względu na swój egalitarny raczej niż elitarny charakter, jest koncepcja dziennikarstwa obywateli (people’s journalism). Zakłada ona wkład zwykłych mieszkańców w produkcję medialną, przemawianie za pośrednictwem mediów we własnej sprawie. Media obywatelskie bywają też nazywane mediami alternatywnymi czy też radykalnymi (alternative media, radical media). Za ich pośrednictwem mogą wyrażać swoje racje np. ruchy społeczne i związki zawodowe. Zasadniczo media te są charakteryzowane poprzez wskazanie na cel ich działania, którym jest przeciwstawienie się hegemonii obowiązującego, hierarchicznego systemu polityki, ekonomii, a także kultury. Wydaje się, że to, jakie formy komunikowania będą uznawane za alternatywne, będzie ewoluowało wraz ze zmieniającym się rozumieniem działania obywatelskiego, dzisiaj coraz rzadziej dającego się ująć w dawne ramy aktu głosowania z jednej strony i protestu z drugiej.

Miano mediów alternatywnych nadaje się różnym formom przekazu, jak chociażby graffiti, gazeta i Internet. Ten ostatni został określony jako „potencjalnie najbardziej efektywny rodzaj alternatywnego medium ze względu na jego zasięg, dostępność oraz siłę interakcji”[1]. Przed Internetem dostęp obywateli do mediów, rozumiany jako udział w produkcji treści i jej przekaz do masowego odbiorcy, był możliwy przede wszystkim na skalę lokalną. Media o ograniczonym zasięgu nadawania służyły różnym celom społecznym: od emancypacji społecznej i politycznej, realizację praw obywatelskich w stosunku do mniejszości etnicznych i innych grup o charakterze mniejszościowym, po budowanie więzi wspólnotowych w obszarach miejskich dotkniętych bezrobociem.

Historycznie, tj. przed pojawieniem się Internetu, geograficzny obszar działania lokalnych i radykalnych stacji radiowych zwykle pokrywał się. Ich cele faktycznie mogą być niejednokrotnie zbieżne, np. kiedy odnoszą się do ekologii – ogólnie (globalny zakres działań mediów radykalnych/alternatywnych), a w szczególnym przypadku do stanu środowiska naturalnego w miejscu zamieszkania danej społeczności lokalnej (zakres działań mediów wspólnotowych). W sferze zainteresowania zarówno osób, których aktywność dotyczy wspólnoty lokalnej, jak i ruchów społecznych leży zwiększenie dostępności mediów oraz ich szerokie wykorzystanie jako środków komunikacji przybliżających sytuację pełnej interaktywności.

Pozakomercyjne, a jednocześnie pozostające poza kuratelą państwa, czyli społeczne zastosowanie lokalnych mediów jest kształtowane przez moment historyczny i okoliczności wpływające na aktualne potrzeby. Bardzo dobrze ukazuje to systematyzacja stacji radiowych z różnych obszarów świata dokonana przez Bruce’a Girarda w opracowaniu Pasja dla Radia. Fale Radiowe i Wspólnota Lokalna^[2]. Pogrupował on stacje według ich zasadniczych celów oraz okoliczności, które mają wpływ na ich działanie. Wynikiem tego uporządkowania jest wyodrębnienie stacji, dla których wyznacznikiem okazały się odpowiednio: wspólnota, konflikt, rozwój, kultura, początki (po demokratycznym przełomie politycznym).

Główne pojęcia związane z działaniem i rolą elektronicznych mediów lokalnych wymienia się w Światowym Raporcie UNESCO w Sprawie Komunikowania z 1989 r., zatytułowanym Nowe podejścia do komunikacji i odbiorcy. Wskazuje się w nim na europejską i północnoamerykańską tradycję aktywności mediów lokalnych w kontekście samorządności, autonomii regionalnej i kulturowej. Ich funkcje zostały przedstawione w relacji do uczestnictwa członków społeczności lokalnej w życiu wspólnoty. Pojęcie dostępu do mediów (access), jak twierdzi Denis McQuail, jest jednym z zasadniczych terminów odnoszących się do normatywnych podstaw teorii komunikowania masowego[3]. W uprzednio wspomnianym raporcie jest ono definiowane jako „procesy, które pozwalają użytkownikom na relatywnie otwarty i nie edytowany wkład w produkcję medialną”[4]. Zagadnienie to jest dyskutowane w aspekcie dwóch istotnych dla teorii demokracji kategorii, a mianowicie wolności i równości. Wolność zakłada wielość kanałów informacji i dostęp do nich różnych społecznych głosów. Równość wymaga natomiast, aby ów dostęp był zagwarantowany przynajmniej w oparciu o zasadę sprawiedliwości, równoznaczną z proporcjonalnością[5]. Denis McQuail wprowadza rozróżnienie na równy (equal) i sprawiedliwy (fair) dostęp. Pierwsza zasada dystrybucji dostępu zakłada, że wszyscy mają takie same szanse na stanie się nadawcami, druga zaś bierze pod uwagę możliwe ograniczenia i proponuje regułę reprezentacyjności. Lokalne radio i telewizja mają stymulować aktywność społeczną ze szczególnym uwzględnieniem grup społecznych, które są zagrożone wykluczeniem[6].

Lokalne stacje radiowe i telewizyjne, ze względu na ich różny format – od stacji komercyjnych przez publiczne po społeczne – w niejednakowy sposób realizują ideę dostępu. Najbardziej widoczna linia podziału rysuje się między nadawcami komercyjnymi i niekomercyjnymi. Nicholas Jankowski wprowadza kolejne rozróżnienie, tym razem wśród nadawców, których wyznacznikiem działania nie jest zysk, ze względu na stopień, w jakim akceptują oni uczestnictwo mieszkańców w produkcji programów. Wymienia on:

• nadawców publicznych, którzy w imieniu społeczności lokalnej decydują, jakie tematy należy poruszyć w programach; ich działania są w pełni profesjonalne, a ponadto sami przygotowują i nadają wiadomości lokalne,

• nadawców korzystających z access channels, czyli stacji dopuszczających udział członków społeczności lokalnej w edycji materiałów, niemniej rezerwujących proces produkcji dla profesjonalistów,

• nadawców społecznych, rekrutujących się spośród członków społeczności lokalnych, którzy w pełni uczestniczą w procesie produkcji emitowanych programów.

Przykładowo w Holandii stacje lokalne mają status rozgłośni publicznych. Jednocześnie w większych miastach przyjmują formę organizacyjną typu open channel. Co więcej, grupy mieszkańców aktywnie uczestniczą w produkcji własnych programów.

Lokalne, wspólnotowe stacje radiowe i telewizyjne otworzyły możliwości uczestnictwa w komunikacji masowej, jakich nie gwarantują media komercyjne i publiczne. Omawiane rozgłośnie, definiowane jako niekomercyjne, a początkowo również niedochodowe, publiczne kanały komunikacji dostępne na zasadach powszechności oraz równości członkom danej wspólnoty lokalnej, były, zwłaszcza u swoich początków, również semiprofesjonalne[8]. Ole Prehn pisze o trzech podstawowych zasadach, na których powinno być oparte funkcjonowanie tego typu mediów: niekomercyjność, niedochodowość oraz nieprofesjonalna produkcja. Przesłaniem działalności tego typu nadawców społecznych może być stwierdzenie Denisa McQuaila, iż „komunikacja jest zbyt istotną kwestią, aby pozostawić ją profesjonalistom”[9]. Powstawaniu lokalnych mediów elektronicznych towarzyszyło przekonanie, że „tylko amatorzy prowadzący stacje mogą zagwarantować istotnie lokalną zawartość, ponieważ ustanowili oni je właśnie dla tego celu, mianowicie, aby być lokalnie aktywnymi”[10].

Specyficzną formą organizacji lokalnego radia i telewizji są wcześniej wspomniane access channels[11]. Idea tego rodzaju stacji przywędrowała do Europy ze Stanów Zjednoczonych. Polega ona na podziale czasu antenowego między grupy obywateli, którzy wyrażają chęć nadawania własnych programów dla odbiorców wywodzących się ze społeczności lokalnej. Nadawcami i odbiorcami przekazu są osoby reprezentujące interesy zbiorowe, np. wyznawcy określonej religii lub członkowie mniejszości etnicznej[12]. Open channels mają szansę rozwinąć swoją działalność zwłaszcza w dużych ośrodkach miejskich charakteryzujących się znacznym zróżnicowaniem wewnętrznym populacji, np. w Holandii są to miasta tej wielkości co Amsterdam, Rotterdam, jak również Utrecht.

Idea stacji otwartych na obywatela natrafiła na mniej lub bardziej podatny grunt w zależności od kraju, jego systemu medialnego oraz kultury politycznej. Przykładowo mniejszości etniczne znalazły sprzyjające warunki nadawania swoich programów w tak małych państwach europejskich jak Belgia (programy mniejszości marokańskiej, tureckiej, włoskiej, żydowskiej itd.) lub Holandia (programy dla Surinamczyków, Turków, Marokańczyków, Serbów itd.). Wynika to z poszanowania idei pluralizmu oraz opartego na niej stosunku do mniejszości narodowych , w tym ich potrzeb w zakresie kultury i języka[13]. Holandia ma najbogatsze doświadczenia w zinstytucjonalizowanym dostępie do mediów elektronicznych dla mniejszości. Dostrzegane jest to także po drugiej stronie Atlantyku. W Holandii eksperymentalne początki lokalnego radia i telewizji związane były właśnie z programami przeznaczonymi dla mniejszości etnicznych. Przykładowo w 1999 r. w Amsterdamie na pięciu kanałach nadawało audycje w sumie 80 organizacji reprezentujących różne interesy grupowe mieszkańców miasta, w tym 27 organizacji zrzeszających członków różnych mniejszości etnicznych. Na dwóch kanałach telewizyjnych 73 organizacje prezentowały swoje programy. Inaczej wygląda działalność stacji tam, gdzie istnieją mniejszości narodowe, które pragną zachować swoją autonomię na wyodrębnionym geograficznie obszarze. Dotyczy to np. wspólnotowych rozgłośni w takich regionach jak Quebek, Laponia i Bretania.

Możliwości angażowania mieszkańców w proces komunikacji za pośrednictwem mediów tradycyjnych są ograniczone. Internet i pluralizm kanałów komunikacji to szansa na autoekspresję dla grup i idei społecznie marginalizowanych. Formą konkurencji dla mediów komercyjnych mogą być niezależne strony internetowe. Ze względu na stosunkową łatwość dołączenia do grupy nadawców, przez prowadzenie portalu informacyjnego lub tylko publikację biuletynu online, nowe media są potencjalnym wyzwaniem dla oficjalnych punktów widzenia[14]. Z chwilą pojawienia się Internetu idea dziennikarstwa obywatelskiego zyskała w nowym medium sojusznika, pomimo że droga od rozpoczęcia przez nadawcę aktywności w sieci internetowej do sukcesu w postaci pozyskania stałej grupy odbiorców nie jest prosta. Jednak mimo że prywatnych stron internetowych o lokalnej zawartości jest coraz więcej, to na ogół nie pretendują one do roli serwisu informacyjnego. Natomiast niejednokrotnie stanowią miejsce wymiany opinii.

[1] J. Whatson, A. Hill (eds.), Dictionary of media and communication studies, Arnold, London 2003, s. 172.
[2] B. Girard (ed.), A Passion for Radio. Radio Waves and Community, 2001, www.communica.org/passion (dostęp: 10.01.2005).
[3] D. McQuail, McQuail’s Mass Communication Theory, Sage, London 2005, s. 318.
[4] UNESCO, New Communication Approaches and Audiences, World Communication Report, Paris 1989, s. 195.
[5] D. McQuail, McQuail’s Mass Communication Theory, dz. cyt., s. 195–198.
[6] UNESCO, New Communication Approaches and Audiences, dz. cyt., s. 196–238.
[7] N. Jankowski, Community television in Amsterdam. Access to, participation in and use of the >>Locale Omroep Bijlmeer<<, University of Amsterdam, Amsterdam 1988, s. 171-175.
[8] O. Prehn, From small scale utopianism to large scale pragmatism. Trends and prospects in community oriented local radio and television, [w]: N. Jankowski, O. Prehn, J. Stappers (eds.), The People’s Voice. Radio and Television in Europe, John Libbey, London 1992, s. 252.
[9] D. McQuail, Mass Communication Theory, dz. cyt., s. 123.
[10] W. Treuetzschler, D. McQuail, Regulation of Media at the Local Level, [w:] K. Siune, W. Truetzschler (eds.), Dynamics of Media Politics: Broadcast and Electronic Media in Western Europe, Sage, London 1992, s. 152.
[11] Są one również określane jako otwarte kanały komunikacji – open channels (ang.) lub offener Kanal (niem.).
[12] Nadawcy są zobowiązani spełnić pewne warunki formalne. W Holandii jest to posiadanie statusu organizacji pożytku publicznego oraz prowadzenie działalności na rzecz społeczności lokalnej. Potencjalny nadawca musi też otrzymać pozwolenie przedstawicieli władz lokalnych.
[13] D. Brown, Electronic Media and Industrialized Nations: A Comparative Study, Iowa State University Press, Amis 1999, s. 77, 202.
[14] W nawiązaniu do B. Hague, B. Loader, Digital democracy: an introduction, dz. cyt., s. 6.

Szanowni Państwo,

Zadanie towarzyszące wykładowi polega na przedstawieniu przykładu realizacji założeń dziennikarstwa obywatelskiego w Internecie. Przykład może dotyczyć Polski lub zagranicy.

Praca powinna mieć objętość 4500 - 5000 znaków ze spacjami.

W analizie powinny zostać zawarte następujące elementy: nadawca (typ nadawcy - indywidualny dziennikarz obywatelski, grupa dziennikarzy); charakterystyka przekazu - cel (jeśli jest określony lub możliwy do odczytania), tematyka, podział na informację i opinię, źródła informacji; odbiorca (jeśli jest możliwy do określenia).

Prosimy o przekazanie pracy za pośrednictwem platformy internetowej COME UW do 7.04, godz. 14:00. Oceny będą wystawione do 21.04 włącznie.