BANKOWOŚĆ CENTRALNA I POLITYKA PIENIĘŻNA – wykład

dr G. Szustak

KONSULTACJE

• …

EGZAMIN:

• Pytania testowe obejmujące całość zrealizowanego przez wykładowcę materiału w trakcie prowadzonych wykładów oraz zagadnienia, które studenci otrzymali do samodzielnego przygotowania. Punktacja: 1pkt - za zupełną i poprawną odpowiedź na pytanie; 0 - za odpowiedź błędną lub niepełną. 55% poprawnych odpowiedzi pozwala uzyskać ocenę dostateczną.

• + krótkie pytania, prawda/fałsz

• możliwa zerówka na ostatnich zajęciach

• totolotek (ołówek+legitymacje) Test jednokrotny wybór, prawda/fałsz, ołówki

LITERATURA:

1. Sławiński A. (red.): Polityka pieniężna. Wyd. C. H. Beck, Warszawa, 2011.

2. Pyka I.: Bank centralny na współczesnym rynku pieniężnym. Dyscyplina regulacyjna, skuteczność, instrumenty. Wyd. C. H. Beck, Warszawa, 2010.

3. W. Przybylska - Kapuścińska (red.); Współczesna polityka pieniężna. Difin, Warszawa 2008.

CELE OGÓLNE PRZEDMIOTU:

• Prezentacja teoretycznych i praktycznych aspektów funkcjonowania banków centralnych w globalnej gospodarce rynkowej.

• Identyfikacja celów i instrumentów polityki pieniężnej oraz ich konsekwencji w sferze realnej i systemie finansowym.

• Rozpoznawanie różnic w funkcjonowaniu banków centralnych gospodarki globalnej.

• Wypracowanie umiejętności oceny i przewidywania zmian w prowadzonej przez bank centralny polityce pieniężnej.

TREŚĆ PRZEDMIOTU:

1. Rola banku centralnego w systemie finansowym i gospodarce globalnej.

2. Niezależność banku centralnego.

3. Analiza zasad funkcjonowania banków centralnych.

4. Struktura organizacyjna w bankach centralnych.

5. Wiarygodność i przejrzystość polityki monetarnej.

6. Cele i strategie polityki monetarnej.

7. Instrumenty polityki pieniężnej.

8. Polityka monetarna NBP.

9. Polityka monetarna w strefie euro.

10. Zarządzanie rezerwami walutowymi w bankach centralnych.

WYKŁAD 1 – 7.10.2014 Za tydzień nie ma wykładu!

GENEZA BANKOWOŚCI CENTRALNEJ:

• XVII wiek – powstanie pierwszych banków centralnych na świecie

• 1668 rok – Bank Szwecji (pierwszy bank centralny na świecie)

• 1764 r. – Bank Anglii

• 1786 r. – Bank Hiszpanii

• 1800 r. – Bank Francji

• 1828 r. – Bank Polski

• 1976 r. – Bank Centralny Niemiec

• 1882 r. – Bank Japonii

• 1893 r. – Bank Włoch

• 1900 r. – funkcjonuje 18 banków centralnych na świecie

• 1906 r. – Narodowy Bank Szwajcarii

• 1913 r. System rezerwy Federalnej

• Po pierwszej wojnie światowej powstaje kolejnych 20 banków centralnych

• 1924 r. – Bank Polski S.A.

• 1930 r. - Bank Rozrachunków Międzynarodowych

• 1945 r.- NBP

• 1957 r. - Bundesbank

• 1989 r. – powstaje kilkanaście kolejnych banków centralnych

• 1989 r. – NBP zaczyna działać w gospodarce rynkowej (zmiany transformacyjne)

• Od 1990 r. powstają kolejne banki centralne, także w wyniku rozpadu niektórych państw, np. ZSRR, Jugosławii, Czechosłowacji

• 1998 r. – rozpoczęcie działalności przez Europejski bank centralny

Obecnie 173 banki centralne.

Na uwagę zasługują:

• NBP

• EBC

• Bank Anglii – długoletnie zapewnienie stabilności funta

• Bank centralny Niemiec – doświadczenia w walce z inflacją. Stabilność cen – główny cel polityki pieniężnej. Wzór dla innych banków, także dla EBC, które także przyjęły taki cel inflacyjny

• Bank centralny USA – szczególna pozycja dolara – wpływ na markę i bank centralny Niemiec

Dług publiczny nie może przekraczać 63% PKB.

GENEZA BANKU CENTRALNEGO W POLSCE

Bank Polski

• 1828 – 1885r. – pierwszy w dziejach Polski bank centralny (minister skarbu Ksawery Drucki – Lubecki)

• Największa instytucja kredytowa Królestwa Polskiego

• Bank państwowy

• Fundusze rządowe

• Cel działania: zaspokojenie długu narodowego (obecnie NIE!) i rozszerzenie przemysłu i handlu

• Czynności: emisja złotego polskiego, wymienialnego na srebro w 100%(monometalizm). Procent pokrycia biletów srebrem od 10-60%. Od 1841 r. rubel, od 1870 r. uprawnienia emisyjne zyskał rosyjski Bank Państwa

• Pozostałe czynności: obsługa długu publicznego, kredyty dla państwa i pozostałych podmiotów, rachunki instytucji publicznych i podmiotów prywatnych, operacje dewizowe, obrót papierami wartościowymi, handel wybranymi towarami, np. zbożem

• Brak dużych banków publicznych i prywatnych

Czas zaborów:

• Banki emisyjne Niemiec, Rosji, Austrii

• Waluty obiegowe: marki, ruble, korony

Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa - 1918-1924

• Przejściowa instytucja emisyjna

• Marka polska

• Ogromny deficyt budżetowy, czas dużej emisji i hiperinflacji, niepokoje społeczne i strajki

• Emisją pieniądza zaspokajano również potrzeby gospodarki

Bank Polski – 1924 – 1951

• Program Grabowskiego (Ustawa o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej)

• Kapitał akcyjny 100 mln zł (początkowo 1% w rękach Skarbu Państwa, w latach 30 r. – 30%)

• Niezależny od rządu i ministra skarbu

• Nacisk na stałą wartość złotego. Ustalano reguły polityki pieniężnej

• Obieg biletów pokryty co najmniej w 30% zapasami złota w monetach i sztabach, zapasami walut zagranicznych o stabilnym kursie oraz zapasem dewiz opiewających na powyższe waluty (polityka emisyjna zależna od ich zasobów)

• Konserwatywna polityka pieniężna

• Zakres czynności szeroki, jak w banku handlowym, niewielka konkurencja ze strony pozostałych banków

• 1939 r. – dostosowanie polityki pieniężna do potrzeb wojny. Opuszczenie Warszawy 05 września 1939 r. (Budapeszt, Paryż, Londyn)

NBP

• Instytucja państwowa

• Monobank

• Cel: uregulowanie obiegu pieniężnego i kredytu

• Wysokość emisji pieniądza określa Rada Ministrów (Rząd)

NBP – 1945 - 1989

• Ograniczona liczba banków, brak konkurencji i ścisła specjalizacja banków

• Łączenie przez NBP funkcji banku komercyjnego i niektórych funkcji banku centralnego

• Administracyjne ustalenie przez rząd stóp procentowych, kierunków i wielkości akcji kredytowej (obowiązywał roczny plan kredytowy i plan kasowy)

• Brak przepisów prawnych regulujących działania systemu bankowego (m.in. norm ostrożnościowych), jak też brak instrumentów polityki pieniężnej banku centralnego

• Brak międzybankowego systemu rozliczeniowego

NBP od 1989 r. gospodarka rynkowa w Polsce i transformacja NBP

• Dwuszczeblowa organizacja systemu bankowego – powstanie nowego systemu prawnego: ustawa o NBP, ustawa Prawo Bankowe

• Sprowadzenie roli NBP do roli banku centralnego

• Obok NBP działały przed reformą Bank Handlowy SA, Pekao SA, BGŻ SA, Bank Rozwoju Eksportu SA, 1663 Banki spółdzielcze

• Wyodrębnienie z NBP kas oszczędności i banków komercyjnych

• 01.01.1988 r. – wyodrębnienie PKO

• 01.02.1989 r. – powołanie IX banków państwowych na bazie 430 oddziałów operacyjnych NBP: Bank Gdański, Bank Śląski…

• 1991 r. – komercjalizacja banków. Następnie ich prywatyzacja

• Powstanie nowych banków komercyjnych w ramach pobudzenia konkurencyjności (zliberalizowanie warunków wejścia do sektora bankowego)

• Możliwość wyboru banku i posiadania rachunków w wielu bankach

• Stosunki klient-bank oparto na umowach

• Samodzielność banków w zakresie kształtowania profilu działalności i wszystkich sprawach związanych z ekonomiką i finansami banku

• Zagadnienia polityki pieniężnej i nadzoru bankowego oparto na wzorach bankowości zachodniej

• Wprowadzenie instrumentów polityki pieniężnej: rezerw obowiązkowych, kredytów referencyjnych i stóp banku centralnego, operacji otwartego rynku

• Określenie wymogów dotyczących licencjonowania banków

• Określenie ogólnych ram prawnych umów rachunku bankowego i zasad udzielania kredytów

• Obowiązek publikacji sprawozdań finansowych banku

• Rozwój rynku międzybankowego i jego instrumentów

• Rozwój nowych produktów i usług bankowych

• Podnoszenie kwalifikacji pracowników

WYKŁAD 2 – 28.10.2014

SYSTEM BANKOWY

• istota

• miejsce w systemie finansowym

• modele systemu bankowego

• banki II szczebla – rodzaje

• definicja banku centralnego – I szczebel

System bankowy – całokształt

• instytucji bankowych

• regulacji prawnych

• norm określających ich współpracę (wzajemną i z otoczeniem)

system bankowy – zbiór elementów, które tworzą jedną całość – system

Systemy bankowe są dominującym elementem współczesnych rynków finansowych na świecie

Przez to pojawiło się nawet pojęcie bankostruktura.

Bankostruktura

• instytucjonalna dominacja banków w sektorach finansowych na świecie

Modele sektora finansowego (szersze pojęcie niż system bankowy)

• model anglosaski – występują banki, ale głównie inwestycyjne, bardziej wyspecjalizowane, które specjalizują się w obsłudze rynku kapitałowego, giełda-rynek kapitałowy raczej jest dostarczycielem a nie banki

• model niemiecko-japoński – najważniejszy jest sektor bankowy, to on jest głównym dostarczycielem kapitału dla podmiotów gospodarujących, zaspokaja potrzeby długo- i krótkoterminowe. Charakterystyczny dla Polski.

Modele systemu bankowego:

• typowy dla gospodarek centralnie sterowanych

  • monobank

• gospodarki rynkowe

  • system polibankowy

W Polsce do czasu reformy w 1989 r. był monobank (trudno to było nazwać systemem, nie był on nawet samodzielny – Rząd), a później system polibankowy.

Monobank

• bank centralny

  • bank emisyjny

  • bank państwa

  • bank banków

  • funkcje komercyjne – kredyty, depozyty, płatności

• podmioty gospodarek narodowych

Dwuszczeblowy system bankowy (model polibankowy)

• bank centralny- funkcje typowe dla bankowości centralnej – SZCZEBEL I

• banki komercyjne – również banki spółdzielcze, obsługują podmioty gospodarki narodowej – SZCZEBEL II

• podmioty gospodarki narodowej – SZCEBEL II

Bank-istota

• specyficzna instytucja finansowa zajmująca się gromadzeniem, przechowywaniem i zagospodarowywaniem środków pieniężnych działająca na rzecz racjonalizacji zysku i funkcjonująca jako instytucja zaufania publicznego

Bank – definicja ustawowa

• „osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.” - Art. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe

Cel działania banków II szczebla:

• dążenie do zaspokajania potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług bankowych przy równoczesnym dążeniu do uzyskania zysków oraz utrzymywania płynności płatniczej i wypłacalności.

Funkcje systemu bankowego:

• funkcja płatnicza – zapewnia obrót płatniczy w kraju; sektor bankowy organizuje obrót płatniczy w kraju (rozliczenia gotówkowe, bezgotówkowe, systemy płatności, np. ELIXIR, euroELIXIR, SORBNET

• funkcja płynności – umożliwia zamianę należności na gotówkę

• funkcja oszczędności – możliwość lokowania nadwyżek finansowych w banku, bez ryzyka, dlatego nie funkcja inwestycyjna (na kontach oszczędnościowych małe oprocentowanie)

• funkcja kredytowa – zasila podmioty przez udzielanie kredytów

• funkcja zabezpieczenia przed ryzykiem – regulacje, które mają zapewnić bezpieczeństwo (normy bezpieczeństwa, czyli np. wymóg kapitałowy)

• funkcja informacyjna – bank jest zobligowany do udzielania informacji na temat produktu, ceny, itd.

Bank jako instytucja zaufania publicznego:

„Instytucja, która nie oszuka i nie zrobi niczego złego, jej słowa, przekazywane przez nią informacje itp. Są prawdziwe, posiada umiejętności, zdolności i wiedzę oraz potrafi je odpowiednio wykorzystać”

• dysponowanie środkami klientów

• zapewnienie sprawnego funkcjonowania gospodarki

• świadczenie usług publicznych

• ryzyko bankowe – obowiązek ograniczania

Świadczy o zaufaniu klienta do banków:

• na koniec czerwca 2014 r. w polskim systemie bankowym zdeponowanych było 788 mld zł depozytów od sektora niefinansowego (społeczeństwo i przedsiębiorstwa)

• na koniec czerwca 2014 r. zadłużenie kredytowe gospodarstw domowych i przedsiębiorstw w bankach wynosiło 832 mld zł, co ponad 270 razy przewyższa szacowane na około 3 miliardy zł wartość pożyczek udzielanych przez pozabankowe firmy pożyczkowe

• udział aktywów banków w PKB Polski – około 85 % (nie dużo, ale bezpieczny poziom)

• aktywa sektora bankowego UE stanowią 350% PKB

• sektor bankowy Francji, Holandii, Danii – ponad 400% PKB

• sektor bankowy Wielkiej Brytanii – ponad 500% PKB

• Irlandii – ponad 800% PKB

• Aktywa banków USA – 78% PKB USA

• Aktywa banków Japonii – 174% PKB

Wniosek: niektóre banki są nie tylko zbyt duże aby upaść, ale i zbyt duże aby je kontrolować i nimi zarządzać. (!)

WNIOSEK: „odbiorcy usług finansowych w przytłaczającej większości nie kierują wyłącznie chęcią zysku, a dużo większą wagę przykładają do bezpieczeństwa swoich pieniędzy oraz przewidywalności i reputacji usługodawcy”

Bezpieczeństwo wynika m.in. z szeregu regulacji dotyczących działania banków.

Inne akty regulujące działalność polskiego sektora bankowego, np..

• Ustawa Prawo bankowe

• Ustawa o NBP

• Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych zrzeszaniu się i bankach zrzeszających

• Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych

• Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym

• Ustawa o BFG

• Ustawa o rekapitalizacji niektórych instytucji finansowych

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Capital Requirements Directive IV, CRD IV). 

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 575/2013 w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych

Ujawnianie informacji przez bank – a zaufanie klienta

• zgodnie z CRR banki muszą co najmniej raz w roku ujawniać: (!)

  • cele i strategie w zakresie zarządzania ryzykiem

  • fundusze własne banku i ich składniki

  • stopień adekwatności kapitałowej banku

  • politykę w zakresie wynagrodzeń

• zgodnie z Ustawą Prawo Bankowe bank musi ogłaszać:

  • stawki procentowe, prowizji, opłat, okresy kapitalizacji oraz kursy walutowe

  • bilans z opinią biegłego

  • skład zarządu i rady nadzorczej oraz nazwiska osób działających w imieniu banku

  • obszar działania

  • informacje o pośrednikach, mających dostęp do tajemnicy bankowej

LISTA NAJWIĘKSZYCH GIGANTÓW EUROPEJSKICH (korporacje transgraniczne):

• Banque Populaire CdE – Francja

• Barclays – Wielka Brytania

• BNP Paribas – Francja

• Credit Suisse – Szwajcaria

• Deutsche Bank – Niemcy

• Group Credit Agricole – Francja

• HSBC – Wielka Brytania

• ING Bank – Holandia

• JP Morgan Chase – Wielka Brytania

• Nordea – Szwecja

• Royal Bank of Scotland – Wielka Brytania

• Santander – Hiszpania

• Societe Generale - Francja

• UBS - Szwajcaria

• Unicredit Group – Włochy

• BBVA – Hiszpania

• Standard Chartered – Wielka Brytania

Aktywa sektora bankowego – analiza porównawcza na koniec 2014r.

• aktywa sektora bankowego UE – 44.818 mld EUR

• Polska – 279 mld EUR (najwięcej wśród nowej 10 państw UE)

• Wielka Brytania ma największe aktywa – 11.143 mld EUR

• Aktywa banków Niemiec – 8.466 mld EUR

• Na kolejnych miejscach są Francja, Hiszpania

Aktywa sektora finansowego w Polsce – struktura (koniec 2013r.)

• Aktywa sektora finansowego – 2262 mld zł

• Aktywa sektora bankowego – 1407 mld zł (62,2%) w tym 56,5% udział w aktywach sektora finansowego przypadający bankom komercyjnym)

• SKOK – 19 mld zł

• PTE (aktywa członków) – 299 mld zł (zmiany w 2014r)

• Zakłady ubezpieczeń – 167 mld zł

• Domy maklerskie (aktywa klientów) – 156 mld zł

• TFI 212 mld zł

KLUCZOWA ROLA BANKÓW DLA STABILNOŚCI SEKTORA FINANSOWEGO – dlatego tyle norm i ograniczanie ryzyka bankructwa.

Sektor bankowy w Polsce w latach – koniec 2013r.

• Banki komercyjne – 41

• Banki spółdzielcze – 571

• Oddziały instytucji kredytowych – 28

• Liczba placówek – 15.297

• Zatrudnienie – 174,3 tys. osób

• Udział w aktywach sektora banków kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych – 63,2%

• Udział w aktywach sektora 5 największych banków – 46,1%

Polski sektor bankowy: II kw. 2014

• Mocna baza kapitałowa

• Dobra płynność bieżąca

• rekordowe wyniki finansowe w II kw 2014r. – 8,7 mld zł z aktywów netto sektora (rekordowy wynik odsetkowy)

• poprawa miar efektywności działania

• wzrost skali działania banków

• wzrost kredytowania podmiotów niefinansowych

• stabilizacja jakości portfela kredytowego

• znaczny wzrost zobowiązań

• znaczący wzrost finansowania długoterminowego banków

• obniżka ryzyka bankowego

Uwarunkowania wewnętrzne:

• tempo wzrostu PKB w I półroczu 2014 – 3,4% (w UE nieco ponad 1%)

• wzrost inwestycji i ożywienie konsumpcji

• stabilna sytuacja przedsiębiorstw

• spadająca stopa bezrobocia wg BAEL (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności) – Polska 8,7%; UE 10%, bezrobocie rejestrowane w Polsce 12%

• inflacja w czerwcu 2014r – Polska 0,3%, obecnie ujemna -0,3%

• stabilne finanse publiczne (wg projektu ustawy budżetowej 2015r. deficyt niższy o 20 mld, wyniesie poniżej 30mld zł (rekordowe dochody podatkowe, zwłaszcza z VAT, niskie oprocentowanie papierów skarbowych

• względnie stabilna sytuacja na rynkach finansowych

• poprawa nastrojów przedsiębiorstw i konsumentów

Co warto pamiętać:

• bank, co prawda, jest instytucją zaufania publicznego, ale w kapitał został wyposażony przez akcjonariuszy, którzy oczekują wysokich stóp zwrotu, ryzyko zatem rośnie, a jego nadmiar doprowadził do kryzysu finansowego XXI w.

Hazard moralny:

• każda sytuacja, w której jeden podmiot decyduje o tym, jak duże ryzyko podjąć, ale kto inny ponosi koszty, jeśli sprawy pójdą źle

• powtarzające się sytuacje, w których podejmowane są decyzje obarczone ryzykiem bez konsekwencji dla podejmujących decyzje

Łańcuch hazardu moralnego – przykład (na podstawie kryzysu):

• kredytobiorcy (kredytowani bez wkładu własnego przez banki amerykańskie)

• banki – dochody z prowizji, transfer ryzyka dzięki sekurytyzacji

• nadzór, audyt zewnętrzny – pobierane opłaty od kontrolowanych, utajnianie wyników kontroli, unikanie odpowiedzialności

• SPV – transfer ryzyka, emisja instrumentów sekurytyzowanych pochodnych

• Agencje ratingowe – ocena ryzyka inwestycyjnego, nie pokazują ryzyka

• Nabywcy papierów dłużnych, deponenci – ponoszą koszty ryzyka!

Hazard moralny wbudowany w system UE:

• Bankrutujące banki wspierane są przez bankrutujące kraje, które zadłużają się w bankrutujących, które zadłużają się w bankrutujących bankach, które dotuje EBC

• Odpowiedź polityków – unia bankowa

GOSPODARKA – PRYWATNE KASY BANKÓW Z WALL STREET – ŁAŃCUCH HAZARDU

• Winowajca 1: banki i udzielane przez nie pożyczki oraz kredyty hipoteczne, osobom bez zdolności kredytowej

• Kredyty stały się zabezpieczeniem obligacji strukturyzowanych masowo emitowanych przez SPV (winowajca 2) i sprzedawanych w celach inwestycyjnych i spekulacyjnych

• Świadomość ryzyka była niewielka, gdyż trwał wzrost na rynku nieruchomości, a czołowe agencje ratingowe (winowajca nr 3) wystawiały wysokie oceny emitowanym obligacjom.

KIEŁKOWANIE KRYZYSU GOLDMAN SACHS

• Inicjator : Giełdowy bank inwestycyjny Goldman Sachs.

• Cel : maksymalizowanie zysków, premie, ryzykowne operacje , uczciwość emisyjna na dalszym miejscu

PRZEWINIENIA PAŃSTWA (winowajca 4)

• Wycofanie z prawa bankowego USA zapisów o zakazie łączenia działalności inwestycyjnej z depozytowo-kredytową

• Bill Clinton- naciski na kredytowanie zakupu domów przez osoby słabo zarabiające (amerykański sen)

• Gwarant takich kredytów- Fannie Mae i Freddie Mac oraz rządowa agencja FEDERAL HOUSING

• George W. Bush- liberalizuje przepisy dotyczące zarządzania ryzykiem bankowym i ubezpieczeniowym, umożliwia dostęp do kredyty bezrobotnym (kredyty NINJA - no income, no job, no assets),obniżka stawek podatku dochodowego, cel: pobudzanie gospodarki łatwiejszym dostępem do kredytu

FED (WINOWAJCA 5)

• FED I ALAN GREENSPAN : obniża stopy procentowe aby podnieść gospodarkę

• Inflacja zaczyna przewyższać poziom stóp procentowych co powoduje wzrost inwestycji na rynku nieruchomości i przyrost kredytów hipotecznych

• Popularne stało się zarabianie na nieruchomościach za pomocą kredytów. Stopy zwrotu rzędu od kilkunastu do kilkudziesięciu procent. Masowe namawianie klientów na kredyty

• Bańka spekulacyjna napędzała wzrost PKB o 2 % rocznie (Alan Greenspan i Ben Berkakne twierdzili że bańki nie ma, błędnie sugerując, że wzrost cen nieruchomości to odzwierciedlenie wzrostu gospodarki)

• W ciągu jednej tylko dekady zadłużenie amerykańskich gospodarstw domowych wzrosło z poziomu 40% PKB do ponad 100% PKB

SKUTKI PROWADZONEJ POLITYKI KREDTOWEJ

• FED widząc przegrzanie gospodarki i rosnącą inflację zaczyna podnosić stopy procentowe z 2% do 5,25% w
  2006 r.

• Wzrost odsetek przy spadku cen nieruchomości powoduje zaprzestanie obsługi długu przez wiele niewypłacalnych gospodarstw domowych

• Rezultat: licytacja domów amerykanów

• Chcąc powstrzymać kryzys FED znów obniża stopy procentowe w 2007 r., do poziomu 2% (w grudniu 2008 –
  0,25 %)

• W połowie 2007 r. obligacje subprime okazały się papierami bez pokrycia

• W lipcu 2007 bankrutują 2 fundusze hedgingowe banku Bear Stearnis

• We wrześniu 2008 r. upada czwarty co do wielkości bank inwestycyjny JNY Lehman Brothers

• Upadek największego banku oszczędnościowo – hipotecznego USA, Washington Mutual w Seattle

• FED przejmuje dwie firmy ubezpieczeniowo-pożyczkowe: Fannie Mae i Freddie Mac. Upadek dwóch firm skutkowałby ogromnym kryzysem finansowym na całym świecie

• Do 2009 r. upadło 115 banków w USA

• Z tego samego powodu FED, w porozumieniu z Ministrem Skarbu, zdecydował dzień później o dokapitalizowaniu największego przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego na świecie – AIG (winowajca 6). Przeznaczono na to kwotę 85 miliardów dolarów

• Banki doznały bardzo poważnych , liczonych w mld dolarów strat. W 2008 głownie banki USA: Merrill Lynch, G

PLAN PAULSONA

• 2008 r. plan wykupienia wszystkich długów za pomocą ustawowo powołanej specjalnie do tego celu instytucji.

• Plan Paulsona (Emergency Economic Stabilization Act of 2008 (EESA)) – program ratunkowy dla amerykańskiego sektora finansowego, zaproponowany w trakcie kryzysu finansowego w USA w 2008 roku przez Henry Paulsona, sekretarza skarbu w gabinecie George’a W. Busha.

• Głównym celem tego planu był wykup z rynku złych długów udzielonych przez banki klientom, którzy nie mieli możliwości ich spłaty. Kwota przeznaczona przez rząd USA na ten cel miała sięgać 700 mld dolarów.

KRYZYS PRZENOSI SIĘ DO EUROPY

• 29 września 2008 rządy państw Beleluxu przejęły kontrolę nad największym bankiem Belgii - Fortis

• Zagrożona upadłością INU Dexia

• Upadły 3 największe banki w Islandii, których zobowiązania okazały się za duże jak na PKB kraju – Kaupthing, Glintnir i Landsbankinn

• W Rosji i na Ukrainie ograniczono wielkość wypłat z rachunków bankowych

• Węgry otrzymały znaczną pomoc z MFW i UE

• Do lutego 2009 rządy państw grupy G8 uruchomiły pakiety ratunkowe opiewające łącznie na ponad 3 bld dolarów

• II faza kryzysu – kłopoty państw: Grecji, Hiszpanii, Włoch

• Do końca 2011 r pomoc państwa dla sektora bankowego UE wyniosła 1, 6 bln EUR

2013 – KŁOPOTY PRYMUSÓW

• Holandia ogłosiła że nie zdoła do 2014 r. obniżyć deficytu poniżej 3 % PKB

• Finlandia – dług publiczny rośnie. Od 2014 r. zacznie przekraczać … PKB

OJCOWIE KRYZYSU – królami życia

• Prezes Lehman Brothers, Richard Fuld zarobił 529 mln dolarów

• Prezes Bear Stearns, Jimmy Cayne - 376 mln dolarów (mieszka w wartym 25 mln dolarów apartamencie w hotelu w Nowym Jorku)

• Citygroup, Charles Prince – 90 mln + 30 (300) mln odprawy

• Meryl Lynch, Stalney O’Neal – 160 mln odprawy

• Bank of America, Kenneth Lewis, 220 mln, w tym 80 mln odprawy

Menedżerowie i prezesi 25 największych instytucji oferujących kredyty subprime wrócili do działalności kredytowej w firmach kredytowych, które są znacznie mniej regulowane niż inne banki

Kredyty subprime

• kredyt bankowy wysokiego ryzyka, którego oprocentowanie jest na dużo wyższym poziomie niż stopa procentowa ustalona przy standardowym kredycie w danym segmencie.

• Kredyt subprime przeznaczony jest dla nierzetelnych kredytobiorców. Z uwagi na ich złą "historię kredytową" (czyli np. opóźnienia w spłatach poprzednio udzielanych kredytów udokumentowane w BIK) i związane z tym ryzyko ponownego zalegania z płatnościami, bank żąda wyższych odsetek niż zazwyczaj.

• Do grona produktów subprime zaliczyć można kredyty hipoteczne lub specjalne karty kredytowe.

KRYZYS A POLSKA - Główne zagrożenia: niebezpieczna zależność wartości złotego od spekulacyjnych inwestycji krótkoterminowych, wysokie zadłużenie państwa oraz wysoki udział importu w produkcji

ATAKI SPEKULACYJNE

• atak ma na celu przeniesienie zysku spekulantom dzięki osłabianiu waluty danego kraju

• jego przebieg:

  • Spekulanci zaciągają kredyty w słabnącej walucie, którą chcą zaatakować

  • Spekulanci masowo wyprzedają walutę co powoduje wzrost jej podaży i pośrednio osłabia popyt

  • W wyniku masowej sprzedaży spada zaufanie do danej waluty co powoduje dalsze jej osłabienie

  • Gdy kurs mocno spadnie spekulanci odkupują tę walutę po niższej cenie i spłacają zaciągnięte kredyty, zarabiając na różnicy kursów

CZY TO KONIEC KRYZYSU W POLSCE?

• 2012 r. - upadek 681 przedsiębiorstw

• Rok 2013 r. - upadek 713 przedsiębiorstw

• Masowe zwolnienia w bankach, Bank Handlowy, BGŻ, Nordea Bank, Societe Generale, Milenium , ING, Credit Agricole, Citigroup

NOWY KRYZYS?

• USA osiągnęło w II połowie października 2013 r. pułap zadłużenia w wysokości ustalonego długu publicznego limitu, czyli 16,7 biliona dolarów

• Jeśli limit ten nie zostanie podniesiony, co jest prawdopodobne, to Ameryka stanie się niewypłacalna

• Szefowa MFW zaapelowała do Amerykańskich polityków, by jak najszybciej rozwiązali tę kwestię

• Niewypłacalność Stanów Zjednoczonych jest potencjalnie katastrofalna – świat może cz.. poważniejszy kryzys niż ten, który miał miejsce w 2008 roku

WYKŁAD 3 – 04.11.2014

Rodzaje banków komercyjnych:

• banki uniwersalne

  • może wykonywać wszystkie czynności bankowe, obsługiwać każdy typ klienta, każdą branżę, gałąź gospodarki

  • przeważają w modelach niemiecko-japońskim

• banki specjalne (wyspecjalizowane)

  • mają ograniczony zakres działania

  • hipoteczne, inwestycyjne

  • w Polsce : dwa banki hipoteczne

Bank detaliczny a hurtowy

• banki detaliczne (retail banks) – zajmują się obsługą, przyjmowaniem depozytów i udzielaniem kredytów indywidualnym oraz małym i średnim przedsiębiorstwom, skala i zakres potrzeb finansowych jest umiarkowany.

• bankowość detaliczna – polega na obsłudze klientów detalicznych – niekoniecznie przez bank detaliczny

• banki korporacyjne – wyspecjalizowane w obsłudze dużych międzynarodowych przedsiębiorstw

• banki hurtowe – niekiedy utożsamiane są z korporacyjnymi, przeprowadzają operacje pieniężne na masową skalę na rynku międzybankowym w celu realizacji po.. banków i największych organizacji

Bank internetowy:

• bank komercyjny oferujący klientom za pośrednictwem witryny WWW przynajmniej w stan ich rachunków

• bank realizujący swoją działalność transakcyjną tradycyjnie, za pośrednictwem placówek oraz z użyciem kanału internetowego

Bank wirtualny:

• nie dysponuje pomieszczeniami przeznaczonymi do obsługi klientów przez personel

• nie posiada oddziałów fizycznych

• bank realizuje swoją działalność transakcyjną tylko z użyciem kanału internetowego

Rodzaje banków w Polsce – ujęcie prawne

• banki państwowe – krajowe - BGK

• banki spółdzielcze – krajowe

  • najwięcej

• banki akcyjne – krajowe

  • odgrywają największą rolę

• oddziały instytucji kredytowych

• oddziały banków zagranicznych

Oddział instytucji kredytowej

Definicja zgodna z art.4. ust.1 pkt 18 Prawa bankowego

Jednostka organizacyjna instytucji kredytowej wykonująca w jej imieniu na jej rzecz wszystkie lub niektóre czynności wynikające z zezwolenia udzielonego tej instytucji kredytowej

Wg art. 5 pkt 4 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej

Oddział prowadzący działalność gospodarczą poza siedzibą lub głównym miejscem jej wykonania przez instytucję kredytową.

„oddział – wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności”

Cechy oddziału instytucji kredytowej:

• jednostka instytucji finansowej

• zlokalizowana poza państwem siedziby

• nie ma odrębnej osobowości prawnej (!taką osobowość ma instytucja kredytowa)

• zlokalizowane na terenie RP

• w ramach instytucji kredytowej wykonują czynności

Bank zagraniczny a bank krajowy:

• krajowy – bank z siedzibą na terenie RP

• zagraniczny – bank z siedzibą poza RP i poza obszarem UE

• instytucja kredytowa – bank, który ma siedzibę poza RP, ale w jednym z krajów UE

Bank państwowy:

• założony przez Radę Ministrów na wniosek Ministra Skarbu po zaopiniowaniu przez KNF (podobnie jak przy likwidacji banku)

• rozporządzenie Rady Ministrów określa nazwę banku, jego siedzibę, fundusze statutowe oraz zakres jego działalności. Nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Statut nadawany jest przez Ministra Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów

• organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd – ich działanie określa statut banku

• rada nadzorcza powoływana na okres 3 lat. Przewodniczący powoływany i odwoływany przez Radę Ministrów. Rada nadzorcza powołuje i odwołuje prezesa zarządu i członków

Banki spółdzielcze

• spółdzielnia oferująca produkty i usługi finansowe. Obszar działalności uzależniony jest od wielkości banku (wysokości funduszu własnego)

  • Zrzeszone – których kapitał własny wynosi od 1 mln EUR, i mniej niż 5 mln EUR – ograniczenia obszaru działania, obowiązek zrzeszenia się z bankiem zrzeszającym,

  • Niezrzeszone – z kapitałem równym lub wyższym niż 5 mln EUR – wówczas jak akcyjny

Banki zrzeszające – banki będące spółką akcyjną, o kapitale min 20 mln EUR, w Polsce dwa banki (Bank Polskiej Spółdzielczości-60% zrzeszonych banków spółdzielczych, Bank Spółdzielcza Grupa Bankowa)

Ograniczenia działania banków spółdzielczych:

• Bank spółdzielczy o kapitale 1 mln EUR prowadzi działalność na terenie powiatu, w którym znajduje się jego siedziba

• Bank spółdzielczy posiadający fundusze własne wyższe niż 1 mln EUR, lecz niższe niż równowartość 5 mln EUR, może prowadzić działalność na terenie województwa , w którym znajduje się jego siedziba oraz na terenie powiatów, w których znajdują się jego placówki wykonujące czynności bankowe

• Działalność obejmująca inne powiaty niż sąsiadujące, wymaga uzyskania zgody KNF

• Bank spółdzielczy posiadający fundusze własne równe lub wyższe niż równowartość 5 mln EUR może prowadzić działalność na obszarze całego kraju

Organy banku spółdzielczego:

• Rada nadzorcza

• Zarząd

• Prezes

Zrzeszanie się banków spółdzielczych:

• Banki spółdzielcze zrzeszają się na podstawie umowy zrzeszenia z jednym, samodzielnie wybranym bankiem zrzeszającym

• Bank spółdzielczy zobowiązany jest do posiadania lub nabycia w terminie 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy co najmniej jednej akcji banku zrzeszającego

• Bank spółdzielczy może wypowiedzieć umowę zrzeszenia z zachowaniem 6-miesięcznego okresu wypowiedzenia i zawrzeć umowę z innym bankiem zrzeszającym

Czynności banku zrzeszającego:

• Prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych banków spółdzielczych na których zrzeszone banki spółdzielcze utrzymują rezerwy obowiązkowe oraz przeprowadzają za ich pośrednictwem rozliczenia pieniężne

• Nalicza i utrzymuje rezerwę obowiązkową zrzeszonych banków spółdzielczych na rachunkach w NBP

• Prowadzi wyodrębniony rachunek, na którym deponowane są aktywa banków spółdzielczych, stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych

• Wypełnia za zrzeszone z nimi banki spółdzielcze obowiązki informacyjne wobec NBP i BFG

• Kontroluje zgodność działalności zrzeszonych banków spółdzielczych z postanowieniami umowy zrzeszenia, przepisami prawa i statutami

• Reprezentuje zrzeszone banki spółdzielcze w stosunkach zewnętrznych w sprawach wynikających z umowy zrzeszenia

Rada zrzeszenia działająca przy bankach zrzeszających– tworzą prezesi banków zrzeszających i prezes banku zrzeszającego (opiniodawcza instytucja pomagająca zarządzać bankami spółdzielczymi)

Banki spółdzielcze jako sektor restrukturyzowany po 1989 roku na mocy:

• Ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywieniowej z 1994r.

Udzielona bankom pomoc:

• Skarb państwa przekazał 10 bankom państwowym 4 mln zł w postaci obligacji restrukturyzacyjnych

• NBP przeznaczył na rzecz umocnienia sektora bankowego 300 mln zł w tym 40 mln na restrukturyzację sektora banków spółdzielczych

• Kolejne 40 mln zł przeznaczono dla banków spółdzielczych w 1995r.

• Następne 40 mln zł w 1996r

• 20 mln zł w roku 1997

• Pożyczka podporządkowana dla BGŻ w 1996 r. wynosiła 67,5 mln zł

• Ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających z 2000r. – obowiązująca

Banki zrzeszające są dwa (muszą mieć co najmniej 20 mln EUR)

Banki akcyjne:

• Do ich tworzenia i działalności stosuje się przepisy Prawa bankowego Kodeksu Spółek Handlowych

• Nadzór pełni rada nadzorcza składająca się z minimum 5 osób fizycznych

• Członków rady powołuje i odwołuje walne zgromadzenie. O składzie rady jest informowana niezwłocznie Komisja Nadzoru Finansowego

• Rada nadzorcza powołuje i odwołuje zarząd składający się z co najmniej 3 osób fizycznych o składzie nadzoru jest informowana niezwłocznie KNF. Dwóch członków zarządu i prezes powoływani są za zgodą KNF. Komisja odmówi powołania członka zarządu jeśli był karany, spowodował udokumentowane straty w miejscu pracy ma zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

• Osoba, która nabyła akcje musi każdorazowo po przekroczeniu następujących progów prosić KNF o prawo głosu: 10%, 20%, 33%, 50%

Koniczne zezwolenia KNF:

• Zezwolenie na utworzenie banku

• Zezwolenie na podjęcie działalności przez utworzony bank

Zezwolenie:

• W terminie nie przekraczającym 3 miesięcy od daty otrzymania wniosku lub jego uzupełnienia KNF wydaje decyzje w przedmiocie zezwolenia na utworzenia banku (w uzasadnionych przypadkach może przedłużyć termin do 6miesięcy)

• W zezwoleniu na utworzenie banku KNF określa nazwę banku, jego siedzibę, nazwy(nazwiska) założycieli i obejmowane przez nich akcje, wysokość kapitału założycielskiego, czynności bankowe, do których wykonywania bank jest upoważniony oraz warunki, po których spełnieniu KNF zezwoli na rozpoczęcie przez bank działalności, a także zatwierdza projekt statutu banku

• Statut banku powinien być zgodny z zezwoleniem na utworzenie banku. Zmiana statutu wymaga zezwolenia KNF, jeśli dotyczy przedmiotu i terytorialnego zakresu działania banku, uprawnie do reprezentowania, wysokość kapitału lub uprzywilejowania akcji co do prawa głosu

Postępowanie przy tworzeniu banku akcyjnego – wymogi:

• Zapewnienie wyposażenia banku w: pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej

• Założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem

• Co najmniej dwie osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem, a w przypadku obywateli innych państw potwierdzoną również znajomość języka polskiego

• Przedstawiony przez założycieli plan dział banku na okres co najmniej trzyletni wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku

• Fundusze własne (…)

Zgoda na rozpoczęcie działalności:

• Po uzyskaniu zezwolenia na utworzenie banku, KNF wydaje zgodę na rozpoczęcie działalności, gdy KNF sprawdzi czy utworzony bank spełnia wszystkie ważne wymogi.

• Po uzyskaniu zezwolenia na utworzenia banku, założyciele go tworzą, może jednak rozpocząć działalność operacyjną dopiero po uzyskaniu zezwolenia KNF na rozpoczęcie działalności(KNF je wydaje po przeprowadzeniu kontroli w utworzonym banku, po sprawdzeniu jego przygotowania do podjęcia działania i spełnienia wymogów)

Rodzaje oszustw na rynku finansowym:

• Piramidy finansowe

• Nielegalne zarządzanie aktywami

• Nieuprawnione rekomendacje zakupu instrumentów finansowych (kotłownie) i ich dystrybucja

• Shadow banking (niektóre podmioty, parabanki)

Bank centralny:

• główna instytucja monetarna,

• odpowiada za politykę pieniężną,

• wpływa na ilość pieniądza i wolumen kredytów w gospodarce,

• strażnik stabilności wartości pieniądza i stabilności cen.

Podstawowy cel działalności banków centralnych:

• wiarygodny i stabilny pieniądz, który zapewnia podmiotom krajowym i zagranicznym wysoką sprawność i bezpieczeństwo prowadzonej działalności gospodarczej

Realizacja celu wymaga od banków centralnych:

• w ujęciu przedmiotowym przyjęcia zasad:

  • emisji znaków pieniężnych

  • obiegu pieniężnego

  • stosunków pieniężnych z zagranicą

• w ujęciu podmiotowym określenia sposobu funkcjonowania instytucji monetarnych

WYKŁAD 4 – 25.11.2014

EMICJA ZNAKÓW PIENIĘŻNYCH – uprawnienia banku centralnego:

• ustala: wzory, wartość nominalną banknotów, wzory, wartość nominalną, stop, próbę i masę monet, wielkość emisji znaków pieniężnych, terminy wprowadzenia ich do obiegu

• wycofuje z obiegu określone znaki pieniężne. Po upływie terminu określonego przez prezesa banku centralnego znaki te przestają być prawnym środkiem płatniczym i podlegają wymianie w wyznaczonych bankach

• określenie zasad i trybu wymiany zużytych i uszkodzonych znaków pieniężnych

• ustala, w uzgodnieniu z ministrem sprawiedliwości i ministrem spraw wewnętrznych, zasady i tryb postępowania przy zatrzymaniu znaków pieniężnych oraz postępowania z fałszywymi znakami pieniężnymi

• organizuje gospodarkę znakami pieniężnymi

Obieg pieniądza – ruch pieniądza związany z wymianą towarową i płatnościami; związany jest z pełnieniem przez pieniądz funkcji cyrkulacji i środka płatniczego

Obieg pieniężny:

• ruch pieniądza związany z wymianą towarów, usług i innymi płatnościami

• ruch pieniądza związany z realizacją jego funkcji jako funkcji środka cyrkulacji i środka płatniczego

• obieg kruszcowy, obieg banknotów wymienialnych na kruszce i obieg pieniądza papierowego, niewymienialnego na kruszec

• surogaty pieniądza w obrocie: weksle, czeki, przekazy i inne dokumenty, przyjmowane wzajemnie przez uczestników gospodarki pieniężnej w roli środków zapłaty

• pieniądz bankowy, zapisy w księgowości banków, reprezentujące depozyty pieniężne klientów. Przenoszenie depozytów z jednego rachunku na drugi jest bardzo rozpowszechnioną formą regulowania płatności, dlatego zalicza się je do obiegu pieniądza

OBRÓT GOTÓWKOWY I BEZGOTÓWKOWY

Rozliczenia pieniężne

• za pośrednictwem banków

  • gotówkowe (bezpośrednie z ręki do ręki, pośrednie np. przez pocztę, quasi gotówkowe, np. wpłata gotówki w kasie przez dłużnika ale wierzyciel otrzymuje ja na rachunek bankowy)

  • bezgotówkowe, zapis na rachunkach bankowych (z użyciem papierowych i elektronicznych instrumentów płatniczych)

• bez pośrednictwa banków

  • gotówkowe

Instrumenty płatnicze

• papierowe

  • gotówkowe (banknoty, wpłata gotówki, przekazy pieniężne i pocztowe, czeki gotówkowe i podróżne)

  • bezgotówkowe (polecenie przelewu, zlecenia stałe, polecenie zapłaty, czeki rozrachunkowe)

• kartowe

  • bezgotówkowe: karty debetowe, karty kredytowe, karty przedpłacone, karty obciążeniowe

• elektroniczne

  • bezgotówkowe przelewy elektroniczne (home banking, corporate banking), polecenie zapłaty

Systemy płatności:

• detaliczne

  • Elixir

  • Expres elixir

  • EuroElixir

• wysokokwotowe

  • Sorbnet

  • Target2NBP

• paneuropejskie (umożliwiają stosunki pieniężne za granicą)

  • STEP 2 (paneuripejska izba płatności w euro)

  • TARGET 2 (wysokokwotowa izba płatności w euro)

  • SWIFT

Sposób funkcjonowania instytucji monetarnych (finansowych?)

• Sektor monetarnych instytucji finansowych (bank centralny + pozostałe banki) ma centralne znaczenie w sieci relacji sektorowych. Główny pośrednik zasobów finansowych w gospodarce, główny wierzyciel

• Powiązany jest z instytucjami pośrednictwa finansowego z pomocniczymi instytucjami finansowymi, przedsiębiorstwami, instytucjami ubezpieczeniowymi, funduszami emerytalnymi, instytucjami rządowymi i samorządowymi, gospodarstwami domowymi i zagranicą. Powiązania: kredyty

• Słabe zaangażowanie banków w Polce na rynku kapitałowym

• Silne związki sektora z zagranicą

• Zagraniczne instytucje kredytowe – dominujące wobec banków krajowych (relacja bank matka – bank córka)

• Zasady działania banków: uniwersalizm, samodzielność, samofinansowanie

• Sposób funkcjonowania banków określają liczne akty prawne

(!)Główne zadania banku centralnego w gospodarce rynkowej:

• emisja pieniądza gotówkowego i kreacja pieniądza bezgotówkowego

• zarządzanie rezerwami walutowymi

• współzarządza kursem walutowym (z rządem)

• realizacja polityki dewizowej państwa

• zapewnienie bezpieczeństwa obiegu pieniądza bankowego

• zapewnianie bezpieczeństwa i stabilności systemu finansowego

• usługi bankowe wobec rządu i jego instytucji

Rola banku centralnego w gospodarce rynkowej – NBP

Główne funkcje:

• bank emisyjny

  • emisja pieniądza gotówkowego

  • wprowadzanie pieniądza do obiegu poprzez skup..

• bank państwa

  • prowadzi rachunki bieżące instytucji państwowych

  • prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny. Zakaz finansowania deficytu budżetowego (to ostatnie nie jest przestrzegane)

  • utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, a także prowadzi politykę kształtowania kursu waluty krajowej

  • reguluje podaż pieniądza w obiegu

  • utrzymuje wewnętrzną wartość pieniądza krajowego (ograniczenie inflacji) i jego wartości zewnętrznej (przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom kursów walut)

• bank banków

  • bank rozliczeniowy banków komercyjnych i innych instytucji finansowych (prowadzi rachunki banków)

  • świadczy usługi depozytowo-kredytowe na rzecz innych banków

  • odpowiada za stabilność, rozwój i sprawność funkcjonowania całego systemu bankowego

  • tworzy regulacje zapewniające bezpieczeństwo i stabilność sektora bankowego

  • kształtuje politykę stopy procentowej

  • prowadzi politykę rezerw obowiązkowych

  • organizuje system informacyjny dla całego systemu bankowego

• uczestniczy w pracach KNF (w ramach nadzoru nad działalnością banków). Jest elementem safety net (sieci bezpieczeństwa kraju)

Safety net – elementy:

• Bank centralny

• Nadzór finansowy

• Instytucje gwarantujące depozyty oraz instytucje ochrony klienta

• Międzynarodowe organizacje finansowe (MFW, Bank Światowy, Bank Rozrachunków Międzynarodowych, OECD, EFTA)

MFW:

• powoływany w 1944r. rozpoczął działalność w 1946 r. pierwsze operacje finansowe – 1947 r.

• międzynarodowa organizacja działająca w ramach ONZ

• Przedmiot działalności: stabilizacja ekonomiczna na świecie, udzielanie pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które są zobowiązane do dokonywania reform stabilizujących gospodarkę

• Polska należała do MFW do 1950r. od 1986 r. znów jest członkiem MFW

• Do MFW nie należą następujące kraje ONZ: Korea Północna, Monako, Kuba, Andora, Nauru, Liechtenstein

posługuje się walutą SDR (umowna jednostka, bezgotówkowa)

Polityka MFW:

• popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych;

• ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich;

• popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami członkowskimi, unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację;

• dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu;

• dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej;

• działanie w celu zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów płatniczych.

SDR:

• Specjalne prawa ciągnienia

• międzynarodowa jednostka walutowa (rozrachunkowa, monetarna) o charakterze pieniądza bezgotówkowego,

• emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy od 1970.

• SDR są praktyczną realizacją i rozwinięciem projektu pieniądza międzynarodowego - bankoru - autorstwa J.M. Keynesa (1943).

• Uczestnikami systemu SDR są członkowie MFW, a ich udziały w nim są proporcjonalne do udziałów członkowskich w Funduszu.

• Przydzielone SDR służą do zakupu - od innych uczestników systemu - walut niezbędnych do spłaty zobowiązań z tytułu bieżących obrotów bilansu płatniczego.

• Uruchomienie systemu SDR miało na celu zwiększenie zdolności poszczególnych krajów do wywiązywania się z tych zobowiązań.

• Przydzielone przez MFW lub kupione od innych uczestników SDR są częścią rezerw walutowych.

• Pełnią też rolę jednostki porównawczej walut w rozliczeniach międzynarodowych.

Bank Światowy:

• Rozpoczął działalność w 1944r., siedziba Waszyngton

• Misja Banku – walka z ubóstwem i pomoc krajom w samorealizacji poprzez zapewnienie środków, dzielenie się widzą budowanie potencjału oraz wzmacnianie partnerstwa w sektorze publicznym i prywatnym

• Instytucja udziela niskooprocentowanych pożyczek, bezodsetkowych kredytów i dotacji dla krajów rozwijających się na różnorodne cele, które obejmują inwestycje w zakresie edukacji, zdrowia, administracji publicznej, infrastruktury, finansów i rozwoju sektora prywatnego, rolnictwa i ochrony środowiska oraz gospodarowania zasobami naturalnymi.

Grupa Banku Światowego

• Organizacja składa się z dwóch wyspecjalizowanych instytucji rozwoju zrzeszających 187 krajów członkowskich: 

  • Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju (IBRD) i 

  • Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju (IDA).

• Celem IBRD jest zmniejszenie ubóstwa krajów o średnim i niskim dochodzie, natomiast IDA koncentruje się na najbiedniejszych krajach świata.

• Pracę tych instytucji uzupełniają:

  • Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC), 

  • Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji (MIGA) oraz 

  • Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (ICSID)

Bank Rozrachunków Międzynarodowych:

• najstarsza międzynarodowa organizacja finansowa (powstała w 1930r.),

• siedziba: Bazylea Szwajcaria + dwa biura: Hong Kong, Meksyk

• nazywany „bankiem banków centralnych:

• cel: wspieranie współpracy w dziedzinie polityki monetarnej i finansów; głównie pomiędzy zrzeszonymi 56 bankami centralnymi (I 2010) a także z międzynarodowymi organizacjami finansowymi.

• forum współpracy między bankami centralnymi i międzynarodowymi organizacjami finansowymi

• centrum badań na temat ekonomii i polityki monetarnej

• strona w transakcjach z bankami centralnymi

• pośrednik w operacjach z międzynarodowymi instytucjami finansowymi

OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju)

• Międzynarodowa, międzyrządowa organizacja gospodarcza skupiająca wysoko rozwinięte państwa, w tym od listopada 1996r. Polskę

• Organizacja została powołana do życia na mocy Konwencji Paryskiej, podpisanej 14 grudnia 1960 r. Rozpoczęła działalność z dniem 30 września 1961 r. Jest bezpośrednią sukcesorką Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organisation for European Economic Co-operation - OEEC),

• Kraje OECD zajmują dominującą pozycję na światowych rynkach finansowych, wiodą prym w dziedzinie przepływu kapitałów, inwestycji zagranicznych, usług, nowoczesnych technologii, w sferze innowacji i badań naukowych.

• Zasady działania: demokracja (pluralizm polityczny), poszanowanie praw człowieka i swobód obywatelskich, stabilny wzrost w ramach otwartej gospodarki rynkowej.

• Opracowuje i wprowadza w życie wspólne zasady (wytyczne) i normy działania (standardy) w poszczególnych dziedzinach gospodarki

EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wspólnego Handlu)

• Międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała w 1960r. na mocy konwencji sztokholmskiej

• Członkowie: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria

• 1992r – porozumienie EFTA i EWG = Europejski Obszar Gospodarczy (bez Szwajcarii)

• Cel: przyspieszenie wzrostu gospodarczego państw członkowskich, poprzez znoszenie ograniczeń we wzajemnej wymianie handlowej. W przeciwieństwie do umowy EWG, znoszenie barier handlowych nie obejmuje ceł na produkty rolne

Dwa podejścia do rozumienia stabilności finansowej:

• Podejście pierwsze (pozytywne)

  • Stabilność finansowa to sytuacja, w której system finansowy prawidłowo spełnia swoje funkcje, czyli zapewnia: sprawny przepływ środków finansowych pomiędzy jego uczestnikami, prawidłową wycenę aktywów, co przejawia się brakiem gwałtownych zmian cen aktywów lub ich przewidywalnymi zmianami, bezpieczny i sprawny przebieg płatności

• Podejście drugie (negatywne)

  • Polega na określaniu stabilności finansowej „negatywnie” jako brak kryzysu finansowego, a także jako stan, w którym nie występuje ryzyko systemowe

  • Zgodnie z takim podejściem, ze stabilnością systemu finansowego mamy do czynienia do momentu „nieprzenoszenia” kłopotów pojedynczych instytucji finansowych czy poszczególnych segmentów rynku finansowego na funkcjonowanie systemu finansowego jako całości

Ryzyko systemowe:

• Prawdopodobieństwo rozpadu systemu finansowego w wyniku zewnętrznego wstrząsu lub utraty bezpieczeństwa obrotu gospodarczego w rezultacie ataku terrorystycznego albo działań zorganizowanej przestępczości

• To także zaburzenia w funkcjonowaniu ważnych systemowo instytucji finansowych lub utrata zaufania uczestników rynku finansowego

Stabilność finansowa

• wg NBP

  • stan, w którym system finansowy pełni swoje funkcje w sposób ciągły i efektywny, nawet w przypadku wystąpienia nieoczekiwanych i niekorzystnych zaburzeń o znacznej skali

• wg EBC

  • sytuacja, w której wszystkie ogniwa systemu finansowego są zdolne do zapobiegania wstrząsom i do podejmowania odpowiednich działań w sytuacjach zagrożenia

Cechy stabilności finansowej:

• zdrowe postawy ogólnogospodarcze

• spójność instrumentów polityki monetarnej i fiskalnej

• liberalizacja finansowa

• stabilny system prawny

• prawidłowe i stabilne zasady rachunkowości

• sprawne zarządzanie

• właściwa struktura rynku

• bezpieczeństwo finansowe

Bezpieczeństwo finansowe:

• bezpieczeństwo instytucji finansowych

• bezpieczeństwo transakcji finansowych

• bezpieczeństwo rynku finansowego

• bezpieczeństwo klienta rynku finansowego

Bezpieczeństwo instytucji finansowych, transakcji finansowych oraz poszczególnych segmentów rynku finansowego determinują bezpieczeństwo klienta rynku finansowego (!)

Funkcje poszczególnych elementów sieci bezpieczeństwa

Etap	Instrumenty	Bank centralny	Nadzór	System gwarantowania depozytów	Rząd
Zapobieganie kryzysom	regulacje		X		X
	kontrola		X
	sankcje		X
	bezpieczeństwo systemu płatniczego	X
	analiza makroostrożnościowa	X
Zarządzanie kryzysem	pożyczkodawca ostatniej instancji	X
	programy naprawcze		X	X
	wypłata gwarantowanych depozytów gwarantowanych			X
	pomoc publiczna				X

Ustawowe nałożenie na bank centralny w UE funkcji zapewnienia stabilności finansowej:

• Bank Belgii

• Bank Finlandii

• Bank Hiszpanii

• Bank Holandii

• Bank Irlandii

• Bank Portugalii

• Bank Anglii

• Bank Węgier

W pozostałych 20 bankach centralnych, w tym również w NBP i EBC ustawowo realizowany jest tylko cel dbałości o stabilny poziom cen. (!)

Ustawowe działania ograniczają się do sfery systemów płatniczych

Rola banku centralnego jako elementy safety net:

• Pożyczkodawca ostatniej szansy

  • Zasila w płynność pojedyncze banki i cały system bankowy w sytuacji wystąpienia zaburzeń powodujących, że tradycyjne źródła finansowania działalności banków okazują się niewystarczające

  • Instrumenty stabilizacji sektora bankowego:

• system rezerw obowiązkowych,

• operacje otwartego rynku,

• kredyty refinansowe,

• dla banków nadpłynnych – depozyty nocne

  • Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej:

• zasilanie w płynność banków w trybie przetargu kwotowego z pełnym przydziałem;

• rozszerzenie listy aktywów kwalifikowanych dopuszczonych jako zabezpieczenie

• zasilenie w płynność na dłuższy okres

• zasilanie banków w płynność w walutach obcych

• zmiany stopy rezerwy obowiązkowej

• bezwarunkowy skup określonych papierów dłużnych

• Zapewnienie bezpieczeństwa rozliczeń

  • Bank centralny chcąc zapewnić bezpieczeństwo rozliczeń pełni trzy funkcje (rola jest potrójna)

• Funkcję operacyjną – oznacza budowanie i obsługę systemów płatności, głównie wysokokwotowych , których bank centralny jest właścicielem (opisana poniżej!)

• Funkcję regulacyjną – bank centralny dba o stworzenie ram prawnych bezpiecznego i efektywnie funkcjonującego systemu płatniczego, czyli opracowuje i konsultuje projekty aktów prawnych z zakresu systemu płatniczego z takimi instytucjami jak Związek Banków Polskich czy Ministerstwo Finansów, a także poza granicami np. z EBC. Najważniejsze akty prawne regulacyjne – ustawa o usługach płatniczych, dyrektywa PSD

• Funkcję nadzorczą – bank centralny pełni nadzór nad systemami płatności, czyli nadzoruje system płatniczy jako całość, a nie operatorów płatniczych czy uczestników. Nadzór :

  • nad systemem płatności Target2 – Rada Prezesów EBC

  • system płatności detalicznych - system Step2 - prowadzi Rada Prezesów EBC.

  • systemy płatności poszczególnych państw - leżą w gestii krajowych banków centralnych. NBP pełni też nadzór nad systemami rozrachunków papierów wartościowych.

• Analizy makroostrożnościowe

  • analizuje warunki w jakich funkcjonują systemy finansowe,

  • wskazuje zagrożenia i szanse jakie ten system stwarza

• Prowadzenie polityki informacyjnej

  • W jej ramach dostępne są np. raporty o stabilności systemu finansowego, przegląd stabilności systemu finansowego, projekcja inflacji, PKB

Ad. funkcja operacyjna:

• Bank centralny może tworzyć i prowadzić systemy rozrachunku papierów wartościowych

• 6 banków centralnych UE posiada udziały w podmiotach, które prowadzą systemy rozrachunków papierów wartościowych

• 3 banki centralne UE uczestniczą w pracach takich spółek

• 19 banków centralnych UE legitymuje się stosunkami umownymi regulującymi świadczenie usług rozrachunku papierów wartościowych

• Polski bank centralny:

• Pełni rolę agenta emisji bonów skarbowych

• emituje bony pieniężne NBP,

• organizuje przetargi na obligacje skarbowe,

• jest agentem rozrachunku pieniężnego dla transakcji rozliczanych za pośrednictwem systemu rozrachunków papierów wartościowych. W Polsce – dwa systemy rozrachunków papierów wartościowych

1) RPW - Rejestr Papierów Wartościowych,

2) KDPW - Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

WYKŁAD 5 – 02.12.2014

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

Historia:

• 01.06.1998 r. – utworzenie EBC

• 01.06.1998 r. – powstał Europejski System Banków Centralnych (forma współpracy między EBC i 28 bankami centralnymi wszystkich państw członkowskich UE)

• 01.01.1999 r. – wprowadzenie euro (elektroniczny środek płatniczy) i powstanie strefy euro (11 z ówczesnych 15 państw członkowskich UE)

• 2002 r. wprowadzenie banknotów i monet euro

• Obecnie 28 banków centralnych, które wraz z EBC tworzą ESBC

Euro zastąpiło ECU.

EBC – działania po utworzeniu:

• zastąpił waluty krajów strefy euro wspólną walutą

• wytyczył politykę pieniężną powstającej strefy euro

• EBC – instytucja kierująca Eurosystemem (systemem bankowości centralnej strefy euro)

• prowadzi politykę pieniężną krajów należących do unii walutowej

EBC – bank centralny banków centralnych strefy euro

Główny cel EBC:

• utrzymanie w średnim okresie stabilności cen, będącej podstawą zrównoważonego wzrostu gospodarczego i dobrobytu w Europie

• Rada Prezesów EBC dąży do tego, by w średnim okresie utrzymać inflację poniżej, ale blisko 2 % (w skali roku).

W trudnych czasach głównym celem jest stabilność finansowa (z restrykcyjnej polityki na politykę ekspansywną, która ma pobudzić wzrost gospodarczy i poprawić płynność sektora bankowego

STREFĘ EURO TWORZONO W TRZECH ETAPACH

Tworzenie UGiW – etap I (lipiec 1990 – 1993)

• Wprowadzenie całkowitej swobody w zakresie transakcji kapitałowych

• Rozszerzenie współpracy banków centralnych

• Swoboda stosowanie ECU (ang. European Currency Unit) - jednostka monetarna, która poprzedziła euro

• Poprawa konwergencji gospodarczej

Konwergencja gospodarcza – ułatwia realizację głównego celu polityki pieniężnej w strefie euro; ułatwia utrzymanie stabilnego poziomu cen, a tym samym utrzymanie siły nabywczej euro

Dlatego państwa członkowskie UE, które zamierzają wejść do strefy euro mają obowiązek spełnić kryteria konwergencji wymagane jako warunek przyjęcia wspólnej waluty.

Kryteria konwergencji:

• stabilność finansów publicznych

  • deficyt nie przekraczający 3% PKB i dług publiczny niższy niż 60% PKB

• kryteria monetarne

  • trwała stabilność cen, a średnia stopa inflacji odnotowana w ciągu jednego roku przez badaniem konwergencji nie może przekraczać o więcej niż 1,5 p.proc. stopy inflacji trzech państw członkowskich o najlepszych wynikach w dziedzinie stabilności cen

  • długoterminowa nominalna stopa procentowa nie może przekraczać o więcej niż 2 p.proc. stóp trzech państw członkowskich o najlepszych wynikach w dziedzinie stabilności cen

  • co najmniej dwa lata przez badaniem konwergencji muszą być przestrzegane, bez poważnych napięć, normalne marginesy wahań w mechanizmie kursowym

• konwergencja prawna

  • zapewnienie zgodności prawdopodobieństwa krajowego, w tym statutu krajowego banku centralnego, z traktatem oraz ze statutem ESBC

II etap (1994-1998)

• ustanowienie Europejskiego Instytutu Walutowego (EIW)

• Zakaz kredytowania sektora publicznego przez bank centralny

• Zwiększenie koordynacji polityki pieniężnej

• Wzmocnienie konwergencji gospodarczej

• Proces prowadzący do zapewnienia niezależności krajowych banków centralnych, który miał zakończyć się najpóźniej do czasu utworzenia ESBC

• Prace przygotowawcze do trzeciego etapu

III etap (1999)

• Określenie nieodwołalnych kursów wymiany walut krajowych na euro

• Wprowadzanie euro

• Prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej przez Europejski System Banków Centralnych

• Wejście w życie wewnątrzunijnego mechanizmu kursowego (ERM II)

• Wejście w życie paktu stabilności i wzrostu

ERM II – poczekalnia przed euro

• Exchange Rate Mechanism II – system kursów walutowych łączący kursy krajowe państw UE z kursem euro. Państwa starające się o przyjęcie wspólnej waluty, muszą wcześniej przystąpić do systemu ERM II i przebywać w nim przez kolejne 2 lata. Celem ERM II jest zapewnienie stabilności kursów walut państw spoza strefy euro.

• Nazywany potocznie wężem walutowym. Wyznaczenie kursu centralnego waluty krajowej wobec euro i dopuszczalnego przedziału wahań wobec tego kursu. Standardowy przedział wahań wobec kursu centralnego wynosi +/- 15%, jednak przedział ten może zostać zmieniony na wniosek państwa członkowskiego

Członkostwo w UE:

• 1952: Belgia, Niemcy, Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia (1952 r. – utworzyły wspólny rynek węgla i stali)

• 1973: Dania, Irlandia, Wielka Brytania – dołączenie do wspólnoty i jej poszerzenie o politykę społeczną, regionalną i ochrony środowiska

• 1981 i 1986: Grecja, Hiszpania i Portugalia

• 1995: Austria, Finlandia i Szwecja

• 2004 (maj): Czechy, Estonia, Cypr, Łotwa. Litwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia i Słowacja

• 2007: Bułgaria i Rumunia

• 2013: Chorwacja

• Kraje kandydujące: Islandia, Macedonia, Czarnogóra, Serbia i Turcja

• Potencjalni kandydaci: Albania, Bośnia i Hercegowina, Kosowo

Państwa powyżej podkreślone – należą do Strefy Euro

Wielka Brytania i Dania- nie są w strefie Euro, a spełniają warunki konwergencji (wynegocjowały klauzulę, że mają prawo wyboru) wynegocjowały, że mają wybór czy muszą wybrać euro

Korzyści wspólnej waluty:

• Pewność siły nabywczej

• Brak kosztów transakcyjnych

• Łatwość porównywania cen

• Brak ryzyka kursowego

Siedziba EBC - budynek Eurotower we Frankfurcie nad Menem

Organy EBC:

1. Zarząd EBC – organ wykonawczy

2. Rada Prezesów EBC – najważniejszy, kształtuje politykę pieniężną (kiedyś nazywało się to Rada Zarządzająca)

3. Rada Ogólna

Ad. a) Zarząd EBC:

• 6 osób –prezes, vice prezes, 4 członków

• Kadencja – 8 lat

• Członkowie są mianowani przez Radę Europejską, stanowiącą większością kwalifikowaną

• Prezes Mario Draghi (od końca roku 2011)

• Zadania Zarządu

  • przygotowanie posiedzeń Rady Prezesów

  • zarządzanie bieżącą działalnością EBC

  • wykonywanie określonych uprawnień przekazanych Zarządowi w drodze delegacji przez Radę Prezesów, w tym uprawnień o charakterze regulacyjnym

  • realizacja polityki pieniężnej strefy euro zgodnie z wytycznymi i postanowieniami Rady Prezesów oraz przekazywanie niezbędnych instrukcji w tym zakresie krajowym bankom centralnym strefy euro

  • realizacja polityki rezerw obowiązkowych

  • podejmowanie decyzji dotyczących operacji kredytowych oraz operacji otwartego rynku i przeprowadzenie tych operacji razem z NBC (Narodowe Banki Centralne)

  • realizacja funkcji emisyjnej

  • przeprowadzanie razem z NBC operacji zagranicznych oraz administrowanie oficjalną rezerwą dewizową Wspólnoty

  • zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemu płatności i rozliczeń pieniężnych zarówno w obrębie Unii, jak i relacjach z państwami trzecimi

  • gromadzenie informacji statystycznej oraz opracowanie rocznych raportów ESBC

Ad. b) Rada Prezesów

• główny organ decyzyjny EBC

• skład: Zarząd + NBC państw UGiW

• Zadania Rady Prezesów

  • uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji potrzebnych do wykonywania zadań nałożonych na EBC i Eurosystem

  • formułowanie polityki pieniężnej strefy euro – podejmowanie decyzji dotyczących celów monetarnych, podstawowych stóp procentowych i wielkości rezerw w Eurosystemie oraz uchwalanie wytycznych w sprawie wykonywania tych decyzji

  • w ramach nowych obowiązków EBC związanych z nadzorem bankowym – uchwalanie decyzji dotyczących aktów prawnych, na mocy których podejmowane są decyzje nadzorcze, oraz uchwalanie (w trybie zatwierdzenia przy braku sprzeciwu) projektów decyzji przedstawianych przez Radę ds. Nadzoru

• Pozostałe zadania Rady Prezesów

  • uchwalanie regulacji mających na celu zapewnienie efektywności i solidności systemów płatniczych we Wspólnocie

  • realizacja funkcji konsultacyjnych

  • uchwalanie regulacji wewnętrznych EBC określających organizację wewnętrzną Banku i jego organów kierowniczych

  • uchwalanie zaleceń mających na celu ułatwienie narodowym bankom centralnym i państwom członkowskim transakcji posiadanymi przez nie rezerwami walutowymi

  • autoryzowanie emisji banknotów euro i zatwierdzanie wielkości emisji monet euro

  • uchwalanie zasad niezbędnych do ujednolicenia procedur księgowych i informacji odnoszących się do operacji przeprowadzanych przez narodowe banki centralne

Posiedzenia Rady Prezesów– 2 razy w miesiącu

• na pierwszym posiedzeniu - ocena sytuacji gospodarczej i monetarnej w strefie euro, ustalenie polityki pieniężnej na dany miesiąc

• na drugim posiedzeniu - ogólne kwestie związane z pozostałymi obszarami, zadaniami EBC

• sprawy nadzorcze omawiane są na osobnych posiedzeniach

Unia Bankowa – filary:

1. Jednolity mechanizm nadzorczy (EBC) – uregulowany 4.11.2014r.

2. Restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja banków – pojawiły się dyrektywy

3. Wspólnotowy system gwarancyjny

Unia Bankowa – odpowiedź polityków europejskich na kryzys w Europie i problemy sektora finansowego UE

Cele Unii Bankowej:

• ochrona Eurosystemu przed kolejnym kryzysem finansowym

• ochrona państwa, a tym samym podatników, przed ponoszeniem kosztów ratowania i upadłości banków

Zasięg nadzoru EBC

• Banki ważne systemowo, czyli:

• grupy bankowe funkcjonujące w co najmniej trzech krajach Unii Europejskiej

• banki posiadające aktywa ogółem w wysokości przekraczającej 30 mld EUR

• banki, których suma aktywów przekracza 20% PKB kraju macierzystego, (z wyjątkiem banków o aktywach niższych od 5 mld EUR)

• nadzorem EBC mają być także objęte trzy największe banki w danym kraju oraz te, które dostały pomoc publiczną

• niektóre banki córki z państw poza strefą euro, ze względu na spółki matki, niezależnie czy kraj przystąpi do supernadzoru czy nie i tak mogą być objęte nadzorem EBC

• EBC może objąć nadzorem każdy bank transgraniczny, jeżeli uzna, że są ku temu przesłanki. Może także wydawać instrukcje krajowym nadzorcom w przypadku banków plasujących się poniżej wymienionych progów

Bezpośrednio EBC będzie nadzorował – 120 banków o aktywach równych 82% aktywów strefy euro. Nad mniejszymi instytucjami nadzór we współpracy z innymi instytucjami. Pośrednio i bezpośrednio nadzoruje 6,6 tys. Banków z państw strefy euro

Główny cel nadzorczy:

• zapewnienie bezpieczeństwa, stabilności europejskiego systemu bankowego i spójności nadzoru

• licencjonowanie banków, kontrola wzajemnego finansowania się banków, inwestycji banków, decydowanie o podwyższeniu rezerwy na wypadek turbulencji gospodarczych, sankcjonowanie banków

Rada ds. Nadzoru EBC

• przewodniczący – kadencja 5 lat, nieodnawialna

• wiceprzewodniczący

• czterej przedstawiciele EBC

• po jednym przedstawicielu właściwego organu krajowego z każdego państwa członkowskiego uczestniczącego w jednolitym mechanizmie nadzorczym

Komitet Sterujący:

• mniejszy skład wyłoniony z Rady ds. Nadzoru

• w jego skład wchodzi 8 członków Rady (przewodniczący, vice przewodniczący, jeden z 4 przedstawicieli EBC, 5 przedstawicieli krajowych nadzorców (przedstawicieli właściwego organu krajowego z każdego państwa członkowskiego), jednak Ci zmieniają się co roku, kadencja roczna, następuje rotacja wśród tych członków)

• wspiera Radę, przygotowuje posiedzenia

Szef (Przewodniczący) Rady Europejskiej:

• Herman Van Rompuy (1.12.2009 – 30.11.2014)

• Donald Tusk (1.12.2014 - … 2016)

WYKŁAD 6 – 09.12.2014

Organy nadzoru na szczeblu UE:

Nadzór mikroostrożnościowy	Nadzór makroostrożnościowy
European Supervisory Authorities (ESAs): European Banking Authority (EBA) European Insurance and Occupational Pensions Authorty (EIOPA) European Securities and Markets Authority (ESMA)	The European Systemic Risk Board (ESRB)
EBC (zgodnie z unią bankową) od jesieni 2014 r.	EBC (zgodnie z unią bankową) od jesieni 2014 r.

Pogrubione – bankowy

Polska a unia bankowa:

• Z definicji objęcie nadzorem EBC w Polsce będzie ograniczone do trzech największych banków (nadzór fragmentaryczny)

• Patrząc na strukturę własnościową polskiego sektora bankowego, zakres objęcia unią bankową będzie znacznie szerszy (70% banków jest w rękach inwestorów zagranicznych)

Ad. c) Rada ogólna:

• skład: prezes, wiceprezes zarządu EBC + prezesi NBC wszystkich krajów UE

• organ tymczasowy działający do momentu gdy wszystkie państwa UE wejdą do strefy euro

• kompetencje bardzo ograniczone o charakterze administracyjnym

EIW

• miał się przyczynić do realizacji warunków koniecznych do przejścia do III etapu UGW, w szczególności przez:

  1. wzmocnienie koordynacji polityki pieniężnej państw członkowskich w celu zapewnienia stabilności cen

  2. zapewnienie przygotowania koniecznego do wprowadzenia ESBC, prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej i przyjęcia jednej waluty podczas trzeciego etapu

  3. nadzorowanie rozwoju EBC

• w celu przygotowania trzeciego etapu wprowadzania UGiW, Europejski Instytut Walutowy:

  • przygotowuje dokumenty i procedury konieczne do prowadzenia jednolitej polityki pieniężne podczas trzeciego etapu

  • wspiera harmonizację, gdzie jest to konieczne, zasad i praktyk rządzących gromadzeniem, opracowywaniem i rozpowszechnianiem danych statystycznych w dziedzinach należących do jego kompetencji

  • przygotowuje zasady operacji, które będą podejmowane przez narodowe banki centralne w ramach ESBC

  • przyczynia się do sprawnego przebiegu płatności transgranicznych

  • nadzoruje techniczne przygotowanie banków wspólnej waluty

Pryncypia polityki pieniężnej NBC UE określone w TRAKTACIE Z MAASTRICHT:

• uznanie stabilności cen za podstawowy cel polityki pieniężnej

• zakaz finansowania wydatków publicznych, także deficytu budżetowego przez bank centralny

  • tutaj pojawia się problem, bo teraz EBC tej zasady nie respektuje wprowadzając niekonwencjonalne instrumenty polityki pieniężnej – naruszenie traktatu

• zapewnienie niezależności banku centralnego

Bank centralny powinien być bankiem niezależnym (!)

• krajem gdzie niezależność jest zachwiana– bank Anglii (niezależność między bankiem a rządem nie jest taka jaka powinna być)

Rodzaje niezależności banku centralnego:

• instytucjonalna

  • zakaz zatwierdzania, zawieszania, znoszenia i odraczania decyzji narodowych banków centralnych funkcjonujących w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych

• funkcjonalna

  • zdolność do samodzielnego kształtowania i realizacji polityki pieniężnej oraz wypełniania innych statutowych zadań

  • w tym celu ESBC został wyposażony w odpowiednie uprawnienia decyzyjne i operacyjne , m.in. w dziedzinie polityki emisyjnej, w dziedzinie kredytowej, a także w odniesieniu do polityki rezerw obowiązkowych

  • natomiast w zakresie polityki kursowej uprawnienia ESBC ograniczono do formy konsultacji. Prawo zawierania porozumień dotyczących kształtowania kursu euro wobec walut krajów spoza UE pozostawiono Radzie UE w stosunku do tych walut. Nie mogą one jednak naruszać podstawowego celu ESBC jakim jest utrzymanie stabilności cen

• personalna

  • świadczy o tym długość kadencji Prezesa BC oraz członków zarządu BC

  • prezes BC powinien mieć kadencję nie krótszą niż 5 lat (w NPB – 6 lat, 2 kadencje)

  • zasada niezależności personalnej ESBC realizuje się w długim okresie kadencji prezesów banków centralnych (wynoszącym minimum 5 lat) oraz członków Zarządu EBC (8lat)

  • zasadę wzmacnia ustawowe określenie sposobu powoływania i odwoływania członków Zarządu i EBC oraz NBC

• finansowa

  • zdolność narodowych banków centralnych do samodzielnego zaopatrywania się w środki finansowe niezbędne do prawidłowego wypełniania zadań w ramach ESBC

  • parlament, ani rząd nie mogą wywierać wpływu na finanse banku centralnego

Niezależność EBC:

• niezależność polityczna (sprzyja utrzymaniu stabilnych cen. Potwierdzają to liczne analizy teoretyczne i dowody empiryczne dotyczące niezależności banków centralnych)

• zasada niezależności EBC jest zapisana w aktach ustanawiających porządek instytucjonalny wspólnej polityki pieniężnej tj. w Traktacie i Statucie

• EBC i krajowe banki centralne oraz członkowie ich organów decyzyjnych nie mogą zwracać się instrukcje do instytucji i organów unijnych, rządów państw członkowskich UE i innych organów ani przyjmować od nich żadnych instrukcji

• instytucje oraz organy unijne oraz rządy państw członkowskich muszą przestrzegać tej zasady i nie próbować wywierać wpływu na organy decyzyjne EBC

• mechanizm finansowania EBC jest niezależny od unijnego. EBC ma własny budżet, a kapitał EBC jest subskrybowany i opłacany przez krajowe banki centralne strefy euro

• okres sprawowania urzędu przez członków Rady Prezesów jest długi, a członkowie Zarządy są mianowani tylko na jedną kadencję

• prezesi krajowych banków centralnych i członkowie Zarządu EBC są nieusuwalni

• kadencje prezesów krajowych banków centralnych trwa co najmniej pięć lat

• kadencje członków zarządu EBC trwają osiem lat bez możliwości ponownego mianowania

• odwołanie prezesów krajowych banków centralnych oraz członków zarządu EBC jest możliwe jedynie w przypadku niezdolności do wykonywania obowiązków lub poważnego uchybienia

• sądem właściwym do rozstrzygania wszelkich sporów w tym zakresie jest Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

• Eurosystem nie może udzielać kredytów organom unijnym ani krajowym instytucjom publicznym. jest to kolejne zabezpieczenie przed ewentualnymi naciskami ze strony organów administracji publicznej

• eurosystem jest niezależny w działaniu. EBC ma wszelkie instrumenty i kompetencje niezbędne do sprawnego prowadzenia polityki pieniężnej i samodzielnie decyduje, jak i kiedy ich użyć

• w zakresie niezbędnym dla realizacji zadań ESBC, a także w przypadkach określonych w konkretnych aktach prawnych Rady UE, EBC ma prawo uchwalać wiążące rozporządzenia

Pozostałe zasady działania EBC:

• przejrzystość (informacje na temat strategii, ocen, decyzji, procedur, w sposób otwarty, jasny i terminowy)

• wiarygodność (np. komunikaty)

• zdyscyplinowanie (wgląd do założeń i wykonania polityki pieniężnej)

• przewidywalność (ogłaszanie, np. założeń)

• odpowiedzialność demokratyczna – obowiązek rozliczania się przez bank centralny ze swoich działań, stanowi przeciwwagę dla jego niezależności

Niezależność a kontrola nad EBC:

• kontrolę sądową nad EBC w zakresie zgodności aktów EBC z prawem oraz ochrony jego praw pełni Trybunał Sprawiedliwości UE

• rozstrzyga on sprawy unormowane w Traktacie, treści niebędące w jego jurysdykcji rozstrzygają sądy krajowe

Kontrola EBC:

• rachunki EBC i KBC są kontrolowane przez niezależnych, zewnętrznych rewidentów, zarekomendowanych przez Radę Prezesów i zatwierdzonych przez Radę UE

• rewidenci mają uprawnienia do kontroli wszystkich ksiąg i rachunków EBC i KBC oraz do uzyskania pełnej informacji o ich transakcjach

• ESBC prowadzi także działalność publikacyjną z zakresu prowadzonej przez siebie działalności. Opracowuje analizy, informuje społeczeństwo poprzez oficjalne przemówienia i wywiady członków Zarządu i Rady Prezesów

• Niemiecki Federalny Trybunał Konstytucyjny rozpoczął w czerwcu 2013 r. bezprecedensową procedurę sprawdzenia legalności działań Europejskiego Banku Centralnego (EBC)

• jest to wynik uzasadnionych wątpliwości wobec legitymacji niestandardowych posunięć tego Banku podejmowanych w kryzysie strefy euro

• Europejski Bank Centralny stosował w okresie kryzysu (rozpoczętego w 2008 r.) zarówno działania określane jako standardowe (m.in. obniżał stopy procentowe), jak i niestandardowe

Obecna kontrola – dotyczy legalności działań EBC, ponieważ pojawiły się wątpliwości co do decyzji podejmowanych przez ten bank; pytaniem jest czy było uzasadnienie..

Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej EBC:

1. Program zakupu obligacji zabezpieczonych

   • Uruchomiony w 2009 i 2011 roku

   • Cel: dostarczenie płynności do sektora bankowego. EBC obniżył wymogi zabezpieczeń dla obligacji, umożliwiając odkupienie od banków w strefie euro wielu papierów dłużnych o wątpliwej wiarygodności albo zabezpieczonych obligacji zagrożonych niewypłacalnością państw członkowskich

   • EBC bezpośrednio pomagał bankom, a pośrednio stabilizował sytuację na rynku długu publicznego

2. Skup obligacji państw będących najmocniej dotkniętych kryzysem

   • Zainicjowany w 2010 r., zakończony w 2012r.

   • EBC zakupił obligacje na sumę 214 mld euro

   • FED skupił obligacje rządowe warte 2,4 biliona dolarów. Odsetki od nich stanowią część zysku FED. FED wpłacił z zysku do budżetu w 2013r. 77,7 miliardów dolarów

   • Jeśli NBP zechciałby skupić dług publiczny na skalę amerykańską (ok. 15% PKB), to aktywa NBP powiększyłyby się o obligacje warte 240 mld zł. Licząc ostrożnie, że dałyby one odsetki rzędu 2,5%, to po roku NBP zasiliłby budżet dodatkowymi 6 mld zł.

   • Cel: obniżenie rentowności obligacji (kosztów obsługi długu publicznego), ochrona państw przed bankructwem

   • EBC skupował m.in. obligacje Grecji, Włoch, Irlandii, Hiszpanii i Portugalii

3. Wdrożenie programu nisko-oprocentowanych, trzyletnich pożyczek dla sektora bankowego w strefie euro

   • Działanie zostało przeprowadzone dwukrotnie na przełomie 2011 i 2012 roku) na sumę ponad 1 bln euro

   • Cel: dostarczenie płynności do sektora finansowego, a także pobudzenie akcji kredytowej banków wobec realnej gospodarki.

   • Cel zakamuflowany: EBC liczył, że banki wykorzystają część pożyczki do nabycia obligacji państwowych, finansując dług publiczny

4. Sierpień 2012 – Prezes EBC zapowiedział możliwość nieograniczonego skupu obligacji państw członkowskich na rynku wtórnym

   • Podejmowanie w sytuacji nadmiernego podwyższenia rentowności obligacji i pod określonymi warunkami politycznymi, które byłoby ustalane w porozumieniu z Europejskim Mechanizmem Stabilności

   • Cel: ograniczanie kosztów obsługi zadłużenia i obniżenie ryzyka bankructwa państw w strefie euro

5. W 2013 roku dyskutowane były kolejne niestandardowe działania EBC

   • Dotyczyły one m.in. dalszego obniżenia stóp procentowych, w tym wprowadzenia tzw. ujemnych stóp (pobieranie opłat za depozyty bankowe), aby deponenci skierowali oszczędności do realnej gospodarki

   • Myślano także o kolejnym wprowadzeniu programu skupu obligacji zabezpieczonych, jednak tym razem na znacznie większą skalę

Zmiana ustawy o NBP – propozycje

• Kierunek zmian

  • Możliwość skupu skarbowych papierów wartościowych

  • Zwiększanie kompetencji władz państwowych w systemie pieniężnym

WNIOSEK:

• EBC znacząco zwiększył zakres władzy w strefie euro, przekroczył swój mandat, a nawet naruszył zapisy traktatowe określające jego kompetencje

• EBC nie może ratować przed bankructwem zagrożonych państw, ani nie wolno mu pełnić w strefie euro funkcji pożyczkodawcy ostatniej instancji

• Suma bilansowa EBC w kryzysie systematycznie wzrasta i sięga już 3 bln euro, co stanowi ok. 30% PKB w unii walutowej (w USA bilans FED wynosi ok. 20 % PKB)

• Przejawem działań wzmacniających formalne uprawnienia Banku jest tzw. Unia bankowa. Oprócz tego wzrasta władza EBC wynikająca nie z formalnych regulacji, a z praktyki działania w sytuacji kryzysowej

• Wykorzystanie instrumentów niestandardowych wywołuje ryzyko inflacji w długim terminie

• Krytyka działań EBC przez Niemiecki Bank Centralny i Federalny Trybunał Konstytucyjny z Karlsruhe

PYTANIE DO ZASTANOWIENIA:

Czy wyjątkowość kryzysu uzasadnia przekroczenie mandatu EBC i jego kreatywną interpretację przepisów Traktatu?

WYKŁAD 7 – 16.12.2014

I. BANK ANGLII

• Utworzony w 1694 r.

• Początkowe funkcje: bankier Rządu, zarządzanie długiem publicznym

• Następnie poszerzenie o: funkcja emisyjna, funkcja banku banków

• W ramach funkcji banku banków – pożyczkodawca ostatniej szansy w czasie licznych kryzysów

• 1931 – odejście od systemu waluty złotej. Rezerwy złota i dewiz przekazano do ministerstwa Skarbu. Bank Anglii zarządza rezerwami wg wytycznych Ministerstwa

• 1946 r. – nacjonalizacja banku Anglii. Organ doradczy Ministerstwa Skarbu. Zarządzający długiem publicznym

• Po II wojnie – BA całkowicie zależny od rządu (cel i instrumenty polityki pieniężnej określał Rząd)

• 1997 r. – uzyskanie niezależności operacyjnej (cel inflacyjny określał jednak Rząd)

• 1998 r. – Ustawa o Banku Anglii – nowa pozycja BA w sprawach decyzyjnych dotyczących polityki pieniężnej

Funkcje banku:

• główna władza monetarna

• bank państwa

• nadzór nad stabilnością finansową kraju

Obszary działalności banku Anglii:

• analiza monetarna i statystyczna

• rynki (operacje związane z realizacją polityki pieniężnej)

• stabilność finansowa (identyfikacja źródeł niestabilności, obserwacje ewolucji, globalnego rynku finansowego, raporty o stabilności finansowej) - dbałość o stabilność finansową, obserwacje ewolucji, globalnego rynku finansowego, raporty o stabilności finansowej

• usługi bankowe (płatności i rozliczenia) - dbałość o właściwą organizację oraz sprawność działania systemu płatności i rozliczeń

Organy decyzyjne banku Anglii:

• komisja dyrektorów, komitet dyrektorów niewykonawczych

• komitet polityki pieniężnej

• komitet audytu, komitet polityki ryzyka

Komisja dyrektorów – skład I zadania:

• Skład:

  • Prezes – mianowany przez Królową na 5 lat

  • Dwóch wiceprezesów – mianowani przez Królową na 5 lat

  • 16 Dyrektorów – 3 lata kadencji

• Zadania

  • Prowadzenie bieżących spraw Banku, w szczególności ustalenie celów tej instytucji oraz strategii ich realizacji. Brak kompetencji w zakresie określania polityki pieniężnej. Działalność Komisji podlega kontroli i ocenie dokonywanej przez instytucję zewnętrzną

Komitet dyrektorów nie wykonawczych:

• Skład

  • Przewodniczący mianowany przez Kanclerza Skarbu

  • Wszyscy dyrektorzy niewykonawczy

• Zadania

  • Nadzoruje Bank Anglii w zakresie wykonania nałożonych na niego obowiązków, dokonuje przeglądu procedur polityki pieniężnej, nadzoruje działalność kontroli wewnętrznej, przedstawia finansowy raport roczny BA kanclerzowi Skarbu

Komitet polityki pieniężnej

• Skład

  • Prezes, vice prezesi, 2 dyrektorów wykonawczych, 4 członków mianowanych przez kanclerza skarbu

• Zadania

  • Określa politykę pieniężną zgodnie z celem ustalonym przez Ministerstwo Skarbu

  • Komitet odbywa posiedzenia przynajmniej raz w miesiącu, przy udziale ministra skarbu, ale bez prawa głosowania, kwotorium wynosi 6 osób, przy czym dwiema z nich muszą być albo Prezesi i Wiceprezes Banku, albo obaj Wiceprezesi

Cel polityki gospodarczej i pieniężnej:

• Polityka rządu nastawiona jest na osiąganie wysokiego i stabilnego poziomu wzrostu gospodarczego oraz zatrudnienia

• Stabilność cen, jako cel polityki pieniężnej (2%), jest warunkiem wstępnym ich osiągnięcia

• Wniosek: za duża zależność BA od rządu (niezależność operacyjna, cel określa rząd)

• Pozostałe banki centralne UE są bardziej niezależne

Instrumenty polityki pieniężnej:

• rezerwa obowiązkowa

  • wprowadzona od 01.06.1998r.

  • od depozytów pow. 500 mln funtów

  • stopa rezerwy 0,15%

  • nieoprocentowane

  • rodzaj podatku

• stopy procentowe

  • oficjalna stopa repo

  • banki rozliczeniowe mają rachunki w BA

  • pozostałe banki w bankach rozliczeniowych

• operacje otwartego rynku

  • operacje repo (raz w tygodniu odsprzedaż po 2 tygodnie), oficjalna stopa procentowa repo

  • papiery wartościowe: obligacje skarbowe, weksle, papiery dłużne banków i władz lokalnych…

  • operacje bezwarunkowe

  • podmioty uczestniczące w OOR, banki, firmy inwestycyjne, towarzystwa emerytalne

II. BANK NIEMIEC (DEUTSCHE BUNDESBANK)

• 1957 r. – rozpoczęcie działalności

• Od 1999 członek Eurosystemu

• Zatrudnia 10.000 osób

• Posiada 9 biur regionalnych i 41 oddziałów

• Obszary działalności: stabilność walutowa w strefie euro, stabilność systemu finansowego, stabilność systemu bankowego, bezpieczeństwo płatności

• Przez to, że jest członkiem strefy euro odpadła mu funkcja – kreacja polityki pieniężnej, funkcja emisyjna

• Bank centralny Niemiec oo 2001 roku był odpowiedzialny za emisję pieniądza i politykę pieniężną w Niemczech. Wraz z wprowadzeniem waluty euro przekazał swoją niezależność Europejskiemu Bankowi centralnemu (Rada Banku Centralnego – do momentu wejścia do strefy euro)

Rada Banku centralnego – organ polityki pieniężnej do czasu wejścia do strefy euro:

• Skład

  • Dyrektorium, w skład którego wchodził prezes, wiceprezes i sześciu członków. Byli oni proponowani przez rząd niemiecki

  • Dziewięciu prezesów Krajowych Banków centralnych, proponowani przez radę federalną

  • Dyrektorium było organem wykonawczym Bundesbanku, podczas gdy wszystkie decyzje dotyczące polityki pieniężnej były podejmowane przez Radę Banku Centralnego

Zarząd – Kadencja 8 lat, nie krócej niż 5 lat:

• Kieruje i zarządza Bundesbankiem

• Składa się z prezesa, wiceprezesa i czterech członków

• Prezesa, wiceprezesa i 1 członka nominuje rząd federalny

• Pozostałych 3 członków mianuje Rada federalna w porozumieniu z rządem federalnym

BANK REZERWY FEDERALNEJ (1914r.)

SRF – struktura (szczebel federalny i regionalny)

• Rada Gubernatorów

• Federalny Komitet OOR

• 12 banków regionalnych SRF

• Banki członkoweskie

Struktura SRF

100% udziałów Kontrola

Rada Gubernatorów:

• Jest agencją rządu federalnego i składa się z 7 osób powołanych przez prezydenta USA i zatwierdzanych przez Senat

• Rada nie musi przedstawiać swych decyzji do zatwierdzenia przez prezydenta czy rząd

• Kadencja członka Rady wynosi 14 lat. Obowiązuje zasada, że co dwa lata wygasa kadencja jednego członka (rotacja). Jest to kadencja nieodnawialna

• Na czele rady stoi prezes FED (od 2006 r. Ban Bernake, obecnie Janet Yellen) i v-ce prezes (kadencja 4 lata, mogą być ponownie wybrani, póki nie skończy się pełna kadencja)

• Zarabia 202.700 USD rocznie, mniej niż prezes NBP (700 tys. Zł. Rocznie)

• Radę monitoruje Kongres USA

Uprawnienia Rady Gubernatorów:

• Kształtowanie…

Banki regionalne:

• Publiczno-prawne, w formie SA, akcjonariat to banki komercyjne z okręgu banku regionalnego

• Realizują na obszarze swego działania politykę pieniężną określoną przez Radę

• Spełniają inne wyznaczone im obowiązki

• Podlegają nadzorowi Rady

• Rada zatwierdza budżety roczne banków regionalnych

• Siedziby banków regionalnych: Boston, Nowy Jork, Filadelfia, Cleveland, Richmond, Atlanta, Chicago, Saint Louis, Minneapolis, Kansas City, Dallas, San Francisco

• Banki Regionalne podlegają nadzorowi kongresu

• Każdy ma swoją radę liczącą 9 dyrektorów

• Skład rady powinien odzwierciedlać dla danego okręgu interesy rolnictwa, przemysłu, bankowości i handlu

• Przeprowadzają operacje z bankami okręgu

• Sprawują bieżący nadzór nad bankami z okręgu

• Emitują i wycofują banknoty i bilon z obiegu

• Zatwierdzają fuzje i udzielają bankom kredytów

• Prace analityczne na potrzeby prowadzonej polityki pieniężnej

Bank regionalny w Nowym Jorku

• Skupia najwięcej aktywów SRF (ok. 25%)

• Korzystając ze struktur tego banku, SRF przeprowadza operacje otwartego rynku oraz interwencje na rynku walutowym

• Jako jedyny jest bankiem członkowskim Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei

• Zgromadzone są w nim depozyty złota złożone przez banki centralne innych krajów

Federalny komitet operacji otwartego rynku:

• Skład

  • 7 członków Rady Gubernatorów SRF oraz 5 z dwunastu prezesów Banków Regionalnych SRF

  • Prezes Banku Rezerw Federalnych w Nowym Jorku jest stałym członkiem Komitetu, natomiast pozostali prezesi pełnią w nim swe funkcje przez rok na zasadzie rotacji

  • Na czele Komitetu stoi prezes Rady Gubernatorów SRF

• Zadania

  • Określa kierunek polityki pieniężnej

Banki członkowskie

• Banki krajowe (zgoda rządu federalnego, członkowie SRF z mocy prawa)

• Banki stanowe (banki członkowskie SRF i banki poza SRF, brak obowiązku przynależności do SRF)

Funkcje FED:

• Kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej

• Nadzór bankowy

• Utrzymanie stabilności finansowej i ograniczanie ryzyka systemowego

Pozostałe funkcje FED:

• Zapewnienie obsługi finansowej instytucja depozytowych, rządu oraz sprawnego systemu płatniczego

• Instytucje depozytowe to: banki komercyjne, stowarzyszenia oszczędnościowo-pożyczkowe, banki oszczędnościowe, unie kredytowe

• Wymienione instytucje prowadzą działalność depozytowo-kredytową

Cel polityki pieniężnej FED:

• Efektywne wspieranie pełnego zatrudnienia, stabilnych cen oraz umiarkowanych długoterminowych stóp procentowych

• Stabilne ceny są traktowane jako warunek trwałego wysokiego wzrostu gospodarczego, sprzyjającego wzrostowi zatrudnienia

• Stabilność cen warunkuje także efektywną alokację zasobów w gospodarce, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poziomu życia

• Sprzyja zwiększaniu oszczędności i inwestycji

• Dzięki zmniejszeniu niepewności przedsiębiorstwa mogą efektywniej wykorzystać swoje zasoby, podjąć działania innowacyjne i zwiększyć wydajność pracy

Cel polityki pieniężnej ESBC a cel FED:

• Jasny cel ESBC, priorytet zachowania stabilności cen

• FED – stabilność cen, wzrost gospodarczy, kolejność niejasna

Instrumenty polityki pieniężnej:

• Operacje otwartego rynku

  • Federalny Komitet Operacji Otwartego Rynku

  • Transakcje z odkupem (repo, reverse repo) i definitywne (bezwarunkowe)

  • Najczęściej operacje jednodniowe i 14-dniowe

• Stopy procentowe

  • Rada Gubernatorów

  • Dla terminów overnight

  • Kredyt pierwszorzędny, drugorzędny (wyżej oprocentowane, dodatkowe warunki uzyskania), sezonowy

• Rezerwy obowiązkowe

  • Rada Gubernatorów

  • Odprowadzają je wszystkie banki (członkowie i nie SRF)

  • Stopy zróżnicowane w zależności od wartości podstawy ich naliczania

FED a nadzór bankowy:

• Doświadczenia: 1929r. – upadło 40% banków, koniec lat 80, kryzys finansowy XXI w.

• Rada Gubernatorów – nadzór nad bankami stanowymi, będącymi członkami SRF

• Urząd Kontroli Pieniężnej – nadzór nad bankami krajowymi

• Federalna korporacja Ubezpieczenia Depozytów – nadzoruje banki niebędące członkami SRF. Działa od 1934 r. gwarantuje depozyty do 100 tys. dolarów

WYKŁAD 8 – 13.01.2015

POLITYKA PIENIĘŻNA

Polityka finansowa:

• polityka monetarna

  • podmiot odpowiedzialny: bank centralny

  • cel: regulowanie podaży pieniądza, utrzymywanie stopy inflacji na pożądanym poziomie

  • rodzaje polityki pieniężnej:

    • ekspansywna

    • restrykcyjna

• polityka fiskalna

  • podmiot odpowiedzialny: rząd

  • może być stymulacyjna (cel: wzrost konsumpcji i inwestycji, efekt: rośnie deficyt budżetowy) lub restrykcyjna (sytuacja odwrotna)

Rodzaje polityki pieniężnej:

• RESTRYKCYJNA – polityka trudnego pieniądza

  • efekt:

    • ograniczenie podaży pieniądza

    • ograniczenie inflacji

    • osłabienie wzrostu gospodarczego

    • wzrost bezrobocia

    • zmniejszenie płynności banków

• EKSPANSYWNA – polityka taniego pieniądza

  • efekt:

    • zwiększenie podaży pieniądza

    • wzrost inflacji

    • pobudzenie wzrostu gospodarczego

    • ograniczenie bezrobocia

    • zwiększenie płynności banków

Skuteczność polityki pieniężnej – determinanty:

• spójność z polityką fiskalną

• cele:

  • jasno określone

  • mierzalne

  • kontrolowane przez bank centralny

• charakter polityki pieniężnej: długookresowy i konsekwentny

• bieżący monitoring jej realizacji

Etapy prowadzonej polityki pieniężnej:

• kształtowanie polityki pieniężnej

  • identyfikacja i analiza warunków prowadzenia polityki pieniężnej

  • określenie celów polityki pieniężnej

  • wybór sposobów i narzędzi realizacji celów polityki pieniężnej

  • określenie sposobów monitoringu realizacji założeń polityki pieniężnej i reagowania na odchylenia

• realizacja polityki pieniężnej

  • zarząd NBP

  • wybór i stosowanie instrumentów polityki pieniężnej

Cele polityki pieniężnej:

1. cel strategiczny

2. cele pośrednie

3. cele operacyjne

ad. 1. Strategiczny cel (finalny) polityki pieniężnej – cel inflacyjny (cel bezpośredni)

• reakcja banku centralnego na wyjście stopy wzrostu cen z założonych granic

• banki centralne, przez stabilność cen rozumieją inflację na tyle niską, aby nie wywierała ona negatywnego wpływu na inwestycje, oszczędności i inne ważne decyzje podejmowane przez uczestników życia gospodarczego

• stosując odpowiednie narzędzia polityki pieniężnej i bodźce pozwala skutecznie kontrolować zjawiska pieniężne

• cel kosztowny dla gospodarki

(!)Bank centralny nie ma bezpośredniej kontroli nad inflacją, ponieważ nie może bezpośrednio i wprost zakazać podmiotom prywatnym np. podnoszenia cen, nie może wpływać na wysokość wzrostu cen.

Bank centralny ma jedynie narzędzia wpływu pośredniego, ponieważ w długim okresie stopa inflacji zależy od tempa wzrostu podaży pieniądza (którą bank centralny kontroluje) w do wzrostu popytu na pieniądz, o którym decydują podmioty prywatne

Korzyści przyjmowania CPI (inflacji) za główny cel polityki pieniężnej

• ułatwia identyfikację zmian relacji między nimi

• zapewnia efektywność wykorzystanych zasobów

  • wiara w utrzymanie stabilności cen sprawia, że podmioty kierują swoje oszczędności na cele najbardziej intratne zamiast zabezpieczać się przed inflacją

• ułatwia utrzymanie stabilności społecznej i finansowej

• brak żądań premii za ryzyko inflacji

  • pieniądz dla inwestora staje się tańszy

• cel jednoznaczny, czytelny, mierzalny, wygodny dla banku centralnego

Polityka pieniężna EBC – cel główny:

• Utrzymanie stabilności cen. W traktacie z Maastricht zapisano, że głównym celem EBC jest utrzymanie stabilności cen, ale nie podano definicji tego pojęcia

• W październiku 1998 r. Rada Prezesów EBC ogłosiła następującą definicję liczbową stabilności cen: „roczny wzrost zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (HICP) dla strefy Euro poniżej 2%”. Rada uściśliła tę definicję dodając, że stabilność cen „należy utrzymać w średnim okresie”. Rada prezesów dąży zatem do utrzymania inflacji na poziomie poniżej, ale blisko 2% w średnim okresie

• Wspieranie celów gospodarczych Eurostystemu (bez uszczerbku dla stabilności cen)

Przesłanki wyboru celu inflacyjnego:

1. Dziesięcioletnie doświadczenia i wielka liczba opracowań ekonomicznych, s z których wynika, że właśnie przez zapewnienie stale stabilnych cen polityka pieniężna może najskuteczniej przyczynić się do poprawy perspektyw gospodarczych i podniesienia standardu życia obywateli

2. Zarówno teoria, jak i praktyka wykazują, że polityka pieniężna faktycznie jest zdolna oddziaływać tylko na poziom cen w gospodarce, a zatem zapewnienie ich stabilności może być jedynym realnym celem wspólnej polityki pieniężnej w perspektywie średniookresowej.

Przykładowe banki centralne i kraje realizujące cel inflacyjny – CIVETS:

Kolumbia	Utrzymanie niskiej stabilnej inflacji oraz wspieranie długookresowego wzrostu gospodarczego i popieranie popytu wewnętrznego. Bank centralny stosując miarę inflacji wykorzystuje wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych – CPI. Długoterminowy cel inflacyjny w przedziale 2% do 4%
Indonezja	Osiągnięcie i utrzymanie stabilności indonezyjskiej rupii, która definiowana jest stabilność cen towarów i usług. Cel inflacyjny: ustanawiany jest przez rząd oraz ma charakter średnioterminowy, od 2013 r. ustalany na okres trzech lat. Na lata 2012 – 2014, stopa 4,5% (+/- 1 p.p.)
Wietnam	Bank centralny zależny od rządu. Polityka monetarna podlega wytycznym rządu. Cel: zapewnienie stabilności waluty krajowej, wyznaczanej poprzez stopę inflacji oraz stabilizacja gospodarki w skali makroekonomicznej. Zgromadzanie narodowe wyznacza roczne stopy inflacji, mierzonej za pomocą wskaźnika CPI)
Egipt	Od 2003 roku stabilność cen, BC ma osiągać w perspektywie średnioterminowej niską stopę inflacji, co jest niezbędne dla utrzymania wysokiej stopy inwestycji i wzrostu gospodarczego, rząd zobligowany do utrzymania dyscypliny fiskalnej, co ułatwia realizację celu inflacyjnego
Turcja	Zapewnienie stabilności cen, co wspiera wzrost gospodarczy. Stabilność cen jest mierzona stopą inflacji, która dla okresu 2012 – 2014 ma wynieść 5%
Republika Południowej Afryki	Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego, co pozwala stworzyć stabilny system finansowy i przyspiesza rozwój gospodarczy

FED – cel polityki pieniężnej:

• Dynamika cen konsumpcyjnych

• Nie wskazuje określonego poziomu inflacji

Plusy wyższej stopy inflacji:

• Zwiększona skłonność do konsumpcji

• Spadek realnych stóp procentowych

• Stopy banku centralnego byłyby wyższe, co zwiększa możliwość reakcji banku centralnego na spowolnienie

Minusy wyższej stopy inflacji:

• Wyższa inflacja jest mniej przewidywalna, a co za tym idzie na wyższym poziomie trudno ją ustabilizować - im wyższa stopa inflacji tym trudniej ją ustabilizować

• Redystrybucja dochodów związana z inflacją,, zarówno w układzie krajowym (ceny vs. płace, dług vs. oszczędności) jak i zagranicznym (zmiany poziomów realnych kursów walutowych), utrudnia optymalną alokację zasobów w gospodarce

• Spadek realnej wartości zgromadzonych oszczędności, chociażby tych w systemach emerytalnych w systemie kapitałowym ma negatywny wpływ na poziom życia emerytów (jak i obywateli), a co za tym idzie wpływa na popyt konsumpcyjny

WYKŁAD 9 – .01.2015

PRZEJRZEĆ: schemat organizacyjny NBP, założenia PP – poczytać(!)