UDAR MÓZGU

DEFINICJA

Ogniskowe lub globalne zaburzenia czynności mózgu o patofizjologii naczyniowej, które występują nagle i utrzymują się dłużej niż 24 godziny. To szybko rozwijające się zaburzenia ogniskowe funkcji mózgu, które są wywołane uszkodzeniem naczyniowym.

PRZYCZYNY

Najczęstszą przyczyną udaru mózgu jest miażdżycowe zwężenie naczynia.

• niedostateczne wypełnienie naczynia krwią

• zwężenie lub zamknięcie naczynia mózgowego doprowadzającego krew do mózgu,

• zagęszczenie krwi powodujące spowolnienie przepływu krwi,

• rozerwanie naczynia mózgowego (krwotok mózgowy lub podpajeczynówkowy, nadciśnienie).

OBJAWY

Objawy udaru mózgu są rozmaite, nie zawsze swoiste. Zależą po pierwsze, od odmiany choroby, po drugie, w dużym stopniu od lokalizacji i rozmiarów uszkodzeń. I chociaż symptomy i przebieg bywają zróżnicowane istnieją oznaki typowe, charakterystyczne dla większości przypadków.

Ogólne objawy udaru mózgu

• Porażenie oznacza ograniczenie (niedowład) albo całkowity zanik (paraliż) sprawności jakiejś części ciała lub układu narządów. Porażenie połowicze w udarze mózgu dotyka połowy ciała leżącej po przeciwnej stronie ciała, niż uszkodzona część mózgu. Gdy apopleksja dotyka lewej półkuli porażona zostaje prawa połowa ciała.

• niedowład lub porażenie mięśni twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała

• "znieczulenie" twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała

• zaburzenia mowy, z trudnościami w zrozumieniu słów oraz w wypowiadaniu się

• zaburzenia widzenia w jednym lub obu oczach

• Zaburzenia chodzenia z utratą równowagi i zawrotami głowy

• nagły, bardzo silny ból głowy, inny niż bóle głowy, które występowały uprzednio.

CZYNNIKI RYZYKA WYSTĄPIENIA UDARU :

• nadciśnienie tętnicze,

• choroby serca, szczególnie te, które przebiegają z zaburzeniami rytmu - zespół MAS(napadowe występowanie bloku przewodzenia przedsionkowo-komorowego z towarzyszącymi objawami, najczęściej w postaci omdlenia lub utraty przytomności)

• migotanie przedsionków oraz kardiomiopatia przerostowa(idiopatyczne przerostowe zwężenie podaortalne)

• hipercholesterolemia(podwyższone powyżej normy stężenie cholesterolu w osoczu krwi)

• cukrzyca,

• otyłość,

• nikotynizm,

• wiek, płeć (mężczyźni chorują częściej),

PODZIAŁ UDARU

UDAR NIEDOKRWIENNY ( 85 % )

Udar niedokrwienny mózgu jest wywołany zamknięciem lub zwężeniem światła naczyń wewnątrzmózgowych albo doprowadzających krew do mózgu lub występuje wskutek zaburzeń hemodynamicznych powodujących spowolnienie przepływu mózgowego. Prowadzi to do zaburzenia utlenowania oraz odżywiania komórek nerwowych mózgu a w następstwie do ich obumarcia. Obszar niedokrwienia zależy od wielkości zablokowanego naczynia.

Ze względu na dynamikę i czas trwania objawów udar niedokrwienny dzieli się na:

• Przejściowy-w którym objawy wycofują się całkowicie po kilku minutach lub godzinach

• Odwracalny-w którym objawy ustępują stopniowo w ciągu tygodnia

• Dokonany-o typowym wielotygodniowym przebiegu

• Postępujący-w którym objawy stopniowo narastają

UDAR NIEZATOROWY ( ZAKRZEP)

W zmienionej chorobowo tętnicy mózgowej może utworzyć się zakrzep i przepływ krwi ustaje. Jeśli w danym obszarze mózgu jest dosyć naczyń obocznych (przez które krew będzie podążać okrężną drogą do celu), zatkanie jednej tętnicy nie spowoduje żadnych dolegliwości, zakrzep zostanie ominięty. W przeciwnym razie dojdzie do zawału mózgu, pozbawiona krwi tkanka obumrze.

UDAR ZATOROWY

Inny mechanizm blokowania naczynia w mózgu polega na osadzaniu się czopu zatorowego, powstałego w całkiem innej części organizmu, poza mózgiem. Często czop podąża od serca, ale niekiedy także z różnych tętnic objętych stwardnieniem. Inaczej niż zakrzep, nie osadza się trwale na ścianie naczynia, lecz jest popychany przez strumień krwi i wędruje po całym ustroju. Gdy utkwi w zbyt ciasnej tętnicy mózgowej, krew przestaje przez nią płynąć. Najczęściej zdarza się tak w obszarze zaopatrywanym przez środkową tętnicę mózgową.

UDAR KRWOTOCZNY ( 15 % )

Udary krwotoczne powstają wskutek rozerwania loży naczyniowej i wylewu krwi do tkanki nerwowej dokonując destrukcji tej tkanki. Nie są one jednak jednorodne, toteż zwykle wyróżniamy wśród nich krwiaki śródmózgowe oraz krwotoki podpajęczynówkowe.

KRWIAKI ŚRÓDMÓZGOWE

Pęknięcia perforatorów, czyli drobnych naczyń krwionośnych kierujących się w głąb mózgowia, powoduje pierwszy rodzaj udarów krwotocznych, czyli krwiaki śródmózgowe. Istotą krwawienia śródmózgowego jest uszkodzenie jąder podstawnych oraz torebki wewnętrznej

3 POSTACIE KRWOTOKU MÓZGOWEGO

• OSTRA - Zazwyczaj rozpoczyna się bez objawów zwiastujących. Nagle dochodzi do utraty przytomności, porażenia połowiczego, zwrotu gałek ocznych w kierunku ogniska krwotocznego. Bardzo szybko narasta niedomoga pnia mózgu, a wraz z nią zaburzenia przytomności, którym towarzyszy „burza wegetatywna" (wahania tętna, ciśnienia tętniczego, zaburzenia pniowe oddechu i temperatury),zaburzenia motoryki, patologiczna motoryka gałek ocznych i źrenic. Niestety, prawie zawsze kończy się zgonem, który następuje po kilku godzinach, rzadziej po kilku dniach.

• PODOSTRA - Postać podostra występuje w ok. 30% przypadków. Objawy pojawiają się również nagle - silny ból głowy, wymioty, deficyt neurologiczny. Przebieg jednak nie jest tak burzliwy, jak w postaci ostrej. Zespół wzmożenia ciśnienia śródczaszkowego nie zawsze doprowadza do głębokiej niedomogi pniowej. Po kilku dniach pozornej poprawy nagle może nastąpić pogorszenie. Narastają objawy ciasnoty śródczaszkowej. Pogłębia się niedomoga pniowa. W tej postaci zgon następuje w ciągu kilku dni od chwili zachorowania.

• PRZEWLEKŁA - Klinicznie postać tę można nierzadko pomylić z udarem niedokrwiennym. Płyn mózgowo-rdzeniowy jest często wodojasny, gdyż nie dochodzi do przebicia krwi do przestrzeni płynowych. Zespół wzmożenia ciśnienia śródczaszkowego przebiega łagodnie. Ta postać krwotoku występuje u 20-30% chorych z krwotokami mózgowymi. Większość pacjentów przeżywa, a część z nich może wrócić do pracy zawodowej

KRWOTOK PODPAJĘCZYNÓWKOWY

Polega na wynaczynieniu krwi do przestrzeni podpajęczynówkowej, zawartej pomiędzy pajęczynówką a oponą miękką.

Stan chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym można cenić za pomocą pięciostopniowej skali Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa

I. Lekki ból głowy, niewielka sztywność karku

II. Średni lub bardzo silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe, mogą być niedowłady nerwów czaszkowych (głównie gałkowych)

III. Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i jakościowe świadomości, zaznaczone objawy ogniskowe

IV. Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), wyraźny niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych

V. Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa

OBRZĘK

Analizując udar krwotoczny, obserwujemy powstanie obrzęku naczyniopochodnego. Obrzęk ten powstaje w wyniku zniszczenia naczyń krwionośnych i bariery krew-mózg. W wyniku tego jony osmotycznie czynne, między innymi sód i chlor, przepływają do przestrzeni międzykomórkowej pociągając za sobą wodę. Udarowi niedokrwiennemu natomiast towarzyszy, właściwy dla niego, obrzęk cytotoksyczny. Istotą tego obrzęku jest niewydolność pompy sodowo-potasowej.

LECZENIE

I OKRES PIELĘGNACJI

1. profilaktyka przeciw odleżynom

B) profilaktyka przeciw przykurczom

3. profilaktyka przeciw powikłaniom płucnym

4. profilaktyka przeciw powikłaniom ukł. moczowego

5. profilaktyka przeciw powikłaniom krążeniowym

II Okres regeneracyjno-kompensacyjny

1. Ćwiczenia bierne

2. Pionizacja czynna i bierna

3. Ćwiczenia bierne wspomagane i samowspomagane ( w zależności od siły mięśniowej zbadanej testem Lovetta)

4. Ćwiczenia w odciążeniu

5. Ćwiczenia na materacach (przetaczanie się, obroty, czworakowanie)

6. Nauka chodu

7. Nauka jazdy wózkiem- jeżeli pacjent nie chodzi

8. Psychoterapia

9. PNF (usprawnianie za pomocą wzorców ruchowych)

10. Zaopatrzenie ortopedyczne

III Okres przewlekły

1. Ćwiczenia ogólnousprawniające

2. Ćwiczenia czynne, czynne z oporem

3. Ćwiczenia wolne

4. Doskonalenie chodu

5. Doskonalenie czynności kończyn górnych

6. Doskonalenie sprawności manualnej rąk

7. Terapia zajęciowa

8. Muzykoterapia

9. Ćwiczeni mowy czyli logopedia

10. Zaopatrzenie ortopedyczne