Błonnik pokarmowy: węglowodany oporne na działanie enzymów trawiennych człowieka, wśród których wyróżnia się:- częściowo przyswajalne: w znacznym stopniu degradowane przez drobnoustroje w jelitach, m.in. do kwasów organicznych wchłanianych i metabolizowanych w organizmie (pektyny, hemicelulozy, rafinoza) - nieprzyswajalne (włókno surowe): oporne na działanie enzymów trawiennych oraz drobnoustrojów i wydalane z kałem (celuloza, lignina)Błonnik pokarmowy - budowa  celuloza: składnik balastowy z uwagi na minimalną strawnośd. Nie jest przyswajana przez ustrój człowieka, lecz przez niższe ustroje typu bakterie, pleśnie, grzyby  hemicelulozy: złożone z cukrów prostych (tesyloza, arabinoza, galaktoza, mannoza, kwas glukouronowy); są rozkładane przez mikroflorę jelit, produkty jej rozpadu są wchłaniane w przewodzie pokarmowym człowieka  lignina: związek kompleksowy o charakterze aromatycznym; częściowo ulega procesowi trawienia Funkcje błonnika pokarmowego  dostarcza substratu energetycznego dla mikroorganizmów, stymulując ich wzrost  wpływa korzystnie na profil flory bakteryjnej w jelicie, obniżając ilośd bakterii beztlenowych w stosunku do tlenowych  wydatnie zwiększa ilośd witaminy K oraz witamin grupy B (tiaminy, ryboflawiny, niacyny) w kale  posiada własności higroskopijne powodujące znaczne wiązanie wody przez poszczególne frakcje błonnika, co istotnie przyczynia się do zwiększenia objętości mas kałowych  pobudza (głównie celuloza i ligniny) perystaltykę jelit, skracając czas pasażu jelitowego. Wzrost ilości mas kałowych i pobudzenie motoryki jelit powoduje rozluźnienie stolca, łatwiejszą i częstszą defekację  rozpuszczalne frakcje błonnika wpływają na strukturę i aktywnośd enzymatyczna jelit. Pod ich wpływem zmniejsza się w jelicie czczym ilośd i wysokośd kosmków oraz wzrasta głębokośd krypt. Wzrasta szybkośd rozmnażania się komórek nabłonka  kwas masłowy, powstający w wyniku rozkładu bakteryjnego błonnika, zapobiega złośliwej transformacji komórek błony śluzowej  ligniny i pektyny tworzą związki kompleksowe z kwasami żółciowymi (wiążą do 40% kwasów żółciowych) i sterolami, nie ulegające wchłanianiu  błonnik tworzy wiązania wodorowe z lipidami pokarmu i żółci

 działa detoksykacyjnie „rozcieoczając” (większa objętośd mas kałowych) substancje toksyczne, potencjalne karcinogeny i toksyny oraz skracając ich czas kontaktu ze ścianą jelita. Wiąże również niektóre trucizny, metale ciężkie (szczególnie pektyny warzyw), radioaktywny Sr90, toksyny bakteryjne, mykotoksyny, niektóre leki  pektyny tworzą z glukozą w roztworze wodnym bardzo lepki żel, zmniejszając szybkośd przechodzenia treści żołądka i wolniejszy pasaż jelitowy. Powoduje to opóźnienie wchłaniania węglowodanów w jelicie cienkim i zmniejszenie poposiłkowego stężenia glukozy we krwi, zmniejszając sekrecję insuliny. Utrudnienie wchłaniania węglowodanów zmienia mechanizm sekrecji hormonów jelitowych i trzustkowych, wzmagając metabolizm glukozy w wątrobie

Witamina D

Kalcyferol (D1) – występuje w tranie

Ergokalcyferol (D2) – wytwarzana w roślinach pod wpływem promieni UV

Cholekalcyferol (D3) - wytwarzana w skórze ludzi i zwierząt pod wpływem promieni UV

Przekształcenie prowitaminy D w prewitaminę zachodzi przez działanie promieniowania świetlnego UV-B (w keratynocytach naskórka).

Aktywna biologicznie forma witaminy D3 powstaje w wątrobie i dalej po hydroksylacji w nerkach.Prowitaminą D2 jest ergosterol

Prowitaminą D3 jest pochodna cholesterolu (7-dehydrocholesterol) 25% witaminy D pochodzi z diety (w jelitach przenoszona jest dzięki obecności kwasów żółciowych) 75% witaminy D ulega syntezie w skórze z 7-dehydrocholesterolu pod mwpływem promieniowania UV-B Funkcje • Działanie kalcjotropowe (regulacja gospodarki mineralnej i mineralizacja kości) - Aktywna forma witaminy D3 (1,25-dihydroksycholekalcyferol) nasila wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego i nerek. - Stymuluje syntezę osteokalcyny i kolagenu. • Działanie niekalcjotropowe - wpływ na system nerwowy i mięśniowy (regeneruje neurony, zwiększa rozmiary i ilośd miocytów) - ma działanie immunomodulujące i pośrednio przeciwbakteryjne - ma działanie antyproliferacyjne - zapobiega powstawaniu komórek nowotworowych, wpływa na apoptozę i angiogenezę.Niedobór

• Kości – osteomalacja (u dorosłych), krzywica (u dzieci), niska szczytowa masa kostna • Mięśnie – obniżona masa, siła, zaburzenia równowagi • Układ immunologiczny – stwardnienie rozsiane, cukrzyca typu I, RA

• Układ sercowo-naczyniowy – nadciśnienie, niewydolnośd serca • Działanie antyproliferacyjne i apoptotyczne – nowotwory sutka, prostaty, jelita grubegoZapotrzebowanie

• Zaleca się spożywanie 10 μg (400 j.m.) witaminy D na dobę u dzieci powyżej 4 r.ż. i dorosłych. • Dla osób powyżej 60 lat Międzynarodowa Fundacja Osteoporetyczna zaleca poziom 25OHD w surowicy wynoszący 75 nmol/L (30 ng/ml) osiągnięty przez spożywanie 20 - 25 μg/dzieo (800 - 1 000 IU/dzieo). Źródła • Ryby świeże 500 – 1000 IU/100 g • Ryby w konserwach 200 – 300 IU/100 g • Jajka 20 – 30 IU/szt.

• Tran 1000 IU/łyżkę

• Wątroba

W racji pokarmowej powinien znajdować się co najmniej 1 produkt z każdej grupy

PODSTAW.ZASADY ŻYW. Czynniki wewnętrzne: 1.genotyp; konstytucja tkanki tłuszczowej; 2.reaktywność nerwowa i hormonalna w zakresie przemiany energii; 3.struktura i czynnościowe podłoże pobudliwości ośrodków regulujących apetyt i sytość Czynniki zewnętrzne: 1.kulturowe; 2.psychologiczne; 3.styl życia, zapotrzebowanie na pracę mięśniową,; 4. dostępność pożywienia, 5.zalecenia religijne, dietetyczne i mody żywieniowe. Zasady zdrowego żywienia.*spożycie wystarczającej ilości wody, *dbanie o różnorodność spożywanych produktów, *wystrzeganie się nadwagi i otyłości, również dbanie o codzienną aktywność fizyczną, *spożywanie produktów zbożowych w takich ilościach, aby były głównym źródłem energii;*codzienne spożywanie co najmniej dwóch dużych szklanek mleka lub jogurtu, kefiru, serów, *spożywanie umiarkowanych ilości mięsa, *spożywanie codziennie dużej ilości warzyw i owoców, *ograniczenie spożycia tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, a także produktów zawierających dużą ilość cholesterolu i izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych, *ograniczenie spożycia soli, spożycie alkoholu, cukru i słodyczy.

Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej

Aktywność fizyczna 30 minut o umiarkowanej intensywności 5 x tydzień

lub 20 minut o wyższej intensywności 3 x tydzień.W profilaktyce zdrowotnej zalecany jest wysiłek fizyczny o charakterze tlenowym, czyli wysiłek, podczas którego częstość skurczów serca utrzymuje się na poziomie 60-70% tętna maksymalnego.

Tętno maksymalne oblicza się ze wzoru HR_max = 220 – wiek

Białka to wielkocząsteczkowe związki chemiczne o specyficznej budowie, których elementarne części składowe stanowią aminokwasy, zbudowane z atomów węgla, tlenu, azotu wodoru oraz siarki

Struktura chemiczna aminokwasów:

atom węgla C grupa aminowa –NH2 grupa karboksylowa (kwasowa) –COOH atom wodoru H rodnik boczny R

W pozycji rodnika bocznego aminokwasu mogą byd przyłączone: • atom wodoru H (glicyna) • grupę metylową CH3 (alanina) • bardziej rozbudowany rodnik (R) składający się z większej ilości liczby atomów węgla

Podział białek:

Ogólnie przyjmuje się, że białka produktów zwierzęcych, takich jak mięso, ryby, mleko, jaja, mają wyższą wartośd odżywczą (wyjątek stanowi żelatyna pozbawiona tryptofanu).

Białka produktów roślinnych (zbóż, roślin strączkowych, warzyw) mają z reguły mniej zbilansowany skład aminokwasowy i często brak im jednego lub kilku aminokwasów egzogennych, przez co ich wartośd odżywcza jest relatywnie niska. Jedynie niektóre produkty roślinne, jak np. soja, zawierają białko zbliżone wartością odżywczą i właściwościami funkcjonalnymi do białek zwierzęcych i dlatego są w żywieniu uznane za „zamienniki” mięsa.

PEŁNOWARTOŚCIOWE: zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy egzogenne w takich stosunkach, jakie najbardziej odpowiadają zapotrzebowaniu człowieka, maksymalne wykorzystanie do wzrostu młodego organizmu i utrzymania równowagi azotowej u dorosłego: białka jaj, mleka, mięsa NIEPEŁNOWARTOŚCIOWE: nie zawierają przynajmniej jednego aminokwasu egzogennego, np. żelatyna uboga w tryptofan, zeina występująca w ziemniakach i kukurydzy CZĘŚCIOWO NIEPEŁNOWARTOŚCIOWE: zawierają wszystkie aminokwasy, ale w niedostatecznych ilościach, np. białka zbóż ubogie w lizynę Struktura rodników bocznych: liniowa, wówczas aminokwasy nazywamy alifatycznymi (leucyna, walina) zamknięta, wtedy określamy aminokwasy mianem aromatycznych (fenyloalanina, tryptofan) lubcyklicznych(prolina) Rodniki boczne mogą mied charakter:obojętny zasadowy – zawierające dodatkową grupę aminową (lizyna)

kwaśny – zawierające dodatkową grupę karboksylową (kwas glutaminowy)

Aminokwasy łączą się ze sobą tzw. wiązaniami peptydowymi –CO-NH-, które powstają (z utworzeniem cząsteczki wody) przez odczepienie atomu wodoru od grupy aminowej jednego aminokwasu oraz atomów tlenu i wodoru od grupy karboksylowej drugiego aminokwasu Podział aminokwasów

• egzogenne: metionina, izoleucyna, walina, treonina, fenyloalanina i tryptofan

• względnie egzogenne: histydyna i arginina

• endogenne: alanina, arginina, glicyna, histydyna, kwas asparginowy, kwas glutaminowy, prolina, hydroksyprolina, seryna • względnie endogenne: tyrozyna – tworzona z fenyloalaniny i cysteina – powstaje z przekształcenia metioniny.

Zapotrzebowanie na białko

Udział energii pochodzącej z białka powinien wynosid 12 – 15% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Ogólna ilośd białka w dziennej racji pokarmowej powinna stanowid 1,1 – 1,3 g białka/kg masy ciała/dobę norma fizjologiczna – 0,8 g/kg m.c. norma higieniczna- 1 g/kg m.c.

dyscypliny wytrzymałościowe – 1,2 g/kg m.c. dyscypliny siłowe – 1,6 g/kg m.c.

Niedobory białka: ograniczenie wzrostu oraz rozwoju fizycznego i umysłowego dzieci

zmniejszona wydolnośd psychofizyczna dorosłych osłabienie odporności na infekcje i choroby zakaźne zmniejszenie tolerancji na toksyny i substancje szkodliwe niedokrwistośd upośledzenie procesów trawiennych utrudnienia w gojeniu ran i oparzeo wydłużenie czasu krzepnięcia krwi powstawanie obrzęków

Białka mają następujące funkcje:kataliza enzymatyczna – od uwadniania dwutlenku węgla do replikacji chromosomów transport – hemoglobina, transferryna magazynowanie – ferrytyna ,kontrola przenikalności błon – regulacja stężenia metabolitów w komórce,ruch uporządkowany – skurcz mięśnia, ruch – np. aktyna, miozyna,wytwarzanie i przekazywanie impulsów nerwowych

Bufory,kontrola wzrostu i różnicowania

immunologiczna – np. immunoglobuliny

budulcowa, strukturalna – np. &-keratyna, elastyna, kolagen,przyleganie komórek (np. kadheryny),regulatorowa (regulacja hormonalna i regulacja przebiegu procesów genetycznych) – reguluje przebieg procesów biochemicznych – np. hormon wzrostu, insulina, czynniki transkrypcyjne i inne.

Podział węglowodanów monosacharydy – nie hydrolizują na cukry prostsze, np. glukoza, fruktoza; mają słodki smak

pochodne monosacharydów

- aminocukry np. glukozamina

- kwasy uronowe np. kwas D-glukouronowy

- kwasy aldonowe np. kwas L-askorbinowy (witamina C) oligosacharydy (2 – 10 jednostek cukrowych) - sacharoza: glukoza + fruktoza; np. burak cukrowy (20%), trzcina cukrowa (13-20%) - laktoza: glukoza + galaktoza; np. mleko (około 5%)

- maltoza: 2 cząsteczki α-glukozy; np. cukier słodowy polisacharydy (wiele jednostek cukrowych lub ich pochodnych)

- celuloza: monomery β-glukozy, nie rozpuszcza się w wodzie; np. ściany komórkowe roślin wyższych (30 – 50%), włókna bawełny (98%)

- skrobia: 2 typy α-D-glukanu – amylopektyny i amylozy, np. ziemniaki, ziarna zbóż - glikogen: 1 typ α-D-glukanu – amylopektyna

- heteropolisacharydy błon komórkowych: glikolipidy i glikoproteidy

- polisacharydy ścian komórkowych bakterii: glikopeptyd przyswajalne: cukry proste oraz cukry złożone rozkładane do cukrów prostych przez enzymy trawienne przewodu pokarmowego (skrobia, glikogen, sacharoza, laktoza, maltoza) błonnik pokarmowy: węglowodany oporne na działanie enzymów trawiennych człowieka, wśród których wyróżnia się - częściowo przyswajalne: w znacznym stopniu degradowane przez drobnoustroje w jelitach, m.in. do kwasów organicznych wchłanianych i metabolizowanych w organizmie (pektyny, hemicelulozy, rafinoza) - nieprzyswajalne (włókno surowe): oporne na działanie enzymów trawiennych oraz drobnoustrojów i wydalane z kałem (celuloza, lignina)

Funkcje węglowodanów

są najekonomiczniejszym źródłem energii dla: - pracy narządów wewnętrznych

- wykonywania pracy fizycznej

- utrzymania ciepłoty ciała

biorą udział w spalaniu kwasów tłuszczowych; bez ich obecności tworzą się ciała ketonowe stanowią materiał do budowy elementów strukturalnych komórek i ciał czynnych odgrywają dużą rolę w regulowaniu perystaltyki przewodu pokarmowego i wpływają na rodzaj mikroflory przewodupokarmowego(błonnik)

Tłuszcze (Lipidy) należą do dużej grupy naturalnych związków organicznych, nierozpuszczalnych w wodzie, natomiast rozpuszczalnych w rozpuszczalnikach organicznych takich jak eter etylowy, eter naftowy, chloroform, benzen, aceton itd. Do lipidów zalicza się też pochodne lipidów naturalnych i pokrewne im związki, które zachowują cechy lipidów. Lipidy występują we wszystkich żywych organizmach. W roślinach są one obecne przede wszystkim w nasionach i w miąższu owoców, a w organizmach zwierząt w różnych narządach lub jako wyodrębniona tkanka tłuszczowa.

Funkcje  są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii, z 1 g tłuszczów wyzwalają się 9 kcal,  są wygodnym i głównym źródłem materiału zapasowego (umożliwiają robienie przerw między posiłkami, podczas pracy, umożliwiają funkcjonowanie organizmu poza strefą neutralności cieplnej - utrzymywanie temperatury ciała),

 nagromadzony w tkance tłuszcz chroni przed nadmiernym wydzieleniem ciepła, pozwala na adoptowanie się w niskiej temperaturze, wewnątrz organizmu utrzymuje narządy w stałym położeniu, zapobiega ich przemieszczaniu się,

 odłożone w organizmie lipidy są magazynem wody, 30-50% tkanki tłuszczowej stanowi woda, spalenie 100 g tkanki tłuszczowej wyzwala 107 g wody,

 mieszane tłuszcze pożywienia są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E, K i Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych,  tłuszcze w pożywieniu oszczędzają gospodarkę białkami i witaminami z grupy B,  mają dużą wartośd sytną - hamują wydzielanie soku żołądkowego, podnoszą smak potraw,

 pełnią funkcję budulcową, są składnikiem błon komórkowych oraz stanowią ważny element wchodzący w skład wielu hormonów, cholesterolu oraz ważnych substancji wewnątrzkomórkowych.

Lipidy wykorzystywane są jako źródło energii przez większośd tkanek ustroju człowieka, z wyjątkiem krwinek czerwonych i komórek ośrodkowego układu nerwowego, które do swoich procesów życiowych czerpią energię z glukozy. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy prawidłowo odżywiający się człowiek powinien dostarczyd wraz z pożywieniem do organizmu ilośd tłuszczu pokrywającą 25-30% zapotrzebowania dobowego na energię. W tym tłuszczu powinna się znaleźd odpowiednia ilośd NNKT, które powinny pokrywad 3-6% sumy dostarczonej kalorii w ciągu dnia (około 5-14g ).

Witamina A (retinol występuje w produktach zwierzęcych; karotenoidy występują tylko w świecie roślinnym)

Witamina A jest metabolizowana w wątrobie, a następnie utleniana do kwasu retinowego. Funkcje

• niezbędna do prawidłowych procesów wzrostowych młodego organizmu (przez regulację aktywności komórek tkanki kostnej) • niezbędna do prawidłowej regeneracji ustroju poprzez regulowanie procesów tworzenia się nowych komórek, zwłaszcza nabłonkowych

• bierze udział w wielu reakcjach pośredniej przemiany w ustroju

• odgrywa ważną rolę w procesie widzenia oraz bierze udział w procesach biochemicznych w siatkówce oka, stanowiąc składnik purpury wzrokowej (rodopsyna)

• niezbędna do utrzymania prawidłowego stanu nabłonka skóry i błon śluzowych

• zmniejsza ryzyko powstawania nowotworów • usuwa wolne rodniki i nadtlenki lipidowe (wywołujące zmiany w metabolizmie kwasów nukleinowych, zmiany oksydacyjne w kolagenie i elastynie oraz chromosamach, rozkład mukopolisacharydów i fibrolizę w naczyniach krwionośnych), głównie w błonach komórkowych, mitochondrialnych,

• bierze udział w syntezie hormonów kory nadnerczy Niedobór • zahamowanie wzrostu • nieprawidłowy rozwój szkieletu kostnego • zaburzenia w procesie widzenia (tzw. "kurza ślepota"), • keratynizacja nabłonka błon śluzowych przewodu oddechowego, pokarmowego, moczowego • rogowacenie części rdzennej nerek i powstawanie kamieni • zaburzenia w procesach spermiogenezy, zapłodnienia, rozwoju płodu • łamliwośd paznokci

• wypadanie włosów • „gęsia skórka” na udach i ramionach • poszarzała cera

• wysychanie i rogowacenie skóry

Nadmiar • powiększenie wątroby

• nadmierna pobudliwośd • bóle głowy

• osłabienie • choroby skóry • uszkodzenie kości • wypadanie włosów • wysuszenie skóry • zaburzenia wzrostu • działanie teratogenne

Właściwości toksycznych nie wykazują karoteny, natomiast toksyczna jest witamina A Organizm toleruje maksymalnie 150 – krotnie wyższą dawkę witaminy A

Objawy zatrucia występują po spożyciu przez dorosłych 15000 μg retinolu, a u niemowląt i małych dzieci 6000 μg

Zapotrzebowanie Norma FAO/WHO (μg retinolu/dobę) - dorośli 750 μg/dobę

- dzieci 300 – 500 μg/dobę 1 μg retinolu ma taką samą aktywnośd biologiczna jak 2 μg β-karotenu

Witamina E (tokoferole) Funkcje

• główny antyoksydant w błonach komórkowych (chroni ustrój przed nagromadzeniem się wolnych rodników i nadtlenków nienasyconych kwasów tłuszczowych) • zapobiega uszkodzeniom naczyo krwionośnych • zwiększa odpornośd krwinek czerwonych na hemolizę

• pełni rolę w funkcjach rozrodczych organizmu (m.in.. posiada właściwości ochronne w stosunku do plemników)

• ma istotny wpływ na przedłużenie życia komórek • reguluje procesy przemiany materii w mięśniach – aktywizuje szereg enzymów • bierze udział w czynnościach gruczołów wewnętrznego wydzielania (udział w produkcji hormonów sterydowych)

• ma wpływ na zmniejszenie zadłużenia tlenowego • przyspiesza powstawanie nowej tkanki po oparzeniach, wygładza i uelastycznia blizny • ochraniające działanie przy powstawaniu nowotworów

Niedobór • bezpłodnośd (badania na zwierzętach) • zmiany degeneracyjne mięśni

• niedokrwistośd • zmniejszenie ilości miozyny i kreatyny w mięśniach

• rozrost tkanki łącznej w mięśniach i zmniejszenie zawartości w nich glikogenu

• zmniejszenie produkcji prostacyklin

• zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych Zapotrzebowanie

• kobiety: 8 mg/dobę

• mężczyźni: 10 mg/dobę

• dzieci: 1 – 6 lat: 5 – 8 mg/dobę

• starsze dzieci: 10 mg/dobę

• uprawiający sport wyczynowo: 20 mg/dobę

Witamina C (kwas L – askorbinowy, kwas L – dehydroaskorbinowy) Funkcje

• posiada zdolnośd przenikania przez błony biologiczne i przenoszenia jonów sodu i potasu • uczestniczy w procesach neurotransmisji, gdyż jest zlokalizowana głównie w zakooczeniach nerwowych

• stymuluje aktywnośd wielu enzymów poprzez dostarczenie elektronów w celu utrzymania w formie zredukowanej metali grup prostetycznych • stymuluje syntezę kolagenu, uczestniczy w osteogenezie (kościotworzenie) i mineralizacji tkanki kostnej. • uczestniczy w syntezie niektórych hormonów (biosynteza noradrenaliny, katabolizm tyrozyny, przemiany niektórych prekursorów w aktywne hormony)

• bierze udział w biosyntezie karnityny z lizyny i metioniny • wpływa na odpornośd - ma duże znaczenie dla utrzymania prawidłowych reakcji immunologicznych (stymuluje migrację i aktywację granulocytów , makrofagów i monocytów oraz tworzenie niektórych immunoglobin takich, jak IgG i IgM) • zmniejsza toksycznośd tlenu (reaguje z wolnymi rodnikami tlenowymi i przekształca je w mniej toksyczne lub nietoksyczne związki dla komórek ustrojowych) • dzięki właściwościom redukcyjnym ponownie reaktywuje tokoferol (witamina E)

• jest skutecznym inhibitorem tworzenia się nitrozoamin, które są związkami wysoce toksycznymi i kancerogennymi • regulowanie i stymulowanie syntezy prostaglandyn • ochrona labilnych form kwasu foliowego • wpływ na metabolizm witaminy D Niedobór

• bladośd, suchośd skóry

• zmarszczki,ciemne plamy na skórze

• zmniejszenie wydolności fizycznej

• osłabienie, bóle mięśniowe, apatia, brak apetytu • spadek masy ciała

• pękanie drobnych naczyo krwionośnych (wybroczyny krwawe w mięśniach) • bóle głowy • zaburzenia w gojeniu się ran

• podatnośd na infekcje

Awitaminoza:

• szkorbut (objawiający się obrzękami i krwawieniem z dziąseł oraz wypadaniem zębów. Efekty chronicznego niedoboru wit.C • większa podatnośd na nowotwory, nadciśnienie, chorobę niedokrwienną serca

zapotrzebowanie: 30 - 85 mg/dzieo

ilośd wystarczająca na uzupełnienie ubytków: 35 mg/dobę

ilośd wystarczająca, aby nie naruszad jej poziomu w ustroju: 50 mg/dzieo

ilośd wystarczająca do całkowitego wysycenia tkanek: 70 mg/dzieo

norma spożycia: 150 mg/dzieo

Zażywanie dużych porcji witamin może zmienid działanie niektórych leków lub powodowad poważne skutki uboczne, głównie kamicę układu moczowego, a po dłuższym stosowaniu - przewlekłą niewydolnośd nerek. Przyjmowanie dodatkowych porcji witaminy C pomaga zwalczyd infekcję jedynie u osób, które wcześniej cierpiały na jej niedobór - donosi raport Amerykaoskiego Narodowego Instytutu Zdrowia. Głównym źródłem witaminy C są świeże oraz właściwie przetworzone owoce i warzywa: m.in. papryka, koper ogrodowy, nad pietruszki, owoce dzikiej róży, czarne i czerwone porzeczki, truskawka, jagody czarnego bzu, maliny, kiwi, pomidory, cytryny, pomaraocze, grejpfruty.

JADŁOWSTRĘT(Anoreksja) Jadłowstręt psychiczny zaczyna się najczęściej w początkowym okresie dojrzewania, kiedy młoda dziewczyna jest przekonana o własnej otyłości. Dziewczęta dotknięte ta chorobą są zazwyczaj ambitne, posłuszne, uważane za wzorowe córki. Niektórzy psychiatrzy uważają, że jedzenie staje się jedyną strefą życia, które mogą same kontrolować.Chore cierpiące na jadłowstręt nieustannie się głodzą, co powoduje spadek ich masy ciała. Mimo znacznego wyniszczenia niektóre nadal są przekonane o własnej nadwadze. Niekiedy chore z pedanterią przygotowują własne jedzenie. Na przykład kroją je na bardzo małe kawałki, a następnie bardzo precyzyjnie układają je na talerzu.

BADANIA DIAGNOSTYCZNE

U chorych z anoreksją często stwierdza się suche skórę, cienkie i łamliwe włosy, niskie ciśnienie tętnicze, wolna akcje serca. Objawy te są odpowiedzią organizmu na systematyczne głodzenie. Niektóre osoby skarżą się na zaparcia oraz dłuższą wrażliwość na zimo. Zanik tkanki tłuszczowej i spowodowany tym spadek temperatury ciała może doprowadzić do pojawienia cienkich włosów (meszku) na całym ciele. Zanik tkanki tłuszczowej i związane z tym głodzeniem zaburzenia hormonalne prowadza do zatrzymania miesiączkowania. Chore z jadłowstrętem mogą też skarżyć się na zawroty głowy i bezsenność. Często występuje u nich niedokrwistość.

LECZENIELeczenie niedożywienia oraz powikłań związanych z głodzeniem wymaga za zwyczaj, szczególnie w przypadku osób z jadłowstrętem, hospitalizacji. Ale nawet w warunkach szpitalnych trzeba zwrócić baczną uwagę na odżywianie pacjentki, ponieważ często stara się ona wyrzucić lub ukryć jedzenie – osoby z jadłowstrętem stosują bardzo różne postępy, aby przekonać otoczenie, że spożywają pokarm, podczas gdy w rzeczywistości wyrzucają go. W celu prawidłowego odżywiania oraz uzupełnienia ubytku masy ciała może niekiedy okazać się niezbędne karmienie za pomocą sondy lub nawet dożylne podawane substancji odżywczych, ograniczenie wysiłków fizycznych i troskliwa opieka pielęgniarska. Aby doprowadzić do zmiany nieprawidłowych przyzwyczajeń związanych z odżywianiem, a także obsesyjnych myśli dotyczących własnej wagi, konieczne jest wprowadzenie terapii behawioralnej.

Często konieczna jest także pomoc psychologiczna dla rodziców pacjentki i innych członków rodziny. Nierzadko matka pacjentki miała w dzieciństwie podobne problemy. Może mieć ona obecnie nadwagę lub zbyt podkreśla konieczność zachowania zgrabnej sylwetki. Niektórzy psychiatrzy wysuwają nawet teorię, że jadłowstręt u córki jest wypełnieniem podświadomego dążenia rodziców do tego, aby pozostała ona małym dzieckiem,

Bulimia(bulimia nervosa) to odwrotność anoreksji. Chory taki wykazuje wilczy apetyt, nie jest w stanie powstrzymać się przed spożywaniem coraz większej ilości pokarmów. Nie pomagają prośby ani zakazy. Czasem bezpośrednio po posiłku wywołuje wymioty lub zażywa środki przeczyszczające czy moczopędne. Intensywnie ćwiczą. Występuje też jako następstwo anoreksji i ma podobne podłoże. Waga chorych waha się. Od wyniszczenia stosunkowo szybko dochodzi do patologicznej otyłości. Bulimia polega więc na spożywaniu olbrzymich ilości jedzenia i pozbywaniu się ich w nienaturalny sposób. Chorzy na bulimię są głodni zaraz po zjedzeniu. Wymioty lub zabiegi przeczyszczające powodują u chorego uczucie lekkości, euforii, przyspieszają proces zmniejszania wagi. Bywa również, iż po wydaleniu jedzenia odczuwają tak wielką ulgę, że przejadają się tylko po to, aby zwymiotować. W zaawansowanym stadium bulimia powoduje zaburzenia w obrębie funkcjonowania przewodu pokarmowego utrudniające lub uniemożliwiające samoistne wypróżnianie, pogłębiając tym samym uzależnienie od środków przeczyszczających.

Osoby te zdają sobie sprawę, że coś wymknęło się im spod kontroli. Miedzy okresami obżarstwa próbują przestrzegać diety i opanować żarłoczność, a nawet się głodują, gdyż boją się przybrać na wadze. Wówczas występuje postać, w której bulimia przeplata się z anoreksją. Wstydzą Się swojej choroby i utrzymują ją w tajemnicy przed otoczeniem. Często objadają się w nocy.

Otyłoć jest zaburzeniem homeostazy przemiany energetycznej spowodowanym nadmierną podażą energii zawartej w pokarmach w stosunku do zapotrzebowania organizmu, w wyniku czego dochodzi do zwiększenia magazynowania tego nadmiaru w postaci tkanki tłuszczowej.

Otyłoć jest chorobą przewlekłą, której towarzyszą liczne powikłania ze strony układu krążenia i innych narządów. Stanowi znaczący czynnik zwiększający liczbę przedwczesnych zgonów. Podnosi to poważnie wydatki opieki zdrowotnej związane z leczeniem osób otyłych.

Otyłoć narasta na świecie w alarmującym tempie i częściej dotyczy krajów rozwiniętych ekonomicznie co jest spowodowane nadmierną podażą pokarmów głównie tłuszczów oraz zmniejszoną aktywnością ruchową.

Ilość nadmiernej tkanki tłuszczowej można określić dzięki Indeksowi masy ciała (BMI-Body Mass Index). BMI dobrze oddaje relację pomiędzy masą ciała a wzrostem