Polityka społeczna [ćwiczenia] kolokwium 15 kwietnia, 20 czerwca

Polityka społeczna – dyscyplina naukowa

Nauka o celowym działaniu państwa i innych podmiotów na istniejący układ stosunków społecznych oraz przekształcaniu warunków życia ludzkości. Zajmuje się m.in.

• definiowaniem pojęć: bezrobocie, ubóstwo

• opisywaniem rzeczywistości społecznej oraz zachodzącej w niej zjawisk

• pomiarem występujących zjawisk społecznych

• wypracowywaniem własnej metodologii działań

• badaniem związków pomiędzy pojęciami PS a zachodzącymi zjawiskami społecznymi

• formułowaniem wniosków pożytecznych w praktycznej działalności w sferze publicznej

Polityka społeczna – działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych zmierzające do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludzkości. Prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych, które są oparte na równości i sprawiedliwości społecznej, które sprzyjają zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.

PS bada kwestie społeczne, czyli problemy społeczne o najwyższym poziomie dolegliwości, które generują krytyczne sytuacje w życiu jednostek lub zbiorowości. Powodują one głębokie zakłócenia w życiu społecznym. Kwestie społeczne:

• mają charakter diagnostyczny

• wartościujący

• istnieją w kilku wymiarach: lokalnym, krajowym oraz globalnym

• stanowią przedmiot działalności oraz przedmiot refleksji naukowej

Można je rozumieć dwojako: podmiotowo (dotyczą grup społecznych), przedmiotowo (bada się konkretne problemy dotyczące grup społecznych)

PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ

Można dzielić na:

• międzynarodowe:

  • globalne

  • regionalne

• krajowe:

  • ustawodawcze

  • wykonawcze

  • kontrolne

Sektory polityki społecznej

Wyróżnia się trzy sektory:

• publiczny

  • odgrywa ważną rolę w realizacji szeregu funkcji w państwie. W jego obszarze zachodzi bardzo duża ilość zjawisk i procesów gospodarczych. Wymaga on ponoszenia wielu wydatków: materialne (związane przez władze publiczne z zakupem dóbr i usług niezbędnych dla społeczeństwa) oraz transferowe (obejmują redystrybucję dochodów na różne świadczenia społeczne, np. renty, emerytury, zasiłki). Cele które ma realizować sektor publiczny wynoszą się w głównej mierze do tych dziedzin aktywności ludzkiej, w obrębie których realizowane są dobra publiczne. Zadania te polegają na zarządzaniu państwem. Zadania dzielą się na zbywalne (służba zdrowia, edukacja) i niezbywalne (obrona narodowa). Na sektor publiczny składają się organy władz publicznych, jednostki budżetowe, państwowe i samorządowe jednostki publiczne (ZUS, KRUS)

• prywatny

  • Do sektora prywatnego należą podmioty, które posiadają mienie nie będące własnością Skarbu Państwa. Podmioty, które wchodzą w jego skład działają w oparciu o mechanizmy rynkowe. Do cech charakterystycznych tego sektora można zaliczyć: samofinansowanie, prowadzenie działalności na podstawie rachunku ekonomicznego, realizację celów komercyjnych, dbałość o interesy indywidualne, autonomię w nawiązywaniu transakcji, gromadzenie kapitału na zasadzie dobrowolności, racjonalne wydatkowanie środków na potrzeby własne i brak wpływu decyzyjnego na gospodarkę kraju.

• tzw. Trzeci Sektor

  • Tworzą organizacje pozarządowe, czyli podmioty niezależne od władzy publicznej, które nie działają w celu uzyskania zysku, a dochody przeznaczają na realizację swoich zadań statutowych. Mogą one przybierać różne formy, najczęściej fundacje i stowarzyszenia. Ich cechy charakterystyczne to: samorządność, dobrowolność członkostwa oraz wiele źródeł finansowania. Ich rola obejmuje świadczenie usług społecznych, reprezentację interesów wybranych społeczności, łagodzenie konfliktów, promowanie solidarności i altruizmu, kształtowanie wspólnoty oraz demokratycznych stosunków społecznych

Instrumenty PS

Dzielą się na:

• ekonomiczne,

  • polityka konsumpcyjna, kształtowanie dostępu do dóbr publicznych poprzez regulowanie dostępu do pracy zarobkowej, zasad wynagrodzenia za pracę, zasad opodatkowania dochodów, polityki cenowej, zasad i praktyk udzielania kredytów, ochrony konsumenta, regulowanie uprawnień do świadczeń społecznych, kształtowanie stosunków własnościowych poprzez:

    • regulowanie warunków dostępu obywateli do własności majątku (wywłaszczenie, deprywatyzacja itd.)

    • regulowanie praw własności poprzez rozszerzające lub zawęrzające definiowanie uprawnień właścicielskich (użytkowanie, przekazywanie własności

    • ochrona praw własności zarówno prywatnej, indywidualnej, grupowej i społecznej

• prawne,

  • zapisane w umowach międzynarodowych, konstytucji i konkretyzowanych aktach niższego rzędu, prawa i wolności obywatelskie oraz prawa socjalne, regulacje prawne dotyczą poszczególnych dziedzin życia, np. prawo pracy, rodzinne

• informacyjne,

  • są to informacje przekazywane za pośrednictwem systemu szkolnego, mass mediów oraz poradnictwo indywidualne

• kadrowe,

  • zaliczamy organy decyzyjne oraz podmioty świadczące usługi dla konkretnych grup ludności oraz wolontariusze

• przestrzenno-czasowe,

  • zaliczamy obiekty infrastruktury oraz czas (w znaczeniu diagnozowanie sytuacji w punkcie wyjścia, ułożenie projektu, a potem osiągnięcie założonych celów)

Kolokwium (ok. 12 – 15 zadań, część pytania zamknięte (1pkt), część uzupełnienie (każde 1pkt), część polegać będzie na wyliczeniu cech, i zdefiniowanie pewnych pojęć (3-4 pkt) 50% +1 pkt zaliczenie

[Zadania organizacji i instytucji w Polsce oraz kto pełni jaką funkcję]

DIAGNOZOWANIE W POLITYCE SPOŁECZNEJ

Cechy polityki społecznej jako nauki:

• wielodyscyplinarność, korzystanie z dorobku teoretycznego i diagnostycznego z różnych dziedzin wiedzy, korzystanie z ich terminologii, najczęściej korzysta z nauk ekonomicznych, socjologia, nauki prawne, psychologia, demografia. Dorobek tych nauk jest wykorzystywany w takim zakresie jaki wyznacza przedmiot badań podejmowanych przez badaczy

• wielowarsztatowość, wykorzystywane są różne metody badawcze, które są modyfikowane i przystosowane do potrzeb badań polityki społecznej

• praktyczność, ustalanie praktycznych zastosowań poznanych prawidłowości związanych z polityką społeczną w celu przekształcenia rzeczywistości

Istnieje kilka typów badań w PS:

• badania diagnostyczne, w ich ramach próbuje się odpowiedzieć na następujące pytania: jak jest? z jakiego typu problemami społecznymi i ich uwarunkowaniami mamy do czynienia? dlaczego one występują?

• badania ewaluacyjne, jak oceniamy realizowaną politykę społeczną oraz jej poszczególne elementy?

• badania historyczne, jakie problemy społeczne występowały w przeszłości? jak je rozwiązywano? czy wynikają z stąd jakieś wnioski dla współczesności?

• badania prognostyczne, w jakim kierunku będą rozwijały się poszczególne dziedziny życia społecznego? jakie działania związane z polityką społeczną będą potrzebne w przyszłości?

• badania porównawcze, pod jakim względem różnią się lub są podobne poszczególne systemy lub podsystemy polityki społecznej? w jaki sposób możemy wyjaśnić istniejące różnice oraz podobieństwa?

Diagnoza społeczne – badania empiryczne, które są charakterystyczne dla wybranych dyscyplin społecznych

Diagnoza społeczna (rozumienie szersze) - są to wszelkie empiryczne badania stanu społeczeństwa i przebiegającym w nim procesów polegających na gromadzeniu danych szczegółowych ich porządkowaniu i interpretacji

Proces badawczy – całościowy schemat działań, który naukowcy podejmują w celu wytworzenia wiedzy. Składa się z pewnych etapów:

• problem, czyli pytanie na które w badaniach poszukujemy odpowiedzi

• hipoteza, stwierdzenia zawierające przypuszczenia

• plan badawczy, program, zgodnie z którym badacz zbiera i interpretuje wyniki; określa on zakres uogólniania wniosków, sposób interpretacji wyników oraz tzw. wewnętrzną logikę badań

• pomiar, czyli przyporządkowanie symbolu zaobserwowanym wartościom cech

• zbieranie danych, następuje po określeniu pomiaru. Można do niego zaliczyć:

  • techniki obserwacyjne

  • badania sondażowe (wywiady, ankiety)

  • badania jakościowe

• analiza danych, prowadzi do postawienia wniosków poznawczych czyli uogólnień

• uogólnienie

Diagnoza społeczna (ujęcie węższe) – jest rozpoznaniem poprzez obserwację, opis i sklasyfikowanie oraz ocenę zjawisk które powodują społeczne zaniepokojenie, mogącym być przejawami lub źródłami problemów i kwestii społecznych. Można wyróżnić 4 typy cząstkowe:

• diagnoza klasyfikacyjna, czyli przyporzadkująca obserwowane zjawiska i cechy szerszym klasom zjawisk, przynosząca odpowiedź na pytanie z jakiego typu problemami mamy do czynienia

• diagnoza genetyczna, poszukująca przyczyn danego zjawiska, odpowiadająca na pytanie jakie są przyczyny obserwowanych zjawisk

• diagnoza znaczenia, określająca wpływ badanych zjawisk na funkcjonowanie całego systemu, odpowiada na pytanie: czy dane zjawiska mają znaczenie dla całokształtu funkcjonowania systemu

• diagnoza fazy, służy ona ustaleniu etapu badanego procesu, określeniu jego dynamiki i odpowiada na pytanie jak zaawansowany jest badany problem, na jakim etapie jest

• diagnoza prognostyczna, która zawiera przewidywania dalszych zmian badanego stanu rzeczy, odpowiada na pytanie jak będzie wyglądał dany problem w przyszłości

DIAGNOZA SPOŁECZNA W POLITYCE SPOŁECZNEJ

W pracy socjalnej oraz społeczno-wychowawczej mianem diagnozy społecznej określa się rozpoznanie sytuacji osób, rodzin i środowisk będące wstępnym etapem wprowadzania pożądanych zmian. Polega na sformułowaniu planu pomocy dla danej osoby lub grupy osób.

Diagnoza społeczna może występować na różnych etapach działań naprawczych

Metody i techniki diagnozy w pracy socjalnej:

1. Diagnoza indywidualnych przypadków i rodzin

   1. wywiad środowiskowy

   2. obserwacja

   3. analiza dokumentów urzędowych

2. Przy badaniu powiązań wewnątrzgrupowych warto wykorzystać techniki socjometryczne, przy badaniu środowiska lokalnego warto użyć tzw. lustrację społeczną

Rodzaje badań diagnostycznych

1. badania ilościowe, których celem jest uchwycenie skali badanych zjawisk i procesów oraz statystyczne zależności między nimi

2. badania jakościowe, które są prowadzone przy pomocy takich metod jak:

   1. ANALIZA PAMIĘTNIKÓW

   2. służą poznaniu mechanizmów rządzących wyborami ludzi, rodzin lub społeczności, dostarcza wielu cennych informacji, dzięki którym bardziej wiarygodne są interpretacje wyników analizy ilościowych

3. badania przekrojowe, których celem jest poznanie jakiegoś stanu cech, zależności w określonym czasie

4. badania dynamiczne, służą rozpoznaniu kierunków oraz tempa zmian badanych cech i stanów

Przedmiot badań:

• potrzeby ludzkie,

• środki zaspokajania,

• wybrane typy stosunków społecznych,

Potrzeby – jest to stan napięcia lub odczucie braku wynikające z biologicznej i psychicznej struktury organizmu, indywidualnego doświadczenia człowieka oraz miejsca które zajmuje w strukturze społecznej

Cechy potrzeb:

• ich źródłem jest nie tylko jednostka, ale również społeczeństwo. Można je uporządkować hierarchicznie ze względu na kryterium niezbędności ich zaspokojenia dla egzystencji i rozwoju człowieka

• jest to jedna z przesłanek wyznaczania priorytetów w polityce społecznej

• jej cechą jest zmienność potrzeb w ciągu zycia człowieka

• nie zaspokojenie ważnych potrzeb w początkowym fazie życia może blokować możliwość zaspokojenia potrzeb w późniejszych etapach życia

• możliwość ustalenia wskaźników poziomu i sposobów zaspokojenia potrzeb

• można je badać empirycznie, tzn. obserwując, rejestrując oraz analizując fakty społeczne

Istnieją takie środki zaspokajania potrzeb jak np. finansowe, rzeczowe oraz w formie usług materialnych i niematerialnych

Otoczenie polityki społecznej (to co oddziałowywuje na politykę społeczną):

• sytuacja ludnościowa

• gospodarka

• sytuacja polityczna

• przemiany struktury społecznej niebędące efektem prowadzonej polityki społecznej

• kultura społeczeństwa jego wartości, tradycja

Metoda – to powtarzalny, uporządkowany sposób postępowania, który ma doprowadzić do wybranego celu

Wg Nowaka

• Metody badawcze to typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowania , analizy i interpretacji danych empirycznych, służące do uzyskania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane pytania

Wskaźniki społeczne – są to dane ilościowe uzyskane z badań socjologicznych oraz mierniki statystycznych zjawisk ekonomicznych, demograficznych i społecznych obliczanych na podstawie danych ilościowych pochodzących ze spisów, sprawozdań, rejestrów. Spełniają kilka funkcji:

1. Służą doprecyzowania celów społecznych i w ten sposób sugerowaniu społeczeństwu od czego zależy jakość jego życia – funkcja programowo – polityczna

2. funkcja ewaluacyjna – czyli ocena skuteczności programów społecznych

3. funkcja diagnostyczna – diagnozowanie społeczeństwa

4. funkcja prognostyczna – polega na ustalaniu trendów procesów społecznych, demograficznych i gospodarczych

5. funkcja planistyczna – polega na planowaniu społecznym

6. funkcja komparatystyczna – polega na prowadzeniu porównań międzynarodowych

Ubóstwo – zjawisko społeczne polegające na braku dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb życiowych jednostek oraz rodzin.

Można wyróżnić:

• ubóstwo absolutne, jest to stan warunków bytowych który uniemożliwia lub w istotnym stopniu utrudnia realizację podstawowych funkcji życiowych, kryterium ubóstwa – taki poziom egzystencji który stawia pod znakiem zapytania istnienie samego człowieka lub grupy społecznej; w szerszym zakresie ubóstwo absolutne to stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społeczeństwie i czasie za minimalne

• ubóstwo względne, jest związane z nadmiernymi rozpiętościami w poziomie życia, w ubogim społeczeństwie o dużych rozbieżnościach są ci członkowie, którzy są najgorzej sytuowani mimo tego że mają środki na zaspokojenie nie tylko potrzeb podstawowych, ustalając granicę ubóstwa w tym przypadku bierze się pod uwagę przeciętny poziom życia całego społeczeństwa.

Istnieją trzy teorie dotyczące ubóstwa

• teoria skażonych charakterów, zgodnie z którą ubóstwo jest wynikiem indywidualnych wad, ułomności oraz defektów – braku zdolności, chęci. Zgodnie z nią każdy może powiększyć dochody, a biedy jest ten kto nie włoży w swe działania dostatecznej ilości wysiłku

• teoria ograniczonych możliwości, zgodnie z nią jednostka nie ma żadnego wpływu na ubożenie społeczeństwa, biednym się jest ze względu na nierówny dotęp do szkół, miejsc pracy, istnienie różnych rodzajów dyskryminacji i niestosowanie przez rząd odpowiedniej polityki protekcjonizmu wobec grup ekonomicznie słabszych

• teoria Wielkiego Brata, zgodnie z nią ubóstwo jest wynikiem tego iż rząd niszczy bodżce, które służą umacnianiu niezależności ekonomicznej rodziny. Uzależnianie się od państwa spowodowane są licznymi programami społecznymi. Życie na zasiłkach i zapomogach powoduje zaspokojenie minimalnych potrzeb co w związku z tym powoduje zniechęcenie do podjęcia pracy i powstanie tzw. subkultury „dobroczynności”

Nurty badawcze dotyczące ubóstwa:

• kulturowy – ubóstwo jest wynikiem zachowań indywidualnych o charakterze patologicznym, kryminogennym i mechanicznego dziedziczenia nędzy

• liberalny – źródłem ubóstwa są mechanizmy rynkowe

• strukturalny – ubóstwo jest wynikiem sposobu funkcjonowania systemu kapitalistycznego, który blokuje szanse ekonomiczne niższych warstw społecznych poprzez blokowanie im możliwości rozwoju

Przyczyny ubóstwa wg ekspertów unijnych:

1. bezrobocie,

2. bezdomność,

3. brak wykształcenia,

4. brak komunikacji społecznej,

5. niewłaściwa oraz niewystarczająca ochrona socjalna,

6. nadmierna zadłużenie rodzin,

7. odrzucenie pozytywnego modelu rodziny,

8. nieodpowiednie i niewystarczające środki przeznaczone dla ludzi starszych

Francesco Villa schemat dziedziczenia ubóstwa:

1. rozpoczęcie w bardzo młodym wieku przy niskim poziomie wykształcenia i bez nauki, pracy zawodowej,

2. wejście na stałe w sferę pracy niewykwalifikowanej i w konsekwencji niemożność dalszego podnoszenia poziomu materialnego,

3. utrzymywanie się w sferze pracy niewykwalifikowanej daje niski dochód, a osoby te mają niski standard życia, mieszkają w warunkach charakteryzujących się niskim poziomem higieny, często zmieniają miejsce zamieszkania z powodów materialnych, kobiety zazwyczaj pracują dorywczo

4. taki niski poziom życia rodziców powoduje, że dzieci dziedziczą ten niski poziom wykształcenia, przedwcześnie podejmując pracę ze względu na trudności materialne dotykających całą rodzinę

5. osoby, które pracowały w sferze pracy niewykwalifikowanej mają niskie emerytury i w konsekwencji korzystają z państwowej opieki społecznej i często są izolowane

PRZYCZYNY UBÓSTWA W POLSCE:

• przyczyny zewnętrzne występowania ubóstwa:

  1. znacząca monopolizacja rynku pracy, która powoduje brak wyboru miejsca zatrudnienia oraz rodzaju pracy

  2. brak podstawowych usług, brak interesującej oferty kulturalnej co sprzyja prymitywizacji i wulgaryzacji życia oraz rozprzestrzenianiu się postaw patologicznych

  3. uczestnictwo w kulturze oparte jest na modelu telewizyjno – towarzysko – alkoholowym

  4. trudna sytuacja mieszkaniowa, zły stan techniczno-sanitarny mieszkań oraz mała dostępność samodzielnych mieszkań dla ludzi młodych

  5. nieakceptowana i niesprawna władza lokalna, powodująca wzrost konfliktów i wycofanie się ludzi z działalności społeczno-politycznej

• przyczyny wewnętrzne:

  1. niski poziom wykształcenia większości społeczeństwa powodujące brak konkurencyjności jednostki na lokalnym rynku pracy

  2. wysokie wydatki rodzin na żywność i opłaty co przy niskich dochodach uniemożliwia oszczędzanie

Ze względu na przyczyny w Polsce można wyróżnić 2 kategorie ubóstwa:

1. ubóstwo zawinione – powstałe z winy osób, których dotyczy, jest ono w głównej mierze związane z nałogami- pijaństwem i brakiem troski o dzieci

2. ubóstwo niezawinione - powstaje z przyczyn niezależnych od osób ubogich

Pomiar ubóstwa:

1. stopa ubóstwa – procent społeczeństwa danego kraju lub regionu, który żyje poniżej linii minimalnych dochodów

2. głębokość ubóstwa – informuje jakie jest położenie osób ubogich względem linii ubóstwa

3. zasięg ubóstwa – określenie przestrzennego występowania ubóstwa

Linia ubóstwa, w Polsce to minimum socjalne

Minimum socjalne – najniższy koszt dóbr i usług niezbędnych dla zaspokojenia nie tylko potrzeb biologicznych lecz również najbardziej elementarnych potrzeb kulturowych oraz tych które warunkują współżycie zbiorowe

Minimum egzystencji – najniższy koszt dóbr i usług który wyznacza granicę zaspokojenia potrzeb podstawowych poniżej których następuje degradacja biologiczna jednostki

Koszyk dóbr, który wyznacza tę granicę zawiera dobra niezbędne do przeżycia: (minimum egzystencji)

• żywność,

• odzież chroniąca przed zimnem,

• dach nad głową,

• podstawowa opieka lekarska.

Minimum egzystencji nie zapewnia warunków dla rozwoju zarówno jednostki jak i rodziny

Minimum egzystencji wyznacza dolną granicę ubóstwa, zaś minimum socjalne górną granicę ubóstwa.

Koszyk dóbr dla minimum socjalnego:

• żywność,

• mieszkanie i jego wyposażenie (eksploatacja go)

• potrzeby związane z oświatą i wychowaniem

• potrzeby kulturalne

• odzież i obuwie

• lekarstwa

• higiena

• sport i wypoczynek

• transport

• rezerwa finansowa, która stanowi od 4 do 8% wydatków

Skutki ubóstwa:

1. poczucie niesprawiedliwości społecznej

2. obniżenie poczucia własnej wartości

3. brak możliwości zaspokojenia potrzeb życiowych

4. dezintegracja rodziny

5. rozwój przestępczości

6. nierówny start życiowy

7. pogorszenie stanu zdrowia

8. marginalizacja w życiu społecznym i kulturalnym

9. powstanie postaw roszczeniowych wobec państwa, samorządów i organizacji pozarządowych

Organizacje pozarządowe niosące pomoc ubogim:

• organizacje wyznaniowe: CARITAS

• organizacje humanitarne: Polski Czerwony Krzyż, Polska Akcja Humanitarna

RELACJE MIĘDZY WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM A UBÓSTWEM

Wykluczenie społeczne:

1. zastępować ubóstwo jako opis niekorzystnego położenia jednostki

2. może być elementem branym pod uwagę przy obliczaniu linii ubóstwa na podstawie dochodu lub konsumpcji

3. może być szczególnym sposobem konceptualizacji ubóstwa, który podkreśla proces, wielowymiarowość, standardy społeczne i zróżnicowane społeczne populacji ubogich

4. może być konsekwencją materialnego ubóstwa

5. może być przyczyną materialnego ubóstwa

6. może być pojęciem normatywnym

Wykluczenie społeczne – brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich a w szczególności dla osób ubogich.

RYNEK PRACY I BEZROBOCIE

Rynek pracy – całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży oraz popytu na pracę. Rynek pracy w innym ujęciu to mechanizm dopasowania podaży i popytu na pracę. Dopasowanie to wyrażają warunki na jakich dokonuje się transakcja między osobami oferującymi prace (pracodawcy) za określoną płace a jej nabywcami (pracownikami)

Bezrobocie - zjawisko społeczne w którym podaż realnych zasobów siły roboczej przewyższa popyt na nie.

Przyczyny bezrobocia:

1. czynniki ekonomiczne

   1. polityka fiskalna i monetarna prowadzona przez państwo

   2. wzrost konkurencyjności międzynarodowej

   3. mała elastyczność rynku pracy

   4. spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego

   5. deficyt międzynarodowych obrotach towarowych

   6. wzrost wydajności pracy

   7. niedopasowanie wielkości i struktury podaży siły roboczej do popytu na pracę

   8. nieodpowiednie rozmieszczenie kapitału oraz zasobów pracy

   9. spadek ilości miejsc pracy, likwidacja przedsiębiorstw

   10. spadek siły nabywczej ludności (zmniejszenie popytu na produkcję)

2. czynniki demograficzne

   1. w Polsce w latach 1986 -1990 zasoby pracy wzrosły o 150 tys. a w okresie następnych pięciu lat aż pięciokrotnie. Jeszcze przez kilka lat na rynek pracy wchodziły roczniki wyżu demograficznego

3. czynniki społeczno-prawne:

   1. niedostateczna skuteczność programów pobudzających aktywność życiową i zawodową bezrobotnych

   2. zbyt atrakcyjne systemy osłon socjalnych dla bezrobotnych

   3. zmiany w systemie regulacji prawnych nadmiernie liberalizujące sytuację bezrobotnych

   4. niska aktywność oraz kreatywność bezrobotnych

   5. niedostosowanie systemu urzędów pracy (pośrednictwa zawodowego)

Rodzaje bezrobocia:

1. bezrobocie koniunkturalne – związane z wahaniami cyklów koniunktury gospodarczej. Oznacza ono, że w pewnych okresach następuje spadek popytu na pracę. Pracodawcy zwalniają ludzi tymczasowo i zbędnych, by przyjąć do pracy pracowników w okresie lepszej koniunktury. Okres pozostawania bez pracy jest zależny od długości fazy cyklu koniunkturalnego

2. bezrobocie strukturalne – występuje w sytuacji niedopasowania struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania pracowników do nowych technologii i braku kompetencji, trudności w niedopasowani się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mieć charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy też miejsca zamieszkania

3. bezrobocie frykcyjne – związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopasowania między wolnymi miejscami pracy, napływem i odpływem siły roboczej z rynku pracy oraz zmianie miejsc pracy przez pracowników. Rezultatem tych procesów jest to, że występuje pewna liczna wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych

4. bezrobocie sezonowe – kiedy dotyczy zatrudnienia przejściowego, np. rolnictwa, budownictwa

5. bezrobocie technologiczne – jest następstwem szybkiego rozwoju techniki i zastępowanie pracy ludzkiej maszynami i komputerami poprzez unowocześnienie technologii, co powoduje redukcję zatrudnieniowych w zakładach pracy

6. bezrobocie krótkotrwałe – dotyczy osób, które pozostają bez pracy do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa tym trudniej do niej wrócić

7. bezrobocie długotrwałe(chroniczne) – trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy

8. bezrobocie jawne – uwidocznione w statystyce rynku pracy i systemie wypłat zasiłków dla bezrobotnych

9. bezrobocie ukryte – utajnione, np. w przemyśle mamy z nim do czynienia wtedy, gdy część pracowników zatrudniona jest w niepełnym wymiarze czasu pracy lub na niewłaściwym miejscu pracy gdzie są tylko w niewielkim stopniu wykorzystywanie

10. bezrobocie fikcyjne – obejmuje osoby rejestrujące się w urzędach pracy pomimo posiadania innych źródeł zatrudnienia i dochodu

11. powszechne – obejmuje cały kraj

12. regionalne – dotyczy braku pracy w danym regionie

13. pokoleniowe – dotykające całe rodziny gdzie negatywne wzorce zachowań zwiażane z długotrwałym bezrobociem

14. strukturalno-patologiczne – polega na swoistej profesjonalizacji zjawiska bezrobocia poprzez utrwalenie się w środowisku bezrobocia postaw beznadziejności i rezygnacji z poszukiwania pracy w ogóle

15. bezrobocie dobrowolne – dotyczy sytuacji, w której osoba bezrobotna nie akceptuje oferowanej jej pracy, płacy lub warunków i okoliczności zatrudnienia

16. bezrobocie przymusowe – pojawia się wtedy, gdy popyt na pracę jest mniejszy niż podaż pracy

Bezrobocie w Polsce styczeń 2012 2 121 500 bezrobotnych

Bezrobocie zasadnicze zawodowe, średnio zawodowe, podstawowe

Więcej kobiet niż mężczyzn (na 100 zatrudnionych kobiet przypada 115 zatrudnionych mężczyzn)

Największe: warmińsko – mazurskie, zachodniopomorskie, kujawsko – pomorskie

Najmniejsze: wielkopolskie, mazowieckie

SKUTKI BEZROBOCIA:

1. Indywidualnymi konsekwencjami bezrobocia (zwłaszcza długotrwałego) dla większości bezrobotnych są:

   1. pogorszenie standardu życia, a nawet ubóstwo,

   2. problemy z zagospodarowaniem wolnego czasu,

   3. poczucie obniżenia statusu,

   4. ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu politycznym, kulturalnym i w życiu społeczności lokalnej,

   5. objawy depresyjne (smutek, przygnębienie, zniechęcenie – Badania wykazują, że symptomy depresyjne pojawiają się rzadziej)

   6. zaburzenia zdrowia psychicznego (bezrobotni mają niższe wskaźniki zdrowia psychicznego)

   7. reakcje emocjonalne – bezrobotni doświadczają negatywnych napięć i emocji, mają niższy poziom poczucia szczęścia, niższy poziom zadowolenia z życia

   8. zaburzenie procesów poznawczych

2. Wpływ bezrobocia na rodzinę bezrobotnego

   1. wszystkie negatywne skutki bezrobocia odciskają piętno na funkcjonowanie rodziny, osoby tracącej pracę – destrukcyjny wpływy bezrobocia na rodzinę

   2. badania psychologiczne, wskazują że bezrobocie w dużym stopniu rzutuje na powstawanie w rodzinie atmosfery napięcia, stresu, obniżenie osiągnięć szkolnych dzieci

3. Skutki społeczne bezrobocia

   1. duże koszty świadczeń socjalnych

   2. podwyższone podatki i składki ubezpieczeniowe

   3. niewykorzystany potencjał ludzkiej pracy

   4. poczucie zagrożenia bezrobociem ludzi zatrudnionych

   5. ]nasilenie się społecznej patologii, np. agresji

   6. ograniczenie realizacji potrzeb, towarzyszy temu silna frustracja

   7. demoralizacja mniej odpornych psychicznie jednostek

   8. tworzenie potencjalnych warunków społecznych do wzrostu bezrobocia

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE FORMOWANIU SIĘ KULTURY BEZROBOCIA

1. strukturalne bezrobocie o charakterze długotrwałym

2. niskie umiejętności adaptacji do nowych warunków egzystencjonalnych

3. podstawy akceptacji i dostosowania się do nowych, gorszych warunków życia

4. utrata poczucia bezpieczeństwa i dążenie do uczestnictwa w społeczności innych bezrobotnych

5. postrzeganie utraty pracy jako winy innych osób, systemu lub instytucji

6. niska zaradność indywidualna jak i znikoma aktywność w poszukiwaniu pracy

7. kumulacja niedostatku i biedy wśród osób bezrobotnych

8. wzrost orientacji ukierunkowanych na przetrwanie a nie na wyjście z trudnej sytuacji

9. ograniczenie myślenia typu perspektywicznego

MIGRACJE

Migracją lub ruchem migracyjnym w ścisłym znaczeniu nazywamy całokształt przesunięć prowadzących do zmiany miejsca zamieszkania osób, które przenoszą się z miejsca podchodzenia lub miejsca wyjazdu do miejsca przeznaczenia lub miejsca przyjazdu.

Główne formy migracji:

1. czas trwania migracji

   1. stałe

   2. czasowe

   3. cyrkulacyjne – to migracje okresowe, najczęściej podejmowane w celach zarobkowych, to podążanie jednostek za pracą, które ma zazwyczaj charakter cykliczny. (Szczególny ich rodzaj to migracje sezonowe – krótkookresowe do roku związane z sektorami o wyraźnej sezonowości zatrudnienia, migracje wahadłowe – powtarzające się okresowe przejazdy między miejscem zamieszkania i miejscem pracy, nauki)

2. obszar na którym ma miejsce przemieszczanie się ludności

   1. wewnętrzne – przemieszczanie się ludności w obrębie danego kraju. Wyróżniamy następujące kategorie:

      1. migracje międzyregionalne

      2. wewnątrzregionalne

         1. kierunki: migracje e wsi do miast, z miast do wsi, z miast do miast i ze wsi na wieś

   2. zewnętrzne – (zagraniczne) związane z przekroczeniem granicy państwa. Można w niej wyróżnić:

      1. emigrację

      2. imigrację

      3. reemigrację

      4. repatriację

      5. readmisję – przekazanie danemu kraju cudzoziemców, którzy przybli z jego terytorium

      6. deportację

      7. ekspatriację

3. sposób organizacji przebiegu migracji

   1. grupowe

   2. indywidualne

   3. dobrowolne

   4. przymusowe

   5. planowane

   6. żywiołowe

   7. legalne

   8. nielegalne

Klasyfikacja migracji ze względu na powód:

• migracje z powodów rodzinnych

• migracje z powodów zarobkowych

• migracje z powodów warunków mieszkaniowych

• migracje z powodów zdrowotnych

• migracje z powodów edukacyjnych

• migracje z innych powodów

Najpopularniejsze teorie ekonomiczne opisujące migracje

1. teoria neoklasyczna – pracownicy migrują tam gdzie jest wyższa płaca czyli gdzie otrzymają najwyższy zwrót kapitału ludzkiego

2. nowa ekonomia migracji – decyzje o migracjach są podejmowane przez grupy nie przez jednostki, grupa (rodzina) chce zredukować ryzyko i wysyła jednego członka żeby mieć dochód z kilku źródeł

3. dualna teoria rynku pracy – miejscowi pracownicy nie chcą podejmować pewnych prac – firmy chcą i muszą zatrudniać imigrantów, dzięki czemu migracje na rynku są napędzane nie tylko przez stronę podażową, ale także przez stronę popytową (pracodawców)

4. teoria systemów światowych – nie model, raczej opis przepływu strumienia kapitałowych, rzeczowych i ludzkich pokazujący drenaż małych ekonomii poprze ekspansję kapitalizmu

MIGRACJE W POLSCE – podział na okresy

• I okres – druga połowa XIX wieku do 1939 r. Migracje w tym czasie motywowane były w głównej mierze czynnikami o charakterze polityczno – ekonomiczne. W połowie lat 30tych wystąpiły wyjazdy ludności pochodzenia żydowskiego do Palestyny

• II okres – lata 1939 – 1944 (okres II wojny światowej). Ówczesne migracje miałyc charakter przymusowy i wiżały się z działaniami wojennymi (np. uchodźstwo,m roboty przymusowe, wywóz do obozów koncentracyjnych, deportacje)

• III okres – lata 1944 – 2004. Można podzielić na siedem podokresów, ze względu na odmienny charakter migracji

  • pierwszy podokres (1944 – 1949) charakteryzował się migracjami przesiedleńczymi

  • drugi podokres (1950 – 1954) to czas „zimnej wojny” i restrykcyjnej polityki wyjazdowej z Polski

  • trzeci podokres (1955 – 1959) wiązał się z drugim etapem repatriacji Polaków z ZSRR

  • czwarty podokres (1960 – 1970) to kontynuacja wyjazdów do Niemiec (akcja łączenia rodzin)

  • piąty podokres (lata 70.) to czas złagodzenia przepisów wyjazdowych

  • szósty podokres (latra 80.) tzw emigracja solidarnościowa

  • podokres siódmy lata 90. do akcesji Polski do UE) charakteryzował się liberalną polityką migracyjną w Polsce. W tym czasie ruchy wędrówkowe dostosowywały się do zmian politycznych. Duży napływ imigrantów z państw europejskich (Niemcy) i pozaeuropejskich (USA)

• okres IV – czasy współczesne (po akcesji Polski do UE) otwarcie unijnych rynków pracy i wdrożenie zasady swobodnego przpływu osób spowodowały ponowny wzrost zainieteresownia emigracją. Dominują wyjazdy do: Nimiec, Włoch, W. Brytanii, Francji, Hiszpanii, USA, Kanada

Napływ migracyjny – liczba osób przybyłych do danej jednostki administracyjnej w danym czasie

Odpływ migracyjny – liczba osób które opuściły daną jednostkę w danym czasie

Saldo migracji – różnica między napływem a odpływem migracyjnym

Największa liczba emigrantów z Polski

1. W. Brytania 560 tys

2. Niemcy 455 tys

3. Irlandia 125 tys

4. Niderlandy 108 tys