STAROŻYTNOŚĆ [ANTYK]
!POJĘCIA!
archetyp – pierwowzór, pierwszy wzorzec (np. Ikar – archetyp lotnika)
motyw – inaczej temat powtarzający się w historii kultury
topos – powtarzający się w kulturze symbol, obraz
kalokagatia – inaczej kalos kagatos, połączenie ideału piękna z prawdą
klasycyzm – nurt nawiązujący do wzorów antycznych: ład, porządek, łączenie piękna z prawdą
mitologia – zbiór mitów
mit – opowiadanie o bogach i bohaterach
monoteizm – wiara w jednego Boga
politeizm – wiara w wielu bogów
miasto-państwo – polis; samowystarczalne terytorium obejmujące miasto i okoliczne wsie
imperium – wielkie, potężne państwo, które podporządkowuje sobie inne kraje
PERIODYZACJA KULTURY ANTYCZNEJ
Kultura śródziemnomorska – starożytna Grecja, starożytny Rzym.
Kultura chrześcijańska – Biblia (Stary Testament), Bliski Wschód
MITOLOGIA GREKÓW I RZYMIAN
kosmogonia – zespół wyobrażeń o genezie i początkowym stadium istnienia świata, właściwy dla wielu religii.
Rodzaje mitów: kosmogoniczne (o powstaniu świata), teogoniczne (o pochodzeniu bogów), antropogeniczne (o pochodzeniu ludzi), genealogiczne (o rodach ludzi i bogów).
POWSTANIE ŚWIATA WG MITOLOGII GRECKIEJ – „Na początku był Chaos…”
Chaos Uranos (niebo) + Gaja (ziemia) Kronos + Reja Hades (bóg podziemia), Posejdon (bóg mórz i oceanów), Zeus (bóg nieba i ziemi), Hera (bogini małżeństwa), Demeter (bogini urodzaju), Hestia (bogini ogniska domowego)
MIT O PROMETEUSZU
postawa prometejska – postawa jednostki poświęcającej się bezinteresownie dla ogółu, postawa uniwersalna, ponadczasowa; inne cechy: altruizm, jednostka dla ogółu, tworzenie cywilizacji, mądrość, bunt przeciwko tyranii, cierpienie, odwaga, bezinteresowność, zdolność do poświęceń
Historia tytana Prometeusza: ulepienie człowieka z gliny i łez, jego postać przypomina biblijnego Jezusa, mamy do czynienia z kontekstem kulturowym (świadome odwołanie do powtarzających się w kulturze problemów)
Jaki jest Prometeusz? : bezinteresowny, pomocny, odważny, podstępny, pomysłowy, mądry, sprytny, konsekwentny, altruista, dobroduszny, dążący do celu. Jego postawa jest heroiczna!
MIT O ORFEUSZU I EURYDYCE
Historia ich miłości: Orfeusz – mistrz gry na lutni, Eurydyka – piękna nimfa, którą wszyscy kochali, została ukąszona przez żmiję i zesłana do Hadesu. Mogła stamtąd wyjść, jednak gdy Orfeusz się odwrócił, aby zobaczyć przed wyjściem swoją ukochaną, utracił ją na zawsze.
Metaforyczne sensy zawarte w micie: piękno muzyki i poezji, które ma moc ujarzmiania człowieka i natury; miłość silniejsza niż śmierć; tajemnica świata zmarłych jest dostępna człowiekowi.
Gest odwrócenia się Orfeusza jest symbolem tęsknoty, miłości, niecierpliwości. Moc muzyki – ma zdolność oczyszczania duszy, kształtowania charakteru, rozwija umysł i wrażliwość.
CO TO JEST FILOZOFIA?
Filozofia to nauka zajmująca się ogólnymi rozważaniami na temat ludzkiego życia, poznania zasad, wartościowania, miejsca człowieka w świecie itp., polega na zadawaniu pytań i szukaniu odpowiedzi. W dokładnym tłumaczeniu: umiłowanie mądrości.
WIELKA TRÓJCA FILOZOFÓW GRECKICH: Sokrates, Platon, Arystoteles
INNI: Heraklit z Efezu („phanta rhei”) – życie przemija, Demokryt z Abdery, Tales z Miletu, Pitagoras
METAFORA JASKINI WG PLATONA („Państwo” – fragmenty)
Platon jako uczeń Sokratesa:
- Sokrates – jego credo życiowe: Wiem, że nic nie wiem.
* ironia sokratyjska – udowadnianie niewiedzy poprzez naukę,
- najważniejsza dla Sokratesa była cnota – mądrość, dobro, prawda, pokora, tolerancja, sprawiedliwość, wierność w ideały,
- uczeń Sokratesa – Platon – napisał dialogi oparte na rozmowach ze swoim nauczycielem, zawarł w nich jego poglądy.
Alegoria jaskini:
ALEGORIA – ma jedno ukryte znaczenie; SYMBOL – jest wieloznaczny
- jest to alegoria życia i śmierci Sokratesa,
- jednostka wyzwolona z okowów jest często niezrozumiana przez ogół i często unicestwiana,
- wyzwolony z okowów to ten, który zgłębił mądrość, poznał prawdę,
- więźniowie są alegorią niewiedzy, którzy widzą tylko cień prawdy.
c) Dualizm Platona:
a) strefa idei SACRUM! wieczne, idealne, święte, prawda, miłość, wiara, mądrość, cnota = DUCHOWE
b) strefa cieni PROFANUM! to, co przemija, ulotne, niewiedza = MATERIA, CIAŁO
C. FILOZOFIA ARYSTOTELESA
Uważał, że życie należy prowadzić w taki sposób, aby kierować się cnotą, prawością i rozumem. Jest twórcą koncepcji człowieka jako istoty społecznej: „Człowiek z natury swej jest istotą przeznaczoną do życia życiem społecznym”. Popierał rządzenia państwem poprzez arystokrację. Najbardziej znanym powiedzeniem Arystotelesa jest „TABULA RASA” – człowiek rodzi się z czystą tablicą, która zostaje zapisana stopniowo w ciągu życia i zdobywania doświadczeń. Był twórcą logiki i etyki.
HEDONIZM – poszukiwanie rozkoszy w życiu.
FILOZOFIA „ZŁOTEGO ŚRODKA” – uciecha życia połączona z umiarem, spokojem, równowagą.
D. FILOZOFIA EPOKI
a) EPIKUREIZM – zakłada, że życie jest jedynym dobrem, warunkiem osiągnięcia szczęścia jest brak cierpienia, strachu i bólu; „carpe diem” Horacy
b) STOICYZM – za najważniejsze uważa równowagę ducha, panowanie nad emocjami, człowiek powinien pracować nad sobą i nad prawami natury (Zenon z Kition)
c) CYNIZM – zakłada obojętność i odrzucenie wszelkich potrzeb, człowiek powinien zadowolić się niezbędnym do życia minimum (neguje)
d) SCEPTYCYZM – zakłada, że żadne twierdzenia nie są pewne, dlatego należy powstrzymywać się od sądów; niemożliwość posiadania pewnej wiedzy (wątpi) Pirron z Elidy
4. SZTUKA EPOKI
A. CO TO JEST KANON PIĘKNA?
- idealne formy i proporcje, ład, harmonia, porządek, symetria,
- tworzenie iluzji rzeczywistości,
- opisywanie rzeczy typowych, kierowanie się zasadą prawdopodobieństwa, ukazywanie przyrody ładniejszej lub brzydszej – w zależności od celu, który twórca chce osiągnąć,
- sztuka klasyczna: sztuka grecka i rzymska, jej formy zostały uznane w tradycji europejskiej za doskonałe, wzorcowe, godne naśladowania,
- mimesis – idealne naśladowanie rzeczywistości
B. ARCHITEKTURA: kolumny, łuki, piękno wyrażane w prostocie, symetria, monumentalność (Partenon w Atenach na Akropolu, Koloseum w Rzymie, łuki triumfalne, np. w Paryżu)
C. RZEŹBA: anatomiczna dokładność, łączenie idealizmu z realizmem, harmonia, proporcjonalność (Dyskobol Myrona, Wenus z Milo, Nike z Samotraki)
D. MALARSTWO: ukazywanie scen obyczajowych, pinakoteka – zbiór malarstwa
ANALIZA „DYSKOBOLA” MYRONA:
KOMPOZYCJA otwarta, dynamiczna, człowiek ukazany w ruchu,
SPOSÓB UKAZANIA LUDZKIEGO CIAŁA: napięte mięśnie, symetria, idealizm, proporcjonalność, NAŚLADOWANIE NATURY I IDEALIZACJA: ukazanie szczegółu, naturalny ruch ciała ludzkiego, ukazanie mistrzostwa, piękna,
KONTEKST KULTUROWY I FILOZOFICZNY: fascynacja sportem, kalokagatia, kult zdrowego ciała.
5. HOMER „ILIADA”
A. GENEZA: oparta na micie trojańskim; Iliada to opowieść o Troi (Ilionie)
„Iliada” przedstawia ok. 50 ostatnich dni wojny. Dotyczy kłótni między wodzem Greków – Agamemnonem i największym wojownikiem wszechczasów – Achillesa.
Bryzeida została porwana przez Achillesa, a później przez Agamemnona. Achilles nie podszedł do bitwy; w jego zbroi na pole bitwy pojechał Patrokles. Zabił go Hektor. Zdenerwował tym samym Achillesa, który wyzwał go na pojedynek i zabił Hektora. O jego śmierci zdecydował Zeus już przed walką.
Achilles był herosem, został zanurzony w Styksie (pomijając piętę jednej nogi pięta achillesowa), Eris skusiła królewicza Parysa, aby wręczył jabłko najpiękniejszej bogini (Hera, Atena, Afrodyta); ofiarowała mu Hellenę, która uchodziła za najpiękniejszą (żona Menelaosa).
Hektor i Parys – królewicze trojańscy, popłynęli w gościnę do Menelaosa (do Sparty).
Parys popełnił występek względem Menelaosa – wykradł Hellenę ze Sparty do Troi. Parys miał duży wpływ na Priama, który zgodził się na jej przyjęcie do Troi.
Koń trojański był prezentem od Spartan – podstępem zniszczono Troję. Parys zabił Achillesa trafiając go w piętę.
Po stronie Greków był: Agamemnon, Achilles, Odyseusz, Ajax, Patrokles.
B. ANALIZA INWOKACJI
* inwokacja – rozbudowana apostrofa, element kompozycji eposu; pełni funkcję wprowadzenia, wstępu do utworu; jest to zwrot do bóstwa z prośbą o natchnienie
W „Iliadzie” inwokacja wprowadza do problematyki utworu, czyli ukazuje gniew Achillesa; charakteryzuje też głównego bohatera – niepokonany, buntownik, bezwzględny. Zeus – bóg bogów – decyduje o wszystkim; bogowie decydują o losach ludzi i ingerują w ich życie.
FRAGMENTY PIEŚNI 4 I 6
- świat ludzki i boski wzajemnie się przenikają, władzę mają bogowie,
- antropomorfizacja bogów – nadanie bogom cech ludzkich, uczłowieczenie ich, z typowymi dla ludzi namiętnościami, cechami,
- porównanie homeryckie – rozbudowane porównanie: „Trojan zaś wojska tysiączne, jak owce w bogacza zagrodzie / Podczas udoju, gdy stoją dając jak śnieg białe mleko (…)”
KREACJA HEKTORA
- „zgubi Cię Twoja odwaga!”,
- „niezłomnie bronił Ilionu”,
- „przywykłem być dzielnym”,
- „wśród Trojan o sławę walczyć zaszczytną/ żeby otoczyć nią ojca i wsławić własne swe imię”
Hektor jest honorowy i dzielny. Przestrzega kodeksu wojownika ustanowionego przez przodków. Jest heroiczny, dumny, przywódca, chce walczyć o sławę i wieczną pamięć. Wierzy w wieczne wartości. Stawia ojczyznę na pierwszym miejscu, lecz rodzinę traktuje jak część ojczystego domu. Wartości te się dopełniają.
Dlaczego Hektor zasługuje na nieśmiertelność? Swoją postawą pokazuje, jak ważne są dla niego wartości, które wyznaje. Jest w stanie poświęcić się dla dobra swojego kraju, stara się tym udowodnić, że zasługuje na tytuł, jaki otrzymał. Jest ideałem wojownika starożytnego.
6. CECHY EPOSU LITERACKIEGO:
- należy do epiki, narrator trzecioosobowy, wszechwiedzący, wszechobecny,
- wierszowana forma (heksametr),
- epitety, porównania homeryckie,
- podział na części, pieśni, księgi (są samodzielnymi całościami),
- treść skoncentrowana na jednej postaci,
- inwokacja,
- tematyka zaczerpnięta z mitologii,
- bohater zbiorowy, na tle którego ukazane są wybitne jednostki,
- ukazanie ingerencji bogów w życie ludzkie,
- wątek batalistyczny,
- niespieszne tempo narracji [RETARDACJA – zabieg, który polega na celowym spowolnieniu akcji po to, aby wzbudzić w czytelniku odczucie oczekiwania, napięcia, co będzie dalej, np. opis tarczy Achillesa]
7. SOFOKLES „KRÓL EDYP”
NA CZYM POLEGA STRAGIZM EDYPA?
Co to jest tragizm?
Kategoria estetyczna będącą elementem kompozycji tragedii i oznacza sytuację, w której znajduje się bohater tragiczny – którąkolwiek z dróg życiowych czy racji nie wybierze – i tak poniesie klęskę; jest w sytuacji tragicznej.
Tragizm Edypa
- portret króla Edypa: król troszczący się o własny lud, dobry władca, świadomy własnej wartości, lud go kocha, nie wierzy w okrutną prawdę, pewny siebie, dumny (hybris), orędownik prawdy, prawda jest ważniejsza niż dumna, uczy go pokory; przechodzi przemianę, przyjmuje swój los.
Przeciwieństwem Edypa jest Kreon z tragedii „Antygona”, jest to autokrata, narzuca swoją wolę ludowi; przekłada prawa ziemskie nad prawa boskie.
- LOS = FATUM; los ułożył jego życie. Im bardziej Edyp chciał zmienić przeznaczenie, tym szybciej wypełniała się przepowiednia. Los zabawił się jego kosztem ~ ironia tragiczna (ironia losu)
Funkcja teatru: katharsis (oczyszczenie duszy poprzez wywołanie w widzu uczuć trwogi, współczucia, duchowego odrodzenia, poczucia chęci poprawy; funkcja sakralna – uwrażliwienie człowieka na piękno i dobro.
Ostatnia pieśń chóru: Chór zastanawia się nad ludzkim życiem, jego sensem, Ukazuje jego marność, ale przede wszystkim to, że człowiek jest bezsilny wobec sił wyższych. W Exodosie Chór ostrzega nas, abyśmy za życia nie nazywali nikogo szczęśliwym, ponieważ nigdy nie wiadomo, co przyniesie nam nowy dzień. Nie mamy przecież pewności, że nie spotka nas cierpienie.
d) Tragizm Antygony:
Musiała wybierać między prawami boskimi (pochówek brata), a prawami ziemskimi (posłuszeństwo królowi Kreonowi => konflikt tragiczny (konflikt dwóch równorzędnych racji.
Była lepsza od Kreona, wygrała moralnie, nie sprzeciwiła się bogom; ona zginęła, a jej i tak nikt nie pochował (paradoks).
8. HORACY – LIRYKA RZYMSKA
A. SYLWETKA HORACEGO: był rzymskim poetą, autor od, listów, satyr, dostał od ojca wszechstronne wykształcenie, był synem niewolnika-wyzwoleńca, jego przyjacielem był arystokrata Mecenas, był bogaty, nie musiał się przejmować, życie poświęcił twórczości literackiej
B. HORACY„EXEGI MONUMENTUM AERE PERENIUS”
- tytuł wiersza to incipit – zaczerpnięty z pierwszego wersu,
- „wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu”,
- podmiot zwraca się do muzy sztuki – Melpomeny,
- podmiotem lirycznym jest Horacy – „ja” liryczne,
- liryka zwrotu do adresata, bezpośrednia,
- Horacy jest dumny z tego, co dokonał; świadomy własnej wartości, swoich zasług,
- „non omnis moriar” – „nie wszystek umrę”,
- dzieło jego życia pozostanie, będzie trwać i sławić, zapewni mu wieczność,
- wiara, że sztuka zapewnia nieśmiertelność,
- poeta ma świadomość, że ludzkie życie składa się z dwóch sfer: sacrum i profanum,
- testament poetyki.
C. POSTAWA HORACJAŃSKA
HORACJANIZM – podejmowanie przez Horacego tematów obecnych w jego dziełach, np. rozważań o sławie poetyckiej czy postawie zawartej w słowach „carpe diem” (postawa epikurejska, którą czasem łączył z postawą stoicką określaną mianem „złotego środka”).
BIBLIA
BIBLIA – KSIĘGA KSIĄG
- biblios – łodyga papirusu, księga (łac.),
- Biblia = Pismo Św. Starego i Nowego Testamentu (łac. testamentum - przymierze),
- rodzaj umowy między Bogiem a człowiekiem (przymierze bosko-ludzkie),
- Biblia jest stworzona przez pisarzy natchnionych,
- Żydzi uznają wyłącznie Stary Testament,
- tradycja ustna, kamienne i gliniane tablice, papirus, zwoje, papier, druki,
- języki Biblii: hebrajski, aramejski, grecki,
- w skład ST wchodzą m.in.: Pięcioksiąg Mojżesza, Księga Psalmów, Księga Hioba, Księga Koheleta, Pieśni nad Pieśniami,
- Nowy Testament: cztery Ewangelie, Listy Apostolskie, Apokalipsa, Dzieje Apostolskie,
- księgi biblijne: historyczne / dydaktyczne / profetyczne (prorocze)
PRZEKŁADY BIBLII
SEPTUAGINTA (Przekład Siedemdziesięciu) – ST na grekę,
WULGATA (prosta, popularna) – cała Biblia na łacinę (św. Hieronim) [IV – V w. n.e.]
Przekłady polskie:
- KS. JAKUBA WUJKA [XVI w.]
- BIBLIA TYSIĄCLECIA [1965 r.]
JAK ODCZYTYWAĆ BIBLIĘ?
Podział na księgi, rozdziały, wersety (werset – wyodrębniony graficznie fragment Biblii; nie wers!)
Biblia ma sensy symboliczne i alegoryczne. Jest księgą wybitnie moralistyczną (pouczającą, świętą).
KSIĘGA HIOBA
DRAMATYCZNE LOSY HIOBA: pochodził z Us, był bogaty, żył w dobrobycie, jego wiara była silna, miał trzy córki i siedem synów, Bóg zabrał mu majątek, jego dzieci zginęły, zachorował na trąd, nie odwrócił się od Boga, był hojny, przeklął dzień, w którym się urodził, ale nie bluźnił Boga.
HEROIM HIOBA: silna, niezachwiana wiara, prawość, bezgraniczne zaufanie do Boga, wytrwały wobec próby wiary, pewny swoich przekonań, biblijny archetyp człowieka cierpiącego i wierzącego; „Dał Bóg i zabrał Bóg”.
W CZYM TKWI SENS CIERPIENIA:
Bóg podejmuje prowokację szatana, bo wyraża to wielkie, pełnie zaufanie Boga do człowieka. Hiob ratuje pozycję Boga w świecie, ponieważ Bóg składa swój los w ręce człowieka; wywyższa człowieka; dobro przezwycięża zło – prawdziwa wiara jest bezgraniczna. Bóg daje człowiekowi wolną wolę. Na skutek istnienia zła, cierpienia, człowiek może dokonywać wyborów i udowadniać głębię swojej wiary (lub jej brak)
Cierpienie jest nauczycielem, uczy mądrości, doświadcza. Skala cierpienia jest miarą wartości człowieka. Prawdziwy człowiek przyjmuje cierpienie jako nauczkę, jesteśmy mądrzejsi. Księga Hioba to najważniejsza księga mądrościowa. Uczy nas żyć, wierzyć.
TEODYCEA – zakłada, iż zło, które panuje w świecie, pozwala człowiekowi dążyć do większego dobra.
MANICHEIZM – zakłada, że światem rządzą dwa skrajne żywioły: dobro i zło, Bóg i szatan, a człowiek musi dokonywać wyboru.
KSIĘGA KOHELETA
WYOBRAŻENIE ŚWIATA I LUDZKIEGO ŻYCIA:
Ważne cytaty:
- „Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz”,
- „Wszystko to marność i pogoń za wiatrem”,
- „VANITAS VANITATUM ET OMNIA VANITAS”.
PRZESŁANIE KSIĘGI:
- księga mądrościowa, filozoficzna,
- tematem tej księgi są rozważania nad sensem ludzkiego życia,
- wszystko, co ziemskie jest marnością, zmierza ku śmierci,
- wierzący, bogobojny człowiek wykorzystać musi tę chwilę jak najpełniej, żeby zasłużyć na to, co nieskończone, czyli wieczność,
- na tym właśnie polega optymistyczna wizja tej księgi; w sensie religijnym życie to nie koniec, tylko przepustka albo próba pokazująca nam, że możemy istnieć wiecznie, pod warunkiem, że nie przywiążemy się do marności (rzeczy materialnych),
- motyw przemijania!
KONTEKST KULTUROWY – JAN KOCHANOWSKI „O ŻYWOCIE LUDZKIM”
- uwydatnia motyw przemijania wszystkiego co ziemskie: „zacność, uroda, moc, pieniądze, słowa”,
- jest to wyliczenie pełniące funkcję hiperboli i uwydatnienia bezsensu rzeczy materialnych,
- podmiotem lirycznym jest „my” liryczne – podmiot zbiorowy; ukazuje nam ogólną prawdę, że przesłanie wiersza dotyczy nas wszystkich,
- synonimem słowa „marność” jest słowo „fraszka” (błahostka, coś bez znaczenia); ludzkie życie jest fraszką i „minie jak polna trawa”,
- w puencie jest nawiązanie do motywu teatrum mundi – człowiek jest tylko marionetką w rękach losu, los jest reżyserem.
KSIĘGA PSALMÓW
PSALM – gatunek należący do liryki. Uroczysta pieśń religijna o charakterze modlitwy lub hymnu, pochodząca z biblijnej Księgi Psalmów. Także utwory literackie powstałe później, wzorowane na tekstach tworzących tę księgę.
- księga ST, zbiór 150 psalmów, za autora których uważa się przede wszystkim króla Dawida,
- Księgę Psalmów nazywa się Psałterzem lub Psałterzem Dawidowym, który można traktować jako odrębny zbiór poetycki,
- rodzaje psalmów: pochwalne, dziękczynne, błagalne, żałobne, mądrościowe i inne…
PSALM 100 „Służcie Panu z weselem”
- psalm dziękczynny, pochwalny,
- relacja między Bogiem i ludźmi,
- podmiot mówiący zwraca się do ludzi za pomocą apostrofy,
- adresat przyjmuje formę zbiorową „wy”, w trybie rozkazującym,
- nagromadzenie czasowników w trybie rozkazującym,
- „my” liryczne, podmiot mówiący w imieniu wierzących,
- jesteśmy dziećmi Boga, on jest naszym Ojcem,
- człowiek wywyższa Boga, Bóg jest Panem wszystkiego,
- Bóg jest dobry, łaskawy, człowiek powinien być wdzięczny i wierny,
- Bóg jest pasterzem, a my jego pastwiskiem. Bóg opiekuje się nami, ale m musimy go słuchać. To zestawienie podkreśla niezwykłą więź i odpowiedzialność spoczywającą na Panu. Bóg to dobro nieskończone,
- tryb rozkazujący – apel (funkcja impresywna, perswazyjna),
- eksklamacja (wykrzyknienie) – funkcja ekspresywna (podkreślenie wagi tego apelu),
- wielka litera uwydatnia wielkość Boga nad człowiekiem,
- epitety charakteryzują Boga, jego dobro i łaskę.
PSALM 130 „Z otchłani grzechu ku Bożemu miłosierdziu”
- podmiot liryczny zwraca się do Boga, przyznaje się do popełnienia grzechu,
- osoba mówiąca traci siły, jest wyczerpana, świadoma błędu, jaki popełniła,
- wierzy w to, że Bóg jej wybaczy,
- ten psalm to obraz grzesznika, który błaga Boga o wybaczenie błędu, jakiego się dopuścił oraz opiekę nad jego osobą.
często mówi się, że wizerunek starotestamentowego Boga to Bóg surowy, sędzia, doceniający bogobojność i każący grzeszników.
PIEŚNI NAD PIEŚNIAMI
MOTYW MIŁOŚCI:
- dosłownie pieśni te ukazują cielesny, zmysłowy obraz między Oblubieńcem a Oblubienicą,
- przypominają treści typowych erotyków,
- pod obrazem tej miłości ukryte są alegoryczne, ukryte sensy,
- prawdopodobnie autorem większości pieśni jest król Salomon.
B. RELACJA MIĘDZY OBLUBIENICĄ A OBLUBIEŃCEM: jest to wyznanie miłosne, fascynują się sobą, są zauroczeni, są blisko siebie, on zrobi dla niej wszystko, a ona nie wstydzi się rozsławiać jego imienia; porównania, wykrzyknienia, liczne epitety.
C. ALEGORYCZNE INTERPRETACJE:
- Oblubieńcem może być Bóg, a Oblubienicą człowiek (lud Izraela),
- miłość między Bogiem a człowiekiem jest piękna, nieskazitelna, wpisana w naturę,
- Nowy Testament: Oblubieniec – Chrystus; Oblubienica – Kościół.
PRZYPOWIEŚCI BIBLIJNE
PRZYPOWIEŚĆ (PARABOLA) – utwór epicki, w którym możemy wyróżnić dwie płaszczyzny tematyczne: jedną – dosłowną, a drugą – symboliczną. Ta druga płaszczyzna jest ważniejsza, bowiem wyraża uniwersalne przesłanie na temat świata, życia i każdego z nas; w literaturze XX w. odrodził się gatunek przypowieści w postaci powieści paraobli, której bohatera można określić mianem everymana. (np. „Dżuma”)
PRZYPOWIEŚĆ O CHWAŚCIE:
- chwast to symbol grzechu, niewiary, zła,
- pszenica to symbol wiary, dobra, życia,
- podobne przesłanie ma przypowieść o siewcy,
- pszenica symbolizuje człowieka dobrego, pełnego wiary. Chwast wręcz odwrotnie. Pan Bóg daje im obojgu możliwość rozwoju. Ludzie źli, niewierzący podczas końca świata zostaną ukarani, a dobrzy zaznają słodycz życia wiecznego..
PRZYPOWIEŚĆ O ROBOTNIKACH W WINNICY:
Dla Pana Boga nie jest ważne, jak długo pracujemy. Istotą tego jest sam w sobie fakt, że jesteśmy chętni do niesienia pomocy, chętni do pracy. Nie powinniśmy się między sobą ścigać o lepsze postrzeganie w oczach Boga, ponieważ u Niego wszyscy jesteśmy sobie równi i wszystkich nas czeka taki sam los.
APOKALIPSA ŚW. JANA
- ostatnia część Biblii, najbardziej tajemnicza księga, prorocza,
- pochodzi od apocalipsis (gr,) – objawienie,
- wizja, którą Bóg zesłał św. Janowi.
SYMBOLIKA CZTERECH JEŹDZCÓW:
- Apokalipsa rozpoczyna się wraz z nadejściem Baranka (Chrystusa),
- Apokalipsa dokonuje się poprzez spełnienie się poszczególnych etapów zagłady, a owe etapy symbolizują: otwarcie siedmiu pieczęci i odgłosy siedmiu trąb,
I JEŹDZIEC: symbol dobra, może być utożsamiony z Jezusem, biel konia i wieniec kojarzą go z dobrem, dobro zwycięży zło – symbolika uniwersalnej idei Apokalipsy.
II JEŹDZIEC: ogniste barwy – symbol zła, może to być symbol wojny, przelewu krwi.
III JEŹDZIEC: czarny koń – symbol sprawiedliwości – waga, głód..
IV JEŹDZIEC: koń trupioblady, symbol śmierci, ostatecznej zagłady.
Nowe Jeruzalem to miejsce, gdzie trafią ocaleni, wierni Bogu; jest to wizja raju, do którego dotrze człowiek.
OBRAZ APOKALIPSY: dominującym obrazem jest wizja przelanej krwi i ognia, zwiastuny: grad, spadająca gwiazda, wody będą zawierały piołun (zatrują ludzi).
SYMBOLIKA LICZB:
7 – symbol całości, pełni; może być odczytywana jako siedem dni stworzenia świata, to liczba szczęśliwa.
4 – symbol krzyża (cztery ramiona); świat składa się z czterech stron, odniesienie do całości, czterej ewangeliści,
3 – Trójca Święta,
666 – szatan.
STYLIZACJA – polega na celowym naśladowaniu w wypowiedzi elementów określonego stylu, charakterystycznego dla danej epoki, środowiska, nurtu artystycznego czy autora.
ARCHAIZACJA – odwołanie do stylu, języka, który zanikł,
DIALEKTYZACJA – stylizacja gwarowa,
KOLOKWIALIZACJA – potoczny język,
BIBLIJNA – poważny, podniosły styl Biblii.
STYLISTYKA – nauka zajmująca się opisem stylów.
POTOCZNY – w języku mówionym, codziennym, swobodny, niestaranny, uproszczenia, ekspresja, krótkie zdania, regionalizmy,
URZĘDOWY – w formie pisanej; precyzyjny, schematyczny, bezosobowy, suchy, brak ekspresji,
NAUKOWY – jasny, rzeczowy, obiektywny!, terminologia naukowa, skomplikowana składnia,
PUBLICYSTYCZNY – nastawienie informacyjne i perswazyjne; zrozumiały, sugestywny, obrazowy, emocjonalny.