Teoretyczne podstawy wychowania

Wyklad 1.

Teoria wychowania jako subdyscyplina pedagogiki. Teoretyczne podstawy wychowania są wstępem do teorii wychowania.

Źródłem teorii wychowania jest zapotrzebowanie społeczeństwa na skuteczność środków wychowawczych.Teoria wychowania obejmuje każdy aspekt naszego zycia:

-wychowanie społeczne

-estetyczne

-umyslowe

-religijne

-fizyczne itd.

Zmieniły się agendy wychowujące:

-rodzina

-przedszkole

-szkoła

-środowisko rówieśnicze

-miejsce pracy

-media

Zadania teorii wychowania:

-dokonanie opisu rzeczywistości, która nas otacza

-wyjaśnienie procesów

-nazwanie metod, technik, występujących w procesie wychowania

-analiza przeszłych i współczesnych technik wychowania

Wyklad 2.

Pedagogika-nauka o wychowaniu, dyscyplina nauki zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesow edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego. Jest to wszechstronna nauka o całej rzeczywistości wychowawczej, której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka.

Wg.D Schulza

Pedagogika-specyficzny rodzaj poznania i wiedzy o człowieku w szczególności wiedzy o człowieku rozwijającym się i rozwijanym, wychowującym i wychowywanym

Edukacja-ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka, czyniących z niego istotę dojrzałą, świadomie realizująca się „zadomowioną” w danej kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki i refleksyjnej afirmacji.

Struktura nauk o wychowaniu:

- historia wychowania i myśli pedagogicznej

-ped.ogólna

-dydaktyka

-teoria wychowania

-ped.szczegółowe:

-społeczna

-porównawcza

-specjalna

-dorosłych

-resocjalizacyjna

Teoria wychowania- jedna z podstawowych dyscyplin pedagogicznych, której przedmiotem badań jest usestymatyzowana, spójna, uporządkowana wiedza o wychowaniu, jego celach, treściach, metodach, formach, srodkach i uwarunkowaniach.

Stworzona na początku XIXw. Przez J.F.Herbarta pedagogika jako nauka o wychowaniu nie wyeliminowała wieloznaczności tego pojęcia.

Wg. K.Sośnickiego ped.ogólna to teoria wychowania, która ideał wychowania i normy postepowania umożliwiające jego skuteczną realizację.

Nazwa teorii wcyhowania jako odrębnej dyscypliny pojawiła się w okresie powojennym.

Do 1945r. –intensywny rozwój ped. Ogólnej jako ped.teoretycznej.

1946-1989-powstanie i dominacja w toku rozwoju i dyferencjacji i nauk pedagogicznych teorii wychowania.

1990-1995-rewitalizacja ped.ogolnej i zanik teorii wychowania.

Od 1995-rownoważny rozwój ped.ogolnej i teorii wychowania oraz pojawienie się badan w zakresie metapedagogiki i metateorii wychowania. Orientacja na integrację.

Teoria wychowania:

-jest efektem jednego z wielu procesów poznawania swiata wychowania dzięki prowadzonym badaniom i działaniom interwencyjnym lub uczenia się jego znaczen od innych

-postrzegana jako przeciwieństwo praktyki wychowania

-ścisły związek z praktyką wychowawczą dostarcza na jej użytek istotnych informacji, uzasadnien, wskazań czy ocen.

Szerokie rozumienie teorii:

-to uogólnienia dokonane na podstawie naukowej analizy rzeczywistości, zmierzającej do sformułowania o niej empirycznych lub analitycznych twierdzeń.

Wąskie znaczenie teorii:

-teorie to sądy, które w okrślony sposób odnoszą się do wielu faktów szczegółowych jako ich uzasadnienia lub wyjaśnienia

Naukowa teoria wychowania:

-to zbior uporządkowanych praw lub prawidłowości, które stanowią wewnętrzne spójne konstrukcje logiczne

-to jedna z subdyscyplin pedagogicznych, której przedmiotem badań jest usystematyzowana, spójna i uporządkowana wiedza o wychowaniu

-dzięki niej uzyskujemy wiedzę o interesujących nas związkach, występujących między nimi relacjach i ich charakterze oraz wynikających z nich następstwach

-należy odróżnić teorię wychowania od potocznej teorii wychowania

Potoczna a naukowa teoria wychowania:

Wychowanie to dziedzina praktyki społecznej regulowana przez:

-doświadczenia historyczne, kulturowe, polityczne oraz osobiste wraz z towarzyszącą mu refleksją pomiotów zaangażowanych w ten proces

-przez teorie naukowe i potoczne, które konstruują wiedzę o jego istocie, jednocześnie przyczyniając się do prowadzenia badań i wykorzystywania ich o interesujących nas związkach, występujących między nimi relacjach i ich charakterze oraz wynikających z nich następstwach

-należy odróżnić teorię wychowania od potocznej teorii wychowania

-dzięki niej uzyskujemy wiedzę

Potoczna:

-rodzaj osobistej, zdroworozsądkowej wiedzy o wychowaniu

-zbiór wewnętrznie ze sobą powiązanych przekonań, idei na temat istoty, genezy, celów, uzasadnień i sposobow wychowania

Charakterystyczne cechy:

-przeciwieństwo wiedzy naukowej

-b.silny związek z praktyką wychowania

-powstała na drodze przednaukowego poznania w sposób naturalny, biologiczny

-jest traktowany w kategoriach porad samym przez się oczywistych a zdobywanych dzięki funkcji rozumu

-zawiera elementy umowy proceduralnej i deklaratywnej

-dominują w niej informacje epizodyczne

-jest ukierunkowana za pomocą języka codziennego, potocznego

-nie jest w pełni uswiadomiona sobie przez autora

Wykorzystanie:

-poradniki dla rodziców skonstruowane są:

-na bazie praktycznej wiedzy o wychowaniu opartej na teorii naukowej i potocznej teorii wychowania oraz naukowej teorii wychowania

Cel badań naukowych teorii wychowania:

-uzyskanie odpowiedzi na określone pytanie typu praktycznego

-poznanie nowych faktów lub odkrycie nowego spojrzenia na nią z innej perspektywy

4.11.2010

Kontrowersje wokół pojęcia wychowanie

Wychowanie jako pojęcie nie uchroniło się od wieloznaczności-posiada odmienną konotację w zależności od przyjętej przez jego autora antopologii filozoficznej czy psychologicznej koncepcji człowieka.

1. Antropologia dziecka

-oświeceniowa-dziecko jako barbarzyńca, którego należy wyprowadzić ze stanu dzikości.

Orientacja charakterystyczna dla tzw. postawy mentorskiej, pouczającej, dydaktycznej. Dziecko-niedorosly człowiek, dorosły- mentor, ekspert

1. Romantyczna-ezgaltowanie przekonania iż dziecko jest głupiutkie, ale o dobrym serduszku, zbytnia opiekuńczość. Cechy tej orientacji: zdrobnienia, dążenie do unikniknięcia poważnych rozmów, o trudnych aspektach życia. Przekazywanie wiedzy w selektywny sposób, uproszczony, radosny. Dziecko-naiwna istotka, dorosły-dobry ale nadopiekuńczy przewodnik

2. Pozytywistyczna-lansuje głownie wartości poznawcze. Jej haslo przewodnie to wiedza encyklopedyczna. Dziecko-pustne naczynie, dosroły-ekspert, z lejkiem do wlewania oleum. Brak twórczości, aktywności dzieci. Odwzorowywanie wychowawcy

3. Marksistowska-wychowanie ideałowe i masowe. Dziecko-karykatura człowieka, dorosły-trener właściwych postaw. Nakazy, zakazy, jedna ideologia

4. Humanistyczna-uznaje ona: podmiotowśc dziecka, prawo do godności i autonomii, liczenia się z jego rzeczywistymi potrzebami i możliwościami. Uznaje świat dziecka za inny lecz równie wartościowy, a nie podrzędny względem świata dosrolych. Dziecko korzysta z doświadczenia dorosłego, dorsły zaprasza do refleksji, wspólnych poszukiwań. Nie ma tu tematów tabu. Dziecko- interpretator poszukujący, dorosły- interpretator poszukujący majacy większe doświadczenie i być może zrozumienie.

Współcześnie pojecie wychowanie definiowane jest w pedagogice jako oddziaływanie na czyjąś osobowośc, formowanie jej, zrozumienie, kształtowanie czy wwyzwalanie w niej pożądanych stanów jak wzrost, rozwój czy samorealizacja, ale także jako efekt powyższych działań lub procesów,

Istota wychowania to:

-wiedza teoretyczna o fenomenie zawierającą jego uzasadnienie tkwiące w określonych poglądach, doktrynach, podejściach

-sfera praktyczna-jego codzienny wymiar,wpisujące się w dzieje i bografie jednostek ludzkich, pokoleń, kultur.

Wiedza na temat wychowania jest czymś roznym od bycia wychowywanym czy wychowywania kogoś. Pojęcie wychowania definiowane jest z różnych perspektyw

-jako jednostronne oddziaływanie wychowawcy na wychowanka-wychowanie jest: formowaniem, kształtowaniem, zmienianiem osobowości, wyzwalaniem w niej pożądanych zmian. Wychowanie jest przygotowaniem do zadań i ról życiowych, czyli zamierzoną pomocą w socjalizacji osoby.

-jako swoisty typ wzajemnych oddzialywań-jako swoisty rodzaj relacji dwustronnej, w toku ktrórej dochodzi do zwrotnego oddziaływania osób na siebie. Wychowanie to: praca z człowiekiem i nad człowiekiem, przy jego aktywnym współudziale(Gryggier)

-jako proces zachodzący w środowisku życia człowieka-wychowanie w wymiarze zjawisk psychospołecznych, dziejowych, kulturowych jest: życiem, czyli procesem „zależności wzajemnej pomiędzy jednostka i środowiskiem fizycznym i społecznym, ktrego funkcją jest najlepsze dostosowanie jednostki do tego środowiska przez stopniowe wzbogacanie jej doświadczenia. (J.Dewey)

Wyróżnia się jeszcze kilka różnych grup definicji wychowania:

S.Kunowski:

-definicje praksologiczne-wpływanie na wychowanka i urabianie go. Wychowanie jest celowym i świadomym urabianiem osobowości ludzi (t. Waitz)

-ewolucyjne-swobodny rozwój człowieka

-sytuacyjne-wpływ warunków środowiska na rozwój wychowanka. „Przygotowanie do zycia przez życie” O. Decrloy

-adaptacyjne-skupiaja uwagę na osiąganych skutkach działania wychowania. Jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te niedorosłe. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanow fizycznych, umysłowych i morlanych, jakich domagają się od niego i spleczeństwo polityczne jako całość i srodowisko specjalne do którego jest ono przeznaczone. E. Durkheim

18.11/10

Cechy wychowania:

1. Złożoność wychowania- zachowanie człowieka zależne jest od uwarunkowań zew.( w tym także oddziaływań wychowawczych), jak również uwarunkowań wewnętrznych (osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka)

2. Intencjonalność wychowania- wychowanek jest świadomy celów jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawców zawodowych jak i niezawodowych

3. Interakcyjność wychowania- proces wychowawczy ma miejsce zwykle w warunkach wspoółdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka, odbywającego się na zasadzie wzajemności lub sprzężenia zwrotnego.

4. Relatywnośc wychowania- wiąże się z trudnościami jakich nastręcza przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych. Wychowanie stanowi tylko jeden z wielu wpływów na wychowanków.

5. Długotrwałość wychowania- człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe niemal życie. Długotrwałość wychowania łączy się także z systematycznością, co ma znaczenie dla ciągłego pogłębiania osiągniętych wynikow.

Cele wychowania to „pożądane i oczekiwane zmiany jakie pod wpływem respektowania pewnych metod, środków, warunków kształtują się w osobowości wychowanków w postacie poglądów, postaw, nawykow” W. Okoń

Celami sa tzw. standardy wychowawcze, wskazujące na pożądane społecznie i moralnie zachowania i postawy oraz inne cechy osobowości wychowanków.

Postulowanie w celach wychow., zmiany dotyczące zwykle zmian zarówno o charakterze:

• Poznawczym świata, ludzi i wartości, łącznie z mozliwością wywierania na innych wpływu

• Motywacyjno-emocjonalnym-zmiany te polegają na formowaniu stosunku wychowanka do świata i ludzi, jego przekonań.

Teologia wychowania-to obszar refleksji i rozważań na temat celów działalności wychowawczej. Działalność ludzi zasługuje na miano działalności wychowawczej kiedy towarzyszy jej świadomość celu, jaki ma być przez nią realizowany.

Źródła celów wychowania:

• Różnego rodzaju dokumenty ONZ I UE, takie jak Karta Praw Człowieka, Karta Praw Rodziny

• Nauka społeczna Kościoła

• Programy partii politycznych, wspólnot wyznaniowych, instancji państwowych i gospodarczych

• Koncepcje człowieka oraz humanistyczny charakter cywilizacji

• Nauka

Podstawą procesu wychowania jest ideał wychowania i wyprowadzenia z niego celów, tworzących warstwę aksjologiczną oraz metody, formy i środki wychowania tworzące warstwę operacyjną.

Ideał wychowania- to pełen opis zintegrowanych cech człowieka wartościowych z punktu widzenia interesów całego społeczeństwa, jego odłamów lub grup. Ideał jest postulowanym kształtem dojrzałej osobowości. W wychowaniu niemożliwe jest realizowanie naczelnego celu wychowania bez wywolania szeregu bardziej szczegółowych celów etapowych.

Zespół celów naczelnych zawiera cele:

-ogólne-duży zakres pojęciowy

-finalne-zamykaja pewne ciągi realizacji etapowej

-zasadnicze-tzn.dotyczą wyłącznie osobowości

W. Brezinka proponuje cele wychowania z uwzględnieniem:

-aspektu rozwojowego(biologicznego)

-społecznego

-kulturowego

-religijnego

W wychowaniu rodzinnym podkreśla on potrzebę realizowania celów:

1.zaufania do zycia i świata, czyli związanego z tym poczucia sensu własnej egzystencji

2.gotowosci kierowania się instynktem samozachowawczym (podejmowanie wysiłku, zadań, także na rzecz innych

3.rozsądnego rozumienia świata i siebie samego

4.kultury serca tj.formacji wew.lub emocjonalnej człowieka

5.samodyscypliny łącznie z pracą nad sobą

Szczególnie wysoką rangę mają cele zakładające uwewnętrznianie u wychowanków wartości podstawowych tj.

-altruizm-czyli zabieganie o dobro drugiego człowieka w sposób świadomy

-tolerancja-tolerowanie odmienności

-poczucie odpowiedzialności – zwłaszcza za własne czyny

-wolnośc polegająca na braniu odpowiedzialności za swe postępowanie i kierowanie nim zgodnie z poczuciem powinności moralnej

-sprawiedliwość czyli przestrzeganie prawa zwłaszcza naturalnego

9.12.10

Błędy wychowawcze

Wychowanie to interakcje między wychowankiem a wychowawcą.

Składniki procesu wychowawczego wg. A. Guryckiej

• Cel wychowania

• Sytuacje wychow.ogranizowane przez nauczyciela

• Doświadczenie zdobyte przez wychowanka w procesie wychowawczym

• Zmiany zachodzące w osobowości wychowanka pod wpływem doświadczeń

3 kategorie oddziaływań wychowawczych:

• Wychowanie skuteczne- gdy w wyniku zabiegow wychowania dziecko zdobyło pożądane doświadczenie, a więc cel wychowawczy został osiągnięty

• Wychowania nieskuteczne-gdy wychowanek mimo aranżowanych sytuacji nie zdobywa zamierzonego doświadczenia

• Wychowanie błędne- wywołujące niekorzystne dla rozwoju dziecka doświadczenia

Rodzice, ich podstawy rodzicielskie wobec dzieci stanowią ważny element mający ogromny wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka, na jego życie uczuciowe zachowanie i rozwój intelektualny.

Postawa rodzicielska- to tendencja do zachowania się w pewnien specyficzny sposób w stosunku do dziecka. M.Ziemska

Postawa rodzicielska odzwierciedla stosunek rodziców do dziecka- zawiera ładunek uczuciowy, który wyznacza działanie w stosunku do pociechy. W miarę jak dziecko rośnie zmienia się również postawa rodziców do niego.

Model typologii postaw rodzicielskich

rozumna swoboda

Postawy rodzicielskie:

WOLNOŚĆ

Kochająca swoboda

Wroga swoboda

WROGOŚĆ DZIECKO MIŁOŚĆ

Wroga kontrola

Kochająca kontrola

KONTROLA

Błąd wychowawczy: „takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę( lub ryzyko) powstawania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków. A. Gurycka

Zadania wychowawcy:

-unikanie syt.mogących wywołać niekorzystny wpływ na doświadczenie wychowanka

-niedopuszczenie do zerwania interakcji między wychowankiem a wychowawca( może to negatywnie wpłynąć na dalsze wzajemne relacje z wychowawcą, oraz może przejść to na kontakty z innymi wychowawcami)

Dwubiegunowe kryteria błędów wychowawczych (Gurycka)

• Ze względu na zachowanie wychowawcy- stanowią one skale, na których można określić stopień występowania danego kryterium: emocje skierowane na dziecko, koncentracja na nim i jego zadaniach,

Błędy wychowawcze:

„lód”- rygoryzm, agresja, hamowanie aktywności, obojętność

„żar”-idealizacja dziecka, zastępowanie dziecka, uleganie dziecku, eksponowanie siebie

Błędy związane z zadaniami dziecka:

-przecenianie zadań dziecka-zastępowanie, idealizacja dziecka, rygoryzm

-niedocenianie zadań dziecka

Błędy niekonsekwencji:

-współwystępowanie w trakcie jednej syt.wychowawczej różnych błędów

Skutki błędów wychowawczych:

• Odległe w czasie- wywołują negatywne zmiany osobowości oraz jej zaburzenia

• Doraźne-dotyczą zerwanej lub zaburzonej interakcji oraz negatywnej oceny zdarzenia przez wychowanka, powodują przeniesienie ocen i zachowań na inne syt. wychowawcze.

Czynnikami powodującymi błędy wychowawcze są właściwości osobowościowe, postawy wychowawcze i czynniki sytuacyjne( np. brak czasu, opór wychowanka)

Błędy popełniane przez dobrych rodziców:

• Nieświadome prowokowanie złego zachowania

• Brak konsekwencji

• Pułapki porozumiewania się

• „zrobię to za ciebie”

• „my przeciwko nim”

• Żelazna dyscyplina

• „rób to co mówię, a nie to co robię”

• Ignorowanie potrzeb i trudności dziecka

• Hamowanie naturalnej radości życia i ciekawości świata

16.12.10

Negatywne efekty błędów wychowawczych utrzymują się mimo wpływu czasu, a negatywna moc regulacyjna zachowania wychowawczego zaoste przeniesiona na przyszłe funkcjonowanie wychowawnka.

W oparciu o badania prowadzone wśród młodzieży wyróżniono 2 typy nauczycieli:

-błądzących –popełniających błędy”przeciw ludziom” –nekrofil średnio mądry, mniej uprzejmy, mało opanowany, niezbyt wyrozumiały, mało sprawiedliwy, skoncentrowany na sobie. Dominują zachowania agresywne i neurotyczne. Jego zajęcia są mało atrakcyjne, atmosfera na nich jest napięta i nieprzyjemna. Na zachowanie reagują uległością pod presją i sprzeciwem. Wywołują negatywne doświadczenia.

-niebłądzących- prezentujący właściwy styl życia”ku ludziom”biofil? Ma poczucie humory, jest mądry, inteligentny, cierpliwy, wyrozumiały. Występują zachowania wspierające, nawiązują kontakt emocjonalny. Lekcje są atrakcyjne i przyjemne dla uczniów. Wychowankowie podporządkowują się jemu, akceptują zachowania uznającego autorytet.

7 typów zachowań nauczycieli:

1. agresywne

2. korygujące i hamujące-nauczyciel ostro formułuje polecenia, upomina i nadmiernie ingeruje

3. wspierające-cierpliwie wyjasnia, pomaga w trudnościach, łagodnie perswaduje

4.nawiązuje lub podtrzymuje kontakt emocjonalny

5. niezaangażowanie-nauczyciel sporadycznie pełni rolę wychowawcy, w zależności od potrzeb danej sytuacji

6. neurotyczne- nauczyciel obarcza winą za swoje niepowodzenia, reaguje nieadekwatnie do sytuacji, jest niekonsekwentny

7. pozorowanie- nauczyciel udaje zainteresowanie uczniami, jest nieszczery

Skutki błędów wychowawczych:

-poza bezpośrednimi-błędy sytuacyjne

-błędy o długotrwałych skutkach

Błędy wychowawcze rodziców (do 7 roku życia)
-obojętność, agresja, eksponowanie siebie maja niekorzystny wpływ na dalsze funkcjonowanie.

Tylko część błędów popełnionych przez rodziców jest przez nich uświadamiana w pełni. Bardzo ważne i trudne jest uwrażliwienie rodziców na własne błędy, budowanie ich swiadomości pedagogicznej.

Pseudowychowanie

W procesie wychowanie zdarzają się niekiedy nieprawidłowości mający szkodliwy charakter i powodują, że wychowanie traci swój sens, ulega zatraceniu jego istota. Jedną z takich nieprawidłowości jest tzw. „pseudowychowanie”

„Pseudowychowanie” wg. B. Śliwierskiego- to co przyjmuje wymiar przeciwieństwa, wynaturzenia, zakłamania czy pozorności wychowania.

Kategoryzacja pseudowychowania wg. J. Filka

-wychowanie nieadekwatne- nie uwzględnia historycznego, społ., środowiskowego, politycznego, ekonomicznego a przede wszystkim indywidualnego, ważnego dla rozwoju osoby, nie troszczący się o człowieka. Np. forsowanie wychowanka fundamentalistycznego w społ. Pluralistycznym, wielokulturowym czy wielowyzaniowym, a także pomijanie w oddziaływaniach wychowawczych talentu, zdolności lub predyspozycji, każdego ucznia z osobna.

-fikcyjne- tworzenia wychowawczej fikcji-działanie wychowawcy nie jest tożsame z działaniem wychowanka. Np. nauczyciel stosuje metodę perswazji lub modelowania własnym przykładem, a przy tym jest osobą niewiarygodną i mało atrakcyjny dla ucznia.

-wyobcowane-proces wychowawczy podejmowany jest nie z myślą o wychowanku choć stwarza się takie pozory lecz służy do osiągnięcia innego celu. Np. skupienie się na nauczyciela na organizowaniu różnego rodzaju akcji i imprez dla wychowanków w celu osiągnięcia własnych korzyści

-zawładające- sprowadza się do wykorzystywania w wychowaniu nierówności pozycji uczestniczących w nim podmiotów. Jest to wychowanie ujarzmiające, opresyjne, wykorzystujące nierówną pozycję między podmiotem.Np. nauczyciel mający dominującą pozycję na pozór troszczy się o wychowanie, w rzeczywistości jednak troszczy się bardziej o swoją pozycję lub o władzę.

Ks.prof.Janusz Tarnowski-przedstawiciel chrześcijańskiej pedagogiki personalno-egzystencjalnej, wyróżnił kategorie działań pseudowychowawczych:

• Tresurę-nakłanianie osób pod groźbą kary lub nagrody do pożądanych sposobów zachowania się.

• Administrowanie-złogodzona forma tresury, ciągła nadkontrola, ocenianie, weryfikacja osoby w klimacie chłodu i oficjalności

• Trening-stałe ćwiczenie określonych sprawności w wymiarze technicznym, nie obejmujące całej osobowości

• Moralizowanie-słowna perswazja lub pozasłowna sugestia zobowiązujaca osobę do pożądanych zachowań

• Kształtowanie osobowości-zewnętrzne przedmiotowe traktowanie całego człowieka, jego obiektu, materiału czy tworzywa.

J.Tarnowski nie wyróżnia kary cielesnej jako formy pseudowychowawczej, jednak zwraca na nią krytyczną uwagę.

Klasyfikacja orientacji badawczych:

Ze względu na różnice podejść polskich naukowców do teorii wychowania, wynikających z odmiennych punktów myślenia o jej istocie, zadaniach czy podstawowych pojęciach, wyróżniamy cztery rodzaje orientacji badawczych.

Orientacje badawcze teorii wychowania

• orientację socjologiczną;

• orientacje normatywne (normatywno – ideologiczną oraz normatywno – filozoficzną);

• orientację psychologiczną;

• orientację eklektyczną.

Orientacja socjologiczna:

-skupia uwagę badaczy na teorii społeczeństwa wychowującego, w którym proces wychowania jest zdeterminowany przede wszystkim oddziaływaniem na jednostkę podstawowych struktur społecznych, środowisk wychowawczych czy sił społecznych.

Przedstawiciele orientacji socjologicznej:

• Florian Znaniecki (1882-1958),

• Zygmunt Mysłakowski (1890-1971)

• Romana Miller (1906-1983)

Florian Znaniecki:

Wychowanie jest zjawiskiem społecznym przenikającym przez wszystkie struktury i procesy społeczne.

Wg F. Znanieckiego podstawę konstytutywną teorii wychowania tworzą następujące kategorie pojęciowe:

• wychowanie,

• środowisko wychowawcze - osoby i grupy społeczne, które wywołują i regulują działalność wychowawczą

• stosunek wychowawczy - stosunek społeczny, zachodzący między indywidualnym wychowankiem a którąkolwiek z osób lub grup, wywołujących i regulujących działalność wychowawczą

Zygmunt Mysłakowski:

lokuje teorię wychowania w pedagogice, wskazując, iż jako jej część jest nauką

w najwyższym stopniu społeczną. Pojęcia "ogólna teoria wychowania" używa zamiennie z "pedagogiką ogólną".

Podstawowe pojęcia teorii wychowania wg Z. Mysłakowskiego:

wychowanie, samowychowanie i środowisko wychowanka.

Wychowanie w znaczeniu szerokim, to "te wszystkie procesy i czynności, którym podlega osobnik, przychodzący na świat, ze strony otoczenia, tj. osobników dorosłych biologicznie należących do tego samego gatunku; procesy

i czynności, dzięki którym osobnik, początkowo niezabezpieczony i niedojrzały, staje się stopniowo zdolnym do samodzielnego istnienia we właściwej mu «sferze życiowej»"

Samowychowanie to proces, w trakcie którego dochodzi do przekształcania własnej osobowości w kierunku idealnego "Ja" , zachodzący w środowisku wychowawczym, na które składa się wszystko to, co w pewien określony sposób wyznacza istocie ludzkiej formę jej egzystencji w stosunkach ze światem.

Orientacje normatywne:

Na podstawie filozofii człowieka (antropologii filozoficznej), aksjologii, lub teorii kultury określane są wartości i cele, jakimi powinno kierować się wychowanie człowieka.  

W zależności od preferowanych źródeł są nimi określone ideologie albo wybrany kierunek antropologii filozoficznej.

Tak rozumiane teorie wychowania są zbliżone do nauk praktycznych, w których pojęcia i normy jako prawa teoretyczne są przekształcane w normy działań pedagogicznych.

Dwie kategorie orientacji normatywnych:

Ze względu na źródła uzasadnień normatywnych można wyróżniamy:

1. orientację normatywno – ideologiczna

2. orientację normatywno – filozoficzną

1. Orientacja normatywno-ideologiczna:

Reprezentanci:

•  Kazimierz Sośnicki (1883-1976)

• Heliodor Muszyński (ur. 1931)

1.Orientacja normatywno-ideologiczna:

ścisłe powiązanie z narzuconą społeczeństwu polskiemu po II wojnie światowej ideologią socjalistyczną oraz wynikające z nich przesłanie normatywne do uczynienia tej ideologii przez pedagogów obowiązującym i jedynie słusznym podejściem do wychowania, w tym szczególnie intencjonalnego i instytucjonalnego. Powstała w ten sposób prakseologiczna teoria wychowania ideologicznego określająca, za pomocą jakich działań można w określonych warunkach ustrojowych osiągać postulowane cele wychowania.

Zgodnie z humanizmem marksistowskim człowiek występuje jako wartość pochodna, instrumentalna, doniosła ze względu na ideał życia społecznego.

Cele wychowania to odbicie i konsekwencja przyjętej ideologii społecznej – socjalistycznej i są budowane na jej podłożu.

Heliodor Muszyński:

teoria wychowania jest jedną z podstawowych dyscyplin pedagogiki jako nauki zajmującej się wychowaniem w wąskim znaczeniu. Teoretyczna wiedza o wychowaniu miała być nauką praktyczną i ideologiczną z racji zajmowania się ustalaniem i formułowaniem celów wychowania oraz wykrywaniem sposobów umożliwiających ich efektywne osiąganie.

metody wychowania:

• wpływu osobistego (wychowawca manipuluje własnym zachowaniem),

• wpływu sytuacyjnego (wychowawca manipuluje warunkami życia wychowanka),

• wpływu społecznego (wychowawca manipuluje otoczeniem społecznym wychowanka)

• kierowania samowychowaniem (wychowawca odwołuje się do pewnych już ukształtowanych postaw wychowanka).

Orientacja normatywno-filozoficzna:

źródło - wybrany kierunek filozoficzny

Przedstawiciele:

• Stefan Kunowski (1909 – 1977)

• Władysław Cichoń (1924-1987)

• Karol Kotłowski (1910 – 1988)

Wg S. Kunowskiego (1909 – 1977):

Teoria wychowania jest nauką łączącą w sobie charakter empiryczno normatywny z teoretyczno-empirycznym.

Wychowanie, będące siłą napędową rozwoju człowieka, jest dziełem nie tylko jego natury, ale i kultury społeczeństwa, wartości w środowisku życia.

Karol Kotłowski(1910-1988):

Teoria wychowania Karola Kotłowskiego dojrzewała w klimacie dyskusji z tak wybitnymi pedagogami, jak Sergiusz Hessen, Bogdan Nawroczyński, Wincenty Okoń, Mieczysław Kreutz czy Kazimierz Sośnicki.

Podstawowe kategorie pojęciowe w teorii wychowania:

wychowanie, akt pedagogiczny, oddziaływanie pedagogiczne, proces wychowawczy i fakt pedagogiczny.

Wychowanie (jedno z najbardziej złożonych działań człowieka) – jest nim oddziaływanie na drugą ludzką świadomość w celach wychowawczych.

• akt pedagogiczny - każda świadoma czynność człowieka, która jest zorientowana na jakiś cel wychowawczy;

• oddziaływanie pedagogiczne - ciąg powiązanych ze sobą i ukierunkowanych na jakiś cel wychowawczy aktów pedagogicznych;

• proces wychowawczy lub pedagogiczny - współdziałanie świadomości przedmiotu

i podmiotu dla osiągnięcia wyznaczonego celu pedagogicznego.

Efektem pojedyńczych aktów lub procesów wychowawczych są fakty pedagogiczne, na które składają się:

·   pożądane stany świadomości wychowanka,

·   oparte na nich działania wychowanków,

·   nowe sytuacje wychowawcze.

Orientacja psychologiczna:

Źródło-psychologiczne koncepcje człowieka, jego osobowości, zachowań lub charakteru.

Przedstawiciele:

• Zbigniew Zaborowski (ur. 1926)

• Mieczysław Łobocki (ur. 1929)

• Krzysztof Konarzewski (ur. 1948)

Zbigniew Zaborowski:

Wychowanie należy przeciwstawić takim kategoriom, jak kontrola, organizacja czy manipulacja, gdyż istotą tego procesu nie jest podejście mechaniczne do drugiej osoby, ale twórcze, odwołujące się do jej własnych możliwości rozwojowych.

Centralnym czynnikiem w procesie wychowawczym, determinującym zarazem jego efektywność, są stosunki interpersonalne między wychowawcą a wychowankiem.

Mieczysław Łobocki:

Wychowanie w wąskim znaczeniu jest procesem odnoszącym się przede wszystkim do sfery emocjonalno-motywacyjnej dzieci i młodzieży. Wiąże się ono z dokonywaniem zmian  w tej właśnie sferze osobowości człowieka, w jego rozwoju. Cechą wychowania jest jego złożoność, intencjonalność, interakcyjność, relatywność i długotrwałość. Źródłem teorii wychowania powinny być badania diagnostyczne cech oraz dynamiki funkcjonowania faktów i zjawisk wychowawczych (szczególnie obserwacja i eksperyment pedagogiczny), a także własne doświadczenia pedagogiczne w zakresie wychowania dzieci i młodzieży.

Krzysztof Konarzewski:

Źródłem każdej teorii oddziaływań wychowawczych powinna zweryfikowana empirycznie wiedza naukowa, zwłaszcza trafna teoria psychologiczna o mechanizmach ludzkiego zachowania.

Psychologia ma stanowić dla teorii wychowania swoisty układ odniesienia, strukturę porządkującą jej twierdzenia o wychowaniu i jego skuteczności.

model pedagogiki behawioralnej :

• wychowanie jest procesem warunkowania

i modelowania zachowań (dominuje metoda wzmocnień pozytywnych i negatywnych

• w relacjach wychowawczych nie uwzględnia się wewnętrznych doświadczeń dziecka i pedagoga;

•  zadania edukacyjne i wychowawcze formułują dorośli (nie ma miejsca tu na kreatywność i twórczość wychowanka );

•  zarówno wychowanek, jak i pedagog muszą się orientować w swojej aktywności na wymierny efekt, z którego są następnie rozliczani.

Orientacja eklektyczna:

Przedstawiciele tej orientacji nie formułują własnych zwartych koncepcji czy teorii wychowania, nie rozwiązują najbardziej typowych dla niej problemów, ale skupiają swoją uwagę na rekonstrukcji najistotniejszych dla tej subdyscypliny zagadnień.

Do autorów tak skonstruowanych rozpraw zalicza się naukowców różnych pokoleń i orientacji aksjologicznych, którzy są:

• albo zorientowani na dydaktyczną funkcję syntetycznego przekazu najistotniejszych ich zdaniem, dokonań i słabości dotychczasowych teorii wychowania,

• albo nastawieni na pobudzenie refleksji metateoretycznej i wprowadzenie czytelników na drogę dyskursywnego myślenia o teorii wychowania skoncentrowani na wiedzy

o rzeczywistości wychowawczej,albo też skupieni na ukazaniu w materiałach pokonferencyjnych stanu akademickiej debaty nad teorią wychowania w Polsce.

25.11.10

Wychowanie moralne

Moralnosć-to zbiór zasad, które określają co jest dobre,a co złe.

Wychowanie moralne- to proces wychowania i rozwijania w jednostce cech ułatwiających jej współżyciem z innymi osobami, postawy mającej na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek aktywnego doskonalenia siebie przez prace na rzecz społeczeństwa. Nie jest dziedziną autonomiczną, pozostaje w związku z innymi dziedzinami wychowania.

Postawa moralna- jest rezultatem oddziaływań wychowawczych. Jest względnie stałą organizacją wiedzy, uczuć i motywów, powodujących ustosunkowanie się jednostki do zjawisk moralnych w tej rzeczywistości, w której człowiek żyje.

Rozwój moralny- to proces stopniowalnych zmian zachodzących we wrażliwości moralnej dziecka w jego stosunku do dobra i zła, do własnych czynów i ich skutków.

W rozwoju moralnym istotne są zmiany:

-w sferze przekonań moralnych jednostki rozumowanie moralne wraz z oceną

-w sferze konkretnego postępowania moralnego

Teoria rozwoju moralnego( Kolberg):

-teoria poznawczo-rozwojowa-istnieje ścisły związek między postepowaniem moralnym a strukturami poznawczymi człowieka. Przedstawiciele: J. Piaget, L.Kolberg

-teoria uczenia się-rozwój moralny- zwłaszcza postępowanie moralne ludzi zależy głównie od uwrunkowań zew.i osobistych. Zależy głównie od stosowanych wobec nich oddziaływań w formie tzw. wzmocnień pozytywnych lub negatywnych i uczenia się przez obserwacje, czemu sprzyja szczególnie metoda dobrego przykładu. Przedst.A.Baudura

Typologia charakteru w aspekcie zmian rozwojowych zachodzących w sferze zjawisk społ-moralnych:

-typ amoralny-niemowlęctwo

-oportunistyczny-wczesne dzieciństwo

-konformistyczny-przedszkole i młodszy wiek szkolny

-irracjonalno-skrupulatny-wiek szkolny

-racjonalno-altruistyczny

Rozwój moralny wg S. Hessena:

1. Faza anomiczna- dziecko nie znając pojęcia obowiązku może uznać tylko przymus siły, której nie może przciwstawić się

2. Faza heteronomiczna- powinno pojawić się u dziecka poczucie obowiązku, które pozwala odczuwać i dobrowolnie uznawać konieczność autorytetu, które na tym szczeblu rozwoju Hessen nazywa autorytetem

3. Faza autonomiczna-autorytet prawa przekształca się w autorytet najwyższych wartości etycznych nie tylko dobrowolnie akceptowalnych, lecz zinternalizowanych przez wychowanka. Autorytet wychowawcy, przedstawicela przekształca się w autorytet nosiciela i wykładnika najwyższych wartości.

Rozwój moralny wg J. Piageta i L. Kolberga

• Rozwój moralny zależy od rozwoju umysłowego

• Przebiega w dających się przewidzieć stadiach

Wraz ze zmianą zdolności spostrzegania i rozumienia człowiek wchodzi na wyższy poziom rozwoju moralnego. Rozwój umysłowy powinien być taki jak poziom r.moralnego. W innym przypadku osobę uważa się za moralnie niedojrzałą. L. Kolberg stworzył klasyfikację poziomów ludzkiego rozwoju moralnego –ok. 6 kolejno następujących stadiów. Na ogół człowiek zatrzymuje się w rozwoju, w okolicach 3 lub 4 stadium

Rozwój moralny wg Kolberga

Moralnosć przedkonwencjonalna ( wiek przedszkolny i wczesny szkolny)

-posłuszeństwo i kara-w tym stadium ludzie postępują koralnie z powodu strachu przed karą

-instrumentalizm-człowiek postępuje moralnie, gdyż widzi, że lezy to w jego interesie

Moralność konwencjonalna(13-16r.ż)

-szukanie aprobaty- człowiek postepuje moralnie, gdyż jest za to nagradzany przez

innych

-zgodność z prawem- człowiek postepuje moralnie, gdyż popiera istnienie prawa,

które zakłada i egzekwuje odpowiednie normy

Moralnosć postkonwencjonalna (powyżej 16 r. ż)

-kontrakt społeczny- człowiek postępuje moralnie gdyż widzi iż dane normy są korzystne dla człowieczeństwa

-uniwersalne sumienie-czlowiek ma swiadmość uniwersalnych zasad moralnych

Moralność a obyczajowość

• Normy obyczajowe są takimi samymi zadaniami rozkazującymi jak normy moralne i część norm moralnych obowiązujących w danej społeczności jest zawzywczaj również normami obyczajowymi

• Normy obyczajowe odpowiadają na pyt. Co wypada robić?/ nie wypada robić, a normy moralne pyt. Co jest zle?, co jest dobre?

Przejawy kryzysu moralnego:

-chaos normatywny- upadek pewnych norm i reguł moralnych- początek należy wiązać z rokiem 1989-upadek autorytetów, wzrost bezrobocia, co spowodowało rosnącą biedę, ubóstwo, stresy, frustracje zarówno wśród dorosłych jak i młodzieży

-przemoc, agresja, brutalizacja zycia codziennego- brutalni w skali mikro i makro

-chaos aksjologiczny- rozchwianie w swiecie wartości

-mieszanie się kultury masowej, konsumpcyjnej, styl zycia

-kultura instant

-kult młodości, zdrowia i urody

Duże znaczenie w wychowaniu moralnym odgrywa wychowawca.

Autorytet

Pierwowzorem słowa „autorytet” jest łac. Słowo aucotoritas. Posiada 3 znaczenia:

-wpływ osobisty

-przywództwo

-odpowiedzialność

W naukach społecznych posiada również 3 znaczenia:

-gdy chcemy nazwać cechę danego stanu rzeczy

-gdy chcemy określić relację danego stanu rzeczy, któremu przysługuje cecha „bycia autorytetem”

-gdy chcemy nazwać proces tworzenia się danego zjawiska społecznego

Pojęcia pokrewne do „autorytetu”:

-rządy autorytarne-nie podlegające żadnej kontroli społecznej

-autorytarny-władczy, absolutystyczny, pewny siebie

Autorytet w pedagogice

W pedagogice przyjęło się rozumienie autorytetu od łac.archetypu, czyli wzoru, wpływu czy też tego rodzaju zdolności nayczycieli i wychowawców, który zwiększa ich możliwość oddziaływania na wychowanków, przekazywania im wiedzy, postaw, wartości czy też formułowania u nich pewnych umiejętności.

K.Sośnicki-uznał, iż głównym ośrodkiem znaczenia terminu autorytet jest taki stosunek między dwiema osobami, w którym jedna z nich uznaje wolę drugiej, do tej woli się dostosowuje, ulega jej, a nawet stara się ją uprzedzać

M.Śnieżyński- to dobrowolne podporządkowanie się drugiej osobie na mocy uznania i szacunku jakim obdarzamy daną osobę na zasadzie nieodzowności uznania jej wpływu na nas.

Rodzaje autoryt. Wg M. Łobockiego:

-wyzwalający-sprawia, że wychowawca cieszący się nim ma inspirujący i konstruktywny wpływ na wychowanków, motywując ich do podejmowania samodzielnych działań oraz wzrostu poczucia odpowiedzialności na za własny rozwój

-ujarzmiający-będący wynikiem wygórowanej ambicji i rządny władzy, bezwzględnie podporządkowujący sobie wychowanków poprzez zastosowanie wobec nich zewnętrznego przymusu

-wewnętrzny- fakt dobrowolnego podporządkowania się danej osobie ze względu na odczuwanie w stosunku do niej podziw, uznanie.

-zewnętrzny- wynika z formalnego podporządkowania sobie innych ze względu na stanowisko w hierarchii władzy bądź funkcję

Wg J.M.Bocheńskiego

Autorytet epistemiczny- zwany autorytetem intelektualnym, autorytetem wiedzącego, merytorycznym lub autoryt. znawcy.

Osoba, której przypisywany jest ten rodzaj autoryt., legitymizuje się rozległą wiedzą z określonej dziedziny nauki, kultury, religii czy filozofii

Deontyczny-autoryt.przełożonego, jest rezultatem pełnienia ważnej funkcji służbowej, zajmowanym stanowiskiem, ze względu na to stanowisko, związaną z nim władzę

Autorytet prawdziwy-oparty na dwustronnej interakcji osoby cieszącej się nim i osoby pozostającej pod jej wpływem. Podstawą ich współdziałania jest dialog i silne więzi osobowe

Autorytet ponadosobowy- odnosi się do różnego rodzaju instytucji państwowych

Wg T. Gordona:

Autorytet „D” oparty na doświadczeniu- czyli wiedzy, wykształceniu, zdolnościach, mądrości człowieka. Ten typ autorytetu jest wysoko ceniony-zwłaszcza przez dzieci, które czują respekt dla ludzi z doświadczeniem-uczą się od nich, szukają ich rady, posługują się ich przykładami

Autorytet „Z” desygnowany- oparty na pozycji i tytule- uznanie dla stanowiska, funkcji, obowiązku czy odpowiedzialności osoby lub grupy. Taki autorytet może mieć np.nauczyciel przekazujący uczniom wiedzę czy polecający określone zadanie

Autorytet „U” oparty na nieformalnych umowach, które są zawierane w trakcie codziennych interakcji. Umowa może dotyczyć np.organizacji dnia. Autorytet ten jest uznawany zawsze wtedy, gdy umowa jest dwustronna tzn.warunki umowy są ustalone przez dwie strony i odpowiadają na ich potrzeby.

Autorytet „W” wypływający z władzy, pochodzący od władzy, która kontroluje, panuje, zmusza, łamie wolę innych, skłania innych żeby coś zrobili. To ten rodzaj autorytetu wymaga „wyćwiczenia” gdy rodzice, wychowawcy itd.potrzebują autorytetu, życzą sobie,żeby dzieci czuły respekt przed autorytetem dorosłych. Nie jest on przez dzieci ceniony.

Wg E.Fromma- podstawową klasyfikacją autorytetu jest posiadanie autorytetu lub bycie nim

-irracjonalny- oparty na zasadzie „mieć”, jego źródłem jest wladza nad ludzmi fizyczna i psychiczna. Wyraża się nerwicową potrzebą przewagi, wyzyskiwania tych, którzy mu się poddają

-racjonalny-oparty na zasadzie „być”, jego źródłem jest kompetencja. Sprzyja rozwojowi, pozwala na własne sądy oraz krytykę i ocenę poczynań autorytetu. Opiera się na równości stron-ustrój demokratyczny.

Fazy kształtowania się autorytetu:

1. faza bezpieczeństwa- Początki wczesnego dzieciństwa. Rodzice są pierwszymi osobami znaczącymi, ich autorytet uznawany jest w sposób nieświadomy, w skutek nawyków i przyzwyczajeń o charakterze reakcji warunkowych

2. heteronomii- wiek przedszkolny oraz moment rozpoczęcia nauki w szkole. Rodzice nadal są osobami znaczącymi, ale równolegle zaczyna funkcjonować autorytet nauczyciela- zaspokaja potrzeby duchowe, zainteresowania oraz aktywność uczniów. Autorytet nauczyciela często przewyzsza autorytet rodziców-dziecko bezwzględnie uznaje zdanie nauczyciela. Nieograniczony autorytet nauczyciela wynika z silnego zw.uczuciowego

3. faza równowagi-średni wiek szkolny. Autorytet nauczyciela nie jest absolutny.

Jest to okres szybkiego rozwoju psychicznego. Zwiększa się zdolnośc

adekwatnego postrzegania rzeczywistości, wzrasta umiejętność wartościowania i wyciągania wniosków. Zmniejsza się rozbieznosc miedzy doświadczeniem zyciowym nauczyciela a doświadczeniem życiowym dziecka i rośnie jego rozeznanie w kontaktach ze starszymi osobami. Uczniowie na tym etapie dostrzegają nie tylko niewłaściwe zachowania nauczyciela ale też jego skutki i przyczyny.

Faza autonomii- koniec szkoły średniej. Młody człowiek poszerza i zmienia reakcje z otoczeniem społecznym i sięga do wartości wyższych, wyznacza sobie cele, podejmuje ryzyko, ponosi odpowiedzialność i próbuje kierować własnym postępowaniem

23.02.11

Autorytet nauczyciela- to zespół walorow moralnych, intelektualnych i zewnętrznych, które zapewniają uznanie, poważnie i wpływ pedagogicznych ma uczniów, którzy gotowi sa dobrowolne przejąć i realizować głoszone przez nauczyciela poglądy, czy idee.

Autorytet wychowawcy- wiąże się ściśle z określonymi wychowawczo cennymi cechami osobowości nauczyciela, przejawiającymi się w jego postępowaniu wobec oraz dla wychowanka. Jest rezultatem pracy nauczyciela nad sobą, wynika z szerokiej wiedzy oraz zasad postępowania pedagogicznego.

Wg J. Piagetaautorytet nauczyciela to zespół wielu cech, właściwości nauczyciela, dzięki którym dziecko bez wyraźnych nakazów i bez strachu ulega wychowawczemu wpływowi.

Kategorią autorytetu zajmowali się:

-M. Grzegorzewskaokreśliła niezbędne cechy osoby nauczyciela, dzięki którym potrafi on zrealizować cele swojej pracy. Określiła typ osobowości- wyzwalającego i …i typ…………………….

-Kotłowski

-Mysłakowski

-Rowidwyróżnił dwie grupy czynników warunkujących autorytet nauczyciela:

-cz.wewnętrzne-zależne od nauczyciela, związane z jego osobowością, postępowaniem w szkole i poza szkołą

-cz.zewnętrzne-niezależne od nauczyciela, wynikające ze stosunków środowiskowych, społecznych i politycznych.

Czynniki zewnętrzne budujące autorytet nauczyciela wg H. Rowida:

-prestiż społeczny zawodu nauczyciela

-stosunek innych osób-rodziców, innych nauczycieli, władz szkolnych, polityków wobec nauczyciela, który przenosi się na uczniów

Karol Kotłowski-uważał, że szczególnie moralność nauczyciela może przyczynić się do uznania go za autorytet. Obejmuje ono 3 rodzaje cnót moralnych:

1.typowe dla każdego uczciwego człowieka

2.charakterystyczne dla rzecznika (budowniczego) ustroju demokratycznego

3.związane ścisle z zawodem nauczycielskim

O autentycznym autorytecie nauczyciela możemy mówić gdy:

-prezentowane przez nauczyciela społecznie akcentowane cele i wartości uczeń dobrowolnie przyjmuje za własne

-podporządkowanie się nauczycielowi nie wynika z jego władzy, dominacji, a uznania i zaufania i podziwu.

Warunki uznania nauczycieli za autorytet:

• Podmiotowe traktowanie uczniów przez nauczycieli

• Stwarzanie serdecznej atmosfery

• Umiejętnie porozumiewanie się z uczniami

• Nieustanna praca nauczyciela nad sobą

• Pomoc, okazywanie troski uczniom

• Wysokie kompetencje zawodowe

• Odpowiednie osobiste cechy nauczyciela

Budowanie autorytetu to także kształtowanie u dziecka wobec osoby nauczyciela emocji o pozytywnym zabarwieniu, takich jak podziw, zainteresowanie, szacunek itp.

Model wzorowego nauczyciela wg. Z. Mysłakowskiego:

1. Umiejętnośc kontaktu z młodzieżą

2. Czynna sympatia

3. Poszanowanie godności ludzkiej ucznia

4. Kredyt zaufania, jakim nauczyciel powinien darzyć młodzież

5. Sprawiedliwość

6. Zgodność miedzy słowem a postepowaniem

7. Niemówienie „na wiatr”

8. Wysokie wymagania i surowość w granicach taktu i sprawiedliwości

Czynniki osłabiające autorytet:

1. Zbytnia poufność wobec uczniów

2. Niekonsekwencja w działaniu

3. Niedostateczna kontrola wypelniania poleceń i wymagań

4. Braki w wiedzy merytorycznej, dyktantyzm

5. Brak zgodności słowa z działaniem

6. Brak dostatecznych umiejętności w przekazywaniu wiedzy

7. Niesprawiedliwość

Badania nad autorytetem:

-cechy intelektualne (wiedza i metodyka przekazu)

-cechy osobowościowe-moralne

-atrakcyjność zewnętrzna

Wg M. Dudzikowej nauczyciele dziela się na 4 kategorie:

1.ci, którzy kaza pracować

2.z którymi można się smiać i żartować

3.z którymi można pracować i śmiać się

4.którzy się nie liczą

06.04/11

Rodzina-podstawowe środowisko wychowawcze

Wszelkie wychowanie, niezależnie od celów, jakie sobie stawia, występuje zwykle w określonym środowisku wychowawczym

Srodowisko wychowawcze wg J. Szczepańskiego- „część środowiska społecznego i kulturowego, która wywiera wpływ na wytwarzanie się postaw, poglądów, wiedzy, sposobów postepowania wychowanka”

Rodzina stanowi w życiu dziecka pierwsze i naturalne środowisko wychowawcze. Jest podstawową formą opieki nad dzieckiem od jego urodzenia, aż do uzyskania przez nie samodzielności. Rodzina jest jedną z najstarszych, sprawdzonych, wielofunkcyjnych, wielorakich uwarunkowanych i niezastępowalnych instytucji wychowawczych. Waśnie w rodzinie dziecko zdobywa swoje pierwsze doświadczenia społeczne” uczy się określonych zachowań, norm postepowania, poznaje różnorodne formy i wzorce i nakazy. Socjologia uważa rodzinę za najstarszy, najtrwalszy element organizacji społecznej.

Rodzina to mikrostruktura( mała grupa społeczna), której członkowie połączenia są małżeństwem, więzami pokrewieństwa lub adopcją, siecią wzajemnych zależności i stosunków społecznych, prowadzą wspólne domow gospodarstwo oraz pełnia w niej odpowiednie role społeczne, współmałżonka, matki, ojca, dziecka.

Rodzina jest wspólnotą opartą na miłości i wolnym wyborze kobiety i mężczyzny.

Między członkami rodziny tworzą się więzi (małżeńska, rodzicielska oraz formalna okreslająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie)

Przez wiele wieków rodzina funkcjonowała na podstawie praktycznego doświadczenia określającego zarówno cele, zasady i metody wychowania, relacje między rodzicami i dziećmi oraz układy i stosunki łączące rodzeństwo. Doświadczenie to obejmowało w rodzinach wielopokoleniowych relacje między rodzicami, dziećmi i dziadkami.

Funkcje rodziny:

• Prokreacyjna- podtrzymywanie biologicznej ciągłości społeczeństwa

• Wychowawczo-socjalizacyjna-rodzina zapewnia ciągłość kultury, kulturowe dziedzictwo społeczeństwa, język, normy, wartości moralne, obyczaje

• Opiekuńcza-zapewnia bezpieczeństwo swoim członkom

• Seksualna-reguluje stosunki seksualne rodziców

• Emocjonalna- dostarcza emocjonalnego wsparcia, zaspokaja potrzebe milosci

• Ekonomiczna-rodzina zapewnia swoim członkom dobra materialne i wyznacza im odpowiedni zakres działań opiekuńczych

• Stratyfikacyjna-rodzina wyznacza status społeczny swoich członków i tym samym przyczynia się do utrwalania systemu stratyfikacyjnego w społeczeństwie

• Integracyjno-kontrolna- rodzina kontroluje działania poszczególnych jej członków, organizaując ich zycie poprzez reguły postępowania i dyscypilnujać je cyklicznością świat rodzinnych, rytmu dnia itp.

• Rekreacyjno-towarzyska-rodzina jako instytucja zagospodarowuje swoim członkom czas wolny, organizując rozrywki i wypoczynek, wyprowadza dzieci w świat powiązań towarzyskich, finansuje i kontroluje kontakty z innymi

Specyficzną cecha rodziny jako instytucji społecznej i wychowawczej jest jej wielofunkcyjność i zdolność do przystosowania się do zmieniających się warunków socjalnych, ekonomicznych, cywilizacyjnych i kulturowych, demograficznych i przyrodniczych.

2-.04.11

Podmiotowość w wychowaniu

Współcześnie kładzie się coraz większy nacisk na indywidualne podejście do uczniów jako jednostek o potencjalnych zdolnościach do rozwoju. Każdy sposób definiowania podmiotowości utożsamia się z człowiekiem.

Filozofia zwraca uwagę na osobę ludzką jako podmiot w rozumieniu człowieka jako sprawcy świadomych czynów obdarzonego rozumem i wolą.

Przedmiotem badań socjologii jest ścisły związek poczucia podmiotowości człowieka z relacjami społecznymi oraz funkcjonowaniem w tych relacjach.

Według koncepcji psychologicznych należy zwrócić uwagę na indywidualność i niezależność człowieka, jego twórczą świadomość i wolność.

W ujęciu humanistycznym, na gruncie pedagogiki i psychologii, podmiotowość oznacza, ze człowiek jest kimś, że ma określoną tożsamość, która go odróznia od innych, że jego własna działalność zależy w znaczym stopniu od niego samego.

Podmiotowść jest również utożsamiana z główną zasadą działań pedagogicznych i jest ostatecznym celem zabiegów dydaktycznych, wychowawczych. Z pojęciem podmiotowości łączą się cechy:

-suwerenność bytowa

-świadomośc

-celowość działania

-indywidualna autonomiczność

-skłonność do opierania się na własnych przekonaniach i poczuciach moralnych

-samodzielność w urzeczywistnianiu wartości

-autoteliczność

-wolność w łączeniu się ze wspolnotą

T. Lewowicki, mówi, że podmiotowość dotyczy kilku płaszczyzn funkcjonowania człowieka(możliwość kreowania własnego życia, posiadania wpływu na otaczającą nas rzeczywistośc, możliwość kształtowania otoczenia materialnego oraz kreatywność w budowaniu stosunków międzyludzkich.

W szkole humanistycznej respektowana jest podmiotowośc wychowanka i wychowawcy. Brana jest pod uwagę interakcja między wychowankiem a wychowawcą. Zwraca się uwagę na potrzeby obu stron podmiotów.

Współdziałanie tych podmiotów powinno opierać się na:

• Wierze wychowawcy, iż wychowankowie potrafią myśleć o sobie i rozwijać się dla siebie

• Podziale odpowiedzialności za proces wychowania między wychowawcę, dziecko i władze oświatowe

• Tworzenie poprzez wychowawcę atmosfery „ułatwiania”

• Zastąpienie dyscypliny samodyscypliną

• Empatia

• Autentyzmie po obydwu stronach relacji

Na każdym etapie życia podmiotowość człowieka jest inna. Zmieniają się treści, modyfikowane przez kolejno następujące konteksty w poszczególnych stadiach zycia.

M. Czerpaniak- Walczak twierdzi, że jednostka osiagająca pomdmiotowość samodzielnie, samorefleksyjnie, świadomie jest ideałem podmiotowości.

Podmiotowe traktowanie wychowanka nie może oznaczać zgody na pozostawieniu jego rozwoju samemu sobie. Podopieczny może decydować o sobie w granicach wałasnych możliwości rozwojowych. Wychowawca podmiotowo traktujący swego podopiecznego powinien być świadomy prawidłowości rozwojowych dziecka w powiązaniu z jego indywidualnością i tempem rozwoju.

Znaczącą rolę wychowaniu stanowi inspirująca postawa wychowawcy, który powinien wdrażać w życie nowe metody wychowawcze, ukazywać nowe możliwości, zachęcać do naśladownictwa, twórczego działania, wiary w siebie. Czynniki utrudniające podmiotowe wychowanie:

• w większości szkół nadal realizuje się zasadę dyrektywnego, intencjonalnego i encyklopedycznego nauczania.

• nauczyciel, a nie uczeń stanowi centralną postać edukacji

• edukacja-to określony sposób sprawowania władzy

• rygor i dyscyplina

• w szkole obowiązuje lad hierarchiczny (nauczyciel ma prawa, uczeń obowiązki)

• brak w umiarze w stosowaniu przymusu

• łamanie praw ucznia

• wysoki wskaźnik anomalii i frustracji w srodowisku nauczycielskim

• agresja, przemoc, uzależnienia

• bezwzględna rywalizacja między szkołami

Cechy jednostki, która osiągnęła podmiotowość:

• otwartość, twórczość, innowacyjność w dostrzeganiu i rozwiązywaniu problemów

• zaczepnośc wobec świata we wszystkich jego obszarach i wymiarach

• odwaga w podejmowaniu ryzyka

• operatywność działania

• wyobraźnia i zdolność przewidywania

• poczucie tożsamości indywidualnej i zbiorowej gwarantujące sukces do wolności