Metody badania jakości towarów

Metody badania jakości towarów dzielimy na: organoleptyczne, laboratoryjne i doświadczalnego użytkowania.
a)Metoda organoleptyczna - polega na dokonywaniu na podstawie wrażeń odbieranych za pomocą zmysłów: wzoru, węchu, słuchu, smaku, dotyku (np. do oceny perfum). Metoda ta jest szybka, małe zużycie materiału.
Wśród metod organoleptycznych wyróżniamy:
- ocena organoleptyczna- to najogólniej pojęta ocena jakości towaru wykonana za pomocą zmysłów.
- analiza sensoryczna- to ocena jakości dokonywana za pomocą jednego lub kilku zmysłów z zastosowaniem odpowiednich metod w warunkach zapewniających dokładność i prawidłowość wyników, wyrażana przez osoby o uprzednio sprawdzonej wrażliwości sensorycznej.
b)Metody laboratoryjne -dają z reguły wyniki wyrażalne liczbowo, co pozwala na dokładną i ścisłą charakterystykę jakości towaru.
Metody te dzieli siÄ™ na: fizyczne, fizyczno- chemiczne, chemiczne, mikrobiologiczne, instrumentalne.
-metody fizyczne - w przypadku stwierdzenia porażenia surowców przez

null

szkodniki do ich niszczenia stosuje się metody fizyczne czyli stosownie wysokich i niskich temperatur. Największe znaczenie ma ogrzewanie do temp. 48-52C przez 45-50 minut . Temperatura ta wystarcza do zabicia szkodników , nie niszczy ona ziarna i nasion . Metody tej nie można zastosować do innych artykułów spożywczych . Temperatury minusowe , niszczące szkodniki ( poniżej - 5C ) rzadko się stosuje . Najczęściej podłogi , ściany , opakowania odkaża się gorącą parą .
Do metod fizycznych należą:
- mierzenie towarów
- ważenie
- oznaczanie gęstości
- oznaczanie temperatury topnienia
- oznaczanie lepkości
- mikroskopia
- refraktometria
- kalorymetria
- badania mechaniczne.
- metody chemiczne - stosuje się przy badaniu substancji towaru, tj. zarówno określenia podstawowych grup składników, jak i do ustalenia obecności środków zanieczyszczających, substancji świadczących o niewłaściwym stanie świeżości, domieszek ciał konserwujących itp.
-metody mikrobio1ogiczne - są nieodzowne przy ocenie przydatności wody do celów spożywczych, jak również przy ocenie, wielu artykułów żywnościowych, a zwłaszcza mleka i przetworów mięsnych. Ponadto badania mikrobiologiczne przeprowadza się często w trakcie procesów technologicznych opartych na działalności mikroorganizmów (bakterie, pleśnie, drożdże) oraz w wypadku występowania wywołanych przez nie destrukcji. Metody mikrobiologiczne stosowane są również przy ocenie niektórych towarów nieżywnościowych - metody instrumentalne - które umożliwiają przeprowadzenie wielokierunkowych badań i oznaczeń, określających różne właściwości towarów. Metody te cechuje szybkość przeprowadzania badań i nie niszczenie wyrobów. W analizie instrumentalnej wykorzystuje się często metody optyczne elektro-chemiczne i chromatograficzne. Do badania służy aparatura, której elementami są urządzenia elektroniczne i nukleoniczne, sprzężone często z komputerami.
c) Doświadczalne użytkowanie polega na dokonywaniu przez wybraną grupę ludzi, stałych obserwacji i pomiarów w przeciętnych, codziennych warunkach użytkowania badanego wyrobu. Użytkownik zapisuje w arkuszu spostrzeżeń uwagi dotyczące cech odzieży, liczby godzin, w czasie których wyrób był użytkowany każdego dnia, oraz adnotacje o odbiegającym od normy sposobie użytkowania, a instytucja nadzorująca sprawdza te adnotacje podczas okresowych przeglądów. Odnotowane spostrzeżenia stanowią podstawę do ustalenia wniosków końcowych. Najtrudniejszym elementem badań użytkowych jest stworzenie jednolitych warunków użytkowania. Dlatego użytkowników wybiera się z pośród ludzi wywodzących się mniej więcej z tego samego środowiska. Warunki w jakich użytkuje się wyroby, powinny być zbliżone, gdyż niemożliwe jest wyeliminowanie osobistych różnic między użytkownikami. Badania wartości towarów użytkowych mają na celu określenie, z jaką intensywnością i po jakim czasie występują zmiany w produktach, przy czym oznaczeniu podlegają właściwości fizykomechaniczne oraz cechy wpływające na wygląd zewnętrzny i estetykę gotowych wyrobów. Ogólnie jednak wartość użytkowa wyrobu nie może być wyrażana jedną liczbą pomiarową, obejmującą wynik wszystkich prób użytkowania. Opiera się bowiem na obserwacji wyrobu w czasie użytkowania i ocenie punktowej określającej grupę cech w zależności od tego, jakim celom dany produkt ma służyć. Badania te mogą być przeprowadzane w warunkach naturalnych lub symulowanych. Badaniom użytkowym, przeprowadzanym w normalnych warunkach użytkowania, wynikającym z użytkowego przeznaczenia wyrobu, powinny być poddawane w szczególności:
- wyroby wyprodukowane z nowych surowców, ich komponentów lub materiałów zastępczych,
- wyroby produkowane nowymi technikami,
- wyroby, przy produkcji, których zastosowano nowe technologie, nowe środki uszlachetniające, nowe rodzaje apretur itp.,
- wyroby o nowych konstrukcjach,
- wyroby doświadczalne, będące przedmiotem prac naukowo-badawczych pod kątem zapewnienia poprawy ich wartości i przydatności użytkowej.
Ze względu na rodzaj rozróżnia się następujące cechy określające jakość towarów:
Cechy techniczne - określają techniczne parametry konstrukcji i technologii wyrobu, decydujące o zamierzonych funkcjach wyrobu. Do cech tych zalicza się m.in. wymiary geometryczne, właściwości fizykochemiczne, techniczne parametry działania (wydajność, sprawność, moc itp.). Ich cechą znamienną jest to, że są mierzalne.
Cechy użytkowe - charakteryzują funkcjonalność, dogodność i bezpieczeństwo użytkowania oraz niezawodność wyrobu. Mierzalność cech użytkowych jest możliwa, ale metody badania ich natężenia najczęściej muszą być doraźnie ustalane.
Cechy estetyczne - charakteryzuje wygląd zewnętrzny i staranność wykończenia wyrobów, z uwzględnieniem wymogów i tendencji wzornictwa przemysłowego. Do tej grupy cech zalicza się również cechy odbierane ~a pomocą innych zmysłów, a więc zapach, smakowitość, dźwięk i cechy odbierane dotykiem. Ta grupa cech jest najtrudniej mierzalna. Ich oceny są często wysoce subiektywne.
Cechy ekonomiczne - charakteryzujące towar od strony finansowej. Zalicza się (koszty nabycia, cecha kupna, amortyzacja, straty na skutek zagrożonego kapitału, koszty eksploatacji, koszty transportu, zainstalowanie, przechowanie, konserwacja, naprawa.
Cechy ergonomiczne - określają stopień dostosowania wyrobu do anatomicznych, fizjologicznych i psychicznych cech jego użytkowników. Cechy te są w zasadzie mierzalne, ale trudność stanowi zróżnicowanie indywidualnych cech użytkowników, stanowiących punkt odniesienia w dokonywanych pomiarach.
Cechy ekologiczne - określają wzajemne relacje produktu i środowiska naturalnego, z uwzględnieniem zużywania surowców (zwłaszcza nieodnawialnych) i energii oraz uciążliwych odpadów produkcyjnych, konsumpcyjnych i pokonsumpcyjnych w postaci stałej, skażonych ścieków i emisji szkodliwych gazów. Cechy ekologiczne określają te relacje w odniesieniu do biocenoz i do człowieka. Wymierna ich ocena jest stosunkowo trudna. Wykorzystuje się przede wszystkim bilanse ekologiczne, ale ich sporządzanie jest powiązane z wieloma trudnościami wymagającymi pokonania.
Cechy logistyczne - warunkują optymalne przepływy surowców, materiałów, towarów i związanych z nimi informacji. Z towaroznawczego punktu widzenia szczególne znaczenie mają cechy wpływające na pakowanie, transport i magazynowanie towarów. Cechy te w dużym stopniu warunkują koszty produkcji i obrotu i tutaj uwidacznia się ich wymierność.
Każdy produkt musi posiadać certyfikat jakości, odpowiednie normy oraz musi zostać odpowiednio skontrolowany i sklasyfikowany.
1)Certyfikacja jakości- to działania III strony (jednostki niezależnej od odbiorcy i dostawcy) wykazujące, że zapewniono odpowiedni stopień lub usługa danego dostawcy są zgodne z wymaganiami normy.
Certyfikacja dzieli siÄ™ na:
1.systemów jakości
2.personelu
3.wyrobów
a)obowiązkowa- obowiązuje certyfikacja przez Centrum znak bezpieczeństwa, którym powinny być oznaczone wyroby mogące stwarzać zagrożenie dla życia, zdrowia i środowiska. Zgodnie z art. 13 ustawy o badaniach i certyfikacji z dnia 3.04.1993r "wyroby krajowe i importowane mogące stwarzać zagrożenie lub, które służą ratowaniu życia lub środowiska podlegają obowiązkowi zgłoszenia do certyfikacji na zastrzeżony przez Centrum znakbezpieczeństwa i oznaczona tym znakiem "B".
b)dobrowolna- obejmuje:
-certyfikacje na zgodność z wymaganiami norm krajowych, międzynarodowych, dokumentów normatywnych. Podstawą do certyfikacji są wymagania zawarte w w/w dokumentach.
-certyfikację na zastrzeżony przez Polski Komitet Normalizacyjny znak zgodności z Polską Normą.
-certyfikacje na zastrzeżony przez Centrum znak ekologiczny.
-jw. tylko "Q".
2)Metody kontroli jakości:
-kontrola stuprocentowa- może być stosowana gdy:
-z przeznaczenia towaru wynika konieczność takiej kontroli,
-koszty takiej kontroli sÄ… z ekonomicznego punktu widzenia uzasadnione,
-badania nie powodują uszkodzeń wyrobu.
-kontrola wyrywkowa- powinna być przeprowadzana gdy:
-nie ma technicznego, ani ekonomicznego uzasadnienia kontroli stuprocentowej,
-w wyniku sprawdzenia jakości wyrobu następuje jego zniszczenie lub taka zamiana jego właściwości, która powoduje że staje się on nieprzydatny do użytkowania zgodnie z przeznaczeniem.
3)Norma i jej rodzaje: 
-norma podstawowa- obejmująca szeroki zakres zagadnień lub zawierająca ogólne postanowienia dotyczące jednej, określonej dziedziny. Może być normą do bezpośredniego stosowania lub może służyć jako podstawa do opracowania innych norm
-norma terminologiczna- dotyczy terminów, zawierająca zwykle także ich definicje oraz, w niektórych wypadkach, odpowiednie objaśnienia, ilustracje, przykłady itp.
-norma badań- dotyczy metod badań, w niektórych przypadkach uzupełniona innymi postanowieniami, np. dot. pobierania próbek, wykorzystywania metod statycznych
-norma wyrobu- określająca wymagania które powinny być spełnione przez wyrób lub grupę wyrobów w celu zapewnienia ich funkcjonalności
-norma procesu- określająca wymagania, które powinny być spełnione przez proces w celu zapewnienia jego funkcjonalności
-norma usługi- określa wymagania, które powinny być spełnione przez usługę w celu zapewnienia funkcjonalności tej usługi
-norma interfejsu- określająca wymagania dotyczące kompatybilności wyrobów lub systemów w miejscach ich wzajemnego łączenia
-norma danych (do dostarczenia)- zawierająca wykaz właściwości, dla których powinny być podane wartości lub inne dane w celu dokładnego określenia wyrobu, procesu lub usługi. 
Norma- przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną. Dokument ustalający do powszechnego i wielokrotnego zastosowania- zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zamierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie.
4)System klasyfikacyjny- oznacza całość podzieloną na części na podstawie przyjętych jednolitych zasad - kryteriów klasyfikacyjnych. System klasyfikacyjny winien spełniać warunki poprawności logistycznej.
Klasyfikacja powinna być:
-wyczerpująca, tzn. całkowita, obejmująca wszystkie elementy zbioru 
-rozłączna, tzn., że klasy pochodne muszą wzajemnie się wykluczać. Innymi słowy ten sam element winien występować tylko w jednym podzbiorze. 
Dla systematyzowania towarów można przyjąć różne kryteria kwalifikacyjne. Mogą to być: pochodzenie, spełniane funkcje, zastosowanie, własności fizyczne, chemiczne, biologiczne i inne, wielkość dostawy, przynależność do danej branży itp.
Cechy klasyfikujące- decydują o jakości lecz mogą ulegać stopniowaniu. Poziom tych cech decyduje o zaliczeniu towaru do odpowiedniej klasy jakościowej gatunku. 
Cechy krytyczne (dyskwalifikujące)- cechy, których poziom, niezależnie od gatunku, klasy, jakości itp., musi być utrzymany w określonych granicach pod rygorem całkowitej utraty wartości użytkowej (np. zanieczyszczenia mikrobiologiczne, sprawność hamulców w aucie).

Zasady pobierania próbek:
Próbką nazywamy tą część partii towarów, która jest bezpośrednio poddana badaniom i na podstawie, której określa się jakość całej partii towaru (partię towaru ocenia się na podstawie analizy jakości próbki) Partię towaru ocenia się na podstawie analizy próbki laboratoryjnej. Ze względu na fazy powstawania, w technice pobierania próbek rozróżnia się następujące ich rodzaje:
- próbka pierwotna - część partii pobrana jednorazowo z jednego miejsca towaru nie opakowanego lub z jednego opakowania jednostkowego. Próbką pierwotną może być zawartość szufli, rury zgłębnikowej, pipety, łyżki itp.,
- próbka jednostkowa- łączna ilość próbek pierwotnych pobranych z jednego opakowania jednostkowego. Opakowanie jednostkowe jest to każda postać opakowania zawierającego produkt i powtarzająca się jako część partii, np. worek jutowy, bela, skrzynka, beczka,
- próbka ogólna - łączna ilość próbek pierwotnych lub jednostkowych pobranych z całej partii towaru. Próbka ogólna jest przeznaczona do otrzymania próbki średniej,
- próbka średnia - część próbki ogólnej, reprezentująca pod względem właściwości i składu chemicznego badaną partię produktu, przeznaczoną do badań laboratoryjnych. Powinna być opakowana i przechowywana w sposób zapewniający jej niezmienność. Ma ona wielkie znaczenie bo reprezentuje całą partię. Na każdym opakowaniu tej próbki należy zamontować nalepkę zawierającą: nazwę produktu i klasę jakości, nazwę producenta- datę produkcji i nr partii, wielkość partii, przewidywane badania laboratoryjne, datę i miejsce pobrania próby, nr próby, nr opakowania z którego próba pochodzi, nr specyfikacji- listu przewozowego lub innego dokumentu określającego dostawcę, a przy dostawach wagonowych nr wagonu, nazwisko i podpis osób pobierających próbę.
Zasady pobierania próbek są zawarte w umowach handlowych opartych bądź na normach, bądź na dokładnych instrukcjach dotyczących tej czynności w odniesieniu do poszczególnych artykułów.
Próbki należy pobierać w sposób beztendencyjny - losowy. Każda część partii, dobra czy zła, powinna mieć jednakowe szanse znalezienia się w próbce. Próbki pobiera się z różnych miejsc partii, bez względu na związane z tym trudności.
Towar- realnie istniejące dobra ruchome posiadające wartość wymienna, a wiec cenę, którego z tego powodu mogłyby być przedmiotem handlu. Towar to produkt pracy ludzkiej przeznaczony do sprzedaży, dzięki swym właściwościom jest użyteczny gdyż zaspokaja potrzeby materialne i nie materialne człowieka. Towar musi mieć odpowiednia postać handlowa i cenę. Posiada wartość rynkową i użytkową.
Produkt- wszystko, co można zaoferować nabywcom do konsumpcji, użytkowania lub dalszego przerobu. Oprócz rzeczy fizycznych do produktów zalicza się tez wszelkiego rodzaju usługi, czynności, osoby, miejsca, organizacje, pomysły (projekty technologiczne, organizacyjne i inne oraz idee). 
Audit jakości- to systematyczne i niezależne badania mające określić czy działania dotyczące jakości i ich wyniki odpowiadają zaplanowanym ustaleniom oraz czy te ustalenia są skutecznie realizowane i pozwalają na osiągnięcie celów. Audit nie ogranicza się do oceny stopnia realizacji ustaleń, ale obejmuje również analizę problemu tzn., czy zaplanowane ustalenia mogły przynieść zamierzony skutek.
Koncepcja TQM- to nowa filozofia zarządzania. Jest ona traktowana jako proces umożliwiający stałą poprawę osiąganych wyników działalności, efektywne wykorzystywanie zasobów przedsiębiorstwa, a także zaangażowanie wszystkich pracowników a procesie kreowania jakości oraz doskonalenia firm. Koncepcja ta ustala, że: 
-jakość jest głównym celem działalności przedsiębiorstwa,
-osiąganie dobrej jakości jest zadaniem każdego pracownika przedsiębiorstwa,
-jakość jest pojęciem wielowymiarowym (dotyczy ludzi, procesów, systemów)
-zarządzanie przez jakość to zapobieganie wadom, a nie ich wykrywanie.
Jakość- to zespół cech decydujących o przydatności użytkowej i społecznej wyrobu w konkretnych warunkach jego eksploatacji, zgodnie z przeznaczeniem.