Resocjalizacja – słowo to oznacza socjalizacja – uspołecznienie a przedrostek re – ponowne; ponowne uspołecznienie; jest niczym innym jak powtórną socjalizacją. Jest, zatem procesem zmian, które zachodzą w osobowości jednostki (resocjalizacja nie jest możliwa bez aktywności samego wychowanka)
Wychowanie – proces celowego i świadomego kształtowania ludzkich zachowań, postaw, ról społecznych czy osobowości lub jej ważnych cech zgodnie z wcześniejszymi założeniami, ideami pedagogicznymi, wzorami, modelami człowieka, którego chcemy ukształtować w toku wychowania.
Wychowanie resocjalizacyjne – świadomy i zaplanowany proces działania wychowawcy. Główny cel wychowania resocjalizacyjnego polega na trwałym przekształcaniu.
Oddziaływanie resocjalizacyjne
Aktywizujące
Predysponujące
Wywołują aktywność czynności na wyższym poziomie jakościowym
Czynności podnoszące poziom funkcjonowania człowieka (wiadomości i umiejętności, dążenia i ustosunkowania)
Czynności eliminujące dysfunkcjonalne czynności psychiczne np brak autokontroli
Zaspokojenie czynności, których efektem jest gratyfikacja (zaspokojenie potrzeb)
Adaptacja przybiera dwie formy:
Asymilacja – organizm zmienia swoje otoczenie – dziecko dostosowuje rzeczy do siebie
Akomodacja – organizm dopasowuje do siebie otoczenie – akomodacja – dziecko uczy się w toku naśladowania innych, ponieważ chce być takie samo jak dorośli, z którymi przebywa
Niedostosowanie społeczne wg Grzegorzewskiej:
Charakteryzuje jednostki społecznie niedostosowane, zwracając uwagę na występowanie u nich:
Tendencji społecznie negatywnych, odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych i chęć wyżycia się w akcji społecznie destrukcyjnej, podziw i zainteresowanie dla tzw. złych czynów, cynizm i brawurę w tym względzie, nieżyczliwy stosunek do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów, norm i zarządzeń, nieodpowiedni stosunek do własnych czynów, nieumiejętność zżycia się z grupą, wyłamywanie się, zrzucanie winy, niechęć do pracy i nauki, brak poczucia odpowiedzialności za własne czyny, brak hamulców krytycyzmu, brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej – społecznie pozytywnej.
Niedostosowanie społeczne wg D. H. Stotta:
Dziecko niedostosowane nie działa w swoim najlepszym interesie. Motywacja jego działania jest w związku z tym nierealistyczna, jest natomiast dowodem daleko posuniętej frustracji.
Dowodem frustracji jest także fakt, że dziecko swoim działaniem stwarza sobie wiele kłopotów, których samo nie jest w stanie rozwikłać, a których mogło uniknąć.
Reakcje takiego dziecka są skomplikowane, tzn. nie można ich przewidzieć i na ogół są one nieproporcjonalne do bodźców, które je wywołały. To powoduje, że zachowanie takiego dziecka rzadko, kiedy jest właściwie oceniane przez mało wytrawnych i wnikliwych pedagogów.
Dalszą konsekwencją takiego zachowania się dziecka jest brak sukcesu, tego głównego motoru wszelkiego działania ludzkiego.
Niemożności osiągnięcia sukcesu towarzyszy złe samopoczucie dziecka, co ostatecznie wyraża się tym, że czuje się ono nieszczęśliwe. Ten ostatni objaw jest głównym elementem społecznego niedostosowania i właściwie wszelkie próby ustalenia diagnozy od stwierdzenia tego stanu należy zaczynać. Nie jest niedostosowanym ten, kto działa na swoją własną szkodę, kto nie odnosi sukcesu, ale kto z tego powodu nie cierpi. Dziecko upośledzone czy nawet tylko ograniczone umysłowo może nie zdawać sobie sprawy z braku sukcesów w działaniu i może się czuć zupełnie szczęśliwe. Dopiero wtedy, kiedy ten fakt zaczyna docierać do jego świadomości, staje się ono niedostosowane.
Objawy niedostosowania społecznego wg MEN:
Za objawy, które należy brać pod uwagę, przyjęło: "nagminne wagary, ucieczki z domu i włóczęgostwo, sporadyczne lub systematyczne picie alkoholu, odurzanie się (jego próby i faktyczne odurzanie się), niszczenie mienia, stosowanie przemocy, bójki, przywłaszczanie cudzego mienia, kradzieże, udział w grupach negatywnych oraz usiłowanie i dokonane samobójstwa.
Kryteria diagnostyczne wg ICD – 10 osobowości dyssocjalnej
Nieliczenie się z uczuciami innych
Lekceważenie norm
Niemożność utrzymania związków
Niska tolerancja frustracji i próg wyzwalania agresji
Niezdolność przeżywania poczucia winy i uczenia się (kary)
Skłonność do obwiniania innych
Konstrukt teoretyczny wg Czapówa:
Manifestacje – polegające na czynnościach sprzecznych z normami strzegącymi interesów społeczeństwa oraz tych systemów społecznych i instytucji, które warunkują istnienie kultury (przejawy różnych odmian wykolejenia społecznego – antagonistyczno – destruktywne zachowania)
Stany osobowości – stanowiące podłoże zaburzeń w zachowaniu zgodnym z tymi normami (stany osobowości, które stanowią źródło przejawów wykolejenia)
Przyczyny tych zaburzeń (przyczyny wytworzenia się wymienionych stanów osobowości oraz przejawów wykolejenia).
Zachowania antagonistyczno – destruktywne:
Asocjalne
Dysocjalne
Antysocjalne
Podstawowe dziedziny wykolejenia społecznego:
Wykolejenie przestępcze polega na łamaniu norm prawnych
Przestępczość złodziejska
Przestępczość bandycka ( rozbój przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu)
Przestępstwa zabawowe ( wandalizm, groźba gwałtu, bójki, zgwałcenia)
Wykolejenie obyczajowe – polega na łamaniu norm obyczajowych
Zachowania autodestrukcyjne (alkoholizm, narkomania, zamachy samobójcze)
Wykolejenie seksualne (prostytucja, przedwczesne współżycie seksualne)
Pasożytnictwo społeczne (młodzież wałęsająca się, niepracująca, nie ucząca się, agresywno-chuligańska)
Rejestr objawów nieprzystosowania wg Cekiery
Napady krzyku, płaczu lub złości, nieproporcjonalne do działających bodźców,
Uczulenie fizyczne i psychiczne na określone bodźce,
Nadpobudliwość emocjonalna,
Bezsenność oraz częste marzenie na jawie,
Brak apetytu lub tendencja do żarłoczności, ucieczka w chorobę,
Regresja do form zachowania z wcześniejszych faz rozwojowych,
Lęki poczucie zagrożenia,
Poczucie depresji, apatii, izolacji,
Bezradność i nieporadność,
Lekceważenie obowiązków w domu i w szkole,
Zaniedbanie w nauce – negatywna postawa wobec szkoły,
Nagminne kłamstwa, oszustwa,
Częste wagary, ucieczki z domu,
Kradzieże,
Agresja w stosunku do osób i zwierząt,
Palenie papierosów, alkoholizm, nadużywanie leków i środków odurzających,
Chuligaństwo i wandalizm,
Przynależność do grup nieformalnych,
Tatuaże
Pasożytniczy tryb życia,
Ucieczka przed krytyką.
Symptomy niedostosowania społecznego wg Lipkowskiego
Nieposłuszeństwo
Konfliktowość
Lenistwo
Kłamstwo
Zaburzenia koncentracji
Wykroczenia przeciwko mieniu
Agresywność
Wagary i ucieczki
Lękliwość
Nadużywanie środków odurzających i podniecających
Symptomy niedostosowania społecznego (zachowania antyspołeczne) wg Pytki
Notoryczne kłamstwa
Wielokrotne kłamstwa
Upijanie się
Wielokrotne kradzieże
Wielokrotne ucieczki z domu
Niekonwencjonalne zachowania seksualne
Agresja werbalna
Agresja fizyczna
Samoagresja (samouszkodzenia)
Wielokrotne zachowania przestępcze
Symptomy niedostosowania społecznego wg Chazan
Nagłe zaniżenie poziomu osiągnięć uczniów
Niepokój i niezdolność koncentracji
Nieprowokowana agresja
Drażliwość
Czyny aspołeczne przeważnie kradzieże
Natrętne zwracanie uwagi nauczyciela na siebie
Ujawnianie defektów mowy
Natarczywe marzenia na jawie
Zmienność nastroju
Niezdarność i brak koordynacji
Trudności w pozyskiwaniu i pozyskiwaniu przyjaciół
Przesadna wrażliwość na krytykę (przewrażliwienie)
Symptomy niedostosowania społecznego wg Konopnickiego
Jednostka zahamowana
Brak zaufania do ludzi, nowych rzeczy i sytuacji. Ten syndrom obejmuje symptomy osłabienia naturalnej pewności siebie. Dzieci takie rzadko są dokuczliwe dla innych; jeżeli ich nadmierna ostrożność nie jest zaawansowana, to może zostać niezauważona.
Depresja w swych łagodniejszych formach objawia się, jako różnorodność i zmienność poziomu reakcji, a także brak energii fizycznej. Faza ostrzejsza wyraża się utrzymującym się stanem apatii, a poza tym tendencją do niepokoju lub frustracji. Najostrzejsza faza objawia się apatią. Dziecko jest „bez życia” i chętnie kryje się w samotności. Nie dąży do osiągania sukcesów, a w krańcowych przypadkach unika kontaktów społecznych.
Wycofanie się dotyczy niechęci jednostki do nawiązywania kontaktów społecznych i przypadków izolacji, wyobcowania w środowisku.
Niekonsekwentne postępowanie jest formą zachowania się jednostki, która działa „pod przemożnym wpływem bodźca, który w danej chwili jest najsilniejszy. Dziecko takie odznacza się tendencją do zaspokajania swych potrzeb bez względu na konsekwencje.
Postawa demonstracyjno – bojowa jednostki
Wrogość w stosunku do dorosłych wiąże się ze sferą rozwoju życia uczuciowego dziecka, które w wieku starszym, między 13 a 16 rokiem życia. W rodzinie dziecko musi mieć zaspokojoną w tym okresie potrzebę bezpieczeństwa, uznania i szacunku. W przeciwnym razie, będzie kompensować tę potrzebę poza domem, najczęściej w szkole. Z początku poprzez zwracanie na siebie uwagi – najczęściej nauczyciela. W przypadku braku aprobaty u starszych, dziecko w dalszej fazie destrukcji zacznie stosować postawę wrogości w stosunku do dorosłych.
Otwarta wrogość dziecka może występować w domu rodzinnym, a także w szkole i w szerszym środowisku np. sąsiedzkim. Zdarzają się przypadki odrzucenia dziecka przez jedno z rodziców. Wówczas wrogość przejawia się zwykle względem głównego winowajcy, np. ojca. By naprawić sytuację, dziecko stara się być pomocne – w tym wypadku matce. Natomiast odrzucenie przez oboje rodziców może doprowadzić do beznadziejnej sytuacji. Do nieodosobnionych przypadków należą anomalie typu sadystycznego, przejawiane względem jednego lub obojga rodziców, rodzeństwa i innych domowników, w tym osób starszych. Takie zachowanie dziecka z czasem wywołuje wrogość do niego wszystkich członków rodziny.
„Nagany i kary nie mają żadnego znaczenia dla „wrogiego” dziecka, najwyżej potwierdzając jego przypuszczenie, że nie jest kochane, a to z kolei prowadzi do mnożenia wrogich aktów i następnie do całkowitej utraty rodziców.
W szkole natomiast i w środowisku, dziecko przejawiające otwartą wrogość będzie cechowało się bierną postawą, nieufnością, niechęcią do współdziałania, prowokującym zachowaniem, upatrywaniem sprzymierzeńców wśród rówieśników bądź starszych kolegów o cechach aspołecznych. Na upomnienia nauczycieli będzie reagować złośliwością połączoną z cynizmem, agresją, wrogim usposobieniem itp.
Wrogość w stosunku do dzieci jest przeważnie odbiciem stosunku dziecka do dorosłych. Do łagodniejszych form, poniekąd poprzedzających wrogość, należy tzw. pokazanie się. Istotą tego syndromu jest, z jednej strony, element obawy o przyjęcie przez inne dzieci. Taka obawa dotyczy jednostek o wyraźnym braku poczucia bezpieczeństwa. Próbują one zastąpić niepewnych w swym mniemaniu rodziców przez rówieśnika lub starszego kolegę. Jeżeli im się to pomimo wysiłków nie udaje, reagują wrogością, także i w stosunku do tych, na których się zawiodły. Drugą charakterystyczną cechą tego syndromu jest manifestacja. Dziecko może popełniać rozmaite akty aspołeczne. Przyczyną takiego zachowania się jest niewłaściwy układ stosunków rodzice – dziecko.
Łagodniejsze formy aspołecznego zachowania się. Do łagodniejszych form aspołecznego zachowania się należą następujące symptomy : brak pragnienia, by zadowolić dorosłych, pewna forma okazywania niezależności czy obojętności w kontakcie z nimi, łagodniejsze formy „autyzmu”, nieznacznie wykraczające poza normę.
Niedostosowanie społeczne manifestowane w postaci „skrajnej aspołeczności”
Z niedostosowaniem społecznym manifestowanym w postaci skrajnej aspołeczności mamy do czynienia wówczas, gdy dziecko nie jest zainteresowane tym, czy dorośli aprobują jego zachowanie, czy nie, a zachowanie to przyjmuje często charakter zdecydowanie antyspołeczny.
Dziecko z niedostosowaniem społecznym manifestowanym w postaci skrajnej aspołeczności nie szuka sympatii innych i ma bardzo mało (albo nie ma w ogóle) skrupułów w wyrządzaniu komuś krzywdy. W poszukiwaniu skuteczności działania nie jest ono skrępowane żadnymi normami społecznymi. Pozornie dziecko takie wygląda normalnie, nie przeżywa żadnych stanów frustracyjnych. Przez swoich rówieśników traktowane jest nieufnie, jako niekoleżeńskie i nie jest lubiane.
Podstawowe przyczyny skrajnej aspołeczności to:
Uszkodzenie systemu nerwowego dziecka,
Dewiacje wychowawcze w domu rodzinnym,
Destrukcja ze strony dorosłych bądź rówieśników.
| SYMPTOMY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO WG KONOPNICKIEGO |
|---|
| I faza |
|
Symptomy niedostosowania społecznego wg Sullivana & Granta
Aspołeczni – dążą do swoich egoistycznych celów, innych traktują, jako „ułatwiaczy” bądź „utrudniaczy” ich osiągnięcia; nie potrafią przewidzieć zachowań otoczenia wobec siebie i w sytuacji niepewności lub lekkiego zagrożenia reagują złością i agresją antyspołeczną, są impulsywni – często nie kontrolują swoich zachowań
Konformiści – manipulują swoim konformizmem, aby uzyskać doraźne korzyści i nagrody poprzez utajnienie wewnętrznego sprzeciwu; w momencie braku kontroli zewnętrznej działają zgodne z własnymi przekonaniami i upodobaniami
Neurotycy – osoby, które w wyniku socjalizacji przyjęły zbiór wartości nakazujących określone zachowania, przeżywające nieustanny lęk iż nie sprostają tym wymaganiom; czują niemoc i bezradność, co wywołuje zachowania nieakceptowane społecznie
Stadia wykolejenia społecznego wg Czapówa:
Stadium pierwsze – charakteryzuje się występowaniem u jednostki poczucia odtrącenia, czyli niezaspokojenia potrzeby zależności emocjonalnej. Reakcją może być agresywna antyspołeczna postawa, reakcje negatywne, buntownicze, narastająca wrogość wobec rodziców i społeczeństwa, jako całości. Występują niekontrolowane reakcje emocjonalne i brak koncentracji uwagi. Jednostka łatwo się nudzi rozpoczętymi czynnościami i przejawia dostatecznej cierpliwości do ich ukończenia.
Stadium drugie – wyraża się utrwalaniem wrogich reakcji wobec osób socjalizującą znaczących i autorytetów. Próby nawiązania bliższego kontaktu emocjonalnego z osobą nieprzystosowaną napotyka irracjonalny opór. Typowym przejawem tego stadium jest odrzucenie wszelkich form ekspresji wyrażających więź uczuciową z innymi ludźmi. Jednostka zaczyna zaspakajać podstawowe potrzeby społeczne i emocjonalne poza domem rodzinnym. Pojawiają się pierwsze symptomy standardowego wykolejenia społecznego, takie jak: alkoholizowanie się, ucieczki z domu, wagarowanie, wybryki seksualne, itp.
Stadium trzecie – wiąże się z autonomizowaniem się działalności antyspołecznej (antagonistyczno-destruktywnej), która zaczyna stanowić samoistne źródło przyjemności i satysfakcji dla jednostki nieprzystosowanej. Osoby wchodzące w to stadium dążą do nawiązania kontaktów z gangami i grupami o charakterze chuligańskim, zabawowym lub wręcz przestępczym. Najwyraźniej stadium to przejawia się w grupowej działalności antyspołecznej prowadzącej do jawnego, otwartego konfliktu z otoczeniem, moralnością lub prawem.
PRZESTĘPCZOŚĆ
Szkoda mienia
Sprawcy czynów seksualnych
Umyślne lub nieumyślne uszkodzenie ciała
| STREFY KSZTAŁTOWANIA SIĘ PRZESTĘPCZOŚĆI |
|---|
| Strefa I |
| Strefa socjalizowana |
Nieletni normalny popełniający:
|
Typologię rodzajów przestępczości wg M. Le Blanc i M. Frechette:
Drobne kradzieże – kategoria ta obejmuje kradzieże rzeczy o niedużej wartości: słodycze, papierosy, zabawki, drobne sumy pieniędzy, przybory szkolne.
Kradzieże sklepowe – są to poważniejsze od poprzedniej kategorii kradzieże, dokonywane najczęściej w dużych domach towarowych i poprzedzone przemyślanym planem.
Kradzieże grupowe – dobrze zaplanowane, obejmujące kradzież, różnych przedmiotów (rowery, pieniędzy, nabywanie skradzionych towarów). Do tej kategorii nie wchodzą kradzieże połączone z napadami, włamaniami i rozboje.
Włamanie – wszelkie nielegalne wejścia do obiektów w celu kradzieży, obojętnie i skutecznie czy niedokonana w sposób zamierzony z posiadanie narzędzi w celu włamania.
Kradzież osobista – pozbawienie dóbr przez użycie siły fizycznej i zazwyczaj są to kradzieże połączone z przemocą, kradzież złośliwa: wyrywanie portfela, kradzież kieszonkowa. Akty te są skierowane przeciwko indywidualnym osobom.
Kradzież pojazdów motorowych – począwszy od motocykli do pociągów, samolotów, statków, itd.
Poważne kradzieże – napady na banki, placówki pocztowe, kradzieże broni.
Wandalizm – niszczenie i uszkodzenie publicznej i prywatnej własności, podpalenia, rozbijanie, itp.
Napad na osoby – napady bez kradzieży: manifestacja siły, atak i pobicia, bolesne uszkodzenia ciała, groźne użycie broni.
Zakłócanie porządku publicznego – zakłócanie spokoju, włóczęgostwo, ucieczki, posiadanie zabronionych przedmiotów, wywoływanie fałszywych alarmów, itp.
Narkotyki – posiadanie i handel
Przestępstwa seksualne – nieprzyzwoitość, molestowanie, gwałt, próba gwałtu.
Oszustwo – przywłaszczanie przez podstęp, fabrykowanie fałszywych pieniędzy, dokumentów, używanie fałszywych czeków lub skradzionych kart kredytowych, oszustwa bankowe i na szkodę przedsiębiorców.
Zabójstwa – zabójstwa, lub próby zabójstw.
Wykolejenie społeczne wg Bandury i Waltersa:
Przestępca podkulturowy - asocjacja dysocjacyjnych wzorów podkulturowych
Przestępca neurotyczny – przezywa konflikty wewnętrzne
Przestępca psychopatyczny – nie ma wyrzutów sumienia, poczucia winy i nie wyciąga wniosków z dotychczasowych kar
Przestępca organiczny – patologiczny stan mózgu
Przestępca psychotyczny – przestępstwa pod wpływem przezywanych psychoz
Konflikt:
Jest sytuacją społeczną, w której zachodzi sprzeczność interesów, poglądów, postaw jednostek lub grup społecznych współistniejących i współdziałających w określonym miejscu i czasie.
Konflikt wewnętrzny (intrapersonalny) – dochodzi np., gdy istnieje konieczność rezygnacji z osobistego systemu wartości (wybór miedzy celami, których nie można osiągnąć równocześnie) w sytuacji dysonansu poznawczego, (gdy wybiera się zachowania niezgodne z własnymi przekonaniami)
Konflikt międzyosobniczy (interpersonalny) – źródłami tych konfliktów są najczęściej: roznice poglądów, sprzeczność interesów, walka o awans, nagrody i przywileje oraz dostępność dóbr organizacyjnych
Konflikt międzygrupowy – w organizacji występują między działami lub pionami organizacyjnymi. Ich żródłami mogą być:
Nieodpowiedni podział zadań, nierówny dostęp do informacji
Niejasna droga decyzyjna
Ograniczone zasoby organizacyjne (dobra materialne, stanowiska, przywileje, prestiż, władza)
Typy konfliktów:
Konflikt utajony, który można traktować jako czynnik pierwotny, wywołujący zachowania konfliktogenne, i objawia się występowaniem nieporozumień międzyosobowych, zakłóceniami w komunikacji itp.
Konflikt odczuwany, objawiający się poczuciem stresu, dyskomfortu emocjonalnego, postrzeganiem zagrożenia itp.
Konflikt otwarty, charakteryzujący się ukierunkowaną agresją, zerwaniem ciągłości komunikacyjnej, emocjonalną oceną sytuacji itp.
R. Walton sądzi, że konflikt interpersonalny i intergrupowy o umiarkowanym napięciu ma następujące pozytywne konsekwencje:
Powoduje wzrost motywacji i energii dającej się wykorzystać do realizacji zadań stawianych przez system organizacyjny
Sprzyja innowacyjności jednostek i systemu, co wynika z różnych punktów widzenia i z potrzeby ulepszeń
Pracownicy lepiej rozumieją własne stanowisko, ponieważ konflikt zmusza ich do formułowania indywidualnych poglądów i argumentów na poparcie swego stanowiska
Strony konfliktu mogą osiągnąć silniejszą świadomość swej tożsamości
Przestępstwo:
Przestępstwo – intencjonalne popełnienie czynu zwykle uznawanego za społecznie szkodliwy lub społecznie niebezpieczny, konkretnie zdefiniowanego, zabronionego i zagrożonego karą na mocy prawa karnego.
Na powód przestępstwa składa się:
Zamiar – Jest to nastawienie psychiczne sprawcy. Sprawca nie ponosi odpowiedzialności za zamiar, gdyż ustawa łączy odpowiedzialność z czynem osoby a nie myślami.
(np. postanawiam zabić pana X)
Przygotowanie – Zachodzi wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stwarzać warunki do przedsięwzięcia czynu zabronionego. Przygotowanie może zawierać dwie formy:
Formę personalną - polega na wejściu w porozumienie z inną osobą w celu dokonania czynu zabronionego.
Formę rzeczową - polega na zbieraniu informacji, środków bądź wejściu w posiadanie narzędzi w celu dokonania czynu zabronionego.
(np. konstruuję bombę zegarową)
Usiłowanie – Składa się z trzech elementów go charakteryzujących:
Zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Musi odnosić się do popełnienia konkretnego czynu zabronionego. Strona podmiotowa usiłowania charakteryzuje się dwoma zamiarami: zamiarem bezpośrednim i zamiarem ewentualnym.
Zachowania bezpośrednio zmierzającego do dokonania czynu zabronionego. Jest to takie zachowanie, które wywołuje konkretne zagrożenie dla dobra prawnego a nie zagrożenie abstrakcyjne.
Braku dokonania przez sprawców zamierzonego czynu. Granica między usiłowaniem a dokonaniem przebiega w zakresie wypełnienia lub nie wypełnienia wszystkich znamion czynu zabronionego.
(np. podkładam ją pod rowerem pana X i włączam zegar)
Dokonanie – czynu następuje z chwilą realizacji wszystkich ustawowych znamion. W przypadku przestępstwa formalnego dokonanie następuje, kiedy znamię czasownikowe użyte w dyspozycji przepisu dla określenia czynu może zostać użyte w czasie przeszłym w związku z konkretnym działaniem bądź zaniechaniem sprawcy np., kiedy w ustawie jest mowa o nie zabieraniu a sprawca zabrał, wówczas mamy czas przeszły i poniekąd formę dokonaną. W takim przypadku zachowania się sprawcy będziemy mówili o dokonaniu przestępstwa. Przy przestępstwach materialnych skutkowych dla dokonania przestępstwa koniecznym jest zaistnienie skutku.
(np. pan X ponosi śmierć w wyniku wybuchu)
Kodeks karny – akt normatywny stanowiący zbiór przepisów regulujących odpowiedzialność karną obywateli danego państwa. W swojej części ogólnej określa przede wszystkim definicję przestępstwa, zasady odpowiedzialności za przestępstwo, zasady wymiaru kary, zasady przedawnienia odpowiedzialności karnej. Ustala także katalog kar, środków karnych i środków zabezpieczających oraz
środki związane z poddaniem sprawcy próbie.
Normy moralne - zasady postępowania człowieka, ukierunkowujące go ku spełnianiu dobra i unikaniu zła
Normy prawne - najmniejszy, stanowiący sensowną całość, element prawa. Reguła postępowania zewnętrznego stworzona na podstawie przepisów prawnych, ustanowiona przez kompetentny organ władzy w odpowiednim trybie, generalna (nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata, ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej) i abstrakcyjna (dotycząca powtarzalnych zachowań, wielokrotnego zastosowania, uniwersalna), ogłoszona i chroniona przez państwo aparatem przymusu.
Hipoteza - założenie, przypuszczenie, określa warunki, w jakich przypisywany jest komuś obowiązek lub uprawnienie, wskazuje adresata normy i jego cechy (np. zawód, wiek, stan zdrowia) i okoliczności (zjawiska, wydarzenia, miejsce działania np. w miejscu pracy)
Dyspozycja - wskazuje sposób (treść) zachowania adresata, określa jego obowiązki lub uprawnienia
Sankcje - określa konsekwencje prawne (dolegliwości, nieprzyjemności, kary) zachowania niezgodnego z obowiązkiem. Wyróżnia się sankcję karną (represyjną), egzekucyjną i nieważności (bezskuteczności)
Określające dolną granicę
Określające górną granicę
Widełkowe
Wina umyślna – działanie albo zaniechanie
Wina nieumyślna – niedbalstwo, niedołożenie należytej staranności
Występki – czyn zabroniony zagrożony karą ograniczenia lub pozbawienia wolności od 1 m. do 3 lat
Zbrodnie – czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata
Rodzaje kar:
Grzywna
Ograniczenie wolności – uważa się kare od 1 do 12 miesięcy
Nie może porzucać pracy
Nie może zmieniać miejsca stałego pobytu
Ma obowiązek udzielić wyjaśnień przebywanej kary
Prace na cele społeczne do 40h na miesiąc
Pozbawienie wolności – uważa się kare od 1 miesiąca do 15 lat
25 lat pozbawienia wolności
Dożywotnie pozbawienie wolności
Środki karne:
Pozbawienie praw publicznych
Zakaz zajmowania określonego stanowiska, zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej
Zakaz prowadzenia pojazdów
Przepadek przedmiotów
Obowiązek naprawienia szkody
Nawiązka
Świadczenie pieniężne
Podanie do publicznej wiadomości
HISTORIA:
Przepisy z lat 1932 – 1982:
| Okres bezwarunkowy | Okres do lat 13 | Brak odpowiedzialności |
|---|---|---|
| Okres odpowiedzialności bezwarunkowej 13 – 17 lat | Bez rozeznania wychowawcze | Środki wychowawcze |
| Z rozeznaniem | Środki wychowawczo – poprawcze | |
| Młodociani 17 – 21 lat | Występek 17 – 18 lat | Środki wychowawczo – poprawcze przewidziane dla nieletnich |
Prawo Rzymskie:
Dzieci (infantes) – te, które nie umiały mówić – nie miały zdolności do czynności prawnych
Niedojrzali (impuberes), czyli dziewczęta od 7 do 12 roku, a chłopcy od 7 do 14 roku życia – mieli ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
Dojrzali od 14 do 25 roku życia (puberes minores XXV annis) – mieli pełną zdolność do czynności prawnych, ale z uwagi na brak doświadczenia życiowego prawo chroniło ich przed wyzyskiem.
Dojrzali powyżej 25 lat – nabywali pełną zdolność do czynności prawnych, jeśli nie podlegali innym ograniczeniom.
USTAWA O POSTĘPOWANIU W SPRAWACH NIELETNICH:
Nieletni
Do lat, 18 jeżeli wykazuje symptomy demoralizacji
Pomiędzy 13 a 17 lat, jeżeli osoba popełniła czyn karalny
Pomiędzy 17 a 21 lat, jeżeli wobec niej wykonywany jest środek wychowawczy lub poprawczy
Czyn karalny
Demoralizacja
Wagarowanie
Ucieczki z domów
Wałęsanie się bez przyczyny
Późne powroty do domów
Alkoholizowanie
Narkotyzowanie
Popełnianie czynów zabronionych
Zbyt wczesne rozpoczynanie współżycia seksualnego
Art. 1
Przepisy ustawy stosuje się w zakresie
Zapobiegania i zwalczania demoralizacji w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18
Postepowania w sprawach o czyny karalne w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat, 13 ale nie ukończyły lat 17
Wykonywania środku wychowawczych lub poprawczych w stosunku do osób względem, których środki te zostały orzeczone nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21
Czyn karalny – czyn zabroniony przez ustawę, jako:
Przestępstwo lub przestępstwo skarbowe
Wykroczenie określone w art. 51, 69, 74,76,85,87,119,122,124,133,143
Art. 3
Art. 4
Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków odurzających, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych ma społeczny obowiązek przeciwdziałania temu.
Art. 6
Wobec nieletnich sąd rodzinny może:
Udzielić upomnienia
Zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestnictwa w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzenia się w stan oburzenia
Ustanowić nadzór odpowiedzialnych rodziców lub opiekunów
Ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia nieletniego
Zastosować nadzór kuratora
Skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją
Orzec zakaz prowadzenia pojazdów
Orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego
Orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, w młodzieżowym ośrodku socjoterapii albo w ośrodku szkolno - wychowawczym
Orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym
Zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Art. 10
Sąd rodzinny może orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 §2
Jeżeli przemawiają za tym wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz okoliczności i charakter czynu, zwłaszcza, gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego.
Art. 13
Jeżeli wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 §2 ale w chwili orzekania ukończył lat 18 zachodzą podstawy do orzeczenia umieszczenia w zakładzie poprawczym – sąd rodzinny może wymierzyć karę, gdy uzna, że stosowanie środków poprawczych nie byłoby celowe. Wydając wyrok skazujący sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.
KODEKS KARNY
Art.10 §1
Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.
Art.10 §2
Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego, jako:
zamach na prezydenta RP,
zabójstwo,
ciężki uszczerbek na zdrowiu
sprowadzenie zdarzenia zagrażającego mieniu, życiu, zdrowiu
sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego
przejecie kontroli nad statkiem powietrznym, wodnym
spowodowanie katastrofy
zgwałcenie
wymuszenie zachowania (wzięcie zakładnika)
rozbój
może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
Art.10 §3
W wypadku określonym w § 2 orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary.
Art.10 §4
W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.
Nieletniość
Jest to taki okres, w którym można stosować zarówno środki wychowawcze, poprawcze i karne aczkolwiek prawo bezpośrednio nie wyróżnia kary kryminalnej, jako środka skierowanego przeciwko nieletnim. Generalnie przyjęto posiłkując się przepisami prawa karnego podział sprawców czynów karalnych wedle wieku na następujące typy sprawców
Nieletni do lat 17 (do lat 21)
Młodociani do lat 21 (do lat 24)
Dorośli powyżej 21 lat
ale jednocześnie ustawa o postepowaniu w sprawach nieletnich, jaki i kodeks karny za podstawę klasyfikacji bierze pod uwagę środek orzeczony przez sąd i środek wykonywany.
Generalnie mamy 5 typów demoralizacji:
Nieletni od 0 – 13 lat – niekarani, ale toczy się przeciwko nim i w sprawi postepowanie w sądzie rodzinnym, po czym sąd je umarza
Nieletni od 13 – 15 (lub do lat, 17) – którzy dopuścili się czynów karalnych
Nieletni od 15 – 17
Nieletni od 17 – 18 (0 – 18)
Nieletni od 17 – 21
Mediacja
To środek, dzięki któremu nieletni może uniknąć rozprawy sądowej głównej pod jednym warunkiem – pod warunkiem ze zgodzi się na mediacje (90% - sprawca). Mediatorem może być prawnik, pedagog, który ukończył kurs. Utrzymuje on wszystko w tajemnicy. Zgłasza wszystko do sądu. Sprawy, uświadomione w pełni przez sprawcę. Dużą rolę odgrywa czynnik psychologiczny. Sprawca i ofiara są na tej samej pozycji. Sprawca powinien zrozumieć zło, jakie wyrządził a ofiara może mu pewne rzeczy wybaczyć. Mediator jest neutralny, poufny.
W mediacji uczestniczą: nieletni, pokrzywdzony, jego rodzice, opiekunowie.
Młodzież z zaburzonymi osobowościami:
To taki, które charakteryzują się mniejszymi bądź większymi trudnościami w przystosowaniu.
Nerwice
Czynnościowe
Organiczne
Neuropatie
Psychopatia
Typ agresywny
Typ kalkulatywny
Charakterystyczne czynniki u psychopatów:
Czynnik pierwszy opisuje konstelacje – interpersonalnych i uczuciowych
Łatwość wypowiadania się i powierzchowny urok osobisty
Wyolbrzymione poczucie własnej wartości
Zwiększone zapotrzebowanie na stymulacje w połączeniu ze zwiększoną podatnością na nudę
Patologiczna kłamliwość
Dążenie do przewodzenia poprzez manipulowanie
Brak wyrzutów sumienia lub poczucia winy
Powierzchowna uczuciowość
Brak wrażliwości i brak empatii
Pasożytniczy tryb życia
Słaba kontrola zachowania
Cz
Liczne kontakty seksualne
Wczesne trudności wychowawcze
Brak realistycznych długoterminowych celów
Impulsywność
Lekkomyślność
Nieodpowiedzialność
Brak poczucia odpowiedzialności za podjęte czyny
Liczne krótkotrwale związki partnerskie
Popełnienie przestępstwa, jako osoba niepełnoletnia
Uchylenie warunkowego zwolnienia
Kryminalna wszechstronność
Grupy psychopatów (Bleulera)
Typy rozróżniane przez lekarzy praktyków
Pobudliwi – duża gwałtowność w różnych sytuacjach, skłonni do stosowania agresji bezpośredniej, werbalnej i fizycznej
Niestali – wiążą się z innymi powierzchownie i na krótki czas, łatwo można ich nakłonić do przestępstwa
Rządni ważności – nastawieni na własne dobro, są ekscentryczni i podatni na złe wpływy
Sensytywni – na błahe wydarzenia reagują gwałtowną depresją, źle znoszą porażki – odbierają je, jako upokorzenia
Uczuciowo chłodni – nie potrafią nawiązywać bliskich kontaktów, utrzymują kontakty z ludźmi dla korzyści
Dziwaczni – nikomu nie szkodzą, ale sprawiają problem wychowawczy
Psychopaci wykazujący podobieństwo z psychozami endogennymi
Schizoidalne – zaburzenia etyczne, często wycofują się, pozornie nie wchodzą w żadne relacje, trudno nawiązać z nimi kontakt
Cykloidalne – tendencja zmiany nastroju od manii do depresji
Epileptoidalne – przesadnie nudne, skłonności do mistycyzmu, zaleganie uczuć i ciągłe uszczególnienie sytuacji
Psychopaci ze zboczeniami etycznymi
Typ niespołeczny
Typ antyspołeczny
Typ o niedorozwoju moralnym
Chorobliwi kłamcy i oszuści
Typ marnotrawny
Typ koczowniczy
Typ kłótliwy ze skłonnościami pieniaczymi
Zboczenia płciowe
Onanizm
Narcyzm
Ekshibicjonizm
Fetyszyzm
Nekrofilia
Pedofilia
Sodomia
Pederastia
Lezbizm
Sadyzm
Masochizm
Pigmajonizm
Charakterystyczne objawy neurotyczności:
Fobie – stan irracjonalnego lęku np. przed ciemnością, wysokością, osobami nieznajomymi
Obsesja – natrętne myśli, wynikające z nadmiernej ostrożności lub nadmiernego ryzykanctwa
Kompulsje – natrętne czynności
Zaburzenia histeryczne
Klasyfikacja przestępców wg Lombroso: (wnikliwe obserwowanie twarzy)
Przestępca z urodzenia
Przestępca dotknięty epilepsja (padaczką)
Obłąkani moralnie
Przestępcy przypadkowi
Przestępcy z afektu
Klasyfikacja przestępców wg Liszta:
Przestępcy, których można poprawić
Przestępcy, którzy nie potrzebują poprawy
Przestępcy niezdolni do poprawy
Klasyfikacja prawnicza wg Garfalde:
Morderca
Przestępca gwałtowny
Złodziej
Przestępca z lubieżności
Klasyfikacja biologiczna:
Przestępca endogenny – dominują czynniki dziedziczne
Przestępca egzogenny – dominują czynniki psychologiczne
Klasyfikacja psychiatryczna:
Przestępca normalny
Przestępca nienormalny 70%
Klasyfikacja wg Caran:
Przestępca aspołeczny
Aspołeczny
Antyspołeczny
Przestępstwo zorganizowane
Zorganizowane gangi przestępcze
Przestępcze syndykaty
Zorganizowany szantaż
Polityczne łapownictwo
Przestępcy żyjący w nie przestępczym świecie
Przestępca przypadkowy
Przestępca epizodyczny
Przestępca w białym kołnierzyku
Przestępcy z nawyknienia
Alkoholicy
Narkomanii
Włóczędzy i typy podobne
Drobni złodziej i nielegalni handlarze
Przestępcy nieprzystosowani wykazujący psychozy, psychonerwice, psychopatie
Klasyfikacja wg Jenkinsa:
Przestępcy neurotyczni (dominuje warstwa sumienia)
Przestępca nieuspołeczniony (dominuje sfera id)
Przestępca uspołeczniony (słabo rozwinięte sumienie)
Klasyfikacja kliniczna wg Seeliga:
Przestępca zawodowy ze wstrętu do pracy
Przestępca przeciw mieniu
Agresywni sprawcy przestępstw gwałtownych
Przestępca nieopanowany pod względem seksualnym
Przestępca działający na skutek kryzysu
Przestępca reagujący w sposób prymitywny np. wybuchowy
Przestępca z przekonania np. z pobudek politycznych, religijnych
Przestępca działający z braku społecznej dyscypliny
Klasyfikacja Mezgera:
Przestępca z sytuacji
Przestępca z konfliktu
Przestępca wskutek sytuacji wywołanej rozwojem osobowości
Przestępca okolicznościowy
Przestępca z charakteru
Typy specjalne:
Przestępca asteniczni
Przestępca amorficzny
Przestępca bezwolny
Przestępca niestały
Przestępca steniczni
Przestępca wybuchowy
Przestępca z namiętności
Przestępca z pobudek zaczepnych
Przestępca anormalni
Krętacze
Przestępca chłodny uczuciowo
Przestępca perwersyjny
Klasyfikacja wg Bandury i Waltersa:
Przestępca podkulturowy
Przestępca psychopatyczny
Przestępca neurotyczny
Przestępca organiczny
Przestępca psychotyczny
Klasyfikacja wg Kincha:
Przestępca prospołeczny
Przestępca aspołeczny
Przestępca antyspołeczny
Klasyfikacja wg Lernella:
Przestępca będący typem pasożytniczym
Przestępca nihilistyczny (lekceważy innych)
Przestępca nieostrożny
Przestępca elitarny np. w białym kołnierzyku
Przestępca służbowy
Przestępca negatywistyczny
Przestępca psychopatyczny
Przestępca działający z odurzeniem
Klasyfikacja przestępców wg Kodeksu Karnego z 1969r:
Nieletni
Młodociany
Recydywista
Chory psychicznie
Niedorozwinięty umysłowo
Alkoholik
Narkoman
Klasyfikacja wg aktualnego Kodeksu Karnego:
Karani za wykroczenia umyślne na karę zasadniczą lub zastępczą karę aresztu
Tymczasowe aresztowanie
Skazani na karę aresztu wojskowego
Skazani na karę pozbawienia wolności za przestępstwa umyślne oraz nieumyślne
Skazani na karę pozbawienia wolności w jednej sprawie i tymczasowo aresztowani w innej sprawie
Skazani z motywów politycznych, religijnych lub ideowych
Skazani za przestępstwa popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnej
Skazani z niepsychotycznymi zaburzeniami: upośledzeni umysłowo, uzależnieni od środków
Skazani niepełnosprawni fizycznie wymagający oddziaływania specjalistycznego, opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej
Młodociani 17-21 lat
Dorośli skazani poraź pierwszy
Recydywiści penitencjarni
Skazani na karę dożywotniego pozbawienia wolności
Skazani niebezpieczni
Przestępstwa (wg Kodeksu Karnego) przeciwko:
Pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne
Rzeczypospolitej Polskiej
Obronności
Życiu i zdrowiu
Bezpieczeństwu powszechnemu
Bezpieczeństwu w komunikacji
Środowisku
Wolności
Wolności sumienia i wyznania
Wolności seksualnej i obyczajowości
Rodzinie i opiece
Czci i nietykalności cielesnej
Prawom osób wykonujących pracę zarobkową
Działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego
Wymiarowi sprawiedliwości
Wyborom i referendum
Porządkowi publicznemu
Ochronie informacji
Wiarygodności dokumentów
Mieniu
Obrotowi gospodarczemu
Obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi
Klasyfikacja nieformalna przestępców (pozakodeksowa):
Administracja
Uczący się – nieuczący się
Pracujący – niezatrudnieni
Zatrudnienie w więzieniu np. kucharz, bibliotekarz, zakład remontowy
Zatrudnienie na zewnątrz
Prace dorywcze np. odśnieżanie, likwidowanie skutków powodzi i innych
Podkultury zakładowe
Grypsujący – niegrypsujący
Fest
Cwaniacy
Poszkodowani
Niepełnosprawni
Gwałceni
Pedofile
Ziomale (koleżeństwo)
Funfel
Biedni i bogaci
HIV i AIDS
Odurzający się – nieodurzający się
Narodowości polskiej – cudzoziemców
Kara :
Jest konsekwencją za popełnione przestępstwo. Koncepcje kary:
Odpłata, odwet
Odstraszająca
Unieszkodliwianie przestępcy
Poprawy (wychowawcza, resocjalizująca)
Recydywa:
To ponowne lub wielokrotne popełnienie przestępstwa przez tego samego sprawcę.
Recydywa penitencjarna (tj. osób ponownie lub wielokrotnie odbywających karę pozbawienia wolności),
Kryminalna
Działalność resocjalizacyjna na nieprzystosowanych społecznie
Cele:
Wywołanie i doskonalenie funkcji wychowawczej (a niekiedy opiekuńczej)
Eliminowanie dysfunkcji w procesie przystosowania społecznego
Eliminowanie czynności zbędnych i niepotrzebnych
Czynniki nieprzystosowania:
Kontakt dziecka z podkulturą przestępczą
Brak sukcesów szkolnych dziecka
Społeczna blokada aspiracji
Negatywny obraz samego siebie
Zaburzona struktura osobowości (neurotyczna, socjopatyczna)
Zaburzenia psychosomatyczne
Niski status społeczny rodziny lub zaburzenia jej struktury (rozwód, choroby)
Stygmatyzujący wpływ instytucji ścigania czy wykrywania zachowań dewiantywnych
Oddziaływania etiotropowe – próby wyeliminowania, ograniczania powyższych czynników
Strategia polegająca na zmianie układu postaw:
Kształtowanie funkcji postaw dominujących (motywów)
Kształtowanie składników postaw dominujących (nastawienia poznawcze)
Kształtowanie determinantów postaw dominujących (społecznych i biologicznych)
Strategia polegająca na zmianie w ingerencji postaw:
Kształtowanie wzorów integracji
Kształtowanie światopoglądu i samego siebie
Kształtowanie psychicznych uwarunkowań integracji
Kształtowanie charakteru
Kształtowanie społecznych uwarunkowań integracji
Kształtowanie uwarunkowań osobowych i zbiorowych
Reedukacja
Polega na wykształceniu i wspieraniu u jednostki mechanizmów autoregulacyjnych, na tworzeniu akceptowalnej hierarchii wartości, na wspieraniu pozytywnych form zachowania, na budowaniu odpowiednich stereotypów zachowania, na wspieraniu postępowania wolicjonalnego, na zdolności pokazywania trudności, jeśli występuje syndrom agresji w fachowym obniżaniu napięć i usuwaniu czynników wywołujących agresję, w przypadku powiązania z narkomanią na jej leczeniu. Bardzo ważną rolę odgrywają tu metody pedagogiki terapeutycznej: arteterapia, muzykoterapia, terapia poprzez pracę, kinezyterapia, a także metody psychoterapii, głównie pozytywny wpływ indywidualny. Lżejsze stopnie zaburzeń zachowania można usunąć w ramach leczenia ambulatoryjnego, natomiast przy cięższych formach, jakimi są zachowania aspołeczne i antyspołeczne, należy proces reedukacyjny realizować w warunkach zinstytucjonalizowanych, przede wszystkim w ośrodkach reedukacyjnych(poprawczych).
Zasady resocjalizacji
Wszechstronna opieka – zaspokajanie jego osobistych interesów
Zasada wymagań – dotyczy stosunków wychowanka z innymi
Zasada indywidualizacji – każdy człowiek jest inny
Zasada kompleksowego traktowania wychowanka
Zasady wychowania resocjalizującego wg. Czapowa i Jedlewskiego.
Zasady wychowawczo - kształcące
Zasada wszechstronnego rozwoju osobowości – jednostka poddawana resocjalizacji winna podlegać nie tylko wpływom na jedną, wybraną sferę osobowości. Oddziaływaniem należy objąć cały rozwój wychowanka, tzn. emocjonalny, intelektualny i społeczno-kulturalny.
Zasada reedukacji –wynika ,że czynności wyuczone przez jednostkę mogą być wyeliminowane lub podlegać modyfikacji w kierunku pożądanym przez wychowawcę, dzięki zastosowaniu odpowiednich procedur, opartych na psychologicznych mechanizmach wzmacniania oraz wygaszania danych reakcji.
Zasady opiekuńczej działalności resocjalizacyjnej
Zasada wszechstronnej i perspektywicznej opieki – nie można koncentrować się jedynie na bytowych sprawach podopiecznego, podejmowane działania powinny obejmować kwestie związane z możliwością samodzielnego funkcjonowania wychowanka np. po opuszczeniu placówki resocjalizacyjnej.
Zasada wymagań – dotyczy relacji wychowanka z innymi ludźmi. Przestrzeganie jej oznacza zaspokajanie potrzeb wychowanka z jednoczesnym uwzględnieniem oczekiwań otoczenia wobec jednostki resocjalizacyjnej.
Zasady terapeutycznej działalności resocjalizacyjnej
Zasada akceptacji – nie wymaga rezygnacji z negatywnej oceny i krytyki. Odnosi się ona do konieczności akceptowania wychowanka, jako człowieka bez względu na czyny, jakich dokonał.
Zasada respektowania – wymaga przejawiania tolerancji wychowawcy wobec wychowanka, okazywania życzliwości i wiary w jego możliwości
Zasady dotyczące strategii wychowawczej:
Zasada oddziaływania etiotropowego – polegają na eliminowaniu lub ograniczaniu wpływu czynników patologizujących zachowań jednostki w usuwaniu różnorodnych czynników uczenia się postaw niepożądanych, aspołecznych
Zasada oddziaływania ergotropowego – polegają na wywołaniu zmian w postawach, przekształcenia postaw aspołecznych oraz ich wzajemnych powiązań; a odwoływanie się do zainteresowań wychowanka, umiejętności, zdolności, aby wywołać u niego odpowiednią motywację, powodującą pozytywne ustosunkowanie się do obowiązujących norm społecznych
Zasada oddziaływania semiotropowego – polegają na eliminowaniu niepożądanych objawów zachowania, usuwaniu psychicznych skutków wpływu i oddziaływań czynników znajdujących się w centrum działań czynników etiotropowych
Funkcja opiekuńcze – wiążące się z opieka wielostronną, mająca na celu poznanie potrzeb zaspokojonych i niezaspokojonych
Funkcje wychowawczo – dydaktyczne – są wiodące w resocjalizacji; wiążą się z przysposobieniem wychowanka do funkcjonowania w roli ucznia, poprzez aktywny udział w zajęciach
Funkcje terapeutyczne – antropotechnika i kulturotechnika
Antropotechnika – jest zbiorem reguł postępowania przy wykorzystaniu różnego rodzaju więzi między wychowawcą a wychowankiem.
Psychotechnika – antropotechnika interakcji dwuosobowej typu wychowanek – wychowawca
Kontakt oparty na indywidualnym stosunku mającym walory wychowawcze
Osoba znacząca socjalizująca postrzegana jest jako autorytet
Socjotechnika – antropotechnika interakcji grupowej typu wychowawca – grupa wychowanków
Ma zapewnić możliwość zaspokojenia potrzeb w sposób społecznie aprobowany
Nie ma tutaj miejsca na indywidualne pomysły, kreatywność i samodzielność
Kulturotechnika – operowanie kulturą dla osiągnięcia celów wychowawczych
| OSOBA REZYGNUJE Z: | CELE ATRAKCYJNE: |
|---|---|
| Zachowań antagonistyczno destruktywnych | Perspektywa zaakceptowania przez społeczeństwo |
| Nie powtarzania reakcji negatywnych | Realizacja celów bezpośrednich |
| Dotychczasowe zachowania przeszkadzają w osiąganiu celów | Realizacja celów pośrednich |
| Odczuwań zadowolenia | Potrzeba odnoszenia sukcesów |
| Karze siebie za dążenia egocentryczne | Nagroda wewnętrzna |
Zasada linii perspektywistycznych (Makarenko) – polega na ukazaniu jednostce resocjalizowanej perspektyw i możliwych do osiągniecia sukcesów, co spowoduje podjęcie przez nią pracy nad sobą
Kara pozbawienia wolności:
Egalitaryzm – zasada całkowitej równości warunków życia oraz praw ludzi
Przymusowe umieszczenie skazanej osoby na określony czas w zamkniętym i strzeżonym zakładzie karnym
Osoba poddawana jest rygorom regulaminu więziennego
Ograniczenie dostępu i kontaktów osobom spoza zakładu karnego
Obowiązki skazanego:
Obowiązek pracy
Obowiązek nauki
Obowiązek poszanowania porządku w zakładzie pracy
Podział na dorosłych
P- kare odbywa po raz pierwszy
P1 – powyżej 3 lat
P2 – skazani na kare łagodniejszą
PW – przestępca wielokrotny
PW 1 – skazani więcej niż po raz 3, skazany z pobudek (np. gwałtu)
PW 2 – przestępcy pozostałych kategorii
PA – przestępca antypaństwowy
Podział na młodocianych (17-21 lat)
PM – młodociany odbywający karę po raz pierwszy
PW – młodociany odbywający karę, co najmniej po raz drugi
PA – młodociany antypaństwowy
P – pierwszy raz karany
P1 – odbywa karę w rygorze zaostrzonym
P2 – odbywa karę w rygorze podstawowym
P3 – odbywa karę w rygorze złagodzonym
M – młodociany
M1 – odbywa karę w rygorze zaostrzonym
M2 – odbywa karę w rygorze podstawowym
M3 – odbywa karę w rygorze złagodzonym
R – recydywiści
R1 – odbywa karę w rygorze surowym
R2 – odbywa karę w rygorze zaostrzonym
R3 – odbywa karę w rygorze podstawowym
Podkultura więzienna
Akceptacja norm i zasad ułatwiających akceptowanie siebie jako przestępcy
Siła fizyczna
Zuchwałość
Spryt
Umiejętność wprowadzania w błąd otoczenia
Pogarda wobec uczciwych obywateli
Zły stosunek do policji i służb mundurowych
Lojalność i szacunek do swoich kolegów
Przywódcami zostają homoseksualiści i psychopaci
Reguły
Wzmocnienie własnego ja
Podkreślanie swoich walorów przestępczych
Pokazywanie wrogości do ludzi nie należących do grupy
Tatuaże