OPERACJE GOSPODARCZE
Zdarzenia gospodarcze wyrażone wartościowo i wywołujące zmiany w stanie majątkowym przedsiębiorstwa (aktywach i pasywach) określa się mianem ”operacji gospodarczych”.
Przykładami takich operacji są: zakup towarów lub materiałów za gotówkę albo z odroczonym terminem płatności, zakup środka trwałego, wypłata wynagrodzeń, spłata zobowiązań wobec dostawców, przyjęcie wyrobów gotowych z produkcji do magazynu, sprzedaż towarów lub wyrobów gotowych za gotówkę lub z odroczonym terminem płatności.
Operacje kosztowe – powodują z jednej strony zmniejszenie aktywów (lub zwiększenie zobowiązań), a z drugiej powstanie kosztów, np.: zużycie materiałów związane z wytworzeniem produktów
Operacje przychodowe – sprzedaż wytworzonych wyrobów gotowych po cenie sprzedaży (wyższej niż cena wytworzenia), co powoduje zwiększenie aktywów (lub zmniejszenie zobowiązań) i powstanie przychodu.
Podstawowe grupy operacji gospodarczych:
Operacje powodują zmiany tylko w aktywach jednostki, zmniejsza się stan jednego składnika aktywów i jednocześnie zwiększa innego. W ich wyniku stan majątkowy nie ulega zmianą, np.: podjęcie pieniędzy z konta bankowego do kasy.
Operacje gospodarcze wywołujące jedynie zmiany w źródłach finansowania majątku (pasywach), powodują zmniejszenie jednego składnika a wzrost innego, przy czym ogólna suma pasywów nie ulega zmianie, np. przekazanie części wygospodarowanego zysku na zwiększenie kapitału własnego.
Operacje powodujące zwiększenie stanu aktywów i pasywów oraz zwiększenie sumy bilansowej, np.: zakup materiałów w trybie bezgotówkowym, powodujący zwiększenie stanu materiałów ale i zobowiązań wobec dostawców.
Operacje powodujące zarówno zmniejszenie pasywów jak i aktywów , np.: spłata zobowiązań wobec dostawców, powodująca zmniejszenie środków pieniężnych i stanu zobowiązań.
Operacje gospodarcze, które wpływają na wynik finansowy działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Do tej grupy zalicza się wszystkie operacje związane z uzyskiwanymi przychodami z działalności oraz ponoszonymi kosztami prowadzenia tej działalności.
Reguły operacji gospodarczych:
Każda operacja wywołuje zmiany w co najmniej dwóch pozycjach bilansu.
Jeżeli obydwie zmiany zachodzą w pasywach (lub aktywach), to zmniejszenie jednego składnika i zwiększenie drugiego jest o tę samą wartość, a suma bilansowa zarówno aktywów jak i pasywów pozostaje bez zmian.
Jeżeli operacja wywołuje zmiany zarówno w pasywach i aktywach, wówczas obydwie pozycje zwiększają się, bądź zmniejszają o tę samą wartość, jednocześnie o tę samą wartość zmniejsza lub zwiększa się suma bilansowa aktywów i pasywów.
Równowaga bilansowa (aktywa = pasywa) musi być zawsze zachowana, niezależnie od ilości i rodzaju operacji gospodarczych.
KONTA
Konto księgowe to rachunek zmian prowadzony oddzielnie dla każdego składnika aktywów i pasywów, ujmujący stan początkowy danego składnika, zmniejszenie i zwiększenia oraz stan końscy. Cechą charakterystyczną konta księgowego jest to, że składa się z dwóch stron (kolumn), zwiększeń i zmniejszeń danego składnika. Każde konto księgowe zawiera szczególne cechy:
nazwa – wskazuje, że służy ono do ewidencji określonego rodzaju zasobów, źródeł lub wyników działalności gospodarczej
dwie strony konta – służą do ewidencji zmian wartości, przy czym jedna strona służy do ewidencji zwiększeń, a druga zmniejszeń
stan początkowy (saldo początkowe) – stan zapisany na koncie w oparciu o bilans otwarcia
obroty – łączne wartości operacji gospodarczych, obroty mogą być „debetowe” lub „kredytowe”, zmniejszają lub zwiększają stan początkowy zapisany na koncie
stan końcowy (saldo końcowe).
Klasyfikacja kont:
W zależności od powiązania z bilansem i procesem działalności gospodarczej przedsiębiorstwa konta dzieli się na:
Konta bilansowe – są to kąta prowadzone dla poszczególnych składników bilansowych i można je podzielić na:
Konta aktywów (aktywne) – np.: środki trwałe, kasa, towary, materiały, itp.
Konta pasywów (pasywne) – np.: kapitał własny, fundusze, kredyty bankowe, zobowiązania, itp.
Konta aktywno-pasywne – np.: rozrachunki z pracownikami, rozrachunki publicznoprawne
Konta wynikowe (niebilansowe) – są to kąta przeznaczone do ewidencji kosztów działalności gospodarczej, osiąganych przychodów i wyników finansowych działalności przedsiębiorstwa (zysków lub strat). Można je podzielić na:
konta kosztów
konta przychodów
konta strat nadzwyczajnych
konta zysków nadzwyczajnych
Ze względu na stopień szczegółowości przedmiotu konta dzieli się na:
Konta syntetyczne – gromadzą dane ogólne w zakresie przedmiotu ewidencji, prowadzi się
je tylko wartościowo, np.: „Towary”, „Materiały”.
Konta korygujące – są to konta wyróżnione wśród kont syntetycznych, występują zawsze w parze z kontem głównym, ich zadaniem jest korygowanie wartości konta głównego, np.: konto główne „Środki trwałe” i konto korygujące „Umorzenie środków trwałych”
Konta analityczne – uszczegółowiają i uzupełniają dane o przedmiocie ewidencji,
np.: obok konta syntetycznego „Towary” prowadzi się ewidencję analityczną dla każdego asortymentu towaru odrębnie, obejmującą wartość, ale tez ilość gatunek, symbol, cenę, kolor itp. Prowadzi się je sposób wartościowy, ilościowo-wartościowy i ilościowy.
W ewidencji księgowej występuje jeszcze jeden rodzaj konta, które nie ma osobnej klasyfikacji:
Konto pozabilansowe – służy do zapisywania (a nie księgowania) na nim jednostronnie informacji, które nie są kwalifikowane do operacji gospodarczych, lecz są na tyle ważne by ująć je w ewidencji, np.: „Środki trwałe w likwidacji” lub „Zapasy obce”.