ROZWÓJ POSTAWY W TOKU ONTOGENEZY
Do prawidłowego rozwoju postawy ważne jest stworzenie dziecku właściwych warunków swobodnego i wszechstronnego ruchu, ważne jest przebywanie dziecka w pozycji leżąc przodem, ze względu na wzmocnienie mięsni karku i grzbietu oraz naturalny sposób usuwania fizjologicznych przykurczów w stawach biodrowych i kolanowych. Przedwczesne pobudzanie dziecka do siadania i długotrwałe utrzymywanie go w pozycji tej, jest wysoce nie poprawne, gdyż nie posiada ono dostatecznie silnych mięśni stabilizujących kręgosłup.
W początkowym okresie kręgosłup ulega wygięciu w tył, z krzywizn dostrzega się lordozę szyjną. Pionizacja czyli wstawanie i chodzenie, zapoczątkowuje wytwarzanie się lordozy lędźwiowej i tyłozgięcia, czyli kifozy piersiowej.
W okresie wczesnego dzieciństwa(2-3 r. ż) dla prawidłowej postawy charakterystyczny jest wypukły brzuch i niewielka lordoza lędźwiowa, przy ledwo zaznaczonej kifozie, należy uważać na wzmacnianie mięsni grzbietu w pozycjach nadmiernego wyprostu, czyli stosowanie ćwiczeń hiperkorekcyjnych, powoduje to zaburzenie w kształtowaniu krzywizn fizjologicznych i doprowadza do pleców płaskich.
Okres przedszkolny (4-7 r. ż) – tendencja do zwiększonej lordozy lędźwiowej(zwiększenie przodpochylenia miednicy) i spłaszczenia brzucha. Znaczne wypchnięcie brzucha, zaokrąglone plecy, odstawanie łopatek, wysunięcie barków i głowa w przód, do wadliwa postawa.
Okres szkolny - W tym okresie rozwoju wyróżniamy dwa krytyczne okresy. I okres przypada na wiek 6-7 r.ż kiedy to narażone są na niewłaściwe przyjmowanie pozycji w ławkach itd. II okres krytyczny dziewczęta 11-13 r.ż, chłopcy 13-14 r.ż. to intensywny wzrost kośćca na długość, zmiana proporcji, układu środka ciężkości, brak równoczesnego pokrycia siły mięśniowej, stwarza pogłębienie się wad.
KRĘGOSŁUP
Rola podporowa – polega na utrzymaniu segmentów wyżej położonych, więc obciążenia wzrastają ku dołowi i ulegają zwiększaniu w wyniku czynności kinetycznej mięśni. Wytrzymałość warunkują krzywizny fizjologiczne .
Odporność kręgosłupa: kwadrat liczny krzywizn + 1, czyli x2 +1. W ten sposób kręgosłup mający 4 krzywizny ma wytrzymałość rzędu 17, czyli siedemnastokrotnie odporny na obciążenia, niż prosty kręgosłup. Dokonuje się to na skutek skośnego ustawienia trzonów kręgowych, dzięki czemu siła rozkłada się na wysokości każdego stawu kręgowego, na dwie składowe, 1-dociskająca trzon do przodu i 2-ścinającą powodująca ześlizgiwanie się trzonu górnego i dolnego, czemu przeciwdziałają wyrostki stawowe i więzadła. Prosty kręgosłup nie posiada takich właściwości, dlatego wszelkie obciążenia są szkodliwe w takim przypadku.
Rola amortyzacyjna – krążki międzykręgowe
Rola kinetyczna – uzależniona jest od ruchomości kręgosłupa, krzywizna lędźwiowa i szyjna(lordozy) są giętkie, odznaczają się znaczna ruchomością, krzywizna piersiowa(kifoza) jest bardziej sztywna. Krzywizna szyjna cechuje ruchomość we wszystkich kierunkach, dzięki małym trzonom i wysokimi krążkami. Krzywizna lędźwiowa pod względem kształtu uzależniona jest od nachylenia miednicy (podstawy kości krzyżowej) oraz kształtu i ruchomości krzywizny piersiowej. Dzięki wysokim krążkom, wrostkom stawowym i kolczystym. Ruchomość w przód i w tył jest równomiernie rozłożona na całym kręgosłupie. Krzywizna piersiowa cechuje zespolenie z klatka piersiową.
STABILIZACJA POSTAWY – kręgosłup jako konstrukcja wieloczłonowa jest mało stabilna, potęguje to dodatkowo wysokie umiejscowienie ogólnego środka ciężkości (2,5 cm powyżej wzgórka lędźwiowo – krzyżowego) oraz mała powierzchnia podparcia (stopy).
Stabilizacja czynna – napięcie mięśni, pracujących zamiennie.
-mięśnie krótkie miedzykręgowe, stanowiące jakby czynne więzadła kręgosłupa
-mięśnie długie, ustalają kręgosłup względem miednicy(przykręgosłupowe długie, czworoboczny lędźwi, brzucha)
-mięśnie kończyn dolnych ustalające kręgosłup wraz z miednicą w stosunku do podłoża
Stabilizacja bierna – równowaga mechaniczna, optymalne obciążenia, napięcie układu więzadłowo – torebkowego, ograniczenie ruchu ukształtowaniem kostnych elementów stawów. Warunkiem stabilizacji mechanicznej jest równoważenie środków ciężkości poszczególnych segmentów ciała w ramach równoważenia całości, dążenie by rzut pionowy wspólnego środka ciężkości padał na podstawę. W zależności od typu postawy i charakterystycznego dla niej rozkładu segmentalnych środków ciężkości w różny sposób zaangażowane są poszczególne mięśnie. – składowe taśmy. Przy optymalnym obciążeniu ciała oraz odpowiednim zrównoważeniu mechanicznym postawa może być utrzymana dzięki napięciu aparatu więzadłowego przy minimalnym napięciu mięśni postawy . optymalność jest = z ekonomik wysiłki mięśniowego przy utrzymaniu postawy. Przy utrzymaniu postawy działanie dynamicznych sił mięśniowych jest sprowadzone do minimum, zachodzi jednocześnie przeciążenie i rozciąganie elementów kostno – stawowych, a w konsekwencji do zmian zniekształcających.
MIĘŚNIE
M. CZWOROBOCZNY: rozciąga się od potylicy i wyrostków kolczystych C7-Th12 do końca barkowego obojczyka, wyrostka barkowego i grzebienia łopatki, w budowie anatomicznej wyróżniamy trzy aktony.
-górna cześć ustala bark na właściwym poziomie
-osłabienie tego mięśnia u osób starszych prowadzi do :zwisania barku”
-część środkowa zbliża łopatkę do kręgosłupa
-skurcz części górnej powoduje cofnięcie barku
-cześć dolna opuszcza bark, a przy ustalonej obręczy barkowej unosi tułów ku górze
M. RÓWNOLEGŁOBOCZNY: rozciąga się od dolnej części więzadła karkowego i wyrostków kolczystych C7-Th 1-4 do przyśrodkowego brzegu łopatke.
-napięcie trzech części ustala łopatkę, zbliża ja do kręgosłupa.
M. ZĘBATY PRZEDNI: płaski mięsień o trzech częściach biegnących dziewięcioma zębami z powierzchni zewnętrznej górnych żeber przyczepiając się na brzegu przyśrodkowym łopatki.
-cały mięsień przesuwa łopatkę wraz z barkiem
-naprzemienne działanie części górnej i dolnej łopatka wykonuje ruch obrotowy
-porażenie powoduje odstawanie przyśrodkowego brzegu łopatki i niemożność odwodzenia w stawie ramiennym
-zakres ruchu odwiedzenie wynosi 90 stopni wówczas guzek większy kości ramiennej opiera się o wyrostek barkowy łopatki
M. NAJSZERSZY GRZBIETU: przyczepia się do wyrostków kolczystych od Th1 – do kości krzyżowej , grzebienia biodrowego i przyczepia się do guzka mniejszego kości ramiennej
-przy ustalonych kkd dźwiga dolne żebra, jest pomocniczym mięśniem wdechowym
-w podciąganiu się bierze udział
M. PIERSIOWY WIĘKSZY: 3 aktony, rozciąga się aktonem górnym obojczyka, akntonem środkowym od mostka i aktonem dolnym od prostego brzucha i przyczepia się obwodowo do grzebienia guzka większego kości ramiennej
-przy ustalonym przyczepie obwodowego pociąga łopatkę do przodu wraz z ramieniem, które unosi
-wraz z piersiowym mniejszym wysuwa barki do przodu
M.PIERSIOWY MNIEJSZY
-rozpoczyna się na przedniej powierzchni 3,4 i 5 żebra orz obwodowo na wyrostku kruczym łopatki
-skurcz powoduje wysunięcie barku wraz z łopatka do przodu
-obniżając wyrostek kruczy unosi oraz przesuwa do tyłu dolny kąt łopatki nadając jej ruch obwodowy
OBRĘCZ MEDNICZ A
Miednic bierze udział w łańcuchu, który składa się z dwóch ruchomych elementów:
-stawu biodrowego z układem stabilizatorów
-odcinka lędźwiowego z otaczającymi go i wiążącymi z klatka piersiową i miednicą mięśniami
-pochylając się w przód i w tył na główkach kości udowych, zwiększa lub zmniejsza swoje fizjologiczne przodopochylenia co pociąga za sobą zmiany w krzywiźnie lędźwiowej kręgosłupa
-w warunkach prawidłowych pochylenie miednicy zależne jest od: wieku, płci, typu somatycznego. U dzieci ustawiona jest pionowo, w miarę wytwarzania się krzywizn zmienia się kąt. Kobiety około 28° ±, mężczyźni 31° ±, dzieci 4 latki 22°, potem wzrasta około 24° i wzrasta.
-dwa zespoły mięśniowe
a)zwiększający swym skurczem przodopochylenie miednicy: biodrowo – lędźwiowy, czworoboczny lędźwi, prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego.
b)zmniejszający swym skurczem przodopochylenie miednicy: półbłoniasty, półścięgnisty, głowa długa dwugłowego, przywodziciel wielki, pośladkowy średni, grupa mięsni brzucha zwłaszcza prosty.
M. PROSTY UDA: przebiega od kolca biodrowego przedniego dolnego do guzowatości piszczeli
-najsilniejszy zginacz stawu biodrowego i prostownik stawu kolanowego
-pełni funkcje antygrawitacyjną i stabilizującą staw kolanowy
M. BIODROWO – LĘDŹWIOWY: z 3 części, górny przyczep na wewnętrznej powierzchni talerza miedniczego, mięsień lędźwiowy mały i duży przyczepiających się bezpośrednio na kręgosłup w odcinku lędźwiowym Th12 – L5 a przyczep znajduje się na krętarzu mniejszych kości udowej
-oddziałowuje na lordoze lędźwiowa , bezpośrednio przez mięśnie lędźwiowe poprzez pociąganie w dół , pośrednio poprzez miednicę praca mięśnia
-przykurcz powoduje zwiększenie lordozy lędźwiowej
M. CZWOROBOCZNY LĘDŹWI:
-stanowi cześć ściany tylnych mięsni brzucha, tworząc przednią i tylną, łączy 12 żebro , wyrostki żebrowe kręgów lędźwiowych i grzebień biodrowy
-skurcz obniża dwunaste żebro, ustalają odcinek lędźwiowy k\
-przy ustaleniu górnego przyczepu, tj. klatki piersiowej, skurcz powoduje zbliżenie jej do miednicy
M. POŚLDAKOWY WIELKI: górny przyczep znajduje się na powierzchni zewnętrznej talerza biodrowego, dolny na guzowatości pośladkowej kości udowej
-w przypadku pochylenia tułowia do przodu, działając z przyczepu dolnego na górny prostuje go.
M. PÓŁŚCIĘGNISTY, PÓŁBŁONIASTY, GŁOWA DŁUGA DWUGŁOWEGO:
-przyczepiając się na guzie kulszowym oraz poniżej stawu kolanowego, zgina go, a przy wyprostowanym stawie kolanowym prostują staw biodrowy
Zakres ruchu w stawie biodrowym ma wpływ na wielkośc krzywizny lędźwiowej, ograniczenie uniemożliwia korekcje ustawienia miednicy.
Tyłopochyleniu w stawie przeciwdziałają: więzadło biodrowo – udowe, mięsień biodrowo – lędźwiowy , naprężacz powięzi szerokiej, krawiecki i przywodziciele. Ich utrwalony przykurcz powoduje przodopochylenie miednicy i kompensacyjną hiperlordozę, której zlikwidowanie możliwe jest po likwidacji przykurczów.
Przodopochyleniu lub nadmiernemu tyłopochyleniu przeciwdziałają proste brzucha, kulszowo – goleniowe,
M. PROSTY BRZUCHA: rozciąga się między kością łonową a latka piersiową, symetryczny do kresy białej, z która zespala się smuga ścięgnistą.
-przy zgięciu tułowia w przód
-przy ustabilizowanej miednicy obniża dolne żebra i zbliża klatkę piersiową.
-przy ustabilizowanej klatce piersiowej skurcz jego wznos nóg wraz z miednicą
M. SKOŚNY BRZUCHA ZEWNĘTRZNY:
-przy ustalonej miednicy jednostronnie zgięcie kręgosłupa i klatki piersiowej w bok i obrót tułowia w przeciwna stronę obustronny zgięcie w przód i pociąganie klatki piersiowej
-przy ustalonej klatce piersiowej jednostronny, wznos nóg wraz z miednicą w bok , obustronny uniesienie miednicy wraz nogami wzwyż.
M. SKOŚNY BRZUCHA WEWNĘTRZNY: od okolicy lędźwiowo – biodrowej do dolnych żeber
-przy ustalonej miednicy jednostronny skurcz zgina w przód
-przy ustalonej klatce piersiowej jednostronny, skośny w stronę własną, powoduje wnos nogi wraz z miednicą , obustronny wznos obu nóg wraz z miednicą
M.POPRZECZNY BRZUCHA: od kręgosłupa do kresy białej
-poprzez napięcia wytwarza tłocznię brzuszną, zwiększając klatkę piersiową przybliżając do siebie zebra.
FIZJOLOGICZNE PODSTAWY RUCHU KOREKCYJNEGO – założeniem ogólnym ruchu korekcyjnego jest stworzenie czynnej stabilizacji segmentów po uprzednim uzyskaniu prawidłowego ułożenia w ramach optymalnego zrównoważenia ogólnego, wpływ na układ kostno – stawowy, mięśniowy i nerwowy.
WPŁYW OBCIĄŻENIA I RUCHU NA UKŁAD KOSTNY I STAWOWY
Wady postawu występują w okresie wzrostu, bowiem rosnąca kość jest najbardziej narażona na wszelkie obciążenia , stwierdza się iż kość rośnie prawidłowo pod wpływem równomiernie rozłożonych sił nacisku i pociągania, nadmierny nacisk powoduje zahamowanie wzrostu, a zbyt lekki pobudzenie do wzrostu. Ważnym czynnikiem w modelowaniu powierzchni stawowych jest ruch, unieruchomienie stawu powoduje zesztywnienie , a ruchy przekraczające zakres ruchomości do nie prawidłowego ukształtowania powierzchni stawowych.
WPŁYW RUCHU I OBCIĄŻENIA NA UKŁAD MIĘŚNIOWY
Niezbędnym warunkiem poprzedzającym wzmocnienie stabilizatorów czynnych jest uzyskanie prawidłowego układu poszczególnych części ciała, możliwego do osiągnięcia na danym etapie wyrównywania wady. Dokonywanie wzmacniania na bazie konstrukcji wadliwej jedynie utrwala wady. Zwiększanie czynnej stabilizacji postawy zależna nie jest tylko od siły mięśnia, ale od jego długości, stąd zasada, jeżeli wzmacniać zwłaszcza w sposób intensywny, to jedynie po uprzednim dokonaniu korekcji postawy.
Dla mięśni przykurczonych, o zbliżonych przyczepach należy stosować czczenia w skurczu niepełnym i rozciągnięciu pełnym.
Dla mięśni rozciągniętych, o nadmierni oddalonych przyczepach, stosujemy cieczenie w skurczu pełnym i rozciągnięciu niepełnym.
W doborze ćwiczeń należy zwrócić uwagę na dwojaki charakter działania siły ciężkości. W pozycjach spionizowanych, zależnie d siły mięśni antygrawitacyjnych i wielkości siły ciężkości ciała, ewentualnie dodatkowego obciążenia, może ona: pogłębiać krzywizny i skrzywienia lub stymulować odruch wyprostny.
W dawkowaniu oporów wykorzystuje się również stopień nachylenia tułowia. Im bardziej pionowy jest tułów tym mniejsza jest siła mięsni grzbietu potrzebna do utrzymania go.
POSTAWĘ - należy traktować jako sposób :trzymania się” osobnika w uwarunkowany nawykiem ruchowym, podłoże morfologicznym i funkcjonalnym oraz z jego działalnością.
KRYTERIA OCENY POSTAWY
-maksymalna wydolność ustrojowa, która warunkuje zdolność do pracy
-estetyka
TYPY POSTAWY
Kifotyczny I – twarz wystaje za mostek, barki na tle tylnej części szyi, lekko spłaszczona klatka piersiowa, łopatki lekko odstające, wysoko położony szczyt kifozy piersiowe, średnia wielkość kifozy piersiowej lordozy lędźwiowej mała, średnio wysokie położenie szczytu lordozy lędźwiowej, płaska przednia ściana brzucha.
Kifotyczny II – nos wystaje przed mostek barki na tle przedniej części szyi, klatka spłaszczona, łopatki silnie odstają, średnio wysokie położenie szczytu kifozy piersiowej, wielkość kifozy piersiowej duża a lordozy lędźwiowej średnia, położenie wysokie szczytu lordozy lędźwiowej, średnio wysunięta przednia ściana brzucha.
Równoważny I – głowa nad klatką piersiową, barki na tle tylnej części szyi, klatka dobrze wysklepiona, łopatki nie odstające, średnio wysokie położenie szczytu kifozy piersiowej, wielkość kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej mała, wysokie położenie szczytu lordozy lędźwiowej, płaska przednia ściana brzucha.
Równoważny II – głowa nad klatką piersiową, barki na tle tylnej części szyi, dobrze wysklepiona klatka, lekko lub średnio odstające łopatki, średnio wysokie położenie szczytu kifozy piersiowej, średnia wielkość kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej średnia, wysoko położony szczyt lordozy lędźwiowej, płaska przednia ściana brzucha.
Równoważny III – twarz wystaje za mostek, braki na tle tylnej części szyi, klatka lekko spłaszczona, średnio lub silnie odstające łopatki, średnio wysokie położenie szczytu kifozy piersiowej, duża wielkość kifozy piersiowej i duża lordozy lędźwiowej, wysokie położenie szczytu lordozy lędźwiowej, silnie wystająca przednia ściana brzucha.
Lordotyczny I – twarz wystaje za mostek, barki na tle tylnej części szyi, klatka lekko spłaszczona, łopatki nie odstające lub lekko, niskie położenie szczytu kifozy piersiowej, mała wielkość kifozy piersiowej i średnia lordozy lędźwiowej, niskie położenie szczytu lordozy lędźwiowej, lekko wystająca przednia ściana brzucha.
Lordotyczny II – twarz wystaje poza mostek, barki na tle tylnej części szyi, klatka piersiowa góra cofnięta, lekko odstające łopatki, wysokie położenie szczytu kifozy piersiowej, średnia wielkość kifozy piersiowej i duża wielkość lordozy lędźwiowej, silnie wystająca przednia ściana brzucha.
UPROSZCZONE BADANIE ORTOPEDYCZNE – okresowe kontrole przeprowadza się przeciętni 2-3 razy w roku, chyba że progresja wady jest znaczna.
1-warunki życia dziecka: sposób odżywiania, warunki materialne, sen i w jakim łóżku śpi, liczna godzin pracy i wyniki w nauce, czas wolny, zainteresowania, uprawianie sportu.
2-choroby ogólne jaki przebyło dziecko, powikłania, choroby narządu ruchu.
3-historia wady: kiedy zauważona? jaki jest przebieg?, metody leczenia, zalecenia i p/wskazania.
STAN ORTOPEDYCZNY – określa się przeprowadzając usystematyzowane oględziny dziecka od przodu, tyłu i z boku.
WYMOGI STAWIANE BADANEMU
Badany rozebrany, z odsłoniętymi talerzami biodrowymi poniżej kolców przednich górnych, stanowi swobodnie i luźno, w postawie nawykowej – habitualnej, równomiernie obciąża stopy.
OGLĘDZINY OD PRZODU
-pion pokrywa się z guzowatością bródki, wcięciem jarzmowym mostka i wyrostkiem mieczykowatym, kresa białą z pępkiem, środkiem spojenia łonowego, między kłykciami przyśrodkowymi i kostkami wewnętrznymi.
Linie poziome
-linia międzykostkowa- ączy kostki wewnętrzne
-linia rzepkowa – łączy górne krawędzie rzepek
-linia międzykrętarzowa – łączy krętarze wielkie
-linia międzykolcowa – łączy kolce biodrowe przednie górne
-linia szczytu talerzy biodrowych - uzyskuje się wciskając płasko ułożone dłonie z obu stron w talię i opierając je na talerzach biodrowych
-linia obojczyków
-linia barkowa – łączy wyrostki barkowe.
-trójkąty talii – stanowią przestrzeń między swobodnie zwisającą kończyna dolną, a obrysem klatki piersiowej i bioder, szczyt trójkąt mieści się w talii krawieckiej
-budowa klatki piersiowej – zwracamy uwagę na szerokość i symetrię rozwoju, szerokość międzyżebrzy po obu stronach, kąt międzyżebrowy, zniekształcenia pod postacią klatki szewskiej, lejkowatej., beczkowatej, bruzdy Harrisona (po krzywicy)
-oś mechaniczna kończyny dolnej(linia Mikulicza) – ocenia się obserwując jej przebieg, biegnie od połowy więzadła pachwinowego (połowa odległości między środkiem spojenia łonowego a kolcem biodrowym przednim górnym), przez środek rzepki, stawu sokowego i rzutuje na drugi palec.
OGLĘDZINY OD TYŁU
Pion od guzowatości potylicznej zewnętrznej, pada na wszystkie wyrostki kolczyste kręgów, szparę miedzy pośladkową, przebiega w równej odległości między kłykciami przyśrodkowymi i kostkami wewnętrznymi
Linie poziome
-linia miedzy mostkowa – łączy kostki wewnętrzne
-linia podkolanowa – łącząca zgięcia podkolanowe
-linia pośladkowa – pokrywa się z fałdami pośladkowymi
-linia międzykrętarzowa – łączy krętarze wielkie
-linia szczytu talerzy biodrowych
-układ łopatek
Oględziny łopatek wykonuje się trójwymiarowo
-odległość w centymetrach od kręgosłupa kata dolnego i górnego łopatki
-wysokość w centymetrach obu katów dolnych w stosunku do siebie
-stopień ostawania łopatki od klatki piersiowej mierzyny na wysokości kątów dolnych łopatki
-linie barkową łączącą wyrostki barkowe
-trójkąty talii ja w oględzinach od przodu
Uzupełnieniem jest badanie w skłonie, powolny pełen skłon w przód. Obserwujemy prawa i lewą stronę grzbietu. Pozycja pomaga zauważyć wyrostki kolczyste kręgów, wszystkie odcinki kręgosłupa, asymetrie żeber w odcinku piersiowym lub mięśniową w odcinku lędźwiowym .
OGLĘDZINY Z BOKU
W tym ustawieniu możemy ocenić układ stabilizacyjny stawów(skokowego, kolanowego, biodrowego), kat nachylenia podstawy kości krzyżowej
-stosunek osi kończyny dolnej do podłoża
-pochylenie miednicy
-wielkość i kształt lordozy lędźwiowej i powłok brzusznych
-wielkość i kształt kifozy piersiowej i wysklepienie klatki piersiowej
-ustawienie barków
-ustawienie głowy
RUCHOMOŚC CAŁKOWITA UŻYTKOWA
Skłon w przód powoduje zgięcie kręgosłupa, ale ruch zachodzi również w stawach skokowych, kolanowych, biodrowych, jest to zaangażowanie większej ilości ogniw , jest to tzw. Ruchomość wieloogniwowa = ruchomość użytkowa. Przykładem oceny ruchomości jest wielkość skłonu w przód, pomiarem jest odległość opuszki trzeciego palca do podłoża.
RUCHOMOŚC CAŁKOWITA RZECZYWISTA
Dotyczy samego kręgosłupa i mierzona następującymi sposobami:
-pomiar taśma centymetrową odległości końca szpary pośladkowej do C3, w wyproście, skłonie w przód i w tył
-według wskaźnika gibkości kręgosłupa = b-a/a * 100 według Wolańskiego
-pomiar przy użyciu przyrządu Groszenkowa – Wolańskiego
RUCHOMOŚĆ ODCINKOWA
Przyczyna zmieszonej ruchomości odcinkowej jest nadmierne napięcie mięsni lub przykurcz mięśniowo – więzadłowy. W skłonie kręgosłup tworzy „łuk”, w przypadku usztywnienie odcinka, widoczny jest jego brak wygięcia. Wymiernie ruchomość odcinkową można określić za pomocą taśmy centymetrowej. Ruchomość odcinka lędźwiowego zwany testem Schobera : zaznaczamy kreską na wyrostku kolczystym L5, następnie odmierza się 10 cm w górę i zaznacza kreską, badany wykonuje skłon w prawidłowych warunkach zwiększa się ta długość do ponad 14,5 cm wiec = 4,5 cm . Odcinek piersiowy zaznacza się kreską na C7 i poniżej 30 cm , ruchomość – 3 cm.
WYKRYWANIE W STAWACH PRZYKURCZÓW RZUTUJĄCYCH NA POSTAWĘ CIAŁA
Przykurcza zginaczy stawu biodrowego jest najczęstszy który wpływa na krzywizny, powoduje zwiększenie przdpochylenia miednicy i lordozy lędźwiowej i zgięcie w stawach kolanowych.
Wykrywamy testem Thomasa, w pozycji leżenia tyłem, przy maksymalnym zgięciu w jednym stawie biodrowym m noga w drugim stawie unosi się nad płaszczyzną podparcia, kat jaki tworzy oś uda z powierzchnią(kozetką) określa wielkość przykurczu
Próba Langego polega na ustąpieniu nadmiernej lordozy w odcinku lędźwiowym przy uniesieniu wyprostowanej nogi do kata 30°, jest to wynikiem pociągania guza kulszowego w dół oraz zbliżeni dolnego przyczepu mięśnia biodrowo – lędźwiowego , co zmniejsza kąt przodopochylenia miednicy
Przykurcz mięsni kulszowo – goleniowych wykrywa się za pomocą zakresu ruchu w stawie biodrowym . Badany leży na plecach jest w stanie unieść nogę do pewnego poziomu, gdyż na dalszy wznos nie pozwalają skrócone mięśnie
Przykurcz barków – występuje w postaci najczęściej ukrytej. Dziecko siedzi skulnie, plecami opierając się o ścianę i wznosi ramiona w górę. Jeżeli nie jest w stanie dotknąć płaszczyzny ściany, to kat zawarty między ramionami i ścianą określa stopień przykurczu.
PRÓBA SIŁOWEJ WYTZYMAŁOŚCI PODSTAWOWYCH ZESPOŁÓW MIĘSNI ANTYGRAWITACYJNYCH
Prostowniki grzbietu i stawu biodrowego:
Zginacze stawu biodrowego i mięsni brzucha:
Prostowniki stawu biodrowego i mięsni grzbietu odcinka lędźwiowego:
FAZY REEDUKACJI POSTURALNEJ
I faza – polega na uświadomieniu dziecku defektu
Kontrola wzrokowa, autokorekcja przed lustrem. Wyuczamy systematycznej kontroli ustawienia, kolejno kkd, miednicy, brzucha, klatki piersiowej, barków, łopatek i głowy. Następnie poleca się zamknięcie oczu, wykonuje później luźne ruchy tułowiem i koryguje swoja postawę i na końcu znów otwiera oczy i patrzy w lustro.
II faza – umiejętność skorygowania wady poprzez przyswojenie korekcji lokalnych, a następnie globalnych. Trzeba wygasić dotychczasowy istniejący nawyk(zły) i wytworzyć nawyk prawidłowy.
Korekcja lokalna – polega na poprawianiu poszczególnych segmentów ciała.
Korekcja globalna – polega na łączeniu korekcji lokalnych w całość
III faza – wyrobienie wytrzymałości posturalnej , czyli zdolność do długotrwałego utrzymania nawyku prawidłowego.
IV faza – utrwalenie prawidłowej postawy w warunkach zbliżonych do życia codziennego automatycznie, bez udziału świadomości.
W fazie 3 i 4 wystarczająca ruchomość stawowa i zabezpieczenie jej odpowiednim napięciem i siłą mięsni. Wytrzymałość ta kształtuje się poprzez stosowanie ćwiczeń wielostronnych o narastającym stopniu trudności .
ROLA ZWIĘKSZANIA RUCHOMOŚCI STAWOWEJ I WZMACNIANIA MIĘŚNI
Możliwość skorygowania postawy uzależniona jest w dużej mierze od ruchomości stawowej. Dzieci giętkie na polecenie skorygowania postawy przybierają często bardziej wadliwa postawę niż w rzeczywistości, stosowanie więc e reedukacji posturalnej ćwiczeń rozciągających, hiperkorekcynych dla tych przypadków jest p/wskazane , gdyż prawidłowe czucie postawy utrudnione jest ze względu na duży łączny zakres ruchu. Dlatego wcześniej stosuje się wzmacnianie w pozycjach zapewniających utrzymanie wstępnej korekcji. W przypadkach z ograniczeniem ruchomości natomiast warunkiem jest dokonanie korekcji postawy jest przywrócenie te ruchomości. Przed wzmacnianiem pełna korekcja wszystkich składowych postawy, w czasie wykonywania ćwiczenia , wielkość oporu uzależniona jest od zdolności utrzymania postawy skorygowanej.
POZYCJE STABILIZUJACE ODCINKI SĄSIEDNIE W STOSUNKU DO WICZONEGO I LOKALIZUJACE CWICZENIE W OKRESLONYM ODCINKU KRĘGOSŁUPA
-chcąc oddziaływać na odcinek szczególnie dotknięty wada, należy ustalić jeden z przyczepów mięśnia, bądź odcinki sąsiednie, w pozycji korekcji lub hiperkorekcji.
Np.: aby uzyskać większą ruchomość w odcinku piersiowym w przy usztywnieniu w środku hiperkifozy , należy ustabilizować odcinek lędźwiowy i piersiowy górny i dolny, poprzez np.: przyrząd piłkę lekarską , pasa stabilizacyjnego. Rozciągnięcie przykurczu mięśnia wymaga ustalenia jego przyczepów, w przypadku biodrowo – lędźwiowego ustala się miednicę, piersiowego wielkiego obręcz barkową.
Zasada sterowania – zlokalizowanie działania na kręgosłup.(A.D.Rubcowa Rosjanka ja wymysliła). Odcinek kręgosłupa przyległy do pasa sterującego ma tendencje do ustawienia się prostopadłego w stosunku do niego. Regułę cechują dwa zasadnicze determinanty:
1-uwarunkowania oddolne – konieczność rzutowania ogólnego środka ciężkości ciała na podstawę
-uruchamianie kończyn dolnych przy ustabilizowanym tułowiu
-polega na oddziaływaniu na kręgosłup poprzez miednicę
2-uwarunkowania odgórne – dążność do ustawienia się górnego odcinka tułowia tak, by linia oczy przebiegała poziomo(prawo ortroskopii), rzutuje to na system zarządzania równowaga i propriorecepcja.
-poprzez sterowanie odgórne rozumie się uruchamianie tułowia przy unieruchomionych kończynach dolnych
-polega na oddziaływaniu na kręgosłup poprzez odpowiednie ustawienie obręczy barkowej i głowy
W płaszczyźnie czołowej efektem sterowania odgórnego i oddolnego, są różnego rodzaju wygięcia kręgosłupa , zasady sterowania w tej płaszczyźnie wykorzystywane w doborze ćwiczeń symetrycznych w skoliozach.
W płaszczyźnie strzałkowej efekt wygięcia spowodowane sterowaniem odgórnym lub oddolnym nakłada się na kształt fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, zwiększając je lub zmniejszając.
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA KLAPPA:
1-każda apozycja ciała zapewniająca układ kręgosłupa równoległy do podłoża eliminuje szkodliwe siły ciężkości
2-w pozycji na czworakach (klęk podparty) znacznie łatwiej jest oddziaływać na kręgosłup również w płaszczyźnie czołowej, w skutek odciążenia kręgosłupa i rozluźnienie mięśni grzbietu
3-w jeszcze większym stopniu występuje możliwość w odcinkach poddanych lor dozowaniu
4-pozycja na czworakach sprzyja właściwego układowi i funkcji klatki piersiowej oraz zawartych w niej uciśniętych narządów
5-w pozycjach loro dozujących istnieje określona zależność miedzy stopniem nachylenia kręgosłupa w stosunku do podłoża a lokalizacją szczytu lordotycznego
6-w pozycjach kifotyzujących istnieje określona zależność miedzy stopniem nachylenia kręgosłupa w stosunku do podłoża w klęku a umiejscowieniem szczytu wygięcia kifotycznego.
POZYCJE KOREKCYJNE I HIPERKOREKCYJNE
Pozycje korekcyjne – takie ćwiczenia w których os kręgosłupa powraca do stanu prawidłowego
Pozycje hiperkorekcyjne (przeprostne) – polegają na nadmiernym wygięciu stronę przeciwną.
Stosowanie ćwiczeń korekcyjnych jest zasadą, obowiązuje w każdym ćwiczeniu. Pozycje hiperkorekcyjne maja swoje wady i zalety. W odchylenia od płaszczyzny czołowej i strzałkowej mięsnie i więzadła po stronie wypukłej są rozciągnięte, więc po stronie wypukłej są rozciągnięte, więc mają nadmiernie oddalone przyczepy. W pozycji hieprkorekcyjnej znajdują się one w warunkach zbliżenia przyczepów, czyli korzystnej. Mięśni e i więzadła po stronie wklęsłej , tam gdzie przykurczone o nadmiernie zbliżonych przyczepach, znajdują się w odchyleniu przyczepów, są rozciągnięte i jest to nie korzystne. Części trzonów kręgowych po stronie wklęsłej nadmiernie uciskane zostają w warunkach hiperkorekcji poddane nadmiernemu pociąganiu.
W praktyce pozycje hiperkorekcyjne należy stosować z umiarem, p/wskazane u asteników , tam gdzie występuje usztywnienie kręgosłupa, powodujące przeniesienie ruchu na mięśnie.
POZYCJE ODCIĄŻAJĄCE KRĘGOSŁUP OD UCISKU OSIOWEGO
Ciężar ciała pogłębia zarówno krzywizny, jak i skrzywienia. Pozycja mi odciążającymi są te , w których kręgosłup jest równolegle ustawiony do podłoża lub pod pewnym katem, należą do nich: leżenie przodem, bokiem, tyłem, podpory przodem tyłem bokiem, zgodnie z mechanika największe odciążenie jest bliższe gdy zbliżone do poziomu. Odciążenie stwarza możliwość bardziej efektywnej, doraźnej korekcji, gdyż skrzywienia samorzutnie się zmieniają, a mięsnie grzbietu ulęgają rozluźnieniu.
Konieczność systematycznego przechodzenia od pozycji odciążających do spionizowanych, cechuje stopniowanie trudności:
-od odciążenia do obciążenia
-od niskiego do wysokiego
-od podparcia wielopunktowego do podparcia jednopunktowego
ĆWICZENIA ANTYGRAWITACYJNE(ODCIĄŻAJĄCE)- celem jest aktywizacja mięśni antygrawitacyjnych, zwłaszcza do układu sedentarnych środków ciężkości. Wielkość stosowanego w korekcji obciążenia równa się połowie maksymalnego, przy którym dziecko jest jeszcze zdolne utrzymać skorygowana postawę, a czas stopniowo się zwiększa. Osiadanie kręgosłupa lub pogłębienie skrzywienia prowokuje do zaprzestania ćwiczeń, stosowanie nadmiernych obciążeń jest p/wskazane, ze względu na uszkodzenie chrząstek wzrostowych. Ćwiczenia antygrawitacyjne poprzedzane są elongacyjnymi.
ĆWICZENIA ELONGACYJNE – wydłużenie, „wyciągnięcie”. Nadużywanie ich sprowadza się do wzmocnienia mięśnie i plecy płaskie, co jest niekorzystne. Kwalifikują się do nich dzieci wiotkie, słabo umięśnione, o nadmiernej ruchomości stawowej. Walorem tych ćwiczeń jest przy każdym rozciągnięciu mięśni, wzmożone pobudzenie rogów przednich rdzenia przez bodźce proprioreceptywne.
POZYCJE IZOLOWANE I NISKIE
Pozycje niskie – cechuje niskie w stosunku do podłoża położenie sroka ciężkości, są to :leżenie, podpory, siady, klęki.
Pozycje izolowane – jest to ograniczenie rozprzestrzeniania się ruchu do jakiegoś określonego odcinka czy segmentu. Może to by ustalenie obręczy barkowej, miednicy a w kręgosłupie stabilizacja odcinkowa.
Pozycje niskie stwarzają dobre warunki do stabilizacji czy izolacji, ze względu na wyłączenie kkd, zwiększenie liczny punktów podparcia i stabilizujące działanie środków ciężkości.
ĆWICZENIA OGÓLNOKSZTAŁTUJĄCE
Celem ich jest wszechstronne oddziaływanie na organizm, podniesienie ogólnej wydolności i sprawności. Przy wykonywaniu ćwiczeń, zwracamy uwagę na:
-wykonywanie w skorygowanej postawie
-dobór pozycji umożliwiający początkowo samorzutną korekcję, później trudniejsze
-eliminowanie pozycji , ćwiczeń i sytuacji pogłębiających wadę
-przeplatanie ćwiczeń kilkosekundowej autokorekcji (test ścienny)
ĆWICZENIA ODDECHOWE
Dzielimy na ogólne i specjalne.
Ćwiczenia ogólne – nauka prawidłowego oddychania, dzieci nieumiejętnie oddychają torem brzusznym(przeponowym). Po sprawdzeniu pełnej drożności nosa i pełnym rozluźnieniu wszystkich mięśni, dziecko układa dłoń na klatce piersiowej, druga na brzuchu, na wysokości kata żebrowego, po dokonaniu głębokiego wdechu przez nos powinna się unieść, przy wydechu opaść, ręka ułożona na brzuchu. Wnos ramion w górę – wdech, opad – wydech; wyprot – wdech, skłon – wydech.
Przestrzegamy stosowanie pogłębionego oddychania, w narzuconym, sztucznym rytmie. Dbamy i pełen zakres ruchomości klatki piersiowej.
Ćwiczenia specjalne – aktywizują , skierowane na akcentowanie jednej z faz oddychania, bądź na jakiś określony narząd.
Ćwiczenia oddechowe stosuje się w zniekształceniach klatki piersiowej różnego pochodzenia.
ĆWICZENIA ROZLUŹNIAJĄCE
Rozluźniające ogólne – polegają na świadomym rozluźnieniu mięśni, połączone z rozluźnieniem psychicznym,
Rozluźniające miejscowe – polegają na ułożeniu segmentu w pozycji rozluźniającej, wykorzystując siłę ciężkości, no.: w opadzie puszczenie swobodnie rąk.
ĆWICZENIA ZWIĘKSZAJĄCE RUCHOMOŚĆ ODCINKOWA KRĘGOSŁUPA
Przygotowują do prowadzenie reedukacji posturalnej i wzmacniania mięśni w skorygowanym układzie, wyrobienie nadmiernej ruchomości jest szkodliwa, stwarza możliwość pogłębienia wady,
Zasady wykonywania ćwiczeń:
1-przed przystąpieniem do uruchamiania należy skutecznie ustabilizować odcinki sąsiednie
2-uruchamianie określonego odcinka osiąga się, wychodząc z jednej w dwóch stref sąsiednich, druga natomiast pozostaje ustabilizowana
3-uruchamiania dokonuje się dwoma sposobami biernie i czynnie, należy pamiętać, że korekcja bierna jest często konieczna, ale nie zawsze wystarczająca.
STOSUJĄC ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE NALEŻY WIEDZIEĆ, ŻE:
1-praca większych zespołów mięśniowych, polega na wzroście ciśnienia , powodujące zmniejszenie różnicy ciśnień między dosercowym a obwodowym odcinkiem układu zylnego, do powoduje spadek żylnego dopływu krwi do serca.
2-przepływ krwi przez mięśnie, zależy od siły skurczu. Przy sile skurczu 10-15% odpowiada zwiększonemu zapotrzebowaniu na tlen. Przy 20-30% wzrost ciśnienia tętniczego jest za mała, powoduje to narost długu tlenowego i zmęczenie. Przy sile 70% naczynia są całkowicie uciśnięte.
3-wzrost pojemności minutowej serca i ciśnienia tętniczego - na skutek przyspieszenia częstości skurczu serca.
4-ciągła impulsacja proprioreceptywna.
Wielkość oporu w ruchu korekcyjnym i czas jego trwania są podporządkowane zdolności utrzymania uzyskanego uprzednio, skorygowanego położenia ciała.
Dozowanie intensywności cwiczeń:
-liczba powtórzeń
-czas intensywności
-zmiana długości dźwigni i ciężaru segmentu podnoszonego
-obciążenie dodatkowe (np.: przyborem)
-stopień nachylenia
ĆWICZENIA MIĘŚNI BRZUCHA
a)dobór ćwiczeń w zależności od ustalenia przyczepów mięśni
-sterowanie oddolne – ruch kończyn w stosunku do unieruchomionego tułowia
-sterowanie odgórne – ruch tułowia przy unieruchomionych kkd
-przez jednoczesne zbliżenie przyczepów
-cześć górna nadpępkowa mięśnia prostego brzucha – oddziałuje silniej na klatkę piersiową i odcinek piersiowy kręgosłupa
-cześć dolna podpępkowa mięśnia prostego brzucha – oddziałuje na miednicę podczas ruchu kończyn w stosunku do tułowia.
b)ruch tułowia w stosunku do ustalonego tułowia
-mięśnie brzuch nie mają przyczepu na kd, ich praca podczas ruchu kkd to stabilizacja miednicy poprzez mięsień biodrowo – lędźwiowy
-siła mięśni brzucha w ruchu kończyn w stosunku do tułowia działa do 70stopni w stawie biodrowym
-powyżej kata 90 na wskutek ograniczenia ze strony mięśni kulszowo – goleniowych ruch zachodzi w obrębie odcinka lędźwiowego, w momencie przekroczenia 90 miedzy kończynami dolnymi a tułowiem, mięsnie brzuch nie kurczą się mocniej , gdyż działa siła ciężkości kkd.
-gdy osobnik ma osłabione i rozciągnięte mięśnie brzucha, wznos kkd jest bardzo utrudniony, przekracza możliwość stabilizacji, miednica więc podlega przodopochyleniu, a lordoza lędźwiowa pogłębia się.
-najkorzystniejszy „kat pracy kończyn”, zależy od: różnej siły mięsni brzucha, długości i ciężaru kkd, wielkości i giętkości lordozy lędźwiowej oraz różnego zakresu ruchomości w stawie biodrowym, a także od różnej zdolności do stabilizacji górnego przyczepu siły mięśni grzbietu i ciężaru klatki piersiowej.
Z tego powodu najłatwiejszym sposobem doboru kat pracy kkd u dzieci, jest podłożenie [rzez dziecko dłoni na wysokości odcinka lędźwiowego, jeśli tułów zacznie się odrywać o jego dłoni, to znaczy że jest to maksymalny bezpieczny kąt pracy.
-ćwiczenia w zakresie miedzy 40-90 stopni, w stosunku do tułowia jest odpowiednia w niewydolności mięsni brzucha, zakres można otrzymać poprzez p.w. nogi oparte o ścianę, skrzynię itd. Praca mięśni wiec będzie polegała na pełnym skurczu i pełnym rozciągnięciu.
-praca w zakresie 30-40 stopni, będzie polegała na niepełnym skurczu i pełnym rozciągnięciu mięśni.
-zgięcie w stawach kolanowych ma na celu skrócenie dźwigni i zmniejszenie wysiłku mięsni stabilizujących miednicę i zbliżenie przyczepów kulszowo – goleniowych
-błędem jest wzmacnianie mięśni brzucha przy wykorzystując pełen skurcz przy zbliżonych przyczepach. (siad równoważny), ujemnym skutkiem tego jest wzmacnianie biodrowo – lędźwiowego przy zbliżonych przyczepach, a następstwem przykurcz = przodopochylenie miednicy i zwiększenie lordozy lędźwiowej.
c)ruch tułowia w stosunku do ustalonych nóg
-tułów jest znacznie cięższy niż kkd, dlatego przy ruchach tułowia jest potrzeba stabilizacja nóg.
-na intensywność pracy mm. Brzuch maja wpływ proporcje i ciężar ciała
-dozowanie intensywności ćwiczeń jest szczególnie ważne, na szkodliwe działanie w przypadku nieprawidłowego wykonania: liczba i czas powtórzeń, zmiana ciężaru segmentu(poprzez uniesienie jednej kończyny, dwóch lub tułowia) , zmiana długości dźwigni segmentu podnoszonego i obciążenie dodatkowe(uniesienie jednej kończyny, zaczynając od ugiętej aż do wyprostnej, następnie uniesienie obu kkd), ustalenie miednicy poprzez zgięcie jednej kończyny, stopień nachylenia segmentu ruchomego(zgodnie z zasadami mechaniki, intensywność mięśni brzucha, im segment jest ustawiony bardziej pionowo tym składowa obrotowa(siła) jest mniejsza.
MIĘŚNIE BRZUCHA A ODDYCHANIE
Mięśnie brzucha są głównymi mięśniami wydechowymi, dzięki ich napięciu możliwe jest oddziaływanie przepony na zebra w akcie oddychania, niewydolność ich pociąga za sobą zmniejszenie wydolności oddychania. Z tego powodu mięśnie brzucha powinny być poprzedzane przez stabilizację odcinka piersiowego.