20.Następstwa upadków
21.Przyczyny upośledzenia widzenia i słuchu u osób starszych
22.ocena sprawności osób starszych: skale podstawowych i złożonych czynności dnia codziennego, próba Tinetti, test Fullerton
23.przeciwwskazania „kardiologiczne” do ćwiczeń fizycznych
24.wskazania do przerwania treningu rehabilitacyjnego
25.próby czynnościowe: ortostatyczna, Valsalvy
26.cele wykonania elektrokardiograficznej próby wysiłkowej
27.zastosowanie badania spirometrycznego, podstawowe parametry spirometryczne: FEV1, FVC, FEV1%FVC, PEF
29.zasady treningu u pacjentów z miażdżycą tętnic obwodowych
30.podstawowa interpretacja EKG: które załamki odpowiadają jakim fazom cyklu serca (np. załamek P – depolaryzacja przedsionków), zmiany w EKG charakterystyczne dla niedokrwienia i martwicy mięśnia sercowego
20.
• Główna przyczyna urazów prowadzących do
zgonów u osób starszych!
• W wyniku 10-15% upadków dochodzi do
poważnych urazów:
– 50% to złamania
• ¼ to złamania bliższej nasady kości udowej
– 20% umiera w ciągu 6 miesięcy
– 40% nie jest zdolnych do samodzielnego poruszania się
– 10-20% to obrażenia tkanek miękkich
– Inne: krwiak podtwardówkowy, oparzenia, otarcia
• Konieczność umieszczenia w domu opieki
• Unieruchomienie
– Zapalenia: płuc, dróg moczowych
– Powikłania zakrzepowo-zatorowe
– Odleżyny
– Zaniki mięśni, przykurcze
– Uzależnienie
– Izolacja społeczna
– Depresja
• Zespół poupadkowy
– Uraz psychiczny polegający na lęku przed
ponownym upadkiem
– U ¼ osób, które upadły
– Konsekwencje:
• Ograniczenie aktywności fizycznej
• Osłabienie
• Zmniejszenie sprawności funkcjonalnej
• Zwiększenie ryzyka upadków
21.Wzrok:
• Utrata zdolności akomodacyjnej oka
na skutek stwardnienia jądra
soczewki
• Zwężenie źrenicy, osłabienie zdolności źrenicy
do poszerzania się
• Nadmierna wrażliwość na silne światło
(olśnienie)
Zmiany anatomiczne w narządzie wzroku
• Podwinięcie (entropion) lub odwinięcie
(ectropion) powieki dolnej -> przewlekłe
zapalenie spojówek, utrudnienia w odpływie
łez
• Inwolucyjne opadnięcie powiek
• Przewlekłe stany zapalne dróg łzowych ->
zwężenie -> łzawienie
• Zespół suchego oka
• Zmiany w soczewce, ciele szklistym, siatkówce
i naczyniówce
Zaćma
• Związana z wiekiem utrata przejrzystości
Soczewki
Zmiany w ciele szklistym
• Utrata jednorodnej struktury
(rozwodnienia i zagęszczenia) -> męty w
polu widzenia („muszki latające”)
Czynniki przyczyniające się do
powstania neuropatii jaskrowej:
• Podwyższone ciśnienie śródgałkowe
Wiek, Czynniki genetyczne
• Rasa,Choroby układu krążenia
• Zmiany w ilości i jakości krwi krążącej
• Nikotynizm,Schorzenia miejscowe (np. wysoka krótkowzroczność)
Słuch:
• Postacie:
– Czuciowa
• Zanik komórek słuchowych narządu Cortiego
• Ubytek słyszenia tonów wysokich (> 2000 Hz)
– Nerwowa
• Zanik neuronów w zwoju spiralnym, nerwu słuchowego,
neuronów drogi słuchowej
• Zaburzenia zrozumienia mowy w stosunku do progu słyszenia
tonów
– Metaboliczna
• Biofizyczne i biochemiczne defekty ucha środkowego
– Mechaniczno-naczyniowa
22.
Test Tinetti:
- ocena równowagi i chodu:
- badany siada na twardym krześle bez poręczy , zwraca się uwagę na:
Równowaga podczas siedzenia, wstawanie z miejsca, próba wstawania z miejsca, równowaga bezpośrednio po wstaniu z miejsca- pierwsze 5 s., równowaga podczas stania, próba trącania, próba trącania przy zamkniętych oczach badanego, obracanie się o 360 stopni, siadanie,
Chód: badany powinien stanąc obok badającego , iść wzdłuż korytarza, najpierw zwykłym krokiem , z powrotem szybkim, ale w bezpieczny sposób – z chodzikiem, lub z laską, jeżeli używa jej na co dzień
Zwracamy uwagę na:
Zapoczątkowanie chodu, długości wysokość kroku, zasięg ruchu lewej stopy przy wykroku, symetria kroku, ciągłość chodu, scieżka chodu, tułów- kołysanie, pozycja podczas chodzenia- pięty;
25pkt- istnieje problem;
19 pkt- ryzyko upadków zwiększone x 5
Test Fullerton:
- został opracowany jako metoda oceny stanu funkcjonalnego samodzielnie egzystującyhc osób w wieku podeszłym
- ocenia cechy fizjologiczne niezbędne do samodzielnego funkcjonowania w życiu codziennym:
Wydolność fizyczna, gibkość, siła, równowaga dynamiczna
-można go przeprowadzić w pomieszczeniu zamkniętym jak i na powietrzu,
- indywidualnie lub w małych grupach,
- ocena lekarska potrzebna jeśli:
Lekarz ograniczył możliwości wyk. Ćw. fiz.,
Pacjent zgłasza bóle w kl. piers, zawroty głowy, pacjent ma niewydolność serca, niewyrównane nadciś. Tętnicze
Przygotowanie:
- dzień wcześniej unikac dużych wysiłków fiz, alkoholu, lekki posiłek 1 h przed testem, odzież sportowa, poprzedzony 10 min. rozgrzewką i ćw. rozciągającymi, przy każdej stacji- 1 osoba;
- w czasie ćwiczeń pacjent nie powinien być wyczerpany;
- przed oceną każde ćwiczenie 1-2 próby
Składowe:
Ocena siły górnej polowy ciała
-Pacjent siedzi na środku krzesła, dominująca strona ciała
blisko krawędzi, stopy płasko na podłodze.
W dominującej, wyprostowanej w stawie łokciowym
i znajdującej się w pozycji pośredniej ręce trzyma
sztangielkę. Osoba badająca stabilizuje ramię pacjenta.
Na sygnał pacjent wykonuje zgięcie z odwracaniem
w stawie łokciowym, następnie pełen wyprost.
-liczba powtórzeń wciągu 30 s.
Ocena elastycznośći górnej część ciała
Wyposażenie: miara
Protokół:
Pacjent stoi, usiłuje dotknąć za swoimi plecami
palcami jednej („lepszej”) ręki palców drugiej ręki
(nie wolno zaczepiać palców o palce).
Ocena: odległość (w cm) pomiędzy końcami palców
obu rąk („-” jeśli nie stykają się, „+” jeśli ręce
nakładają się)
Ocena siły dolnej połowy ciała
Wyposażenie: krzesło bez poręczy o odpowiedniej
wysokości (ustabilizowane), stoper
Protokół:
Pacjent siedzi na środku krzesła, stopy płasko na
podłodze, nadgarstki skrzyżowane na piersiach.
Na sygnał wstaje do pełnego wyprostu w stawie
biodrowym i kolanowym, następnie siada.
- czas- 30 s.
Ocena elastyczności dolnej połowy ciała
krzesło bez poręczy o odpowiedniej
wysokości (ustabilizowane), miara
Protokół:
Pacjent siedzi na krawędzi krzesła, jedna noga zgięta
w stawie kolanowym, stopa płasko na podłodze, druga
noga wyprostowana, stopa ugięta w stawie skokowym
do kąta prostego. Ręce jedna na drugiej (dłoń na
grzbiecie). Pacjent wykonuje maksymalny skłon (2 s)
usiłując dotknąć palców stóp.
Ocena: odległość (w cm) pomiędzy końcem 3. palca ręki
a palcami stóp („-” jeśli nie sięga, „+” jeśli przekracza)
Ocena koordynacji ruchowej ( próba 8 stóp)
Wyposażenie: stoper, taśma, krzesło bez poręczy o
odpowiedniej wysokości (ustabilizowane), pachołek
ustawiony w odległości 2,5 m (8 stóp) od krzesła
Protokół:
Pacjent siedzi na krześle, ręce ułożone na udach, stopy na
podłodze, jedna nieco wysunięta. Na sygnał pacjent jak
najszybciej wstaje z krzesła (może odepchnąć się
rękami od własnych ud lub krzesła), obchodzi pachołek
i ponownie siada na krześle.
Ocena: czas od momentu dania sygnału do rozpoczęcia
ćwiczenia do pełnego siadu na krześle
Próba marszowa
Wyposażenie: pachołki, taśmy lub kreda,
krzesła
Protokół:
Pacjent chodzi po kwadracie o boku 6 metrów
Ocena: dystans (w metrach) pokonany
w ciągu 6 minut
Zastosowanie:
- ocena spr. Fiz. Osób w wieku podeszłym;
- przewidywanie którzy pacjenci są narażenie na upadki( próba 8 stóp, wartość graniczna- 8,5)
- ocena efektu zabiegu, interwencji leczniczej, procesu rehabilitacji.
23.
1. Próba marszowa (test marszu 6 [12]–minutowego)
2. Test Fullerton
3. Tor przeszkód
4. Próba Tinetti i inne próby oceniające równowagę
5. Test Pileta-Swine’a
6. Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa
a) na bieżni ruchomej
b) na cykloergometrze
c) na ergometrze ręcznym
3) TOR PRZESZKóD:
Składa się z kilku-kilkunastu stacji
przedstawiających zadania czynnościowe:
otwieranie drzwi
wstawanie z krzesła
omijanie przeszkód
przekraczanie przeszkód
oraz symulacje sytuacji spotykanych w domu
i środowisku:
chodzenie po różnych typach powierzchni
chodzenie po pochylni
chodzenie po schodach
Tor przeszkód - kryteria oceny:
czas potrzebny na wykonanie poszczególnych
zadań (sekundy)
czas całkowity
punktacja jakościowa poszczególnych zadań
0 = niezdolny do dokończenia zadania bez
pomocy
3 = nie obserwowano trudności ani wystąpienia
chwiejności podczas wykonywania zadania
punktacja całkowita
Tor przeszkód - zastosowanie
ocena ryzyka upadków
określenie, jakie zaburzenie jest
odpowiedzialne za upadki u danej osoby
ocena wyników zabiegu, interwencji
leczniczej, programu rehabilitacyjnego itp.
5)Test Pileta i Swine’a
zastosowanie: jak tor przeszkód
elementy:
I. Ocena ryzyka podczas wykonywania
czynności lokomocyjnych i
równoważnych
II. Ocena możliwości podniesienia się po
Upadku
ad I:
1. Przejście 5 metrów z pokonaniem 2
przeszkód imitujących progi
2. Podniesienie przedmiotu z podłogi
3. Wchodzenie na schody
4. Schodzenie ze schodów
5. Stanie na P nodze
6. Stanie na L nodze
ad II:
1. Z pozycji leżącej
2. Z klęku podpartego
3. Z klęku na dwóch kolanach
4. Z klęku na jednym kolanie
skala ocen:
0 – duże ryzyko upadków – badany wymaga
pomocy osoby drugiej podczas wykonywania
wymienionych czynności
1 – średnie ryzyko upadków – badany korzysta
z pomocy technicznych (np. laski, kul,
balkoników)
2 – minimalne ryzyko upadków – badany nie
potrzebuje pomocy podczas wykonywania
wymienionych czynności
6)Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa
większa czułość i mniejsza swoistość
inne protokoły: początek przy małym wydatku
energetycznym, powolny wzrost obciążenia
(np. Naughton)
czas trwania próby 6 – 12 min.
mniejsza maksymalna częstotliwość rytmu serca
zazwyczaj większe wartości skurczowego
ciśnienia tętniczego
w okresie recovery: wolniejszy HR i RR
zdolność do wykonania wysiłku często
ograniczona przez schorzenia narządu ruchu,
naczyń obwodowych, czynniki psychologiczne
często wykorzystuje się metodę oceny
odczuwanego zmęczenia (np. skalę Borga)
Skala Borga do oceny odczuwanego
Zmęczenia wywołanego wysiłkiem
6,7minimalne
8,9 bardzo lekkie
10,11 lekkie
12,13 umiarkowanie ciężkie
14,15 ciężkie
16,17 bardzo ciężkie
18,19 maksymalnie ciężkie
Rodzaje prób wysiłkowych
a) Na bieżni ruchomej
Zalety: naturalny rodzaj aktywności fizycznej
Wady:
- trudności w poruszaniu się, wynikające ze
zmian w układzie ruchu, zaburzeń
sensorycznych, koordynacji ruchów,
ograniczeń emocjonalnych
- trudności w utrzymaniu równowagi przy
zmianie kąta nachylenia bieżni i prędkości
przesuwu
b) Na cykloergometrze
Zalety: można wykonać u osób z zaburzeniami
równowagi i wzroku
Wady:
- odmienna fizjologiczna odpowiedź na
obciążenie wysiłkiem
- brak wytrenowania często powoduje
przedwczesne zmęczenie mięśni kk dolnych,
bez ogólnego zmęczenia
c) Na ergometrze ręcznym
Zalety:
- można wykonać u osób z niesprawnymi
kończynami dolnymi
- odzwierciedla codzienną aktywność fizyczną
takich osób
Wady:
- odmienna reakcja układu krążenia na wysiłek
(zwł. mały przyrost HR)
- mniejsza czułość w wykrywaniu choroby
niedokrwiennej serca
25.
Próba ortostatyczna wg Schellonga:
- jest to badanie reakcji układu krążenia na zmianę pozycji leżącej na stojącą,
- dodatni wyniki- hipotonia ortostatyczna
Wykonanie prób:
- pacjent leży 5 min, badamy w tym czasie tętno i ciśnienie tętnicze,
- chory wstaje i po upływie 1 min badamy tętno i ciśnienie
- pomiary powtarzamy co 1 min przez 3 min
- test wykonuje się o różnych porach dnia,
Reakcja prawidłowa: spadek ciś tętniczego krwi o ok. 10 mmhg,
Przyśpieszenie częstotliwości skurczów serca 0 18- 28%,
- po upływie 3 min wartość tętna i ciśnienie wraca do normy
Hipotonię ortostatyczną rozpoznaje się:
- jeżeli ciśnienie skurczowe krwi po upływie 3 min , obniżyło się w stosunku do wyjściowego( w poz,. leżacej) o > 20 mmHg;
- jeżeli cisnienie rozkurczowe krwi po upływie 3 min, obniżyło się w stosunku do wyjściowiego,( w poz. leżacej) > 10 mmHg,
Próba Valsawy:
Jest to ocena wydolności m. sercowego na podstawie tętna i ciśnienia śródpiersiowego.
Wzrost ciśnienia śródpiersiowego osiąga się przez dążenie do maksymalnego wydechu przy zamkniętej głośni.
Typową reakcją organizmu jest spadek ciśnienia oraz przyśpieszenie tętna, co jest konsekwencją zmniejszenia pojemności skurczowej serca.
Im bardziej wydolny jest m. sercowy tym mniejsze są zmiany ciśnienia i tętna.
Reakcje nieprawidłowe:
Wykonywanie manewru Valsalvy (zatrzymanie nasilonego wydechu) może zwiększać ryzyko niedokrwienia i zaburzeń akcji serca objawiające się m.in.
bólami w klatce piersiowej
kołataniem serca
dusznościami
zawrotami głowy
Warunki Valsalvy towarzyszą m.in. wysiłkom o dużym składniku statycznym wykonywanym w warunkach zmęczenia. Powoduje to wzrost ciśnienia w klatce piersiowej i zmniejszenie dopływu żylnego do serca
26.
Badanie EKG podczas wysiłku pozwala zobiektywizować skargi pacjenta w przypadku podejrzenia choroby wieńcowej serca i z dużym prawdopodobieństwem potwierdzić lub wykluczyć chorobę naczyń wieńcowych. Jest to dość krótkie badanie, nie wymaga hospitalizacji i z powodzeniem można je wykonać w trybie ambulatoryjnym.
Wskazania:
podejrzenie choroby niedokrwiennej serca
niestabilna choroba wieńcowa
ocena rokowania po przebytym zawale serca.
ocena skuteczności wdrożonego leczenia (farmakologicznego czy inwazyjnego)
ocena funkcji stymulataora o adoptowanej częstotliwości rytmu
27.
Badanie spirometryczne należy do podstawowych badań
diagnostycznych chorób układu oddechowego.
Spirometria umożliwia ocenę pomiarów objętości i pojemności powietrza
oddechowego oraz szybkości jego przepływu przez poszczególne
odcinki dróg oddechowych podczas wdechu i wydechu. Dzięki temu
określamy stopień upośledzenia drożności drzewa oskrzelowego, z
orientacyjną lokalizacją miejsca tego zaburzenia oraz pośrednio
nadreaktywność oskrzeli.
Spirometria pozwala zatem na:
• rozpoznanie i określenie rodzaju zaburzeń wentylacji (obturacja,
restrykcja),
• ilościową ocenę stopnia upośledzenia czynności układu ddechowego,
• określenie szybkości progresji choroby (astma, POChP),
• ocenę odpowiedzi na zastosowane leczenie,
• ocena wpływu czynników ryzyka (palenie tytoniu, ekspozycja na
czynniki toksyczne),
Badanie spirometryczne jest badaniem dodatkowym i jako takie powinno
być interpretowane w połączeniu z danymi z wywiadu lekarskiego i/lub
wynikami innych badań.
Wskazania:
Ocena czynności układu oddechowego:
- U osób z objawami chorobowymi
- U osób z czynnikami ryzyka (palenie tytoniu, narażenie
na inne czynniki toksyczne, np..w miejscu pracy –
badania przesiewowe i monitorowanie
- W chorobach układu oddechowego – rozpoznanie,
monitorowanie, ocena skuteczności leczenia i rehabilitacji
- U osób po przeszczepie płuc lub innego narządu
- U osób otrzymujących leczenie potencjalnie
uszkadzające układ oddechowy
- Ocena ryzyka okołooperacyjnego
- Ocena stanu czynności układu oddechowego przed
rozpoczęciem intensywnej aktywności fizycznej
(np..sporty ekstremalne, nurkowanie, wspinaczka
wysokogórska)
Ocenia się:
FEV1 (forced expiratory volume in one second) – natężona objętość
wydechowa pierwszosekundowa. Objętość powietrza wydmuchnięta w
czasie pierwszej sekundy natężonego wydechu. Wskaźnik ten jest miarą
szybkości opróżniania płuc i służy do oceny drożności dróg oddechowych.
Ulega zmniejszeniu w chorobach, w przebiegu których dochodzi do zwężenia
oskrzeli. Odzwierciedla on stan zarówno dużych jak i małych oskrzeli. Za
normę przyjmuje się wartości powyżej 80% wartości należnej.
FVC (forced vital capacity) – natężona pojemność życiowa. Największa
objętość powietrza wydmuchnięta przy maksymalnym wysiłku wydechowym
po uprzednim możliwie największym wdechu, czyli objętość powietrza
usunięta z płuc podczas całego wydechu. Za normę przyjmuje się wartości
powyżej 80% wartości należnej. U osób zdrowych różnice pomiędzy VC i
FVC są niewielkie (zwykle FVC ma wartość nieco niższą od VC). Różnica ta
jest znacząca u osób z obturacją dróg oddechowych.
Wyniki przedstawia się w postaci krzywych zależności objętości od czasu
(krzywa objętość-czas) i przepływu od objętości (krzywa przepływ-objętość)
PEF - (peak expiratory flow) - szczytowy przepływ wydechowy oznacza
maksymalną szybkość powietrza osiągniętą podczas natężonego wydechu.
Parametr ten dobrze koreluje z wartością FEV1 w astmie oskrzelowej.
Korelacja taka nie występuje w przebiegu drugiej, częstej choroby
obturacyjnej – POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc)
Maksymalne przepływ
y wydechowe w punktach odpowiadających
75%,50%,25% FVC.
FEV1%FVC (forced expiratory volume in one second % of forced vital
capacity) – określa jaki procent natężonej pojemności życiowej
pacjent jest w stanie wydmuchnąć w czasie 1 sekundy natężonego
30.
Elektrokardiografia - metoda rejestracji napięć
elektrycznych wytwarzanych przez serce i
przetwarzanych w krzywą zmian napięcia
względem osi czasu
Elektrokardiogram – graficzna rejestracja
zmian wartości napięcia elektrycznego na
powierzchni ciała względem osi czasu
Odprowadzenie – pojedynczy obwód
elektryczny potrzebny do zapisania czynności
serca
Odprowadzenia elektrokardiograficzne
Rutynowe badanie EKG obejmuje 12 odprowadzeń:
• trzy kończynowe dwubiegunowe (I, II, III)
• trzy kończynowe jednobiegunowe (aVR, aVL, aVF)
• sześć przedsercowych jednobiegunowych (V1, V2, V3,
V4, V5, V6)
Odprowadzenia przedsercowe - jednobiegunowe
V1 – w IV międzyżebrzu przy prawym brzegu mostka
V2 – w IV międzyżebrzu przy lewym brzegu mostka
V3 – w połowie odległości między V2 i V4
V4 – w V międzyżebrzu w linii środkowoobojczykowej lewej
V5 – w przedniej linii pachowej, w miejscu jej przecięcia przez prostopadłą do niej
linię prowadzącą z punktu V4
V6 – w środkowej linii pachowej lewej, w miejscu jej przecięcia przez prostopadłą do
niej linię prowadząca z punktu V4
EKG wykonuje się najczęściej z szybkością przesuwu papieru 25mm/s
i 50 mm/s
Odstępy czasu wynoszą odpowiednio:
- przy przesuwie 25mm/s: 1mm = 0,04s; 5mm = 0,2 s
- przy przesuwie 50mm/s: 1mm = 0,02s; 5mm = 0,1s
Składowe elektrokardiogramu
Załamek P (mały, dodatni) – wyraz depolaryzacji mięśnia
przedsionków
Odcinek PQ – pobudzenie przechodzi przez łącze przedsionkowokomorowe,
pęczek Hisa, odnogi pęczka Hisa i włókna Purkinjego
Zespół QRS (Q- wychylenie ujemne; małe lub nieobecne, R –
dodatnie, S – ujemne; może być nieobecne)– wyraz depolaryzacji
mięśnia roboczego komór
Odcinek ST (w linii izoelektrycznej) i załamek T (zazwyczaj dodatni) –
wyraz repolaryzacji mięśnia roboczego komór
Niedokrwienie mięśnia sercowego
Niedokrwienie mięśnia sercowego najczęściej spowodowane jest
miażdżycą naczyń wieńcowych.
W ekg: obniżenie odcinka ST
Zawał serca
Na skutek zamknięcia światła naczynia wieńcowego
dochodzi do ustania dopływu krwi do zaopatrywanego
przez nie obszaru mięśnia serca co w sytuacji krytycznej
doprowadza do martwicy czyli zawału serca. Jest on
przyczyną rozłożonych w czasie zmian strukturalnych i
zaburzeń funkcjonalnych tkanki mięśniowej.
Obserwowane zmiany elektrokardiograficzne są wyrazem
niedokrwienia, uszkodzenia i martwicy, a sekwencja tych
zmZmiany w ekg w zawale serca
W świeżym zawale:
uniesienie odcinka ST (fala Pardee’go)
blok lewej odnogi pęczka Hisa
patologiczne załamki Q (głębokie i szerokie)
W późniejszym okresie:
patologiczne załamki Q lub zespoły QS (zespoły QRS składające
się z jednego, szerokiego ujemnego wychylenia)
ekg może ulec normalizacji – 24 godz. przed zawałem
Uwaga: prawidłowy zapis ekg nie wyklucza zawału (ani świeżego,
ani przebytego)!ian nosi nazwę elektrokardiograficznej ewolucji zawału.