OSTEOPOROZA

Osteoporoza jest uogólnioną chorobą systemową, którą charakt. obniżona masa tkanki kostnej oraz zmiany w mikro-architekturze kości, co w konsekwencji zwiększa ryzyko złamań (dzielimy ją na pierwotną i wtórną).

O. to schorzenie, w którym gęstość kości jest niższa o 2,5 SD w stosunku do średniej gęstości kości u młodych, zdrowych ♀.

Przyczyny O. pierwotnej:

• Menopauzę (osteoporoza pomenopauzalna typ I)

• Proces starzenia się typ II

I - Predyspozycje genetyczne (wrodzona łamliwość kości, homocystanuria, zespół Marfana).

II - Czynniki żywieniowe i choroby, ukł. pokarmowego (niedobór Ca i wit D, zespół złego wchłaniania, pierwotna marskość żółciowe wątroby, stan po resekcji żołądka, jadłowstręt psychiczny).

III - Schorzenia endokrynolog. (hipogonadyzm, nadczynność tarczycy, nadczynność kory nadnerczy, cukrzyca, akromegalia).

IV – Farmakoterapia (glikokortykost., heparyną, lekami p-drgawkowymi, nadmierną suplementacją hormonów tarczycy).

Inne czynniki:

V - Choroby z ogniskiem w jamie szpikowej (szpiczak mnogi, białaczka, chłoniak) Unieruchomienie, choroby tk. łącznej (r.z.s., z.z.s.k.)

Osteoporoza u ♀ powyżej 50r.ż. przeważnie wys: Trzony kręgów ,Bliższa cz. k. udowej ,Nasada dalsza k. promieniowej,; Często jednak pierwszym objawem O. jest złamanie

W diagnostyce O. wykonuje się też: RTG, Densytometrię kostną, Bad biochemiczne, Bad jakości tkanki kostnej.

Interpretacja wyników bad. densytometrycznej na podstawień zaleceń WHO jest nas.:

• Normy stanowią wartości BMD –wartość mineralna kości lub BMC –zawartość składników mineralnych kości w zakresie 1 SD w odniesieniu od szczytowej masy kości.

• Niską masę kostną –osteopenię - oznaczają wartości BMD lub BMC przekraczające -1SD (minus), lecz będące powyżej -2,5 SD.

• Zagrożenie osteoporozą określają warunki BMD lub BMC poniżej -2,5 SD.

• Osteoporozę oznaczają wartości BMD lub BMC poniżej -2,5 SD ze stwierdzonym radiologicznie złamaniem.

W przebiegu osteoporozy następuje zmiana postawy ciała. W wyniku zmniejszenia wydolności trzonów kręgowych i kolejnych złamań zwiększają się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa: lordoza szyjna i kifoza piersiowa. Powłoki brzuszne ulegają rozluźnieniu a łuki żebrowe zbliżają się do talerzy kości biodrowych. Następuje stopniowe obniżanie się wysokości ciała. Towarzyszy temu zaburzenie współdziałania poszczególnych grup mięśniowych w obrębie kręgosłupa oraz kończyn górnych i dolnych. Zmienione warunki mechaniczne są przyczyną przeciążenia stawów, torebek stawowych i więzadeł w obrębie kręgów. Powstałe bóle promieniujące do klatki piersiowej oraz kończyn górnych i dolnych.

Przebieg osteoporozy dzielimy na trzy okresy:

Okres I – O. wczesna.

Wielomiejscowe bóle w obrębie kręgosłupa oraz kk g. i d. Obniżenie nastroju, a czasem depresję. Zaburzenia postawy ciała, którą chory może czynnie korygować; Zwiększone napięcie mm przykręg; Osłabienie mm brzucha i mm pośladkowych; Bolesność uciskowa mm przykręg; Pełne, ale bolesne czynne ruchy kręgosłupa w usytuowaniu skrajnym. W bad. densytometrycznym stwierdza się osteopenię.

Okres II – O. zaawansowana

Wielomiejscowe bóle w obrębie kręgosłupa, zwiększające się podczas ruchów. Obniżenie nastroju, często także depresję. Zaburzenia postawy ciała w postaci zwiększonej lordozy szyjnej i lędźwiowej oraz kifozy piersiowej, które powodują, że czynna korekta postawy nie jest w pełni możliwa; Rozluźnienie powłok brzusznych i obniżenie łuków żebrowych; Jodełkowate ułożenie fałdów skóry na plecach i zmniejszone wcięcie w talii. Bad. Densytometr. wykazuje osteoporozę.

Okres III –O. późna.

Stałe bóle kręgosłupa, które nasilają się podczas ruchów, zmiany postawy i obniżenie zrostu. Niechęć do kontaktów z ludźmi i wysiłku fizycznego. W wywiadzie podaje przebyte złamania w obrębie kończyn dolnych lub/i górnych. Znaczna utrwalona kifoza w odcinku piersiowym kręgosłupa, która przy próbie jakiejkolwiek korekcji wywołuje ból; Zwiększona lordoza szyjna i pochylenie głowy do przodu; Rozluźnienie powłok brzusznych, obniżenie łuków żebrowych, które niekiedy stykają się z talerzami kości biodrowych; Osłabienie mm brzucha, pośladków oraz kk g i d.; Bolesność uciskowa mm przykręgosłupowych i wyrostków kolczystych kręgów. Pacjent często stoi na kończynach dolnych ugiętych w stawach biodrowych i kolanowych.

CZYNNIKI RYZYKA OSTEOPOROZY

• Czynniki gen. (płeć żeńska, rasa biała, odmiana kaukaska, osteoporoza w rodzinie w linii żeńskiej).

• Środowiskowe, żywieniowe i antropometryczne (palenie tytoniu, nadmierne spożycie kawy i alkoholu, obniżona aktywność fizyczna, mała ekspozycja na słońce, niedostateczne spożycie Ca i wit. D, a nadmiernie fosforu, niski wskaźnik masy ciała lub jej utrata o więcej niż 10%, wątła budowa ciała, wiek).

• Inne czynniki (niedobór estrogenów i inne formy hipogonadyzmu –późna pierwsza miesiączka, wczesna menopauza, wcześniej przebyte złamania kości, choroby nerek np. hiperkalciuria.

• Stany związane z wys. osteoporozy wtórnej (schorzenia endokrynolog. schorzenia związane z zaburzeniem trawienia i wchłaniania prowadzące do niedoboru Ca, wit. D i białka, przewlekłe stosowanie niektórych leków).

Profilaktyka O. –szczególnie istotne znaczenie ma zaprzestanie palenia tytoniu oraz nadmierne spożycie kawy i alkoholu. Promowanie aktywności fizycznej.Zarówna Ca jak i wit. D, odgrywają ogromną rolę w przemianie kostnej, Aktywność fizyczna pobudza proces kościotworzenia i zwiększa gęstość mineralną kości w dzieciństwie i młodości.W starszym wieku natomiast pozwala utrzymać stabilną gęstość kości, ogólną sprawność i samodzielności,

ZŁAMANIA OSTEOPOROTYCZNE

Wyst. Najczęściej po 40r..ż. jako skutek urazu o małej sile: spadek z niewielkiej wysokości, przewrócenia się. Są one następstwem obniżonej wytrzymałości tkanki kostnej.

Typowe lokalizacje złamań to:

• Trzony kręgów–złamania kompresyjne kręgów,

• Bliższa cz. k. udowej,

• Nasada dalsza k. promieniowej,

• Nasada bliższa k. ramiennej.

Do najpoważniejszych czynników ryzyka złamań osteoporotycznych należą:

Wiek, obniżona masa tk. kostnej, wcześniejsze złamania, niski wskaźnik masy ciała, złamania osteoporotyczne u matek, długotrwałe leczenie glikokortykoster. zwiększony metaboliczny obrót kostny, stany zwiększające ryzyko upadków.

Złamania trzonów kręgów. Najczęstsza lokalizacja to Th 8-12.

Dzielą się na 2 rodzaje:

1. Złamania klinowate –obniżenie wys. przedniej trzonu kręgowego.

2. Złamanie dwuwklęsłe –obniżenie wys. środkowej trzonu kręgowego.

Mają one charakter stabilny, czyli nie prowadzą do uszkodzenia granic kostnych kanału kręgowego. Objawy: ostry, samoistny, dobrze zlokalizowany ból, przechodzący czasem w przewlekłe dolegliwości bólowe, mają one charakter samoistny, wys. miejscowa bolesność uciskowa oraz dodatni objaw szczytowy, pogłębienie kifozy piersiowej, obniżenie wzrostu, zespoły korzeniowe powodujące ból międzyżebrowy.

W leczeniu wykorzystuje się zaopatrzenie ortopedyczne w postaci gorsetu, który należy nosić ok. 2 mieś. Ponadto stosuje się farmakoterapię lekami p-bólowymi, p-zakrzepowymi, gimnastykę oddechową, następnie pionizację oraz ćw. m. brzucha, grzbietu i kończyn.

Złamania części bliższej kości udowej

Wymaga hospitalizacji, jego częstość rośnie z wiekiem bez względu na płeć. Złamanie biodra; Złamanie szyjki kości udowej; Złamanie okołokrętarzowe tej kości,

To złamania osteoporotyczne obarczone największą śmiertelnością. Objawy: Samoistny ból w okolicy biodra, przymusowe ułożenie kończyny dolnej wraz z przywiedzeniem. Leczenie operacyjne polega na alloplastyce stawu w przypadku złamania szyjki lub na zespoleniach operacyjnych.

Niekiedy wykonuje się wyciąg bezpośredni. Stosuje się również farmakoterapię lekami: p-bólowymi i p-zakrzepowymi.

Złamania nasady dalszej kości promieniowej –złamania w miejscu typowym,

złamania nadgarstka –powstaje podczas podparcia się ręką w czasie upadku. Objawy: Dolegliwości bólowe nadgarstka; Ograniczenia ruchomości; Tkliwość, obrzęk i zaczerwienienie. Leczenie zazwyczaj zachowawcze polega na repozycji zamkniętej w znieczuleniu i unieruchomieniu gipsowym. W złamaniach niestabilnych i wieloodłamowych istnieją wskazania do leczenia operacyjnego. Stosuje się farmakoterapię lekami p-bólowymi. Usprawnienie prowadzi się od chwili repozycji złamania,. Ćw. dotyczą odcinków nieobjętych Złamania nasady bliższej kości ramiennej – złamania barku –wys. po urazie bezpośrednim barku i po upadku z podparciem się ręką.

Objawy: Ból barku, ograniczenia ruchomości i obrzęk. Zwykle stosuje się leczenie zachowawcze w postaci unieruchomienia w opatrunku gipsowym, stabilizatorze barkowym

Leczenie operacyjne wskazane w przypadku złamania wieloodłamowego i znacznego przemieszczenia odłamów. Rzadko alloplastyka.

REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW

RZS- jest chorobą układową tkanki łącznej, która ma charakter przewlekle postępujący mimo stosowanego leczenia. Podstawowym objawem choroby jest niespecyficzne symetralne zapalenie stawów. Równolegle występujące zmiany poza stawowe i powikłania układowe. Etiopatogeneza tej choroby nie jest dokładnie poznana.Obecnie uważa się, że przyczyną zachorowania mogą być czynniki genetyczne, immunologiczne, hormonalne, egzogenne. W patomechanizmie choroby odgrywa rolę wiele czynników immunogenetycznych mianowicie: rozregulowanie układu immunologicznego, długotrwałe infekcje.

Duże znaczenie przepisuje się retrowirusom, które określa się czynnikiem wyzwalającym

.Za klasyczny początek uważa się symetryczne zajęcie stawów nadgarstkowych, śródręczno-palacowych oraz między palcowych bliższych rąk, przejawiające się bólem, obrzękiem i ograniczeniem ruchów. Zmiany drobnych stawów stóp są również częste: wywołują powstanie bólu ale zadziej objawiają się obrzękiem.. Typowym objawem dla RZS jest sztywność poranna trwająca od 30 minut do kilku godzin i zmniejszająca się pod wpływem rozruszania.. W innych przypadkach choroba rozpoczyna się powoli uogólnionymi bólami mięśni, niewielkimi stanami podgorączkowymi.W ok. 20% przypadków choroba zaczyna się ostro z podwyższenie temp., sugerując rzut gorączki reumatycznej.

Mimo ostrego początku choroba po pewnym czasie ma zwykły przebieg

Przebieg może być podostry i ostry.

Choroba przebiega bądź w sposób ciągły, bądź tez skokami, co kilka tygodni, miesięcy lub lat. W miarę postępu choroby wszystkie stawy mogą być zajęte, przy czym najbardziej charakterystyczne jest postępujące zapalenie stawu od obwodu do środka. Nie jest to jednak regułą. Zmianom kliniczny towarzyszy zwykle już po kilku lub kilkunastu miesiącach od początku choroby zmiany radiologiczne w postaci osteoporozy przynasadowej geod zapalnych wreszcie, nadżerek kostnych.

W miarę postępu choroby zmiano, w stawach towarzyszy często powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie w okolicy łokci i w dole pachowym. Węzły Skóra rąk i stóp jest zwykle delikatna , często chłodna i wilgotna. Występują też zaniki mięsni rąk, glistowatych, międzykostnych. Zapalenie ścięgien, pochewek ścięgien i kaletek maziowych. W dole podkolanowym można stwierdzić duże torbielowate twory określane jako cysta Bakera. Ze zmiany pozastawowych najbardziej charakterystyczną cechę w RZS guzki podskórne, zlokalizowane najczęściej w okolicy łokcia lub w wzdłuż kości łokciowej. Badanie anatopatatologiczne wykazują ich obecność również w narządach wewnętrznych. W późniejszych okresach symetria zmian jest już zwykle wyraźna, nasilają się obrzęk, po czym dochodzi do typowych zniekształceń i wreszcie usztywnień stawu. Zniszczenia kości, torebek stawowych i ścięgien doprowadza do podwichnięć, nieprawidłowego ułożenia kości w stosunku do siebie i trwałych przykurczów.

W zaawansowanych lub złośliwych postaciach RZS dochodzi do powstania skrobiawicy. Zmiany skrobiawicze dotyczą najczęściej nerek, śledziony, wątroby, nadnerczy i przewodu pokarmowego. Wczesnym wyrazem skrobiawicy jest białkomocz, który z czasem staje się zjawiskiem stałym i narastającym. Towarzyszy mu znaczne zmniejszenie stężenia białka całkowitego we krwi.

Do zmian najczęściej spotykanych w aktywnych postaciach choroby należy niedokrwistość niewrażliwa na działanie leków.

W okresie wczesnym w stawach rąk dominującymi objawami są ból i symetryczny obrzęk stawów. Skóra rąk jest zwykle scieńczała i nadmiernie potliwa.

Deformacja typu „łabędzia szyjka” znacznie ogranicza zdolność chwytu. W postaciach utrwalonych pole pracy reki jest zmniejszone o połowę. Na skutek tej deformacji paliczek środkowy i bliższy nie biorą udziału w chwycie.

Zniekształcenie typu „butonierka” wys. w palcach od II-IV. Deformacja ta polega na zgięciu w stawach międzypaliczkowych bliższych i przeproście i miedzypaliczkowych dalszych. Pojawia się jako następstwo rozciągnięcia przyczepu centralnego pasma prostownika palca do paliczka środkowego. W początkowym stadium zniekształcenie to jest odprowadzane. Później pasmo oboczne podwichniecia ku stronie dłoniowej, bliznowacieje i zrasta się z otoczeniem.

Kryteria Amerykańskiego Towarzystwa Reumatoid. są następujące;

1. Poranna sztywność stawów trwająca, co najmniej godzinę.

2. Zapalenie stawów obejmujące, co najmniej 3 lub więcej obszarów stawowych –obrzęk tkanek miękkich lub nagromadzenie płynu, co najmniej w 3 obszarach stawowych.

3. Zapalenie stawów ręki albo palców (nadgarstkowych, śródrecznopaliczkowych lub międzypaliczkowych bliższych).

4. Symetryczne zapalenie stawów; jednocześnie zapalenie tego samego obszaru stawowego po obu stronach ciała.

5. Guzki reumatoidalne wys. pod skórą, w ścięgnach, ponad wyprostnymi powierzchniami albo ponad występami kostnymi lub w obszarze okołostawowym.

6. Obecność czynnika reumatoidalnego we krwi.

7. Typowe zmiany radiologiczne kości ręki: osteoporoza w pobliżu stawów i/lub nadżerki lub wyraźny ubytek masy kostnej (sama osteoporoza nie jest wys. kryterium).

R.z.s. rozpoznaje się w przypadku spełnienia co najmniej czterech z siedmiu kryteriów. Objawy z kryteriów 1-4 muszą utrzymywać się, co najmniej 6 tyg.

OCENA OKRESU CHOROBY

W I okresie, obrzęk tkanek miękkich można jeszcze nie stwierdzić zmian, lub stwierdza się tylko osteoporozę przynasadową II okresie, zmiany zapalne stawów z pewnym ograniczeniem ruchu, zaniki mm. i inne zmiany pozastawowe widoczne są geody W III okresie stwierdza się zniekształcenie stawów, jak nadwichnięcia, uralne odchylenia rąk, duże zaniki mm. i inne zmiany pozastawowe –liczba nadżerek znacznie się zwiększa. W IV okresie wys. zrosty włókniste lub kostne, Zmiany te określa się wg najbardziej zajętego stawu.

STOPIEŃ WYDOLNOŚCI CZYNNOŚCIOWEJ CHOREGO W RZS

Stopień I –Pełna wydolność z możliwością wykonywania codziennych zajęć bez przeszkody.

Stopień II –Wydolność wystarczająca do wykonywania zwykłych czynności pomimo przeszkody dolegliwości w obrębie stawów.

Stopień III –Sprawność wystarczająca do wykonywania tylko niektórych podstawowych czynności codziennych. Niemożność lub trudności w przygotowaniu posiłku i samodzielnym wychodzeniu z domu.

Stopień IV –unieruchomienie w łóżku lub na wózku z niemożliwością obsługi samego siebie. Niezbędna pomoc innej osoby przy ubieraniu, odżywianiu, zabiegach toaletowych itp. czynności życia codziennego..

FARMAKOTERAPIA RZS

• Leki p-zapalne; zmniejszają dolegliwości bólowe.

• Leki modyfikujące przebieg choroby;

Obecnie uważa się, że jeżeli ból i obrzęki utrzymują się dłużej niż 2-4 mieś. pomimo stosowania n.l.p-z., to należy podać te leki. Do tej grupy należą: sole złota,; sulfasalazyna; chlorochina (nazwa fabryczna- Toarechin); de-penicylamina (Cuprenim); cytostatyki i leki immunosupresyjne np. Metotreksat, Azatiopryna, Cyklosporyna; monoklonalne p-ciała przeciwko limfocytom T pomocniczym.

• Glikokortykosteroidy;

Najbardziej skutecznych krótko działających leków p-zapalnych.

MŁODZIEŃCZA POSTAĆ R.Z.S. ma 5 podtypów:

1.Choroba Stilla –układowe młodzieńcze r.z.s. Objawy: gorączka, zapalenie wielu stawów, wysypka, zapalenie błon surowiczych –osierdzia, opłucnej, powiekszenie śledziony, węzłów chłonnych,

niedokrwistość, leukocytoza.

Nie stwierdza się czynnika reumatoidalnego. Rokowanie niekorzystne.

2.Zapalenie stawów seronegatywne. Obejmuje ono więcej niż 4 stawy.

3.Zapalenie stawów seropozytywne. Przebiega jak RZS u dorosłych.

4.Wczesnodziecięce zapalenie niewielu stawów –typ 1. zajęte jest kilka stawów ale <4; w 50% przypadków obserwuje się zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego. Nie stwierdza się czynnika reumatoidalnego, często obecne są przeciwciała przeciwjądrowe –ANA.

5.Zapalenie niewielu stawów związane z antygenem HLA-B27 –typ 2. Nie stwierdza się czynnika reumatoidalnego; możliwe jest przejście do Z.Z.S.K.

ZESPÓŁ FELTY

Przewlekła choroba z obecnością charakterystycznej triady: reumatoidalnego zapalenia stawów, neutropenii i splenomegali, o ciężkim przebiegu, w którym występują: powiększenie śledziony i węzłów chłonnych; Zakażenia bakteryjne; Owrzodzenia skóry; Granulocytopenia; Przeciwciała jądrowe.

ZESPÓŁ SJOERGRENA

Jest to powolne, autoimmunologiczne zapalenie, które pierwotnie obejmuje gruczoły wydzielania zew. Klasycznym objawem jest:

Powiększenie ślinianek przyusznych; Powiększenie gruczołów łzowych; Rozwijająca się suchość błon śluzowych jamy ustnej i spojówek. Objawy: Suche zapalenie spojówek i rogówki; Suchość jamy ustnej, głośni, śluzówek narządów płciowych i skóry; Beznadżerkowe zapalenie wielostawowe (najczęściej rąk i nadgarstków, objaw Raynuda lub owrzodzenia palców); Powiększenie i zapalenie zanikowe ślinianek z towarzyszącym zanikowym nieżytem żołądka.

ZESZTYWNIAJĄCE ZAPALENIE STAWÓW KRĘGOSŁUPA

Przewlekła, postępująca choroba tkanki łącznej, o podłożu autoimmunolog, obejmująca drobne stawy międzykręg, więzadła międzykręg oraz stawy krzyżowo-biodrowe,

Do surowiczo-ujemnych zapaleń stawów i kręgosłupa należą;

1.ZZSK. 2.Choroba Reitera. 3.Łuszczycowe zapalenie stawów. 4.Zmiany stawowe w przebiegu krwotocznego zapalenia jelita grubego, choroby Crolina(?), choroby Whieple’a.

Najważniejszymi cechami wspólnymi tej grupy są:

Brak czynnika reumatoid. klasy IgM; Brak guzków reumatoidalnych; Zapalenie stawów obwodowych; Zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych w obrazie RTG z klinicznymi cechami zesztywniającego zapalenia stawów krzyżowo biodrowych lub bez nich; Powiązania rodzinne i kliniczne; Częsta obecność antygeny HLA-B27; Tendencja do nakładania się na siebie cech poszczególnych chorób należących do tej grupy.

Objawy ZZSK: Bóle pleców,

Ale choroba może zaczynać się od dolegliwości w stawach krzyżowo-biodrowych. Zwłaszcza u kobiet i dzieci mających charakter tępego głębokiego bólu nasilającego się w nocy zwłaszcza nad ranem; Ostre zapalenie tęczówki; Zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej,

Które jest następstwem zajęcia procesem chorobowym stawów żebrowo- kręgowych.

Objawy ogólne wys. u 1/3 chorych. Są to: Umiarkowana gorączka; Zmęczenie; Brak apetytu; Utrata masy ciała; Niedokrwistość.

Zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych powoduje bóle w okolicy S-L, pojawiające się zwłaszcza nocą lub rano, niekiedy promieniujące do ud.

Zapalenie stawów kręgosłupa (Spondylitis)- jest przyczyną nawracających bólów pleców, często nocnym o zmiennym nasileniu. Ponadto wys. poranna sztywność stawów, występująca podczas ruchów.

Początkowo pojawiają się:

Bóle kręgosłupa w górnym odcinku kr L i dolnym Th; Narasta ograniczenie ruchomości kręgosłupa i kl. Piersiowej.

U ⅓ chorych występuje również zapalenie stawów obwodowych. Bóle w klatce piersiowej powstają na skutek zapalenia połączeń rękojeści i trzonu mostka. Zapalenie spojenia łonowego może powodować dolegliwości bólowe kości łonowej. W z.z.s.k mogą wys. bolesne zapalenia przyczepów ścięgnistych – zapalenie entezopatie ścięgien piętowych Achillesa, Nawracające, zazwyczaj ograniczone ataki ostrego zapalenia tęczówki . Obserwuje się także zespół ogona końskiego. Do objawów ze strony sercowo-naczyniowego zalicza się: Niedomykalność zastawki aortalnej, Dusznice bolesną,

ROKOWANIE W Z.Z.S.K.:

Powikłaniem ZZSK jest usztywnienie kręgosłupa z niekorzystnym zaburzeniem krzywizn fizjologicznych i ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej.

Klasyczny obraz kręgosłupa w kształcie „kija bambusowego” z widocznymi syndesmofitami i rozległym zwapnieniem więzadeł przykręgosłupowych nie wys. we wczesnym okresie choroby. Zmiany te pojawiają się zazwyczaj po 10 latach jej trwania. Czynnik reumatoid. i przeciwciała przeciwjądrowe nie występują. Test na obecność HLA-B27 jest prawie zawsze dodatni.

ŁUSZCZYCOWE ZAPALENIE STAWÓW

Jest to zapalenie stawów z towarzyszącą łuszczycą. Nie występuje w nim czynnik reumatoidalny. Etiologia ŁZS jest nieznana. Istnieją przesłanki o predyspozycjach genetycznych.

5 głównych typów ŁZS:

1.Niesymetryczne zapalenie nielicznych stawów z procesem zapalnym dotyczącym palców.

2.Klasyczne łuszczycowe zapalenie stawów ograniczone do stawów miedzypaliczk. dalszych rąk i stóp.

3.Symetryczne zapalenie wielostawowe przypominające RZS

4.Zesztywniające zap. stawów kręgosłupa z zajęciem stawów obwodowych lub bez.

5.Tzw. okaleczające zapalenie stawów.

Charakterystycznymi objawami klinicznymi ułatwiającymi rozpoznanie ŁZS. są: Łuszczyca w wywiadzie rodzinnym; Zmiany łuszczycowe paznokci; Zapalenie stawów międzypaliczkowych dalszych; Asymetryczne zapalenie stawów; Zapalenie stawów palców i przyczepów ścięgnistych zwłaszcza piety; Zróżnicowany przebieg choroby, od poważniejszych zmian zapalnych do lekko nasilonych objawów; Występowanie usztywnienia stawów.

Odczyny Walera-Rosego i lateksowy –są ujemne.

Wys. antygen HLA-B27 i HLA-B17.

W leczeniu farmakolog. stosuje się: n.l.p-z; leki modyfikujące przebieg choroby oraz fotochemioterapię z zastosowaniem metoksylenu oraz długofalowego światła ultrafioletowego z polarem -PUVA.

Reaktywne zapalenie stawów, –czyli ZESPÓŁ REITERA

Jest to jałowe zapalenie stawów po przebytym zakażeniu układu moczowo-płciowego, gardła, przew. pokarmowego, z towarzyszącym zapaleniu cewki moczowej lub szyjki macicy, zapalenie spojówek oraz ze zmianami skórno-śluzówkowymi.

Zespół Reitera należy do grupy spondyloartropatii, w których występuje czynnik reumatoidalny. Jest to częściowo związane z obecnością w stawie chlamydia trachomatis. Podatne na zachorowania są osoby, u których wys. antygen HLA-B27. Odczyny Walera-Rosego i lateksowy -są ujemne. Objawy stawowe pojawiają się zazwyczaj 3-4 tyg. po infekcji.

Objawy ogólne polegają na pojawieniu się złego samopoczucia, stanów podgorączkowych lub gorączkowych, schudnięciu i utracie apetytu. Stany infekcyjne zwykle w miarę szybko ustępują, natomiast zap. st. może utrzymywać się przez długi okres. Po okresie remisji często dochodzi do nawrotów choroby. Badanie moczu wskazuje na leukocytozę i krwiomocz. Posiewy z moczu, z krwi i płynu stawowego są ujemne.

Na podstawie badania podmiotowego i przedmiotowego można stwierdzić: Asymetryczne wędrujące zapalenie jednego lub kilku stawów dźwigających ciężar ciała (kolanowe, skokowe); Zapalenie i obrzęk całego palca stopy lub ręki; Dolegliwości bólowe okolicy lędźwiowo krzyżowej lub pośladka; Ostre zapalenie spojówek lub przedniego odcinka naczyniówki; Hiperkeratotyczne zmiany skórne na dłoniach lub podeszwach

Obserwuje się zapalenie przyczepów ścięgien –zwykle łączne z zapaleniem rozcięgna podeszwowego lub ścięgna Achillesa, jałowe zapalenie cewki moczowej i owrzodzenia w jamie ustnej.

Podstawowymi środkami farmakologicznymi są n.l.p-z.. Niekiedy odstawowo lub około stawowo stosuje się: glikolortykosteroidy. W przypadku przewlekłego zapalenia stawów: leki modyfikujące przebieg choroby. U chorych z zakażeniami stosowane są najczęściej: tetracykliny.

TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY

Choroba autoimmunologiczna, rozwijająca się na tle złożonych i niejasnych zaburzeń układu odpornościowego, doprowadzająca do procesu zapalnego wielu tkanek i narządów.

Objawy kliniczne i przebieg są różnorodne. W postaci rozwiniętej zmiany są wielonarządowe i obejmują przede wszystkim stawy, nerki, skórę, płuca i układ krążenia.

Cechą charakterystyczną choroby jest obecność licznych p/ciał przeciw składnikom jąder komórkowych. Czynnik wywołujący chorobę nie jest znany. Przypisuje się, że może to być wirusowe zakażenie lub predyspozycja gen.

Do najczęstszych objawów klinicznych należą: Złe samopoczucie, brak łaknienia, spadek masy ciała; Gorączka; Zmiany stawowe (zajęte zostają stawy słoni i stóp, bądź duże stawy); Zmiany skórne (charakterystyczny „motyl na twarzy”; Zajęcie nerek (białkomocz, krwinkomocz, wałeczkomocz, prowadząc do zespołu nerczycowego i niewydolności nerek); Zaburz. ze strony ukł. krążenia; Objawy neurologiczne

W rozpoznaniu tocznia stosuje się kryteria American College of Rhematology. Są one następujące:

1.Rumień na tworzy w postaci motyla

2.Nadwrażliwość na światło słoneczne

3.Liszaj krążkowy

4.Owrzodzenie w jamie ustnej

5.Niezniekształcające zapalenie stawów

6.Zapalenie osierdzia, opłucnej

7.Zajęcie nerek, białkomocz, wałeczkom ocz

8.Udział O.U.N.

9.Wyniki badań dodatkowych (niedokrwistość, małopłytkowość, leukopenia)

10.Wyniki badań immunologicznych

11.Obecność p/ciał przeciwjądrowych

W przypadku stwierdzenia przynajmniej 4 kryteriów rozpoznanie tocznia jest prawdopodobne.

Do najczęstszych przyczyn śmierci należą: mocznica, niewydolność krążeniowa, krwotok, zak. bakteryjne.

Postępowanie terapeutyczne polega na syosowaniu: NLPZ; Glikokortykos; Leków immunosupresyjnych; Leków przeciwmalarycznych (Archina)

DNA MOCZANOWA

Przewlekła choroba związana z zaburzeniem metabolizmu kwasu moczowego powstającego z puryn.

Dna jest zespołem objawów, na który składają się:

Nawrotowe ostre zapalenie stawów lub części miękkich okołostawowych, tzw. atak dny; Przewlekła artropatia; Guzki dnawe; Kamica i przewlekłe zapalenie nerek; Hiperurkemia.

Obok objawów podstawowych spotyka się zmiany w różnych układach i narządach poza narządem moczowym. Hiperurkemia i napady dny, towarzyszą wszystkim przypadkom dny.

Podstawową przyczyną objawów dny jest zwiększony zasób kwasu moczowego we krwi i w płynach tkankowych.

Jej najczęstsze przyczyny to:

Genetycznie uwarunkowany defekt przemiany puryn; Wzmożony katabolizm nukleoproteid tkankowych w przebiegu niektórych chorób krwi: białaczka, niedokrwistość hemolityczna, łuszczyca; Niedostateczne wydalanie kwasu moczowego przez nerki z powodu przewlekłej choroby nerek, w następstwie nadciśnienia tętniczego.

Zakłada się, że strąty kryształów moczanu stanowią u chorego na dnę bezpośrednią przyczynę ataku dny, tworzenia się guzków i artropatii.

Miejscami odkładania się strątów są głównie stawy paluchów, następnie inne odcinki stóp, stawy łokciowe, rzadziej stawy rąk i kolan. Równocześnie z niszczeniem chrząstki kości postępuje odkładanie się złogów moczanowych w ścięgnach i torebce stawowej, które ulegają pogrubieniu bądź atrofii, kurczeniu się i rozciągnięciu, co pogłębia zniekształcenie stawów i ogranicza ich ruchomość.

Poza narządem ruchu złogi kwasu moczowego i moczanu odkładają się w narządzie moczowym:

-w cewkach nerkowych,

-w tkance śródmiąższowej,

-w drogach moczowych.

Złogi w drogach moczowych są przyczyną występującego zapalenia nerek.

W przypadkach o szczególnie dużej skłonności do wytwarzania złogów, mogą się one odkładać również w innych narządach wewnętrznych.

Napad dny jest na ogół pierwszym objawem choroby. Początkowo dotyczy przeważnie stawu śródstopno-palcowego palucha, rzadziej innych stawów.

Zapalenie wys. nagle, skóra nad stawem jest napięta, gorąca, sino-czerwona.

Objawom zapalenia towarzyszą niekiedy gorączka i dreszcze.

W czasie napadu OB. znacznie przyśpieszone, liczba leukocytów we krwi obwodowej -zwiększona. Za hiperurikemii uważa się wartość >7 mg% ♂, u ♀ wartość jest zmniejszona. Stwierdzenie hiperurikemii pomaga rozpoznać dnę. Jednakże bez innych objawów, a zwłaszcza przy braku charakterystycznego napadowego zapalenia stawów, nie rozpoznaje się dny.

Pewne czynniki mogą wyzwolić napad dny:

Zbyt obfite pożywienie; Alkohol- zwłaszcza wino i piwo; Niektóre leki moczopędne; Naświetlania rentgenowskie; Urazy fizyczne; Urazy psychiczne; Zabiegi operacyjne.

Przeważnie jednak przyczyna napadu jest nieuchwytna.

Guzki dnawe są najczęściej umiejscowione w małżowinie ucha, torebce stawu łokciowego, nad małymi stawami rąk i stóp w ścięgnach, rzadziej nad stawami kolanowymi i na przedramionach.

Wielkość guzków jest różna: od ziarenka prosa do dużych skupisk wielkości jabłka. nad większymi skupiskami złogów wytwarza się odczyn zapalny a następnie owrzodzenie skóry, przez które przebija się zawartość złogów –biała, gęsta i lepka masa.

Ból występuje przeważnie tylko podczas ruchu, nawet u chorych ze znaczną destrukcją stawów.

W RTG objawem jest regularny, okrągły, wyraźnie ograniczony ubytek tkanki kostnej, tzw. geoda.

Znamiennie częściej, iż w ogólnej populacji wys. u chorych na dnę choroba niedokrwienna serca, wybitnie często hiperlipidemia, otyłość i jawna cukrzyca.

DIAGNOSTYCZNE KRYTERIA DNY!

I -Stwierdzenie obecności kryształów kwasu moczowego w płynie maziowym lub w złogach znajdujących się w tkankach za pomocą mikroskopu lub metod chemicznych.

II –Stwierdzenie, co najmniej duch z niżej wymienionych czterech kryteriów:

1.Wyraźny wywiad i/lub obserwacje ca najmniej 2uch ataków bolesnego obrzęku stawu kończyny dolnej. Ataki przynajmniej w początkowym okresie charakteryzuje nagłe pojawienie się b. silnego bólu oraz całkowita kliniczna remisja w ciągu 1 lub 2 tyg.

2.Wyraźny wywiad lub obserwacja ataku opisanego w kryterium 1, obejmującego paluch.

3.Klinicznie stwierdzona obecność złogu.

4.Wyraźny wywiad i/lub obserwacja ustępowania objawów zapalenia pod wpływem kolchicyny w ciągu 48h od jej zastosowania.

Farmakoterapia Miejscowe działanie przeciwzapalne, p-bólowe, p-obrzękowe.

W przypadku ostrej postaci choroby, co 1-2h stosuje się miejscowe okłady chłodzące.

ZMIANY ZWYRODNIENIOWE KRĘGOSŁUPA

Jest to choroba polegająca na przedwczesnym zużyciu i zwyrodnieniu tkanek tworzących staw. Występuje u osób w średnim, podeszłym wieku może wystąpić również w młodym wieku. Zmiany chorobowe dzielimy na:1. pierwotne (niejasna etiologia) 2.wtórne – rozwija się w następstwie zmian: wrodzonych, zapalnych, nowotworowych, metabolicznych, hormonalnych, przeciążeniowych. Ponieważ chrząstka szklista ma niewielkie zdolności regeneracji w miejscu jej uszkodzenia powstaje chrząstka włóknista o gorszych właściwościach biomechanicznych. W takich przypadkach obciążenia przenoszone są przez podchrzęstną warstwę kostną, która ulega pogrubieniu. Jednocześnie powstaje przewlekły odczyn wytwórczy kości i błony maziowej.

Objawy: wolny początek, niepostrzeżenie, ból początkowo wysiłkowy następnie spoczynkowy, ograniczenie ruchomości stawu, miejscowe pogrubienie, odczyn zapalny, wysięk, obrzęk, ocieplenie skóry nad stawem, w RTG początkowo nieznaczne zwężenie szpary stawowej, w miarę postępu choroby pojawiają się na brzegach stawu wyrośla kostne - osteofity, później ubytki tkanki kostnej, złamania powięzi stawowej, oraz całkowite zniszczenie stawów.

Mogą dotyczyć połączeń międzytrzonowych: spondylosis deformens, stawów pomiędzy wyrostkami stawowymi, stawów znajdujących się na tylno-bocznych pow. C4-C7, wyrostków kolczystych, więzadeł Przyczyny: niefizjologiczne obciążenia statyczno-dynamiczne, np. na stronę wklęsłą w skoliozie, na przedni brzeg trzonu w nadmiernej kifozie, wady ustawienia miednicy pow. skrzywienia kręgosłupa, długotrwała praca w nie fizjologicznej pozycji, złamania trzonów, wyrostków stawowych, łuków kręgów, uszkodzenia krążka międzykręgowego, wady wrodzone, lumbalizacja (6 kręg lędźwiowy) , przerost wyrostków kolczystych, Zmiany pozapalne: zwiększa podatność okres przekwitania, leczenie preparatami hormonalnymi, akromegalia, krzywica, osteomalacja, ch. wrodzone (dysplazje)!

Wg międzynarodowej klasyfikacji zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa dzielimy na:

1.Uszkodzenie krążków międzykręgowych – dyskopatia 2.Choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa. Obraz kliniczny: w zależności od stopnia uwypuklenia sie jądra miażdżystego można podzielić na 3 grupy: 1.Częściowe przerwanie włókiem pierścienia włóknistego i uwypuklenie jądra miażdżystego w kierunku tylnym – ucisk na więzadło podłużne tylne kręgosłupa – dyskopatia prosta. 2Przerwanie ciągłości włókien pierścienia i wypadnięcie jądra częściowe lub całkowite w kierunku tylno-bocznym dając ucisk na znajdujące się korzenie nerwowe. Druga grupa przypadków powodujące ucisk na korzenie nerwowe, charakteryzuje sie nagłym wystąpieniem silnych bólów promieniujących do kończy g/d.

3.Przerwanie włókien pierścienia i wypadnięcie jądra w kierunku tylnym – daje ucisk na rdzeń kręgowy lub ogon koński w zależności od poziomu wypadnięcia. Charakteryzuje się występowaniem odległych strzelających bólów, zaburzeniami czucia, porażeniami lub niedowładami, możliwe zaburzenia w oddawaniu moczu i stolca, ucisk na rdzeń kręgowy w odcinku szyjnym może powodować niedowłady wszystkich kończyn. Leczenie: jest postępowaniem kompleksowym. Farmakologia polega na stosowaniu leków NLPZ, zmniejszających napięcie mięśniowe, l. uspokajające, gorsety, leczenie operacyjne.

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA KRĘGOSŁUPA

Najczęściej jest dalszym etapem rozwoju dyskopatii, dotyczy ona krążka międzykręgowego, jak i innych części jednostki ruchowej kręgosłupa: trzonów, stawów, wyrostków kolczystych. Najważniejszą rolę przyczynową w postawaniu zwyrodnienia przypisuje się czynnikom mechanicznym prowadzącym do przeciążenia kręgosłupa.

Etapy choroby zwyrodnieniowej: 1) Zmiany krążka międzykręgowego.2) Odczyny kostne na górnych i dolnych powierzchniach trzonów.3) Wały i wyrośla kostne – osteofity, na przednio-bocznych powierzchniach trzonów.4) Zmiany zwyrodnieniowe stawów międzykręgowych.

CHOROBA BAASTRUPA

Szczególna odmiana choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Polega na powstawaniu zmian zwyrodnieniowych w miejscu styku wyrostków kolczystych. Prawidłowo wyrostki kolczyste poszczególnych kręgów nie stykają się ze sobą, zaś w wadach wrodzonych przy zbyt długich wyrostkach kolczystych lub przy znacznie zwiększonej lordozie lędźwiowej lub szyjnej wyrostki kolczyste mogą ocierać się o siebie – w miejscach tych dochodzi do powstania zmian zwyrodnieniowych.

Główne dolegliwości: ból, zwiększone napięcie mięśni przykręgosłupowych.

Choroba zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego charakteryzuje się: bólem w odcinku szyjnym; napięte, bolesne mięśnie karku; ruchy głowy ograniczone i bolesne; promieniowanie bólu do głowy, karku, kończyn górnych, w zależności od lokalizacji i stopnia nasilenia zmian.

Zespół BARRE-LIEOU

Szczególna odmiana choroby zwyrodnieniowej odcinka szyjnego kręgosłupa wywołana uciskiem na tętnice kręgowe. Objawy: silne bóle głowy; zaburzenia równowagi; zaburzenia słuchu; oczopląs.

Choroba zwyrodnieniowa odcinka piersiowego Towarzyszy jej zwykle zwiększona kifoza tego odcinka. Charakteryzuje się:

- bólem pleców nasilającym się po dłuższym przebywaniu w pozycji stojącej lub po wysiłku;

- napięciem i bolesnością mięśni przykręgosłupowych;

- bóle mogą promieniować wzdłuż międzyżebrzy lub do okolicy przedsercowej imitując dolegliwości występujące w chorobie niedokrwiennej mięśnia sercowego.

Różnicą jest to, że bóle spowodowane chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa narastają przy ruchach głowy lub tułowia.

Choroba zwyrodnieniowa odcinak lędźwiowego: Towarzyszy jej często zwiększona lordoza lędźwiowa. Charakteryzuje się: bólem umiejscowionym tylko w okolicy lędźwiowej pod warunkiem, że nie doszło do konfliktu korzeniowo-kręgowego – LUMBAGO lub może promieniować do kończyn dolnych – RWA KULSZOWA i zwiększone napięcie mięśni przykręgosłupowych.

W badaniach dodatkowych jak nie ma współistniejącej choroby- wyniki prawidłowe. W RTG – zwężenie krążków międzykręgowych, obecność osteofitów, zwężenie szpar stawowych stawów kręgosłupa.

Postępowanie:

- leczenie przyczynowe – zlikwidowanie przyczyny wywołane nieprawidłowym obciążeniem kręgosłupa – wyrównać skrócenie kończyn, zlikwidowanie skrzywienia kręgosłupa, korygowanie postawy, nadwagi.

Leczenie: l. p/zapalne, l. p/bólowe l. rozluźniające;

- kołnierze lub gorsety ortopedyczne – stabilizacje odcinka kręgosłupa powodują osłabienie mięśni.

- leczenie operacyjne – znaczny ucisk na struktury nerwowe – odbarczenie i usztywnienie dolnego segmentu kręgosłupa.

ZESPOŁY KORZENIOWE – najczęściej zastępstwo zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, rzadziej procesów zapalnych, infekcyjnych i nowotworowych.

RWA RAMIENNA

Najczęstsza przyczyna nerwobólu – ucisk na korzenie splotu ramiennego między C5- C7 i częściowo C4 i Th1 wywołany przez zmiany zwyrodnieniowe – osteofity w odcinku szyjnym, dyskopatie i/lub zmiany w naczyniach lub mięśniach, które przebiegają razem z pęczkami włókien nerwowych tworzących splot – zapalenie, uraz, guzy. Objawy:

- ból w okolicy barku lub łopatki promieniującej wzdłuż kończyny górnej w zależności od poziomu podrażnienia, ból nasila się podczas ruchów głową i wzrost ciśnienia śródczaszkowego;

- zaburzenia czucia powierzchniowego i kończyny górnej, osłabienie siły mięśniowej, parastezje (czucie opaczna), niedowład, przykurcz mięśni, górny objaw Lasega (bierne unoszenie kończyny z nawracanie – znaczne nasilenie bólu);

- zaburzenia troficzne i naczynioruchowe z ograniczeniem ruchów w stawie barkowym.

- zespół bark-ręka, zespół cieśni nadgarstka,

3 okresy: ostry, podostry, przewlekły.

RWA KULSZOWA

Przyczyna nerwobólu – najczęściej dyskopatia na poziomie L4-L5 i L5-S1, rzadziej zmiany zapalne lub nowotworowe. Objawy:

- główna dolegliwość - silny ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do kończyny dolnej

W zależności od umiejscowienia zmiany:

*dyskopatia L4-L5 – ucisk na korzeń L5 – ból promieniuje wzdłuż tylnej powierzchni uda i tylno-bocznej powierzchni podudzia do palucha, czucie zaburzone na zewnętrznej stronie podudzia i palucha, utrudniony chód na piętach, osłabiony odruch kolanowy;

*dyskopatia L5-S1 – ucisk na S1 – ból promieniuje wzdłuż tylnej powierzchni uda i podudzia do 5-ego palca, czucie zaburzone na zewnętrznej powierzchni stopy i od 3 do 5 palca, utrudniony chód na palcach, zniesiony odruch skokowy, dodatni objaw Lasega.

3 okresy: ostry, podostry, przewlekły.

RWA UDOWA

Zespół bólowy w rwie udowej odpowiada poziomowi L3-L4. Objawy:

- ból promieniujący wzdłuż przedniej powierzchni uda i nasilający się przy biernym zginaniu stawu kolanowego u chorego leżącego na brzuchu. Upośledzenie czucia w obrębie uda, niedowład mięśnia czterogłowego, osłabienie lub zanik ruchu kolanowego.

Zespół rdzeniowy szyjny – z powodu niedokrwienia lub ucisku na rdzeń i tętnice kręgowe przez różne wypukłości kostne. Objawy:

- zaburzenia czucia w kończynach górnych;

- osłabienie mięśni i pogorszenie koordynacji;

- drętwienie;

- mrowienie;

- silny ból – palce;

- w kończynach dolnych napięcie spastyczne.

LUMBAGO – to ból odcinka lędź kręg, który powstaje w wyniku ucisku na więzadło tylne w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, ostry silny ból w okolicy lędźwiowej, nasilający się podczas ruchów, obciążenia kręgosłupa, wzrost napięcia mięśni przykręgosłupowych.

Leczenie i postępowanie podobne jak w zespołach korzeniowych.

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW

Zmiany zwyrodnieniowe zniekształcające nie stanowią jednolitej jednostki chorobowej, lecz zespół zmian patologicznych powstałych w wyniku skojarzonego procesu niszczenia chrząstek stawowych i wtórnych zmian w warstwie podchrzęstnej kości. Zmiany te prowadzą do uszkodzenia struktury anatomicznej stawu, upośledzenia jego funkcji i dolegliwości bólowych. Zmianom może towarzyszyć wtórny proces zapalenia błony maziowej co tłumaczy używaną coraz powszechniej nazwę osteoarthritis zamiast osteoarthrosis.

U osób chorych zajęte są głównie stawy obciążone ciężarem ciała. Typowe dla zmian zwyrodnieniowych jest pogrubienie obrysów stawów głównie kolanowych, odkształcenia osi kończyny. Przy ruchach w stawie wyczuwalne jest tarcie i słyszalne charakterystyczne trzaski. Zakres ruchów w stawach w następstwie zwłóknienia torebki stawowej może być wyraźnie ograniczone. Charakterystyczne jest wytwarzanie wyrośli kostnych i zmian w obrębie wyrośli stawowych.

W początkowej fazie ból występuję przy obciążeniu stawów. Ból nasila się sie przy współistnieniu wtórnego odczynu zapalnego – utrzymuje się w czasie spoczynku. Przyczyną gwałtownych dolegliwości bólowych mogą być ciała wolne blokujące staw, które uniemożliwiają wykonanie jakiegokolwiek ruchu.

Uczucie sztywności porannej nie jest zbyt nasilone, szybko ustępuje po przejściu kilku metrów. Ogólny stan chorego jest dobry. Przebieg choroby powolny, a przyczyną inwalidztwa – ch. zwyrodnieniowa stawów kolanowych i biodrowych.

Ch. zwyrodnieniowa dzieli się na pierwotną (idiopatyczną) i wtórną. Wyróżniamy 3 podtypy ch. zwyr. st:

1) nadrzerkowy

2) zapalny

3) postać destrukcyjna gwałtownie postępująca (st. barkowe, rzadziej biodrowe i kolanowe u os. starszych).

Proces patofizjologiczny w chor. zwyrodnieniowej ma charakter postępujący objawia się zwiększoną syntezą tk kostnej. W miarę coraz bardziej nasilonego tworzenia kości w warstwie podchrzęstnej zmieniają sie jej właściwości fizyczne. Kość staje sie sztywniejsza, mniej podatna, mogą występować mikrozłamania.

W wyniku metaplazji komórek synowitalnych tworzą się osteofity. Ponadto powstają torbiele kostne, dochodzi do chropowacenia i ubytków chrząstki szklistej. Występuje również proces proliferacji błony maziowej i często stan zapalny(łagodny). Do najwcześniejszych objawów należy: ból nasilający sie podczas ćwiczeń i wysiłku, a zmniejszający w spoczynku. Poranna sztywność trwa krócej niź 15 min, zmniejsza się w czasie ruchu. W miarę rozwoju choroby następuje ograniczenie ruchomości stawów mogą powstawać przykurcze zgięciowe, tkliwość, trzeszczenia lub tarcie podczas ruchu w stawie. Proliferacja kości, chrząstki, więzadeł, ścięgien, torebek stawowych, błony maziowej łącznie ze zmienną ilością wysięku stawowego ostatecznie przyczyniają sie do powiększenia obrysu stawu typowego dla tej choroby.

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego - Gonarthrosis

Powoduje często ciężkie kalectwo. Etiologia: wieloczynnikowa, obejmuje ogólne uwarunkowania (otyłość, starzenie się, czynniki genetyczne, mechaniczne).

Choroba wiąże się z dolegliwościami bólowymi i upośledzeniem czynnościowym. Fizyczna niepełnosprawność spowodowana bólem i ograniczeniem czynności stawu i ogr jakości życia chorego. Zwiększa ryzyko innych chorób.

Celem postępowania terapeutycznego jest łagodzenie objawów metodami:

- leczenie niefarmakologiczne- edukacja zmiany stylu życia, ćwiczenia fizyczne

- leczenie farmalologiczne- NLPZ, leki stos zewnętrznie

- zabiegi inwazyjne- wstrzyknięcia dostawowe, płukanie, artroplastyka.

W trakcie terapii dąży sie do łagodzenia bólu, próba zahamowania postępu choroby, zapobiegania następstwom.

Obowiązujące zasady:

- optymalne postępowanie wymaga połączenia środków farmakologicznych i nie,

- leczenie dostosowane do czynników ryzyka występowania zmian zwyrodnieniowych (otyłość, szkodliwe czynniki mechaniczne, aktywność fizyczna). Ogólnych czynników ryzyka-wiek, choroby współistniejące, polipragmazja, objawy stanu zapalnego, stopnia nasilenia bólu i spowodowana tym niepełnosprawność.

- niefarmakologiczne metody leczenia: edukacja, ćwiczenia fizyczne, zmniejszenie masy ciała, zaopatrzenie ortopedyczne,

- alloplastyka stawu kolanowego u osób, u których zawiodły inne metody leczenia, a przebieg choroby jest ciężki. Wskazania- silny całodzienny ból znacznie ograniczający samodzielność chorego.

Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych:

Przyczyny: wady wrodzone i nabyte, przebyte urazy, choroby metaboliczne, nadwaga, nadmierne przeciążenia stawów, brak aktywności fizycznej, przyjmowanie niewłaściwej postawy.

Uwzględniając czynniki przyczynowe wyróżniamy 2 podstawowe grupy:

- koksarthrozy pierwotne: powstają bez uchwytnej przyczyny

- koksarthrozy wtórne: powstają na wskutek urazów, stanów zapalnych, dysplazji stawu biodrowego, wieloletniej nadwagi, długotrwałej pracy fizycznej, pracy w niekorzystnych warunkach.

W objawach klinicznych dominują dolegliwości bólowe występujące w okolicach pachwin czasami pośladka. Chorzy skarżą się na bóle okolicy kolana. Początkowo związane z chodzeniem i wysiłkiem fizycznym, w trakcie wypoczynku zmniejszające się. Wraz z postępem choroby dolegliwości bólowe okolicy biodra, pachwiny potęgują się i przyjmują charakter spoczynkowy. W postaci zaawansowanej wyst również w nocy.

Początkowo ograniczenie ruchów dotyczy rotacji wewnętrznej, wyprostu uda(do tyłu) w dalszym przebiegu ograniczenie ruchomości dotyczą wszystkich płaszczyzn stawu, a skrajne pozycje głowy k. udowej w panewce wywołują silne dolegliwości bólowe, osłabienie mm pośladków. Bad. dodatkowe laboratoryjne są prawidłowe.

Potwierdzeniem choroby jest zdjęcie RTG, które w zaawansowanym procesie choroby nie daje wątpliwości.

1) koksartrozy protruzyjne: których główną cechą jest pogrubienie panewki z jej ścieńczeniem, poza ograniczeniem ruchomości, skrócenie kończyny.

2) koksartrozy dysplastyczne: spłycenie panewki.

3) z destrukcją głowy kości udowej: dominuj obraz zniekształcenia głowy kości udowej, martwica.

4)hiperosteotyczne: z przewagą osteofitów w obrębie panewki, ograniczenie ruchomości w stawie

5) mieszane.

Leczenie zmian: w pierwszym okresie choroby zachowawcze, stosowanie profilaktyki, podstawowym elementem odciążenie chorego stawu – polega na stosowaniu laski, kuli łokciowej po przeciwnej stronie chorego stawu. leczenie jw.

FIBROMIALGIA

Obecnie zwana uogólniona tendomiopatią. To przewlekły zespół chorobowy charakteryzujący się rozlanymi dolegliwościami bólowymi oraz obecnością tkliwych punktów i uczucie bardzo stałego zmęczenia. Nie towarzyszą jej objawy kliniczne – zapalenie stawów itp.

Główne objawy:

przewlekły, słabo zlokalizowany, rozsiany, słaby ból w okolicy barków, szyi, przybiera postać uogólnioną; po przebudzeniu chory odczuwa głębokie zmęczenie, narasta w godzinach popołudniowych; ograniczenie siły mięśniowej, obecność punktów tkliwych które nie znajdują potwierdzenia w badaniach przedmiotowych, badaniach laboratoryjnych; bardzo często depresja, migrenowe bóle głowy, zaburzenia snu.

Celem leczenia jest poprawa funkcji narządu ruchu i likwidowanie dolegliwości bólowych.

Skuteczność leczenia zależy od edukacji chorego. Musi być poinformowany, że w chorobie tej nie dochodzi do deformacji stawów ani pogorszenia się stanu zdrowia i choroba nie zagraża życiu.

Należy stopniowo wprowadzać ruch, spacery, aerobik, psychoterapię, relaksację, medytację, joga.