Dziecko z dysgrafią- wskazówki do pracy
Stwierdzenie dysgrafii jest pierwszym krokiem na drodze do pokonania trudności. Jeśli chcemy, by nasze dziecko osiągało rezultaty adekwatne do jego możliwości, a w przyszłości również sukcesy zawodowe i finansowe, konieczne jest podjęcie systematycznej, ukierunkowanej pracy. Ogromna odpowiedzialność spada tutaj na rodziców, którzy powinni wspierać działania szkoły i zachęcać swoje dziecko do podejmowania dodatkowego wysiłku. Systematyczna praca w szkole i w domu jest warunkiem skutecznego oddziaływania i tylko w ten sposób można przezwyciężyć trudności dyslektyczne.
Przyczyny dysgrafii:
1. Zaburzenia w obrębie motoryki małej (praca dłoni):
a) silny tonus mięśniowy (zbyt duże napięcie mięśni, zwłaszcza palców i nadgarstka),
b) niewłaściwy chwyt pisarski (dziecko źle trzyma długopis),
c) utrwalanie nieprawidłowych nawyków związanych z techniką pisania.
2. Zaburzenia percepcji wzrokowej:
(zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej i orientacji przestrzennej)
a) znacznie obniżona pamięć wzrokowa,
b) nieznacznie obniżona zdolność analizy wzrokowej,
c) lateralizacja skrzyżowana utrudniająca te procesy,
Nieprawidłowości pisma dysgraficznego:
1. Niedokładne odtwarzanie liter i ich połączeń, niekształtność liter.
2. Litery wąskie i nierównomiernie odchylone od pionu.
3. Niewłaściwe proporcje liter w obrębie wyrazu (zróżnicowanie wielkości).
4. Litery „drżące” o niepewnej linii.
5. Nierównomierne zagęszczanie pisma.
6. Niejednolite położenie pisma.
7. Bardzo częste opuszczanie drobnych elementów graficznych – znaków diakrytycznych i
interpunkcyjnych.
8. Mylenie niektórych liter: u- y, m- n. Bądź dodawanie dodatkowego elementu do litery „m”. Nieczytelne zapisywanie litery „a” upodabniające ją do „u” lub „o”. Litera „g” upodabniana jest do „y”.
9. Pomijanie lub dodawanie liter.
10. Obniżanie lub podwyższanie linijek pisma, także przy poszczególnych wyrazach, literach.
11. Niemożność zachowania marginesu lewego, czy też prawego (ścieśnianie liter przed marginesem, nie przenoszenie wyrazów).
12. Nieproporcjonalne rozmieszczenie notatek lekcji, prac pisemnych na kartce zeszytowej.
Propozycja ćwiczeń.
Motoryka duża
I. Ćwiczenia grafomotoryczne:
a) Ćwiczenia rozmachowe mięśni rąk:
1. Kreślenie w powietrzu dużych, płynnych, swobodnych ruchów rąk w kształcie fal, kół, ósemek („leniwe ósemki”).
2. Kreślenie kredą na tablicy, pędzlem, węglem na dużych arkuszach, palcem lub patykiem na tackach z materiałem sypkim, piaskiem, kredkami na kartkach – obszernych swobodnych ruchów.
3. Pogrubianie konturów, czyli obwodzenie po śladzie linii pojedynczych szlaków, obrazków konturowych przy
zastosowaniu szerokiego pędzla, mazaków, kredy kolorowej.
4. Zamalowywanie dowolnej przestrzeni dużych płaszczyzn (kartony, arkusze szarego papieru, gazety) farbami, kredą, węglem, tworzenie kolorowych krat, pasków.
5. Zamalowywanie określonej przestrzeni, np.: pól kwadratów, kół, prostokątów, dużych obrazków konturowych.
6. Zgadywanie kreślonych ręką dziecka w powietrzu różnych kształtów przy zasłoniętych oczach.
Motoryka mała
b) Ćwiczenia usprawniające mięśnie dłoni i drobne mięśnie palców:
1. Zamalowywanie małych przestrzeni kredkami.
2. Kreskowanie – wypełnianie rozmaitych konturów małymi kreseczkami stawianymi pionowo, poziomo, ukośnie, zawsze jednak przy zachowaniu kierunku OD STRONY LEWEJ DO PRAWEJ.
3. Wypełnianie różnych konturów linią ciągłą w kształcie spirali, kłębuszków.
4. Kopiowanie rysunków – wodzenie ołówkiem po wzorze przez kalkę techniczną, później malowanie kredkami w obrębie konturu.
5. Pogrubianie konturu, czyli wodzenie po wzorze.
6. Prowadzenie linii między dwiema liniami szerzej rozstawionymi w stosunku do siebie, np.: wędrówka w labiryncie, podział na zbiory.
7. Zamalowywanie małych pól wg oznakowania.
8. Kreślenie form kolistych, falistych prostych wg wzoru.
c)Ćwiczenia płynnych, rytmicznych, ciągłych pulsujących ruchów pisarskich.
1. Obrysowywanie szablonów.
2. Rysowanie szlaczków w liniaturze szerszej, a potem odpowiadającej liniaturze zeszytu:
a) pogłębianie konturu – czyli wodzenie mazakami po wzorze,
b) dokończenie zaczętego wzoru,
c) odwzorowywanie szlaczków wg demonstrowanych wzorów,
d) próby odtwarzania eksponowanych wzorów z pamięci,
e) samodzielne rysowanie różnorodnych wzorów.
3. Łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą. Podczas łączenia punktów powinien powstawać kontur zaplanowanego wzoru.
II. Ćwiczenia manualne:
a) Malowanie.
1. Wypełnianie kolorem całej powierzchni papieru.
2. Malowanie form kolistych.
3. Malowanie form falistych.
4. Malowanie dużych konturów rysunków.
b)Usprawnianie końców palców:
1. Stukanie czubkami palców.
2. Malowanie suchym palcem.
3. Malowanie pęczkiem waty.
4. Modelowanie w glinie i plastelinie.
5. Wyrywani i naklejanki.
6. Nawlekanie koralików.
7. Haftowanie na tekturkach z dziurkami.
8. Zbieranie drobnych elementów dwoma palcami, a potem zbieranie elementów pęsetą.
9. Ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu.
10. Zwijanie sznureczka.
11. Sprawne ruchy palców np.: naśladowanie gry na pianinie, odtwarzanie padania deszczu.
12. Szycie ściegiem fastrygowym.
13. Owijanie skakanki na dłoni przez jej obroty w nadgarstku.
14. Rozdzieranie i rozcinanie papieru po narysowanych liniach prostych, ukośnych, łamanych i falistych.
c) Ćwiczenia graficzne:
1. Kreślenie form kolistych.
2. Kreślenie prostych linii łączących wyznaczone punkty – trafianie do celu.
3. Rysowanie szlaczków i wzorów z elementów liter.
Ćwiczenia usprawniające technikę pracy graficznej:
Ćwiczenia poprawiające trzymanie ołówka:
lepienie kulek z plasteliny
wydzieranie drobnych papierków, wyskubywanie nitek
kruszenie i rozsypywanie soli, kaszy lub piasku na tacy drobnymi ruchami palców
rysowanie w płaszczyźnie pionowej
stosowanie plastikowych nasadek
Usprawnianie koordynacji całego ciała:
ćwiczenia z zakresu kinezjologii edukacyjnej np.; rysowanie oburącz, kołyska, leniwa ósemka
ćwiczenia ruchowe przy muzyce
ćwiczenia ogólnorozwojowe
Metoda Dobrego Startu – M. Bogdanowicz; ćwiczenia kończyn górnych (wymachy rąk, krążenie rąk), ćwiczenia dłoni (nawijanie kłębka, oklaski, chwytanie piłeczek), ćwiczenia palców (kiwanie palców, pocieranie palców o siebie, gra na pianinie, stukanie)
Ćwiczenia kształcące i regulujące napięcie mięśniowe rąk:
zabawy dłońmi w wodzie
malowanie palcami
modelowanie, wycinanie, wydzieranie
nawlekanie koralików, wyszywanie
ćwiczenia grafomotoryczne według H. Tymichowej – M. Bogdanowicz
zabawy ruchowo- słuchowo- wzrokowe;
rysowane wierszyki W. Szuman
zabawy paluszkowe W. Szuman
rysowane wyliczanki M. Bogdanowicz
dziurkacze, spinacze, różne piłeczki i kuleczki (toczenie, ściskanie)
Ćwiczenia ruchu ręki jak do pisania:
kreślenie linii z zachowaniem kierunku ruchu: linie pionowe – od góry ku dołowi, linie poziome – od lewej ku prawej
rysowanie okręgu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara
rysowanie szlaczków
Ćwiczenia nadgarstków i dłoni:
ruchy okrężne nadgarstka
zginanie i prostowanie nadgarstka
przywodzenie i odwodzenie dłoni
zginanie i prostowanie palców
dociskanie złożonych dłoni
Gotowe materiały.
Dysgrafia a komputer
Przydatne może być także nauczenie dysgrafika komputerowych programów do pisania, by pominąć komponent motoryczny wymagany przy tej czynności pisania. Dla wielu uczniów nauka układu klawiatury komputera za pomocą metody alfabetycznej jest łatwiejsza niż przy użyciu tradycyjnych metod. Możliwość dotykania klawiszy komputera zamiast pisania odręcznego dla niektórych osób stanowi nową szansę na naukę wymowy za pomocą różnych metod kinestetycznych. Osoby te powinny zawsze używać różnych instrumentów służących do pisania, np. długopisów z uchwytem, którymi łatwiej się posługiwać. Użyteczne może być także pisanie na lekko pochylonym blacie.
Czym pisać?
Nasadki profilowane o kształtach dopasowanych do rączki dziecka przeznaczone są dla uczniów (zarówno praworęcznych, jak i leworęcznych), którzy nieprawidłowo trzymają ołówek, kredkę czy długopis. Nasadki wymuszają właściwy chwyt, pomagają również kontrolować siłę nacisku narzędzia graficznego.
W czym pisać?
Zeszyt z szeroką liniaturą Zeszyt dla dzieci, które opanowały kreślenie liter bez liniatury. Szeroka liniatura to etap na drodze do zeszytu ze zwężoną liniaturą. Wyróżnienie linii podstawy bardzo ułatwia właściwe umieszczanie liter w liniaturze.
Zeszyt ze zwężoną liniaturą Zeszyty dla dzieci, które opanowały kreślenie liter w zeszycie z szeroką liniaturą. Wygodne odległości pomiędzy liniami oraz zaznaczona linia podstawy stwarzają, nawet starszym uczniom, optymalne warunki do estetycznego kreślenia liter.
Zeszyt z węższą liniaturą Zeszyt z węższą liniaturą przygotowuje do pisania w zeszycie w jedną linię, ułatwia płynne pisanie, umożliwia szybsze tempo pisania. Dzięki wyrazistej interlinii sprzyja czytelności i estetyce pisania.
Zeszyty ćwiczeń
1. Pierwsza Pomoc dla Uczniów z Dysortografią Zestaw Ćwiczeń dla Dzieci z Nasilonymi Trudnościami w Nauce Pisowni Polskiej
Autor: Baran Joanna
Wydawca: Wydawnictwo HARMONIA
Opis: Zeszyt ten został przygotowany dla uczniów klas trzecich lub
wyższych, którzy mają problemy z różnicowaniem głosek miękkich i
zmiękczonych. Na początku zeszytu znajduje się poradnik dla osoby
prowadzącej zajęcia wyrównawcze, w którym znajduje się między innymi
opis ćwiczeń oraz porady dotyczące korzystania z książki. Częścią
zasadniczą publikacji są różnego typu ćwiczenia polegające na
uzupełnianiu luk w wyrazach, dzieleniu wyrazów na sylaby oraz łączeniu
sylab w wyraz. Zgromadzenie dużej liczby przykładów oraz podzielenie
materiału na małe partie ułatwia opanowanie danej trudności
ortograficznej. Na końcu umieszczono także krótkie dyktanda.
2. Wygraj z Dysgrafią. Zbiór Ćwiczeń dla Uczniów
Autor: Pomirska Zofia, Wieczorek Dorota
Wydawca: Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP
Opis: Dysgrafia, obok dysleksji i dysortografii, jest częstą przyczyną
niepowodzeń szkolnych. Zaburzenie to definiuje się jako zespół
trudności w opanowaniu umiejętności pisania pod względem graficznym,
który sprawia, że pismo jest nieestetyczne oraz mało lub zupełnie
nieczytelne. Niniejsza publikacja skierowana jest do osób ze wspomnianymi
zaburzeniami oraz do wszystkich, którym zależy na poprawieniu charakteru
pisma. Z książki mogą korzystać przede wszystkim uczniowie, nauczyciele
i terapeuci oraz rodzice uczniów z trudnościami w pisaniu.
3 .I Ty Będziesz Dobrze Pisać
Autor: Zakrzewska Barbara
Wydawca: WSIP Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
Opis: Znajdują się tu ćwiczenia treningowe o różnym stopniu
trudności, rozwijające funkcje niezbędne do opanowania umiejętności
poprawnego pisania
Seria ORTOGRAFFITI dla uczniów z dysgrafią z klas IV-VI szkoły podstawowej składa się z 2 zeszytów przeznaczonych do realizacji na cały rok szkolny.
Zeszyty stanowią kompletną całość i wdrażają do poprawnego pisania pod względem graficznym (czytelność, estetyka) oraz poprawiają tempo pisania. Duży nacisk położono na rozwijanie funkcji wzrokowych, koordynacji wzrokowo- słuchowo -ruchowej, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni oraz koncentracji uwagi.
Każdy zeszyt został podzielony na 14 bloków tematycznych. Każdy z bloków utrwala wzór pisania grupy liter lub cyfr. Na końcu każdego zeszytu znajdują się prace domowe do samodzielnego wykonania przez ucznia utrwalające nowopoznane treści. Dodatkowo do każdego zeszytu ćwiczeń dołączono zeszyt z odpowiednio zaprojektowaną liniaturą do ćwiczeń w pisaniu oraz na osobnych kartach przydatne i ciekawe RADY KALIGRAFUSA DLA UCZNIA, KTÓRY CHCE KSZTAŁTNIE PISAĆ.
Autor: Bogdanowicz Marta
Rożyńska Małgorzata
Typ: Zeszyt ćwiczeń
Rok wydania: 2010
Poziom kształcenia: Szkoła podstawowa
Zabawki
Aleksandra Kawszyn
Róża Kozłowska
Anna Józefacka