FORMALIZM AMERYKAŃSKI/NEW CRITICISM
Eliot & Richards, czyli fundamenty teoretyczne. Eliot w 1919 stawia tezę, że rozwój artysty to stałe poświęcanie samego siebie i stałe wygaszanie własnej osobowości (wiersz nie polega na wyrażaniu uczuc i wzruszeń ale na tworzeniu wzruszeń strukturalnych, efektu przerobienia zwykłych uczuc na uczucia artystyczne). Wzruszenie artystyczne jest bezosobiste (Eliot). Radykalne sformułowanie śmierci autora. Pisarz musi wyzbyc się własnych uczuc i emocji jako takich (te są własnością dzieła sztuki a nie życia, cechą poezji a nie biografii). Dzieło sztuki staje się autonomicznym przedmiotem który tylko odpowiada w pewnym zakresie rzeczywistości pozaartystycznej, odnosi się do niej ale się z nią nie pokrywa. Richards wyróżnia 2 sposoby użycia języka (z Ogdenem): symboliczne (wyraźnie określone odniesienie do rzeczywistości i pretenduje do prawdy) i emotywne (nie odsyła do rzeczywistości, nie podlega kwalifikacji prawda-fałsz, znajduje uzasadnienie w wyrażaniu ludzkich postaw).
Przedmiotowy odpowiednik – obiektywnie istniejący symbol lub obraz, który odsyła z jednej strony do nastroju poety (ewokuje go), z drugiej strony wywołuje nastrój u czytelnika; nie jest rzeczywistym przedstawieniem tego co poeta czuł pisząc wiersz; termin wprowadzony przez Eliota który domagał się, by wiersz nie komunikował uczuc bezpośrednio, lecz za pomocą tekstowej mediacji
Pseudosądy – emotywne użycie znaków językowych; nie mogą być zweryfikowane przez odniesienie do rzeczywistości
Wieloznacznośc – odsyła nie tylko do różnych znaczeń danego wyrażenia w słowniku ale też do wszelkich nawet najdrobniejszych niuansów słownych, umożliwiających odmienne reakcje na tę samą cząstkę języka; jedna z najważniejszych kategorii semantycznych Nowej Krytyki
Close reading – (uważne czytanie) pozbawienie dzieła wszelkich zewnętrznych (historycznych, politycznych, ideologicznych) kontekstów i skrupulatnej analizie jego retorycznych mechanizmów; kategoria wprowadzona przez Richardsa, który pisał, że wszelka szanująca się poezja zachęca do uważnego czytania
Struktura utworu literackiego
Tekstura – retoryczno-językowa warstwa utworu literackiego, nie dająca się zredukować do treści logicznej (struktury); wiersz jest jednością struktury (treści) i tekstury (formy językowej); o poetyckości wiersza decyduje tekstura
Organiczna jednośc – harmonijna zgodnośc wszystkich elementów; czytelnik powinien uchwycić w akcie lektury człościowe znaczenie dzieła, które tylko jako całośc może dostarczyć mu satysfakcji (Richards); relacja pomiędzy poszczególnymi elementami powinna przypominać relację między elementami żywego organizmu
Ironia jako główny chwyt poetycki. Ironia – wewnętrzne napięcie między poszczególnymi składnikami dzieła, a nie jedna z figur retorycznych; ciśnienie wewnętrznego kontekstu; poeta dowodzi swej wizji poddając ją płomieniom ironii, dramatowi budowy dzieła (Warren)
Protokoły błędów interpretacyjnych
Błąd afektywności – określenie błędnego mniemania, iż analiza lub interpretacja literacka powinna opierać się na subiektywnych odczuciach krytyka; nie uczucia czytelnika decydują o wartości dzieła lecz ono samo
Błąd intencji – określenie błędnego przekonania czytelnika, że intencja autora odgrywa jakąkolwiek rolę w interpretacji lub ocenianiu dzieła literackiego; autor jako postac historyczna nie odgrywa żadnej roli w procesie czytania
Herezja parafrazy – błąd polegający na omówieniu tekstu literackiego innymi słowami, co powoduje utratę jego literackich właściwości; najważniejsze jest to co wiersz mówi jako wiersz, czyli jako autonomiczny artefakt słowny w którym nie da się oddzielić formy od treści; w prawdziwej poezji forma i treśc zespoliły się tak bardzo, że każda próba oderwania treści by mówic o niej osobno, to gwałt na wierszu i grozi redukcją formy do retorycznej skorupki lub opakowania (Brooks)