JONOFOREZA
Zabieg elektroleczniczy polegający na wprowadzeniu do tkanek siłami pola elektrycznego jonów działających leczniczo
Do jonoforezy mogą być używane tylko związki chemiczne ulegające dysocjacji elektrolitycznej
Dysocjacja elektrolityczna- zachodzący w roztworach proces samorzutnego rozpadu cząstek elektrolitów: soli, kwasów, zasad na dodatnio lub ujemnie naładowane cząstki lub atomy zwane jonami.
Prawo Coulomba- jony obdarzone ładunkiem dodatnim (kationy) podążają do bieguna ujemnego, a jony obdarzone ładunkiem ujemnym (aniony) w kierunku bieguna dodatniego.
Elektrolity
Związki chemiczne mające właściwości dysocjacji elektrolitycznej. Wykazują one różną zdolność dysocjacji:
Elektrolity mocne: kwas solny czy wodorotlenek solny dysocjują całkowicie, tzn. że wszystkie ich cząsteczki ulegają rozpadowi na jony
Elektrolity słabe: kwas octowy, kwas węglowy dysocjują niecałkowicie, tzn. że nie wszystkie cząsteczki ulegają dysocjacji
Zasadnicze cele stosowania jonoforezy:
Spowodowanie miejscowego znieczulenia
Uśmierzanie bólu
Miejscowe działanie przeciwzapalne
Rozmiękczanie blizn
Zmniejszenie potliwości
Rozszerzenie naczyń krwionośnych
Zwężenie naczyń krwionośnych
Zmniejszenie obrzęku
Działanie lecznicze jonoforezy spowodowane jest:
Miejscowym działanie leczniczym zastosowanych jonów
Miejscowym wpływem prądu galwanicznego i oddziaływanie odruchowym na tkanki i narządy głębiej położone
Działaniem odruchowym na narządy głębiej położone
Wpływ na tkanki bieguna prądu stałego
Metodyka zabiegu jonoforezy:
Elektrody
Podkłady
Przygotowanie leku
Pozycja ułożeniowa
Czas zabiegu
Liczba zabiegów w serii
Wykazano, że tkanki żywe skóry mają określoną i ograniczoną zdolność gromadzenia wprowadzanych do nich z zewnątrz jonów. Właściwość tę określono jako tzw. pojemność jonową skóry; praktycznie oznacza ona, że do skóry wprowadzić można jedynie pewną ilość jonów. Z tego względu wydłużanie czasu trwania zabiegu oraz zwiększanie natężenia prądu jest konieczne tylko w granicach, które określa pojemność jonowa skóry. Możliwość zwiększania natężenia prądu jest w jonoforezie poważnie ograniczona tolerancja skóry.
Wszystkie jony wykazujące dużą ruchliwość w polu elektrycznym stanowią siłą rzeczy konkurencję dla jonów, które pragnie się wprowadzić do skóry – jony te nazywa się jonami konkurencyjnymi. Mogą to być ruchliwe jony wodoru, jony wodorotlenkowe oraz inne jony znajdujące się w podkładzie, czy też na powierzchni skóry.
Jony których obecność jest niepożądana nazywa się jonami pasożytniczymi. Występują one głównie na skutek zanieczyszczeń roztworu użytego do jonoforezy lub zanieczyszczeń skóry.
Roztwory leków stosowanych w jonoforezie
Roztwory leków stosowane w jonoforezie są przeważnie bezbarwne i przezroczyste
Na każdej flaszce powinna być nalepka z oznaczoną nazwą leku i jego stężeniem
Do zabiegu stosujemy roztwory o małej koncentracji, ponieważ przewodzenie prądu jest wówczas lepsze i osiągamy wyższy stopień dysocjacji
Przygotowanie roztworu histaminy
Lek otrzymujemy w ampułkach. Jedna ampułka zawiera 0,001g Histamini hydrochlorici (1 miligram histaminy w 1 ml wody)
Jeżeli zawartość ampułki rozcieńczymy w 10 ml wody destylowanej, otrzymamy roztwór 1:10000 (0,01%), lub gdy dodamy 20 ml – roztwór 1:20000 (0,005%)
Roztwór przygotować należy w sposób jałowy, a ilość leku zleconą do zabiegu pobieramy strzykawką
Roztwór przechowywać należy w chłodnym miejscu w ciemnej butelce. Do użytku nadaje się w ciągu 2 dni
Przygotowanie roztworu acetylocholiny
Do jonoforezy acetylocholinowej stosujemy roztwór Mecholylu (ester acetylocholiny), który jest trwalszy w roztworach wodnych
Otrzymujemy go z apteki w ampułkach zawierających 0,1-0,2 g mecholylu
Jeżeli do 0,1 g mecholylu dodamy 10 ml wody destylowane, otrzymamy roztwór 1%, a gdy 20 ml to 0,5%
Dodając 20 ml wody do 0,2 g mecholylu otrzymamy roztwór 1%. Ilość leku użyta do wykonania zabiegu wynosi od 5 do 20 ml (roztworu 0,5-1%). Roztwór przechowujemy w ciemnym i chłodnym miejscu. Zachowuje swoją trwałość przez 2 dni
Przygotowanie roztwory soli wapnia, jodu i salicylu
Roztwór 1% soli wapniowej, jodowej lub salicylowej otrzymujemy rozpuszczając 10g leku w 1 litrze (1000ml) wody destylowanej ogrzanej. Jeśli lek przygotowuje apteka, podajemy w zapotrzebowaniu (APTEKA!)
Rp. Solutio Kalii jodatii 1%-1000ml
Rp. Solutio Calcii chlorati 1%-1000ml
Rp. Solutio Natrii salicylici 1%-1000ml
Leki stosowane w jonoforezie
Rozmiękczający wpływ na blizny
KJ- jodek potasowy,Kali jodatii (1-2%) „-„
Hialuronidaza – (5-20 jed/10 ml buforu octanowego lub novocainy) „+”
Contratubex – (żel) „+”
Kinetin 150 IE „+”
Cepan „+”
Działanie przeciwzapalne, odczulające, uszczelnianie naczyń, osteoporoza
CaCl2- APTEKA, chlorek wapniowy, Calcii chlorati (1-2%) „+”
Przyżeganie tkanek
ZnSO4 siarczan cynkowy, Zinci sulfurici APTEKA (1%) „+”
Działanie znieczulające
Chlorowodorek prokainy (1-2%) „+” APTEKA
Chlorowodorek lidokainy (1-2%) żel „+” APTEKA
Novokaina APTEKA
Xylokaina APTEKA
Rozszerzające naczynia krwionośne
Histamina (1:10000/ 1:20000), maść „+”
Pridazol (talazolina) 10-20mg/1ml H20 „+”
Acetylocholina (0,5-1%) „+”
Zwężające naczynia krwionośne
Chlorowodorek adrenaliny (1:10000) „+”
Chlorowodorek efedryny (1:10000) „+”
Chlorowodorek epinefryny (1:10000) „+”
Działanie bakteriostatyczne
Penicylina (sód sodowa, potasowa, woda) 10000jed/1ml NaCl „-„
Siarczan streptomycyny (5 mg/1ml H2O) „+”
Siarczan neomycyny (1-5 mg/1ml H2O) „+”
Działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe
Hydrocortinosonum hemisuccinatum (1ml/1ml H2O) „+” - steryd
Hydrocortinosum aceticum (1ml/5ml H2O) – galwanizacja, steryd
Solu – Dacortin (1ml/1ml H2O) „-„ - steryd
Depo – Medrol (1ml/9ml xylocainy) „+” – steryd
Novocaina (1-2%) “+” APTEKA
Xylocaina (1-2%) “+” APTEKA
Salicyl (1-2%) “-“
Mydocalm “+” w ampułce 2 ml, całość wlewamy na podkład lekowy
Niesteroidowe przeciwzapalne (NLPZ)
Kwasy karboksylowe:
Pochodne kwasu fenylooctowego:
Diklofenac (dicloreum, diclak, dicloratio, olfen, naclofen)
Pochodne kwasu proprionowego:
Naproksen, ketaprofen (fastum, profenid, ketanal) (ketaprofen można wprowadzać spod plusa lub spod minusa)
Kwasy enolowe:
Pochodne benzotiazyny:
Piroksykam
Wprowadza się zawsze spod minusa, jeżeli maść to tylko smarujemy i nie rozrabiamy, natomiast jeżeli lek znajduje się w ampułkach rozpuszcza się w 4 ml soli fizjologicznej.
Wskazania do jonoforezy
Chlorek wapnia: utrudniony zrost kostny, osteoporoza, obrzęki, zespoły bólowe, neuralgie, torbiele kości, zapalenie nadkłykci, zespół Sudecka, stany zapalne gałki ocznej
Jodek potasu: blizny, bliznowce, artrozy, zapalenie stawów
Contratubex: blizny, bliznowce
Kinetin 150 IE: j.w.
Hialuronidaza: blizny, bliznowce, zapalenie pochewek ścięgnistych, obrzęki limfatyczny
Diclofenac: choroby reumatyczne, stany zapalne tkanek okołostawowych, zespoły korzeniowe, neuralgie, urazy, przeciążenia stawów, przeciążenia mięśni
Naproxen: j.w.
Ketoprofen: j.w.
Acetylocholina: odmrożenia, zaburzenia krążenia obwodowego
Histamina: zaburzenia krążenia obwodowego, zapalenie naczyń
Hidrocortinosum: stany zapalne tkanek miękkich, zapalenia okołostawowe, nerwobóle, stany zapalne gałki ocznej
Depo – Medrol: j.w.
Novocaina: zapalenia okołostawowe, neuralgie
Xylocaina: j.w.
Lidokaina: silne neuralgie, epikondylopatie, zapalenia okołostawowe
pr
Prokaina: j.w.
Adrenalina: stany zapalne gałki ocznej
Antybiotyki: bakteryjne zapalne skóry i tkanek miękkich
Salicyl, Mydocalm:
Przeciwwskazania
Nie odbiegają w zasadzie od przeciwwskazań do stosowania innych zabiegów elektroleczniczych. Pamiętać należy, że jony działające w schorzeniu podstawowym mogą być przeciwwskazane ze względu na współistniejące inne schorzenia.