99. Budowa ogólna jamy ustnej
Podział
Wejście do przedsionka stanowi szpara ust, ku tyłowi przedłuża się w cieśń gardzieli, która łączy jamę ustną właściwą z gardłem.
Przedsionek jamy ustnej
to szczelina w kształcie podkowy,
od przodu ograniczona wargami – górną i dolną, po bokach policzkami, natomiast od strony jamy ustnej właściwej dwoma łukami wyrostków zębodołowych wraz z zębami.
Wargi – górna i dolna.
Rusztowaniem obu warg jest mięsień okrężny ust.
Powierzchnię warg dzielimy na trzy części:
skórną,
przednią /czerwień warg/,
śluzową.
Błona śluzowa warg przechodzi na policzki oraz wyrostki zębodołowe żuchwy i szczęk.
Policzki –
składają się z 4 warstw. Od zewnątrz: skóra /u mężczyzn silnie owłosiona/, ciało tłuszczowe, mięsień policzkowy oraz błona śluzowa.
Do przedsionka jamy ustnej uchodzi przewód ślinianki przyusznej. Błona śluzowa, która pokrywa wyrostki zębodołowe tworzy dziąsła.
Jama ustna właściwa –
jest od góry ograniczona podniebieniem od dołu przeponą jamy ustnej. Od przodu i boków ograniczają ją wyrostki zębodołowe żuchwy i szczęki wraz z zębami. Ku tyłowi jama ustna właściwa przedłuża się w gardziel łączącą ją z gardłem.
podniebienie składa się z dwóch odcinków:
przedniego – podniebienia twardego i
tylnego – podniebienia miękkiego/
W jamie ustnej występuje szereg gruczołów, spośród których największe są trzy pary:
ślinianka przyuszna,
podżuchwowa i
podjęzykowa.
100. Język
Jest zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych, pokrywa go błona śluzowa.
Spełnia bardzo wiele czynności:
pomaga podczas żucia,
bierze udział w formowania kęsu pokarmowego mieszając go ze śliną,
w nim znajduje się narząd smaku,
jest pomocniczym narządem mowy.
Język składa się z
nasady
umocowanej do dna jamy ustnej.
Trzon –
stanowi największą, środkową część języka.
Trzon posiada powierzchnię górną – grzbiet języka i powierzchnię dolną.
Koniec języka
Trzon zwęża się ku przodowi i przechodzi w koniec języka.
Wzdłuż grzbietu języka przebiega podłużny rowek – bruzda pośrodkowa języka – służy do odpływu śliny do gardła.
Warstwy języka
Błona śluzowa
Język pokryty jest błoną śluzową.
Na grzbiecie języka błona śluzowa jest silna, wytwarza bardzo liczne drobne wzniesienia zwane brodawkami.
Są one różnej wielkości i kształtu.
Brodawki nitkowate –
najliczniejsze i najmniejsze, znajdują się na całej powierzchni grzbietu i końca języka..
Ich zadanie to pomoc przy rozcieraniu pokarmu i formowaniu kęsa, służą także do odbierania wrażeń dotykowych.
Pozostałe brodawki rozmieszczone równomiernie na grzbiecie języka – to zespół brodawek smakowych.
Brodawki okolone,
liściaste,
grzybowate.
Błona śluzowa dolnej części języka jest delikatna i cienka.
Tworzy fałd zwany wędzidełkiem języka.
Mięśnie języka dzielimy na
Zewnętrzne mięśnie języka –
dochodzące do niego z otoczenia i
służą do mocowania języka w czaszce oraz umożliwiają zmiany położenia języka/.
Są to:
m. bródkowo-językowy,
m. gnykowo-językowy,
m. rylcowo-językowy.
wewnętrzne mięśnie języka–
własne.
wpływają na zmianę kształtu języka/
np.
m. podłużny górny i dolny,
m. poprzeczny,
m. pionowy języka.
101. Uzębienie mleczne i stałe
Zęby człowieka są dwupokoleniowe tzn., że pierwsze zęby tzw. zęby mleczne, zostają zastąpione przez drugie pokolenie zębów zwanych zębami stałymi.
Uzębienie mleczne
W uzębieniu mlecznym wyróżniamy 20 zębów – po 10 w każdym łuku zębowym.
W każdej połowie łuku znajdują się: 2 siekacze, jeden kieł i dwa zęby trzonowe.
Wyrastają od 6 – 30 m-ca życia.
Uzębienie stałe
Wymiana zębów mlecznych na stałe rozpoczyna się ok. 6 r.ż kończy ok. 18 rż.
Liczba zębów stałych wynosi łącznie 32, po 16 w jednym łuku.
W każdej połowie łuku znajdują się: 2 siekacze, 1 kieł, 2 – przedtrzonowce i 3 zęby trzonowe.
102. Budowa zęba
Ząb składa się z dwóch zasadniczych części
: z korony –
to co wystaje ponad wyrostek zębodołowy i dziąsło
korzenia,
który tkwi w zębodole.
Szyjka zęba
Pomiędzy koroną i korzeniem istnieje przewężenie zwane szyjką zęba.
Zębina
Ząb zbudowany jest z bardzo twardej tkanki kostnej tzw. zębiny.
szkliwo
Na wysokości korony zębinę pokrywa najtwardszy element zęba – szkliwo.
komora
Wewnątrz zęba znajduje się jama, która na wysokości korony tworzy komorę, a na wysokości korzenia przechodzi w kanał korzenia.
Miazga zębowa
Jamę zęba wypełnia miazga zębowa, która zawiera naczynia krwionośne i chłonne oraz nerwy zęba.
Kształt koron zębów jest dostosowany do pełnionych funkcji podczas przyjmowania pokarmów.
Siekacze – odgryzanie – są zębami jednokorzeniowymi.
Kły – są zaopatrzone w wierzchołek żucia. Korzeń – najdłuższy z wszystkich korzeni zębowych.
Zęby przedtrzonowe i trzonowe mają wyraźną powierzchnię żucia, na której występują guzki żucia. Przedtrzonowce dolne – jeden korzeń, górne – korzeń dwudzielny. Trzonowce – dolne – dwa korzenie, górne – trzy.
103. Ogólny plan budowy ścian przewodu pokarmowego
Ściana dróg pokarmowych składa się z trzech warstw:
błony śluzowej – wewnątrz
błony mięśniowej – warstwa środkowa
błony zewnętrznej
Błona śluzowa – tworzy powierzchnię wewnętrzną przewodu pokarmowego. Składa się z następujących warstw:
Nabłonek –
w górnych odcinkach przewodu pokarmowego /jama ustna, gardło, przełyk/ - wielowarstwowy płaski – odporny na urazy mechaniczne, w dalszych częściach – jednowarstwowy – przystosowany do wchłaniania i czynności wydalniczych.
Blaszka właściwa błony śluzowej –
znajduje się pod nabłonkiem. Mieszczą się w niej drobne gruczoły, naczynia krwionośne i nerwy.
Blaszka mięśniowa –
zbudowana z cienkiej warstwy komórek mięśniowych gładkich.
Gruczoły
W błonie śluzowej znajdują się liczne gruczoły – najczęściej w blaszce właściwej, które wydzielają śluz zabezpieczający ściany przewodu pokarmowego przed urazami mechanicznymi i chemicznymi oraz ułatwia przesuwanie się pokarmów.
Tkanka podśluzowa –
pełni funkcję zespolenia błony śluzowej ze środkową warstwą ścian przewodu pokarmowego, jest ruchomym połączeniem między błonami.
W niej mieszczą się sploty nerwowe, rozgałęzienia większych naczyń krwionośnych i nerwów.
Błona mięśniowa –
jama ustna, gardło, górna część przełyku, odbyt –mięśniówka poprzecznie prążkowana
. W pozostałej, przeważającej części przewodu pokarmowego występuje mięśniówka gładka.
Włókna mięśniowe układają się w dwie warstwy:
wewnętrzną – mięśnie biegną okrężnie,
zewnętrzną – mięśnie biegną podłużnie.
Zadaniem błony mięśniowej jest przesuwanie treści pokarmowej. Naprzemienne skurcze warstwy podłużnej i okrężnej wywołują tzw. ruch perystaltyczny jelit.
Błona surowicza i błona zewnętrzna –
błona surowicza pokrywa wnętrze jamy brzusznej.
Wytwarza ona blaszkę trzewną.
Części układu pokarmowego, które nie leżą w jamie brzusznej – obejmuje błona zewnętrzna zbudowana z tkanki łącznej, która pokrywa te narządy i łączy je z otoczeniem.
Podział układu pokarmowego: ze względu na budowę i funkcje:Przewód pokarmowy,
Gruczoły trawienne, Otrzewna.
Przewód pokarmowy:
górna droga pokarmowa /pobieranie, rozdrabnianie i przemieszczanie pokarmu/
jama ustna
gardło
przełyk
środkowa droga pokarmowa / trawienie mechaniczne i chemiczne oraz wchłanianie/
żołądek
jelito cienkie: dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte
ostatnia część przewodu pokarmowego /zagęszczenie treści pokarmowej, procesy fermentacyjne/
jelito grube : jelito ślepe /kątnica/, okrężnica, odbytnica
Gruczoły trawienne: /są położone na zewnątrz ścian przewodu pokarmowego/:
Ślinianki
Wątroba
trzustka
Otrzewna – jako błona surowicza pokrywa żołądek, większość jelita cienkiego, część jelita grubego oraz wątrobę.
104. Gardło
Należy zarówno do układu pokarmowego jak i oddechowego.
Położenie
Od góry sięga podstawy czaszki, biegnie pionowo w dół, kończy się na wysokości VI kręgu szyjnego gdzie przechodzi w przełyk.
Gardło dzielimy na trzy piętra:
górne – część nosowa
środkowe – część ustna
dolne – część krtaniowa
Granica między częścią nosową i ustną stanowi podniebienie miękkie.
W bocznych ścianach części nosowej gardła znajduje się ujście gardłowe trąbki słuchowej.
Skupienia tkanki limfatycznej tworzą migdałki:
gardłowy,
dwa migdałki trąbkowe,
migdałek językowy i
dwa migdałki podniebienne.
Ich główna rola polega na wytwarzaniu przeciwciał zwiększających odporność organizmu, przypisuje im się także udział w zwalczaniu drobnoustrojów.
Ściana gardła składa się z czterech warstw:
błony śluzowej
Błona śluzowa gardła zawiera liczne gruczoły, głównie śluzowe.
błony włóknistej
błony mięśniowej
Mięśniówka gardła układa się w dwie warstwy:
wewnętrzną o przebiegu podłużnym tworzy m. podniebienno-gardłowy i rylcowo-gardłowy
. Warstwa wewnętrzna – ma przebieg okrężny: zwieracz gardła dolny, środkowy i górny.
błony zewnętrznej
105. Przełyk
Przełyk łączy gardło z żołądkiem.
Jego długość wynosi ok. 25cm.
Położenie
Leży przed kręgosłupem. Sięga od wysokości VI kręgu szyjnego do X kręgu piersiowego.
Zadanie przełyku to przeprowadzenie pokarmu z gardła do żołądka.
Przełyk dzieli się na trzy odcinki:
część szyjna
część piersiowa
najkrótsza część brzuszna
W swym przebiegu przełyk ma trzy fizjologiczne zwężenia:
zwężenie górne – w miejscu przejścia gardła w przełyk – jest najwęższe
zwężenie środkowe – na wysokości IV kręgu piersiowego
zwężenie dolne – leży w rejonie rozworu przełykowego przepony
Błona mięśniowa przełyku składa się z dwóch warstw:
warstwa zewnętrzna – podłużny przebieg włókien
warstwa wewnętrzna – przebieg okrężny włókien
106. Żołądek
Żołądek jest najpojemniejszą częścią przewodu pokarmowego.
Łączy się z jednej strony z końcem przełyku z drugiej z początkiem jelita cienkiego.
Żołądek upodabnia się do haka z dwoma ramionami:
dłuższym zstępującym i
W części zstępującej wyróżnia się:
dno żołądka,
część wpustową oraz
trzon żołądka – najdłuższy odcinek żołądka.
krótszym wstępującym.
Ramię wstępujące żołądka nosi nazwę części odźwiernikowej i kończy się odźwiernikiem, który zamyka ujście żołądka do dwunastnicy.
Ściana żołądka jest zbudowana z trzech warstw, a jej grubość wynosi ok. 2-3 mm.Od wewnątrz są to:
Błona śluzowa –
jest dość gruba /stanowi ok. połowy grubości całej ściany/.
Uwypuklenia błony śluzowej tworzą fałdy żołądkowe.
W błonie śluzowej mieszczą się gruczoły żołądkowe, które wytwarzają sok żołądkowy. Ma on odczyn silnie kwaśny, co ma silne działanie bakteriobójcze. W soku żołądkowym znajdują się fermenty takie jak: pepsyna – trawi białko, podpuszczka – ułatwiająca trawienie mleka, lipaza – rozkładające tłuszcze.
Błona mięśniowa –
składa się z trzech warstw włókien mięśni gładkich.
Warstwa powierzchowna – przebieg podłużny,
warstwa środkowa – okrężny,
warstwa wewnętrzna – przebieg włókien skośny.
Błona mięśniowa żołądka pełni funkcję mechaniczną – mieszanie treści pokarmowej z sokami żołądkowymi oraz przesuwanie zawartości żołądka w kierunku odźwiernika.
Pokarm, który dostaje się do żołądka przez przełyk, pozostaje w nim 3-4 godziny. Jest mieszany z sokiem żołądkowym i podlega procesom trawienia. Następnie treść żołądka jest przesuwana w kierunku odźwiernika /dzięki ruchom robaczkowym/. Następnie porcje pokarmu dostają się do dwunastnicy a potem do kolejnych odcinków jelita.
107. Dwunastnica
Stanowi najkrótszy odcinek jelita cienkiego, jej dł. na ogół nie przekracza 30cm.
W kształcie przypomina podkowę..
Dzieli się na cztery części:
Część górna (opuszka dwunastnicy)
jest najkrótsza i najobszerniejsza. nazywa się opuszką dwunastnicy.
Jako jedyna część dwunastnicy leży wewnątrzotrzewnowo.
Opuszka rozszerza się w czasie przechodzenia treści pokarmowej z żołądka do dwunastnicy.
Zstępująca
Dolna
wstępująca
Położenie
W odniesieniu do szkieletu dwunastnica sięga od I do III kręgu lędźwiowego.
Warstwy
Błona śluzowa dwunastnicy tworzy wysokie fałdy okrężne oraz kosmki jelitowe.
W tkance podśluzówkowej znajdują się charakterystyczne dla dwunastnicy gruczoły.
108. Jelito cienkie krezkowe
Tworzy ono liczne pętle, wypełniając znaczną część jamy brzusznej.
Początkowy odcinek jelita krezkowego to jelito czcze, które przechodzi w jelito kręte.
Ujście krętnico – kątnicze
Jelito kręte uchodzi do jelita grubego ujściem krętniczo-kątniczym. Ujście to zaopatrzone jest w zastawkę /krętniczo-kątniczą/, która uniemożliwia cofaniu się zawartości jelita grubego.
Warstwy
Warstwa mięśniowa, leżąca pod błoną surowiczą, składa się z włókien powierzchownych o przebiegu podłużnym i głębokich – przebieg okrężny.
Błona mięśniowa umożliwia mieszanie treści pokarmowej i przesuwanie jej w kierunku jelita grubego.
Jelito czcze ma ściany grubsze od jelita krętego.
W jelicie cienkim występują kosmki jelitowe przystosowane do wchłaniania
Trawienie i wchłanianie w jelicie cienkim odbywa się dzięki enzymom zawartym w soku trzustkowym. Fermenty trawienne są wytwarzane także przez drobne gruczoły jelitowe, obecne w błonie śluzowej jelita cienkiego. W skład soku trzustkowego wchodzą: trypsyna, lipaza i amylaza. Trypsyna rozkłada białka. Lipaza trawi tłuszcze. Amylaza rozkłada skrobię i glikogen. Zasadniczy proces wchłaniania następuje w dwunastnicy i jelicie krezkowym.
109. Jelito grube
W jelicie grubym nie strawione resztki pokarmu zostają zagęszczone dzięki wchłanianiu wody. Flora bakteryjna jelita grubego rozkłada nie strawione resztki pokarmu, które w postaci kału usuwane są na zewnątrz.
Jelito grube dzieli się na trzy odcinki:
jelito ślepe – kątnica wraz z wyrostkiem robaczkowym
okrężnica – wstępująca, poprzeczna, zstępująca i esowata
odbytnica
Jelito ślepe – kątnica – stanowi początek jelita grubego. Mieści się w prawym dole biodrowym. Granica między kątnicą a okrężnicą to ujście jelita cienkiego zaopatrzone w zastawkę krętniczo-kątniczą. Zastawka pozwala na okresowe przesuwanie się zawartości z jelita krętego do jelita grubego, nie dopuszczając do cofania się treści z jelita grubego.
Wyrostek robaczkowy – jest narządem szczątkowym, tworzy uwypuklenie ściany jelita ślepego poniżej ujścia krętniczo-kątniczego.
Okrężnica – dzieli się na cztery części:
okrężnica wstępująca
okrężnica poprzeczna
okrężnica zstępująca
okrężnica esowata
Budowa poszczególnych odcinków okrężnicy jest bardzo podobna. Do charakterystycznych cech budowy okrężnicy należą: taśmy okrężnicy, uwypuklenia okrężnicy i przyczepki sieciowe.
Odbytnica – stanowi ostatni odcinek przewodu pokarmowego. Przylega do powierzchni miedniczej kości krzyżowej. Długość całej odbytnicy wynosi kilkanaście centymetrów. Odbytnica położona jest zaotrzewnowo. Ściana odbytnicy zbudowana jest z trzech warstw. Odbytnica posiada zwieracz wewnętrzny i zwieracz zewnętrzny. W rejonie kanału odbytowego znajduje się 8-10 fałdów zwanych słupami odbytowymi.
110. Wątroba
Wątroba jest największym gruczołem ustroju ludzkiego. U dorosłego człowieka waży ok. 1,5kg. Jest gruczołem wydzielania zewnętrznego. Produkuje żółć. Przez wątrobę przepływa krew czynnościowa z żołądka, jelit, trzustki i śledziony. Wątroba bierze udział w regulacji poziomu cukru we krwi. Wątroba pełni bardzo ważną funkcję jako narząd odtruwający organizm dzięki udziałowi w przemianie azotu. Wątroba ma zdolność zamiany pewnych szkodliwych substancji trujących, które dostają się do niej poprzez krew, w związki nieszkodliwe. W wątrobie powstają ciała zapobiegające niedokrwistości. Wątroba produkuje związki biorące udział w krzepnięciu krwi /protrombina, heparyna, fibrynogen/. Wątroba ma zdolność magazynowania krwi.
Wątroba znajduje się w górnej części jamy brzusznej tuż pod przeponą. Ma kolor brązowo-czerwony . Jest narządem łamliwym. Może łatwo ulegać pęknięciu na skutek mechanicznego urazu. Górna powierzchnia wątroby sąsiaduje z dolną powierzchnią przepony i jest do nie dopasowana kształtem. Ta powierzchnia wątroby nosi nazwę powierzchni przeponowej. Powierzchnia skierowana ku dołowi przylega do trzew jamy brzucha i nosi nazwę powierzchni trzewnej wątroby.
Powierzchnia trzewna – jest nierówna gdyż styka się z wieloma narządami. Wyróżnia się tu trzy głębokie bruzdy: bruzda strzałkowa lewa /składa się z dwóch odcinków przedniego i tylnego/– oddziela płat prawy od płata lewego wątroby /na powierzchni trzewnej/; bruzda strzałkowa prawa /również składa się z dwóch odcinków przedniego i tylnego/ .
W obrębie płata prawego widoczne są dwa małe płaty: płat czworoboczny oraz płat ogoniasty.
Przez wrota wątroby przechodzą: przewód wątrobowy wspólny, żyła wrotna i tętnica wątrobowa właściwa, splot nerwowy i część naczyń chłonnych.
Przewód wątrobowy wspólny – powstaje w wyniku połączenia przewodu wątrobowego prawego i lewego. Służy do odprowadzania żółci z wątroby. Żyła wrotna prowadzi do wątroby krew z : żołądka, jelit, śledziony i trzustki/. Tętnica wątrobowa właściwa – jest odgałęzienie tętnicy wątrobowej wspólnej – prowadzi krew odżywczą dla miąższu wątroby.
Budowa wewnętrzna – Tkanka łączna wnika do wątroby i dzieli ją na zraziki wątrobowe. Do zrazika doprowadzana jest krew z żyły wrotnej i tętnicy wątrobowej właściwej.
Wzdłuż ścian komórek wątrobowych biegną przewodziki żółciowe, które uchodzą do przewodzików międzyzrazikowych. Te z kolei łączą się w większe przewody, następnie zespalają się i tworzą duże przewodziki żółciowe. Ostatecznie powstają z nich przewód wątrobowy prawy i lewy, które po opuszczeniu wątroby tworzą przewód wątrobowy wspólny wyprowadzający żółć.
Żyła wrotna – powstaje z połączenia żyły śledzionowej, żyły krezkowej górnej i dolnej. Wchodzi do wrót wątroby. Żyła wrotna jest włączona w dwa układy naczyń włosowatych. Z jednej strony są to naczynia włosowate narządów, z których krew jest zabierana. Drugi układ naczyń znajduje się w wątrobie. Tu żyła wrotna ulega podziałowi na gałąź prawą i lewą, które zaopatrują płat prawy i lewy. Obie gałęzie po wejściu do wątroby dzielą się na coraz mniejsze i wreszcie przechodzą w żyły międzyzrazikowe.
Pęcherzyk żółciowy – jego czynność polega na magazynowaniu i zagęszczaniu żółci.
111. Trzustka
Trzustka jest drugim co do wielkości gruczołem trawiennym. Sok trzustkowy działa na wszystkie składniki pokarmowe, tj. na tłuszcze, węglowodany i białka. Oprócz funkcji gruczołu trawiennego, trzustka produkuje hormony: insulinę i glukagon, które regulują poziom cukru we krwi.
Położenie i budowa zewnętrzna. Leży poprzecznie w górnej części jamy brzucha. W odniesieniu do kręgosłupa leży na wysokości I-II kręgu lędźwiowego. Trzustka ma kolor szaroróżowy , budowę zrazikową, kształt nieregularny.
Wyróżnia się:
trzon – czyli część środkową
głowę – zaokrąglony i zgrubiały prawy koniec
ogon – koniec lewy
Między głową a ogonem znajduje się nieznaczne przewężenie zwane szyjką. Trzustka leży zewnątrzotrzewnowo.
Budowa wewnętrzna – w trzustce wyróżniamy dwojakiego rodzaju gruczoły. Gruczoł wydzielania zewnętrznego produkujący sok trzustkowy. Gruczoł dokrewny, złożony z tzw wysp trzustki, produkuje hormony: insulinę i glukagon. Częśc trzustki zajmująca się produkcją soku trzustkowego ma budowę zrazikową. Od każdego zrazika odchodzi krótki przewodzik łączący się z przewodem trzustkowym., który biegnie od głowy, poprzez trzon do ogona trzustki. Ostatecznie przewód ten łączy się z przewodem żółciowym wspólnym.
Część trzustki, tworząca narząd wydzielania wewnętrznego /hormony/ składa się z licznych komórek rozsianych w miąższu zwanych wyspami Largenhansa lub wyspami trzustki. Większość tych komórek wydziela insulinę, są to tzw. komórki ß /B/. Pozostałe komórki α /A/ wydzielają glukagon o działaniu przeciwnym do insuliny. Oba hormony regulują poziom cukru we krwi. Niedobór lub brak insuliny we krwi powoduje ciężką chorobę – cukrzycę.
Jelito cienkie krezkowe. Tworzy ono liczne pętle, wypełniając znaczną część jamy brzusznej. Początkowy odcinek jelita krezkowego to jelito czcze, które przechodzi w jelito kręte. Jelito kręte uchodzi do jelita grubego ujściem krętniczo-kątniczym. Ujście to zaopatrzone jest w zastawkę /krętniczo-kątniczą/, która uniemożliwia cofaniu się zawartości jelita grubego.
Warstwa mięśniowa, leżąca pod błoną surowiczą, składa się z włókien powierzchownych o przebiegu podłużnym i głębokich – przebieg okrężny. Błona mięśniowa umożliwia mieszanie treści pokarmowej i przesuwanie jej w kierunku jelita grubego. Jelito czcze ma ściany grubsze od jelita krętego. W jelicie cienkim występują kosmki jelitowe przystosowane do wchłaniania
Trawienie i wchłanianie w jelicie cienkim odbywa się dzięki enzymom zawartym w soku trzustkowym. Fermenty trawienne są wytwarzane także przez drobne gruczoły jelitowe, obecne w błonie śluzowej jelita cienkiego. W skład soku trzustkowego wchodzą: trypsyna, lipaza i amylaza. Trypsyna rozkłada białka. Lipaza trawi tłuszcze. Amylaza rozkłada skrobię i glikogen. Zasadniczy proces wchłaniania następuje w dwunastnicy i jelicie krezkowym.
PYT.7
Dwunastnica. Stanowi najkrótszy odcinek jelita cienkiego, jej dł. na ogół nie przekracza 30cm. W kształcie przypomina podkowę.. Dzieli się na cztery części:
górna
zstępująca
dolna
wstępująca
Część górna – jest najkrótsza i najobszerniejsza. nazywa się opuszką dwunastnicy. Jako jedyna część dwunastnicy leży wewnątrzotrzewnowo. Opuszka rozszerza się w czasie przechodzenia treści pokarmowej z żołądka do dwunastnicy.
W odniesieniu do szkieletu dwunastnica sięga od I do III kręgu lędźwiowego. Błona śluzowa dwunastnicy tworzy wysokie fałdy okrężne oraz kosmki jelitowe. W tkance podśluzówkowej znajdują się charakterystyczne dla dwunastnicy gruczoły.
PYT.8
Jelito grube. W jelicie grubym nie strawione resztki pokarmu zostają zagęszczone dzięki wchłanianiu wody. Flora bakteryjna jelita grubego rozkłada nie strawione resztki pokarmu, które w postaci kału usuwane są na zewnątrz.
Jelito grube dzieli się na trzy odcinki:
jelito ślepe – kątnica wraz z wyrostkiem robaczkowym
okrężnica – wstępująca, poprzeczna, zstępująca i esowata
odbytnica
Jelito ślepe – kątnica – stanowi początek jelita grubego. Mieści się w prawym dole biodrowym. Granica między kątnicą a okrężnicą to ujście jelita cienkiego zaopatrzone w zastawkę krętniczo-kątniczą. Zastawka pozwala na okresowe przesuwanie się zawartości z jelita krętego do jelita grubego, nie dopuszczając do cofania się treści z jelita grubego.
Wyrostek robaczkowy – jest narządem szczątkowym, tworzy uwypuklenie ściany jelita ślepego poniżej ujścia krętniczo-kątniczego.
Okrężnica – dzieli się na cztery części:
okrężnica wstępująca
okrężnica poprzeczna
okrężnica zstępująca
okrężnica esowata
Budowa poszczególnych odcinków okrężnicy jest bardzo podobna. Do charakterystycznych cech budowy okrężnicy należą: taśmy okrężnicy, uwypuklenia okrężnicy i przyczepki sieciowe.
Odbytnica – stanowi ostatni odcinek przewodu pokarmowego. Przylega do powierzchni miedniczej kości krzyżowej. Długość całej odbytnicy wynosi kilkanaście centymetrów. Odbytnica położona jest zaotrzewnowo. Ściana odbytnicy zbudowana jest z trzech warstw. Odbytnica posiada zwieracz wewnętrzny i zwieracz zewnętrzny. W rejonie kanału odbytowego znajduje się 8-10 fałdów zwanych słupami odbytowymi.
Wątroba
Wątroba jest największym gruczołem ustroju ludzkiego. U dorosłego człowieka waży ok. 1,5kg. Jest gruczołem wydzielania zewnętrznego. Produkuje żółć. Przez wątrobę przepływa krew czynnościowa z żołądka, jelit, trzustki i śledziony. Wątroba bierze udział w regulacji poziomu cukru we krwi. Wątroba pełni bardzo ważną funkcję jako narząd odtruwający organizm dzięki udziałowi w przemianie azotu. Wątroba ma zdolność zamiany pewnych szkodliwych substancji trujących, które dostają się do niej poprzez krew, w związki nieszkodliwe. W wątrobie powstają ciała zapobiegające niedokrwistości. Wątroba produkuje związki biorące udział w krzepnięciu krwi /protrombina, heparyna, fibrynogen/. Wątroba ma zdolność magazynowania krwi.
Wątroba znajduje się w górnej części jamy brzusznej tuż pod przeponą. Ma kolor brązowo-czerwony . Jest narządem łamliwym. Może łatwo ulegać pęknięciu na skutek mechanicznego urazu. Górna powierzchnia wątroby sąsiaduje z dolną powierzchnią przepony i jest do nie dopasowana kształtem. Ta powierzchnia wątroby nosi nazwę powierzchni przeponowej. Powierzchnia skierowana ku dołowi przylega do trzew jamy brzucha i nosi nazwę powierzchni trzewnej wątroby.
Powierzchnia trzewna – jest nierówna gdyż styka się z wieloma narządami. Wyróżnia się tu trzy głębokie bruzdy: bruzda strzałkowa lewa /składa się z dwóch odcinków przedniego i tylnego/– oddziela płat prawy od płata lewego wątroby /na powierzchni trzewnej/; bruzda strzałkowa prawa /również składa się z dwóch odcinków przedniego i tylnego/ .
W obrębie płata prawego widoczne są dwa małe płaty: płat czworoboczny oraz płat ogoniasty.
Przez wrota wątroby przechodzą: przewód wątrobowy wspólny, żyła wrotna i tętnica wątrobowa właściwa, splot nerwowy i część naczyń chłonnych.
Przewód wątrobowy wspólny – powstaje w wyniku połączenia przewodu wątrobowego prawego i lewego. Służy do odprowadzania żółci z wątroby. Żyła wrotna prowadzi do wątroby krew z : żołądka, jelit, śledziony i trzustki/. Tętnica wątrobowa właściwa – jest odgałęzienie tętnicy wątrobowej wspólnej – prowadzi krew odżywczą dla miąższu wątroby.
Budowa wewnętrzna – Tkanka łączna wnika do wątroby i dzieli ją na zraziki wątrobowe. Do zrazika doprowadzana jest krew z żyły wrotnej i tętnicy wątrobowej właściwej.
Wzdłuż ścian komórek wątrobowych biegną przewodziki żółciowe, które uchodzą do przewodzików międzyzrazikowych. Te z kolei łączą się w większe przewody, następnie zespalają się i tworzą duże przewodziki żółciowe. Ostatecznie powstają z nich przewód wątrobowy prawy i lewy, które po opuszczeniu wątroby tworzą przewód wątrobowy wspólny wyprowadzający żółć.
Żyła wrotna – powstaje z połączenia żyły śledzionowej, żyły krezkowej górnej i dolnej. Wchodzi do wrót wątroby. Żyła wrotna jest włączona w dwa układy naczyń włosowatych. Z jednej strony są to naczynia włosowate narządów, z których krew jest zabierana. Drugi układ naczyń znajduje się w wątrobie. Tu żyła wrotna ulega podziałowi na gałąź prawą i lewą, które zaopatrują płat prawy i lewy. Obie gałęzie po wejściu do wątroby dzielą się na coraz mniejsze i wreszcie przechodzą w żyły międzyzrazikowe.
Pęcherzyk żółciowy – jego czynność polega na magazynowaniu i zagęszczaniu żółci.
Trzustka
Trzustka jest drugim co do wielkości gruczołem trawiennym. Sok trzustkowy działa na wszystkie składniki pokarmowe, tj. na tłuszcze, węglowodany i białka. Oprócz funkcji gruczołu trawiennego, trzustka produkuje hormony: insulinę i glukagon, które regulują poziom cukru we krwi.
Położenie i budowa zewnętrzna. Leży poprzecznie w górnej części jamy brzucha. W odniesieniu do kręgosłupa leży na wysokości I-II kręgu lędźwiowego. Trzustka ma kolor szaroróżowy , budowę zrazikową, kształt nieregularny.
Wyróżnia się:
trzon – czyli część środkową
głowę – zaokrąglony i zgrubiały prawy koniec
ogon – koniec lewy
Między głową a ogonem znajduje się nieznaczne przewężenie zwane szyjką. Trzustka leży zewnątrzotrzewnowo.
Budowa wewnętrzna – w trzustce wyróżniamy dwojakiego rodzaju gruczoły. Gruczoł wydzielania zewnętrznego produkujący sok trzustkowy. Gruczoł dokrewny, złożony z tzw wysp trzustki, produkuje hormony: insulinę i glukagon. Częśc trzustki zajmująca się produkcją soku trzustkowego ma budowę zrazikową. Od każdego zrazika odchodzi krótki przewodzik łączący się z przewodem trzustkowym., który biegnie od głowy, poprzez trzon do ogona trzustki. Ostatecznie przewód ten łączy się z przewodem żółciowym wspólnym.
Część trzustki, tworząca narząd wydzielania wewnętrznego /hormony/ składa się z licznych komórek rozsianych w miąższu zwanych wyspami Largenhansa lub wyspami trzustki. Większość tych komórek wydziela insulinę, są to tzw. komórki ß /B/. Pozostałe komórki α /A/ wydzielają glukagon o działaniu przeciwnym do insuliny. Oba hormony regulują poziom cukru we krwi. Niedobór lub brak insuliny we krwi powoduje ciężką chorobę – cukrzycę.