PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA

WYKŁADY

Socjalizacja – uspołecznienie. Pierwotne znaczenie miało dodatni aspekt, może być też negatywny. Człowiek może się uspołeczniać. Całokształt wpływu środowiska na jednostkę (ta socjalizacja będzie się dokonywała, zależy od normy i patologii).

Co wpływa na socjalizację?

• osoby (oddziałują w sposób pośredni (media, kultura) lub bezpośredni (ojciec, matka, babcia, dziadek, chłopak rodzina))

Socjalizacja może być:

• świadoma (osoba świadomie wpływa na drugą osobę, chce ją socjalizować)

• nieświadoma (gdy mamy do czynienia z naśladownictwem, im dłużej przebywa się z tą osobą przejmujemy od niej, np. gesty)

Jaka jest różnica między wychowaniem a socjalizacją?

Rodzice socjalizują dziecko. Żeby wychowanie dziecka było musi być diagnoza, itp. natomiast socjalizacja w sposób świadomy i nieświadomy i nazywamy to rodzicielską socjalizacją.

Wychowanie – świadomy proces kształtowania osobowości zgodnie z określoną

Resocjalizacja (Re z łac. Oznacza powtórka) – powtórna socjalizacja. Od strony naukowej socjalizacja nie może być nauką, socjalizacja nie może mieć metody. Resocjalizacja nie może być nauką, nie ma żadnej koncepcji pedagogicznej. Są koncepcje psychologiczne, socjologiczne, kryminalistyczne. Resocjalizacja jest dyscypliną multidyscyplinarną.

Resocjalizację można podzielić na 2 etapy:

• teoretyczny

• praktyczny (prakseologia, aplikacja)

W teorii reosocjalizacyjnej wyróżniamy 3 aspekty:

1. teologia (co osiągnąć?)

2. teoria resocjalizacji (jak osiągnąć?)

3. metodyka (środki; jakimi środkami?)

W prakseologii wyróżniamy 3 działy:

1. postulowanie

2. optymailzowanie

3. realizowanie

HEURETYCZNY MODEL FUNKCJONOWANIA CZŁOWIEKA

Struktura społeczno – kulturowa role społeczne

postawy zachowanie

Struktura psychologiczna potrzeby ludzkie

Zachowanie – jest funkcjonowaniem człowieka. Jest zmienną zależną.

Struktura społeczno – kulturowa – środowisko osób, w środowisku w którym żyjemy. Osoby kształtują role społeczne.

Role społeczne można podzielić na:

- wrodzone – związane z naszą płciowością

- nabyte – to te, których się wyuczyliśmy

Potrzeby ludzkie - są w nas wpisane biologicznie. „Aby człowiek mógł prawidłowo funkcjonować musi zaspokajać swoje potrzeby”.

Resocjalizacja polega na tym, żeby człowiek zaspokajał swoje potrzeby tak, żeby nie łamał norm społecznych.

natura

właściwość

postawa

zachowanie

- ocenianie

- emocjonalne reagowanie

Przedmiot – wszystko to, co względnie na to reagujemy.

Względnie stała reakcja emocjonalna została nazwana postawą.

Nie można mieć postawy z czymś z czym spotykamy się po raz pierwszy.

Żeby powstałą reakcja względnie stała musimy mieć jakąś wiedzę. Aby w ogóle reakcja nastąpiła musi nastąpić poznanie na poziomie poznania.

Wg. Arystotelesa „Nie ma nic w umyśle czego nie byłoby w zmysłach”.

Wszelka wiedza dociera do nas przez zmysły.

Nie ma czegoś takiego jak iluminacja.

U człowieka występuje 5 zmysłów zewnętrznych i 4 wewnętrzne

- centralny układ wspólny

- pamięć

- wyobraźnia

Każdy zmysł odbiera specyficzne bodźce (wrażenia).

Centralnym zmysłem wspólnym jest mózg, który scala wszystkie wyobrażenia

Pierwsze pragnienie przyjemności. Drugie pragnienie przyjemności – służy do oceny przyjemności.

Osoba niedojrzała społecznie, będzie chciała mieć wszystko i realizuje to pragnienie.

W teorii postaw

1. poznawczy – oceniający

2. emocjonalny – zaangażowanie

3. behawioralny – czyli zachowanie (skutek zachowania)

NORMY PATOLOGII

Norma – jest synonimem prawidłowości tego, co być powinno zgodnie z oczekiwaniami społecznymi i standardami społeczno – kulturowymi.

Kryterium statystyczne (krzywa Gausa, określa się na podstawie średniej/przeciętnej).

Poprzez metodę statystyczną możemy opisać rzeczywistość.

Czapów uważa, że powinno się zająć aktywami i pasywami.

Behawioryzm zajmuje się korektą pasywów na aktywa.

Wg. Humanistów ta metoda jest nie do przyjęcia.

Kryterium biologiczne – dążenie do zachowania własnej egzystencji, przetrwania w środowisku naturalnym, czy społeczno – kulturowym.

Kryterium medyczno – psychiatryczne – stan doskonałego zdrowia psychicznego i fizycznego. Zdrowa struktura osobowości i niezaburzone funkcje.

Kryterium psychologiczne – optymalne sposoby redukcji napięć wewnętrznych, utrzymanie homeostazy psychicznej.

Kryterium interakcyjne – adekwatne reagowanie na bodźce pochodzące z otoczenia fizycznego i społecznego. Umiejętność przeciwstawiania się presji niekorzystnych czynników biopsychicznych, środowiskowych i sytuacyjnych.

Kryterium społeczne – zgodność postępowania z powszechnie akceptowanymi wzorcami i normami.

Kryterium pedagogiczne – dążenie do samourzeczywistnienia, autonomii, samowychowania i rozwoju.

Krzywa Piagetta

Akomodacja – przystosowanie, dopasowanie.

Asymilacja – upodobanie.

Konformizm – przyjęcie danego zachowania.

Autonomia – zwrócenie uwagi na własne upodobania.

NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNE

Definicje objawowe (symptomatologiczne) – ujmują nieprzystosowanie jako zespół zachowań, takich jak: alkoholizowanie się, uzależnienia, zamachy samobójcze, ucieczki z domów, wagary, kłamstwo, lenistwo, a więc symptomy świadczące o nieprzestrzeganiu pewnych norm.

Definicje teoretyczne – eksponują niektóre pojęcia teoretyczne typu postawa, motywacja, rola społeczne, itp., które – oprócz objawów - wskazują na mechanizmy regulacji psychicznej lub społecznej w generowaniu zachowań niezgodnych z normami (antagonizm destruktywny).

Definicje utylitarne – ujmują nieprzystosowanie społeczne od strony pewnej bezradności środowiska wychowawczego wobec jednostki sprawiającej mu trudności wychowawcze oraz niedostosowanie tego środowiska do potrzeb i aspiracji oraz poziomu rozwoju dziecka oznaczonego jako „zaburzone”, wobec którego należy stosować „specjalne metody i środki”.

Lęk – wymyślony strach. Brak długodystansowych celów.

Typy nieprzystosowania społecznego:

1. niedostosowanie społeczne – przybiera formę wielopoziomowego konstruktu teoretycznego, który obejmuje:

• manifestacje, polegające na czynnościach sprzecznych z normami strzegącymi interesów społeczeństwa oraz tych systemów społecznych i instytucji, które warunkują istnienie kultury (przejawy różnych odmian wykolejenia społecznego - antagonistyczno destruktywne zachowania)

• stany osobowości, stanowiące podłoże zaburzeń w zachowaniu zgodnym z tymi normami (stany osobowości, które stanowią źródło przejawów wykolejenia)

• przyczyny tych zaburzeń (przyczyny wytworzenia się wymienionych stanów osobowości oraz przejawów wykolejenia)

1. wykolejenie społeczne przestępcze, czy też obyczajowe jest pewnym stanem skłonności, ujmowanym jako:

a) manifestacje

b) składniki (składające się na postawę nastawienia) oraz

c) determinanty (czynniki przyczynowe i wynikające zeń zdarzenia, stanowiące elementy procesu genezy wykolejenia się. Chodzi tu o skłonności tworzące swoiście zintegrowany zbiór postaw.

Stadia wykolejenia społecznego:

• Jednostka czuje się odtrącona, gdyż nie zaspokoiła potrzeby zależności emocjonalnej. Reaguje na taki stan agresją, negatywnym stosunkiem do innych, buntowniczością, wrogością wobec rodziców i społeczeństwa jako całości. Nie kontroluje reakcji emocjonalnych i wykazuje brak koncentracji uwagi, łatwo zniechęcając się w działaniu.

• Utrwalają się w jednostce wrogie reakcje wobec osób socjalizująco znaczących i autorytetów. Próby nawiązania bliższego kontaktu emocjonalnego z osobą nieprzystosowaną napotykają irracjonalny opór. Typowym przejawem tego stadium jest odrzucanie wszelkich form ekspresji wyrażających więź uczuciową z innymi ludźmi. Jednostka zaczyna zaspokajać podstawowe potrzeby społeczne i emocjonalne poza domem rodzinnym. Pojawiają się takie objawy jak: alkoholizowanie się, ucieczki z domu, wagarowanie, wybryki seksualne itp.

• Ma miejsce autonomizacja działalności antyspołecznej (antagonistyczno-destruktywnej), która zaczyna stanowić samoistne źródło przyjemności i satysfakcji dla jednostki nieprzystosowanej. Osoby wchodzące w to stadium dążą do nawiązywania kontaktów z gangami i grupami o charakterze chuligańskim, zabawowym lub przestępczym. Stadium to przejawia się w grupowej działalności antyspołecznej prowadzącej do jawnego, otwartego konfliktu z obyczajem, moralnością lub prawem.

Autor wyróżnia 3 podstawowe typy wykolejenia społecznego ze względu na 3 różne czynniki etiologiczne:

• Zwichnięta socjalizacja - niedostatki w zakresie socjalizacji dziecka (nieodpowiednia opieka rodzicielska lub jej brak, odtrącenie emocjonalne, zaniedbanie pedagogiczne).

• Demoralizacja - dziecko prawidłowo zsocjalizowane dostaje się pod wpływy innej obyczajowości i kultury niż ta, w jakiej było wychowywane (emigracja ze wsi do miasta, z jednego kraju do drugiego). Proces demoralizacji wiąże się zwykle z przewartościowaniem wartości tradycyjnych na rzecz nowych, do których jednostka nie potrafi się w pełni dostosować.

• Socjalizacja podkulturowa. Socjalizacja dziecka przebiega prawidłowo z punktu widzenia poprawności funkcjonowania mechanizmów psychologicznych. Popada ono w konflikt z normami ogólnospołecznymi z powodu identyfikacji z własną podstawową grupą respektującą normy podkulturowe, chuligańskie, złodziejskie, czy w ogóle przestępcze

Nieprzystosowanie społeczne wg. MENu – dzieci i młodzież u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują powtarzające się zaburzenia w zachowaniu.

Stadia nieprzystosowania społecznego wg. Czapówa:

1. poczucie odtrącenia

2. wrogie reakcje wobec osób socjalizująco znaczących i autorytetów

3. działalność antyspołeczna zaczyna stanowić źródło przyjemności i satysfakcji

Przyczyną nieprzystosowania społecznego wg. Czapówa jest niezaspokojenie potrzeby zależności emocjonalnej.

3. fazy niezaspokojenia potrzeby niezaspokojenia potrzeby zależności emocjonalnej

1. Młodszy wiek szkolny. Cechą charaktery

styczną jest poczucie odtrącenia. Dziecko dośw

odtrącenia przez rodziców, w szkole przez nau

czycieli i rówieśników z klasy. Będzie agresy

wne, nie będzie wypełniało obowiązków w

szkole, będzie wagarowało. Występuje brak

koncentracji uwagi, brak realizacji długodystan

sowych celów.

1. Irracjonalny opór wobec osób socjalizująco – znaczących.

Utrudniony kontakt. Nie chce nawiązywać kontaktów. Jest potrzeba

zaspokojenia emocjonalnego. Szuka osób podobnych do siebie.

Pierwsze wykroczenie prawne, wybryki seksualne, niszczenie mienia, itp.

1. Antagonizm – przeciwstawianie się.

Typologia nieprzystosowania społecznego wg. Czapówa:

1. zwichnięta socjalizacja

• nieodpowiednia opieka rodzicielska lub jej brak

• odtrącenie emocjonalne

• zaniedbanie społeczne i pedagogiczne

1. demoralizacja

• proces demoralizacji wiąże się zwykle z przewartościowaniem wartości tradycyjnych, na rzecz nowych, do których jednostka nie może się w pełni dostosować

1. socjologia podkulturowa

Typologia nieprzystosowania społecznego wg. Sulivana i Granta:

1. społeczni

• dostrzegają innych ludzi jako materiał eksploatacyjny

• w sytuacji niepewności reagują złością i agresją

1. konformiści

• na frustrację własnych potrzeb reagują serwilizmem

• manipulują swym konformizmem, aby uzyskać doraźne korzyści

1. neurotycy

• znają wartości i normy akceptowanie społecznie, ale odczuwają lęk, że im nie sprostają. Lęk powoduje niemoc i pojawiają się zachowania nieakceptowane społecznie

Agresja – powoduje aktywność, która pomaga przeciwstawić się trudnościom.

Główne założenia teorii dojrzałości interpersonalnej:

• każde nowe doświadczenie wpływa na obecne już istniejące

• jednostka zatrzymująca się na jakimś etapie skazana jest na trudności adaptacyjne

• źródłem zaburzeń w przystosowaniu jest małe różnicowanie i zła integracja bodźców

• wyróżnia się 7 stadiów rozwojowych w zależności od poziomu dojrzałości jednostki do kontaktów interpersonalnych

• w toku różnicowania integrowania doświadczenia jednostka uzyskuje obraz świata, samej siebie oraz innych ludzi, a także ich stosunków

Charakterystyka poziomów integracji:

Poziom I:

• poznanie własnego ciała i pola własnej percepcji

• dokonywanie rozróżnień między własnym ciałem a otoczeniem fizycznym

• jednostka, która zatrzyma się na pierwszym poziomie rozwoju nie jest w stanie dokonywać wspomnianych wyróżnień, oraz integrować nowych doświadczeń

• nieumiejętność zaspokajania własnych potrzeb

Poziom II:

• traktuje reguły społeczne jako rodzaj wrogości społeczeństwa w stosunku do niej

• jednostka jest świadoma różnic zachodzących między nią i jej otoczeniem

• zauważa, że osoby w odróżnieniu od przedmiotów są w stanie zaspokoić jej potrzeby

próbuje prymitywnymi sposobami wywierać ujmuje ludzi w kategorii przedmiotów zaspokajają

wpływ i nacisk na ludzi cych jej potrzeby

Poziom III:

• dostrzeganie zależności między sobą a innymi osobami

• postrzega rzeczy, osoby i ich wzajemne zależności

• jednostka pragnie …

FAZY RESOCJALIZACJI

4 fazy resocjalizacji:

1. alternatywa wyboru pomiędzy jednym, a drugim

2. utwierdzenie słuszności odpowiedniego wyboru

3. uruchomienie czynników kontroli centralnej

4. rozluźnienie więzi emocjonalnych

APORIE I JĘZYK WSPÓŁCZESNEJ RESOCJALIZACJI

We współczesnym języku resocjalizacji spory dotyczą:

• nie tyle aksjologii, czy celów resocjalizacji

• ile ontologii i epistemologii

• tego co w resocjalizacji określa się jako realne (ontologia)

• oraz wokół strategii epistemologicznych wyznaczających pole aplikacji owej wychowawczej realności

Co decyduje o tożsamości fenomenu resocjalizacji? Czy:

• filozofia, psychologia, socjologia

• nauki gnomotetyczne

• kategoria różnicy i podobieństwa, których miarą jest kultura, norma, wartość

• wewnętrzne i zewnętrzne relacje osobowościowe wraz z ich niewspółwymiernymi właściwościami oraz jakościami bytu ludzkiego

Odpowiedzi na te pytania wpływają dziś na:

• umiejętność poruszania się w teoriach resocjalizacyjnych

• wprowadzenie zmian proceduralnych do systemu

• sposoby budowania instytucji resocjalizujących

• interpretowanie kluczowych z języka pedagogiki m.in. takich jak: „autonomia”, „adaptacja”, czy „kontrola wychowawcza”

W przeszłości oscylowano wokół opcji:

• różnic w zachowaniu międzyludzkim, które odnoszono do systemu norm, czy wartości

• uwypuklenia kryterium „konfliktu”, który może powstać m.in. na styku interesu społecznego z jednostkowym

• wprowadzenia negocjacji społecznej do rozwiązywania problemów

W ten sposób orzekano:

• jaki rodzaj zachowania może być dopuszczalny społecznie

• kiedy należy szanować autonomię jednostki ludzkiej, jej prawa i suwerenność

• w konsekwencji poprzez wzięcie pod uwagę tych elementów określano tylko warunki …

We współczesnej resocjalizacji dawne ujęcia:

• hierarchia celów

• ideałów wychowania

• opanowywanie różnorodności zachowania

Zostały wyparte przez nowe elastyczne systemy wychowawcze, które w sposób odmienny radzą sobie z indywidualnością jednostki i różnorodnością zachowań cywilizacyjnych.

Tych konfliktów nie eliminuje się, raczej używa się je za źródła:

• nowej formy o systemie

• tworzy się procedury, które ułatwiają ujawnienie różnic i konfliktów

• za dopuszcza/lne uważa się normy cywilizacyjne, które nawet mogą być w opozycji względem siebie, co w konsekwencji prowadzi do manipulowania ich zmiennym stopniem efektywności

• w tych systemowych ujęciach w rezultacie traktuje się pole egzystencji jako warunki brzegowe, tego co jest interwencją opiekuńczą, wychowawczą i terapeutyczną