Rozwój w okresie dorastania wykład 8 9

Zadania w okresie dorastania

1/ dojrzewanie intelektualne, emocjonalne i społeczne

2/ budowanie własnej filozofii życia

3/ poszukiwanie osobistej i społecznej autonomii

4/ poszukiwanie tożsamości płciowej

5/ poszukiwanie tożsamości grupowej i osobistej

6/ akceptacja zmieniającego/ zmieniającej się siebie

Kategorie zadań rozwojowych okresu adolescencji

I. Odkrycie i zaakceptowanie własnej płciowości, zaakceptowanie własnego wyglądu i fizjologii związanej z przynależności do określonej płci;

II. Uzyskanie emocjonalnej niezależności od rodziców/opiekunów, by przygotować się do budowania intymnego, partnerskiego związku, a w przyszłości – do założenia rodziny;

III. Przygotowywanie się do podjęcia pracy (a tym samym do niezależności ekonomicznej), satysfakcja z samospełniania się poprzez profesję)

IV. Przygotowanie się do szeroko ujmowanego życia publicznego, posługiwanie się dojrzałym systemem wartości i norm etycznych.

Społeczne środowiska rozwoju w okresie adolescencji:

System rodzinny

- status socjoekonomiczny

- wykształcenie rodziców

- struktura rodziny (role pełnione, normy)

- podzielanie specyficznego systemu wartości, filozofii i stylu życia

- styl socjalizacji preferowany w rodzinie

- komunikacja między rodzicami i dziećmi między rodzicami

Grupa rówieśnicza

Kultura popularna

Ad. determinanty rozwoju nastolatka

Kategoria 1. Środowisko rodzinne

Wyniki badań:

Quintana, 2007:

a/ wprawdzie nieprawidłowe relacje rodzinne stanowią czynnik ryzyka w rozwoju dziecka, ale

b/ relacje rodziców i dzieci nie determinują jednoznacznie przebiegu procesu rozwoju tożsamości dzieci w okresie dorastania (istotniejszy jest wpływ zasobów, z którymi dziecko wchodzi w okres dorastania).

Hart, Atkins, & Ford, 1999: badania nad uwarunkowaniami tożsamości moralnej

  1. Podejmowanie wspólnych zadań przez dorosłych i dorastające dzieci na rzecz szerszej społeczności przynosi efekt w postaci wzmożonej wrażliwości na potrzeby innych wtedy i tylko wtedy gdy w rodzinie dzieci już wcześniej obserwowały działania rodziców na rzecz innych.

Quintana, 2007

Ad. tożsamość dzieci ze środowisk zróżnicowanych etnicznie

a/ dotychczasowy przebieg socjalizacji + poczucie tożsamości kulturowej ukształtowane w dzieciństwie o znaczeniu decydującym w kształtowaniu się tożsamości etnicznej w okresie dorastania (mniejsze znaczenie aktualnych relacji dziecka z otoczeniem zróżnicowanym etnicznie).

Meeus, de Wied (2007): Analiza 37 różnych badań na temat związku tożsamości społecznej w okresie dorastania z jakością relacji między rodzicami a dorastającymi dziećmi.

Wykazano:

a/ istnieje związek jakości procesu przywiązania (szczególnie w fazie separacji-indywiduacji) z ogólnym poziomem tożsamości nastolatka

b/nie stwierdzono, że aktualna jakość relacji dorastających dzieci z rodzicami w istotny sposób wpływa na przebieg kształtowania się tożsamości w okresie dorastania

Dyrektywa metodologiczna

monitorowanie w badaniach podłużnych tego, jak zmieniające się zachowania dorastającego dziecka zmieniają relacje z rodzicami i jak te zmienione relacje wpływają zwrotnie na modyfikacje zachowań dziecka.

Ad. Determinanty związane z grupą rówieśniczą

Poulin & Pederson (2007):

a/dorastające dziewczynki częściej deklarują przyjaźń z chłopcami niż chłopcy z dziewczynkami;

b/ dziewczynki coraz częściej zawierają znajomości z chłopcami niż z innymi dziewczynkami;

c/Wzrost liczby chłopców, z którymi zaznajamiają się dziewczynki jest szybszy niż wzrost liczby dziewcząt, z którymi zaznajamiają się chłopcy.

d/ zaznajamianie się z osobami płci przeciwnej w okresie dorastania na ogół nie przybiera charakteru bliskich znajomości;

e/ znajomi dziewczynek są starsi i ze środowiska pozaszkolnego

f/chłopcy i dziewczynki stwierdzają, ze więcej pomocy i wsparcia otrzymują od dziewczynek niż chłopców.

Bos, Sandfort, & de Bruyn (2008):

Nastolatki przyjaźniące się głównie z osobami tej samej płci i traktujące je jako bardziej atrakcyjne niż osoby płci przeciwnej, ujawniają istotnie więcej zaburzeń w relacjach społecznych z rodzicami, nauczycielami i rówieśnikami i mają więcej problemów z nauką. Mają niższą samoocenę i wyższe wskaźniki depresji.

Ad. współczesna kultura popularna

(via telewizję, internet, pisma młodzieżowe) popularyzuje pewne wartości: przyjemność, natychmiastowość, ale też altruizm, prospołeczność. Wywiera wpływ na uznawane przez młodzież wartości. Konflikty występujące pomiędzy środowiskami wpływają na przebieg procesu kształtowania się tożsamości w okresie adolescencji. Przypadek Oli (Schier, Zalewska, Krewni i znajomi Edypa)

Zmiany w okresie dorastania

w sferze biologicznej psychicznej i społecznej

Ad. Sfera biologiczna (Soma)

Symptomy dojrzewania dość gwałtowne,

Ciało, nad którym młody człowiek „traci kontrolę”

Duże zmiany w obrębie ciała i nowe funkcje ciała

Efekt zintensyfikowania się gospodarki hormonalnej:

Zewnętrzne przeobrażenia ciała (pierwszorzędowe cechy płciowe + drugorzędowe cechy płciowe)

U dziewcząt zapowiedzi pokwitania (10.-11. r.ż.) wcześniej o blisko 2 lata niż u chłopców.

Ellis (2004): badania podłużne z udziałem dziewcząt:

istnieje silny związek między jakością relacji w rodzinie w okresie dzieciństwa a tempem dojrzewania płciowego. Im te relacje były gorsze, dziewczynki dojrzewały szybciej.

Ellis i Garber (2000): związek między zaburzonym funkcjonowaniem matek a czasem dojrzewania seksualnego córek. Córki matek depresyjnych, doświadczających wysokiego stresu z powodu nieporozumień w kontaktach małżeńskich, dojrzewały znacznie wcześniej.

Zmiany dotyczące Psyche

Dorastający zaczynają inaczej spostrzegać siebie i ludzi wokół. Znane im sytuacje analizują na nowo, planują na nowo, co budzi zdziwienie otoczenia. Hipotetyczno-dedukcyjne myślenie (operacje formalne) ułatwia samodzielne planowanie własnej ścieżki edukacyjnej i zawodowej.

Młodzież zauważa, że realia nie przystają do jej wyobrażeń:

Obserwujemy labilność emocjonalną, dysproporcję między rzeczywistym znaczeniem sytuacji a uczuciami, jakie wywołują one w nastolatku.

Szczególnie silny gniew i niezadowolenie wobec osób znaczących (bunt).

Niestałość motywacji.

Zmiany dotyczące POLIS

W kontaktach z rówieśnikami młodzież ma szansę uruchomić wyniesione z domu umiejętności społeczne

Interakcje inicjowane AWŁ, APt

AWs (-AWł, -APt) Di

Rodzice i nauczyciele

Mimo, że z rówieśnikami młodzież spędza ponad połowę swego aktywnego czasu, a tylko 5% takiego czasu z którymś z rodziców, rola rodziców nadal bardzo istotna.

Levitt(1993): Badanie osób w wieku 7, 10 i 14lat (z różnych narodowości).

We wszystkich grupach wiekowych najważniejsi rodzice.

U nastolatków, w przeciwieństwie do młodszych grup) rówieśnicy staja się ważniejsi i bliżsi niż dalsza rodzina (dziadkowie, kuzynostwo).

Wyrażanie niezgody i sprzeciwu wobec panującego w domu i w szkole porządku przyczynia się do uruchomienia procesu indywiduacji i separacji.

Zyskanie nowych obszarów autonomii daje poczucie mocy, wpływa na pozytywny obraz siebie i jest ważnym wymiarem samooceny.

Proces separowania się od opiekunów jest możliwy tylko wówczas, gdy młodzi doświadczają akceptacji i wsparcia ze strony rodziców i nauczycieli.

Kiedy dorośli budują swoją tożsamość na realizacji głównie ról rodzicielskich, może pojawić się problem z owym przyzwoleniem na oddalanie się nastolatka.

Analiza rozwoju emocjonalnego w ontogenezie z uwzględnieniem

zmian w okresie dorastania

Co wiemy o emocjach i rozwoju emocjonalnym?

To, co się dzieje obiektywnie w otaczającym świecie, ma dla człowieka znaczenie subiektywne.

Czynności psychiczne, za pośrednictwem których jednostka odzwierciedla swój stosunek do rzeczywistości, dokonuje jej oceny z punktu widzenia swoich potrzeb, określa się jako procesy emocjonalne.

Trzy komponenty emocji:

intensywność (słabsza lub silniejsza aktywacja organizmu w odpowiedzi na bodźce o mniejszym lub większym znaczeniu dla jednostki)

znak (znak zależy od kierunku reakcji, do jakiej pobudza dany bodziec)

treść (zróżnicowane jakościowo w zależności od tego, czym są wywołane i do jakiego rodzaju reakcji skłaniają (tkliwość, wdzięczność, litość, strach, lęk...)

Czynniki wywołujące emocje

Pierwotne bodźce emocjonalne wywołujące reakcje

o charakterze bezwarunkowym.

1/ Bodźce związane ze stanem zaspokojenia potrzeb fizjologicznych organizmu (głód, sytość, zmęczenie, senność, niedobór tlenu, procesy chorobowe);

2/ Doznania zmysłowe pochodzenia zewnętrznego (np. wzrokowe, słuchowe, dotykowe). Zawsze mają one pewne zabarwienie emocjonalne, chociaż zmiany pobudzenia są czasem niewielkie, a powstałe emocje niemal niezauważalne;

3/ Wrażenia kinestetyczne odbierane w wyniku własnych czynności (na ogół dodatnie, bezczynność jest źródłem emocji ujemnych).

Początkowo dotyczy to aktywności ruchowej, a w miarę rozwoju wyższych form działania, także aktywności intelektualnej.

Wtórne bodźce emocjonalne

4/ Bodźce początkowo neutralne, a potem wyuczone:

rola warunkowania i generalizacji

5/ Szczególna rola słów jako wtórnych bodźców emocjonalnych

Słowa pełnią także rolę pośredniczącą w przejmowaniu wartości emocjonalnej przez inne bodźce.

6/ Poznawcze źródła emocji.

Emocje są wtedy odpowiedzią na relacje, w jakich pozostają dane bodźce wobec określonych nastawień czy oczekiwań(jak jest i jak powinno być).

Wraz z wiekiem, w miarę bogacenia się systemu poznawczego, powiększa się zakres spraw czy zjawisk, w stosunku do których dziecko wytwarza określone nastawienia. Rośnie liczba i znaczenie poznawczych źródeł emocji. (w wieku dorastania szczególnie ważne dwa dynamizmy: realizacji wartości i ustalania zgodności poznawczej)

6a/ Standardy dotyczące własnej osoby

Konfrontowanie związanych z nimi oczekiwań z rzeczywistością bywa źródłem szczególnie silnych emocji. O ile np. w wieku przedszkolnym istotne były stan posiadania czy określone zachowania własne w porównaniu z zachowaniami innych (duma, zazdrość), to w wieku dorastania i młodzieńczości szczególnie silne emocje związane z własnym wyglądem.

Kierunek rozwoju emocji w ontogenezie:

INTERIORYZACJA źródeł emocji

Początkowo większa rola emocji wywoływanych przyczynami zewnętrznymi, potem od wieku przedszkolnego wzrasta rola wyobrażeń.

W wieku szkolnym i w okresie dorastania rośnie znaczenie emocji pozytywnych w związku z oczekiwanymi skutkami własnych działań.

W wieku dorastania szczególna rola oczekiwań jako źródeł emocji negatywnych, zwłaszcza lękowych (lęk przed ośmieszeniem się, przed utratą rodziców, przed śmiercią, wojną, chorobą, samotnością).

Takie emocje są szczególnie częste i nasilone w wieku dorastania.

Obok konkretnych wyobrażeń w wieku dorastania źródłem emocji mogą stawać się pewne abstrakcyjne pojęcia i idee. Dziecko zaczyna ustosunkowywać się emocjonalnie do różnych poglądów, stanowisk, koncepcji światopoglądowych, społecznych, politycznych. Staje się zdolne do uczuć patriotycznych, głębokich doznań religijnych czy złożonych przeżyć natury poznawczej.

Zmiany rozwojowe w zakresie czynników wywołujących emocje:

- stopniowe wzrastanie znaczenia wtórnych bodźców emocjonalnych, w tym bodźców słownych i poznawczych źródeł emocji;

-uwewnętrznianie się przyczyn emocji.

Różnicowanie się i wzrost trwałości reakcji emocjonalnych

I. Równolegle z poszerzaniem się zakresu bodźców emocjonalnych postępuje różnicowanie się reakcji na nie. Pierwsze reakcje emocjonalne dziecka mają charakter niespecyficznego ogólnego podniecenia. Nie odzwierciedlają nawet kierunku od/do, w jakim określony bodziec pobudza organizm.

Dopiero pod koniec pierwszego miesiąca życia z ogólnego stanu podniecenia wyodrębnia się reakcja negatywna: niezadowolenie, a nieco później reakcja dodatnia: zadowolenie. Z tych dwu zróżnicowanych (wg znaku) emocji wyłaniają się stopniowo emocje bardziej specyficzne. W wyniku różnicowania się reakcji ujemnych między 3. a 6. miesiącem życia powstają kolejno:

a w drugim roku życia:

Każda z tych emocji różnicuje się w zależności od tego, co ją wywołuje (np. dla strachu : strach przed niebezpieczeństwem fizycznym czy strach w sytuacji zagrożenia wyimaginowanego).

Analogicznie różnicowanie treściowe emocji dodatnich:

Funkcjonowanie emocjonalne początkowo w rozwoju charakteryzuje się globalnością (jak w rozwoju poznawczym).

Emocja wywołana przez jakiś pojedynczy aspekt złożonego bodźca rozprzestrzenia się na cały obiekt.

Stopniowe odchodzenie od tej globalności + różnicowanie siły emocji (pod koniec wieku przedszkolnego).

II kierunek zmian: wzrastanie TRWAŁOŚCI emocjonalnych reakcji.

Krótkotrwałość emocji małego dziecka związana z zewnętrznym charakterem przyczyn.

Potem w wywoływaniu emocji zwiększa się rola wyobrażeń, nastawień czy standardów,

Reakcje emocjonalne podtrzymywane czynnościami poznawczymi, mogą być znacznie bardziej trwałe.

Formy przejawiania się emocji:

Proces emocjonalny przebiega zwykle na tych trzech poziomach, ale często jego intensywność nie jest jednakowa na każdym z nich.

W procesie rozwoju uczymy się ograniczania ekspresji emocji i tego, z jaką siłą i jakie emocje wypada wyrażać w jakich sytuacjach.

dziecko nie jest zdolne do sprawowania kontroli emocji

i nie odczuwa takiej potrzeby.

W procesie rozwoju wzrasta zdolność do świadomego odzwierciedlania własnych emocji (nazywanie....informowanie o przyczynach...)

Pod koniec wieku dorastania ludzie stają się potencjalnie zdolni do pełnego uświadomienia emocji. Nie wszyscy jednak tę zdolność wykorzystują i rozwijają.

Wzrost samokontroli emocji ujawnia się jako:

Emocje w okresie dorosłości (por. Psychologia Rozwojowa, 2007, t.12, nr 2)

Ad. nazywanie emocji

Wykres 1. Sposoby wyrażania emocji w sytuacjach komunikacyjnych (odsetki reakcji dla każdej grupy wieku, dla grupy w wieku 14 lat podobnie jak u 9latków).

Wykres 2. Średnia liczba nazw emocji w zależności od wieku.

Tab. 1 Schemat badań nad ekspresją emocji w sytuacjach komunikacyjnych

Etapy badania

I. Ekspresja emocji w zasugerowanych sytuacjach komunikacyjnych

Dziecku prezentowano 6 sytuacji komunikacyjnych, z których każda związana była z określonym rodzajem emocji, a mianowicie: radością, smutkiem, zadowoleniem, złością, wstydem, zdziwieniem.

Przykład sytuacji potencjalnie związanej ze smutkiem.

Wyobraź sobie, że twoja najlepsza koleżanka/kolega, z którą zawsze bawisz się, musi wyjechać i to na zawsze, ponieważ jej rodzina przeprowadza się do innego miasta:- co zrobiłabyś/zrobiłbyś gdybyś usłyszała/ usłyszał taką wiadomość?- co powiedziałabyś/ powiedziałbyś na

II. Rozumienie terminów oznaczających emocje

Zadaniem dziecka było zbudowanie komunikatu z podanym słowem, określającym emocję. Słowa występowały w różnych formach gramatycznych: jako rzeczownik, czasownik lub przymiotnik.

Zastosowano np. słowa: radość, smucić się, zadowolony, złość, zawstydzony, dziwić się

Zadanie o. b.: Powiedz coś ze słowem: radość

Tab 1 Zmiany rozwojowe umiejętności językowego opisywania przeżyć

Okres rozwojowy

Językowa ekspresja emocji (dane z literatury)

Drugi rok życia

Dziecko potrafi powiedzieć, czego boi się, co je cieszy (Przetacznikowa, 1967);

pojawiają się pierwsze nazwy emocji (Bretherton, Beeghly, 1982).

Trzeci i czwarty rok

W słowniku 2 i 4-letnich dzieci 6,6% nazw czynności i stanów stanowią nazwy stanów i przeżyć (Szuman, 1968);

Piąty - szósty rok

Późne dzieciństwo

Wzrasta liczba określeń emocji pozytywnych;

Wczesne dorastanie

Późne dorastanie

1.Radość

cieszyć się, fajnie, szczęśliwy, miły, radośnie, wesoło

Zmiany z wiekiem: r = 0,383; p = 0,0000

2. Miłość

kochać, lubić, ulubiony, zaprzyjaźnić się, czule

Nieistotne

3. Zdziwienie

zdziwić się, dziwny, zdziwiony, dziwić się, ogłupieć, zaskoczyć, zdziwienie

r = 0,286 p = 0,006

4.Smutek

przykro, smucić się, smutny, stęsknić się, tęsknić, zasmucić się, nudzić się, żal, żałować, zmartwić się

r = 0,4925 p = 0,0000

5. Gniew

zdenerwować się, zły, zezłościć się, zdenerwowany, nie panować nad sobą, wkurzyć się, obrazić się, gniewać się, obrażony, złościć się, być w złym humorze, coś mnie ugryzło, rozgniewany, uprzykrzać się, wściekać się, złośliwie, żle

r = 0,3954 p = 0,0000

6.Strach

bać się, przestraszyć się, martwić się, przerazić się, wpaść w panikę

r = 0,2193; p = 0,038

7. Wstyd

wstydzić się, czuć się głupio, obwiniać się, poczucie winy

r = 0,2238; p = 0,034

8. Inne

nadzieja, oszaleć, zgłupieć

Im lepsze rozumienie słowa oznaczającego jakąś emocję, tym więcej słów związanych z tą emocją używają dzieci spontanicznie w sytuacjach komunikacyjnych.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Szanse rozwoju w okresie dorastania, Studia
Rozwój w okresie dorastania, Psychologia rozwoju, Ćwiczenia
Przyczyny zaburzeń rozwoju w okresie dorastania, ### Fizjoterapia ###, Psychologia, Psychologia
Rozwój w okresie dorastania i wczesnej dorosłości zwany
Rozwój w okresie dorosłości wykład 11
Smoleńska Badania nad rozwojem w okresie dorastania str 15 45
rozwój społeczny i osobowości w okresie dorastania, Studia WSM, 4 Semestr
Rozdział Rozwój społeczny i rozwój osobowości w okresie dorastania
Rozwój fizyczny i poznawczy w okresie dorastania
Rozdział Rozwój fizyczny i poznawczy w okresie dorastania
ROZWÓJ FIZYCZNY I POZNAWCZY W OKRESIE DORASTANIA
6 11 2013 EGIPT W OKRESIE STA wyklad id 43515 (2)
Rozwój w okresie prenatalnym, Stomatologia, Ortodoncja
wyklady, Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży - wykład 7, PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA DZIECI I MŁODZIE
Prawidłowości rozwojowe wieku dorastania, szkoła, Rady Pedagogiczne, wychowanie, profilaktyka

więcej podobnych podstron