PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

I ZDROWIE, CHOROBA, NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ. WYJAŚNIENIE TERMINÓW: OBJAW (SYMPTOM), SYNDROM, ZESPÓŁ, SKOJARZENIE WAD, ZDROWIE ITP. MODEL BIOMEDYCZNY A MODEL BIOPSYCHOSPOŁECZNY ZDROWIA. WYMIARY ZDROWIA. ZDROWIE I CHOROBA JAKO KONTINUUM.

Często choroby przewlekłe traktowane są jako niepełnosprawność

„inni mają gorzej” –stwierdzenie, którego należy unikać, ponieważ:

• Osoba z dużym problemem często nie jest w stanie zauważyć innych problemów, nieszczęść innych ludzi, lecz skupia się na swoim przeżyciu

• Dla niektórych jest to obraźliwe

Choroba –stan, który aktualnie lub potencjalnie przeszkadza w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka, reakcja dynamiczna ustroju na zadziałanie czynnika chorobotwórczego, wyrażająca się zaburzeniem naturalnego współdziałania narządów i tkanek, co zwykle prowadzi do zmian czynnościowych i organicznych ustroju, stan zmniejszonej zdolności przystosowawczej ustroju, w którym występuje zaburzenie jego czynności.

Symptom – objaw (zespól objawów)

Fakt dający się stwierdzić w wywiadzie, bezpośrednim badaniu stanowiący odchylenie od prawidłowych czynności organizmu

Symptomatologia –nauka o objawach chorobowych, stanowi podstawę diagnostyki (rozpoznanie choroby, zaburzenia)

Skojarzenie wad –wspólwystępownanie określonych anomalii i zaburzeń o nieznanej jeszcze przyczynie

Zdrowie wg WHO pełnia dobrostanu biopsychospołecznego. Człowiek zdrowy to człowiek, który potrafi zaspokajać wszystkie swoje potrzeby adekwatnie do oczekiwań społecznych.

Normalny stan ustroju, którego czynność i struktura są prawidłowe a układy regulujące zapewniają stan wewnętrznej równowagi oraz zdolność przystosowania się do warunków zewnętrznych.

Cechami zdrowa są:

• Dobre samopoczucie

• Możliwość wykonywania pracy i zadbania o siebie (adekwatnie do wieku)

• Aktywny stosunek do życia

Zdrowie psychiczne zdolność do możliwie najbardziej prawidłowego procesu przemian psychicznych jednostki, zdolność do rozwoju i kierunku coraz wyżej hierarchii celów, aż do ideałów osobowości, pojęcie to opiera się na prawidłowości, wszechstronności i dynamice rozwoju. Jednostka rozwija się przez adaptację i kształtowanie nawyków związanych z danym środowiskiem a równocześnie przez niedostosowanie w stosunku do pewnych rodzajów i poziomów środowiska zewnętrznego oraz własnego –wewnętrznego np. znalezienie się w prymitywnych bądź patologicznym środowisku. Jest to proces rozwijania się własnej osobowości. (ta definicja zwraca uwagę na aktywną postawę człowieka wobec siebie i świata)

Szaleniec –osoba, która wciąż popełniając te same błędy i podejmując te same złe rozwiązania oczekuje innych efektów

Choroba przewlekła –dwie grupy definicji:

1. Definicje, które biorą pod uwagę czas trwania choroby. Jest ona określana jako długotrwałe i charakteryzująca się niewielkim nasileniem objawów. Jest to przeciwieństwo tzw. chorób ostrych

2. Definicje akcentujące znaczenie nieodwracalności zmian patologicznych i w konsekwencji utratę pełnej sprawności pacjenta

Jest to choroba trwająca ponad 3 miesiące, oznacza najczęściej chorobę lub niepełnosprawność trwającą w sposób ciągły, albo dajaca nawroty

Może być: wrodzona, nabyta w różnych okresach żcia osobniczego

Może mieć początek: ostry, przewlekły

Może mieć przebieg w postaci: stałego pogarszania się funkcjonowaniu pacjenta, naprzemiennych okresów remisji i zaostrzeń

II PRACA Z OSOBĄ CHORĄ PRZEWLEKLE, NIEPEŁNOSPRAWNĄ

Choroba nowotworowa –specyfika

Niezależnie od czasu powstania, od przebiegu choroba nowotworowa zawsze jest bardzo trudnym doświadczeniem dla pacjenta i rodziny oraz wyzwaniem dla profesjonalistów opiekujących się pacjentem.

Dzieje się tak przez czynniki psychospołeczne czyli te cechy choroby przewlekłej, które powodują, ze jest ona tak trudna do zaakceptowania:

• Długotrwałość choroby i jej leczenie

• Dynamiczny przebieg –możliwość pojawienia się nagłego pogorszenia groźnego dla życia często połączona z nieprzewidywalnością stanu pacjenta

• Konieczność licznych lub/i długotrwałych hospitacji

• Stała zależność od instytucji sprawujących opiekę, często połączona z trudną dostępnością specjalistycznej opieki w miejscu zamieszkania

• Cierpienia fizyczne związane z chorobą i koniecznym sposobem leczenia

• Inwazyjność leczenie (operacja, zabiegi) połączone z niewystarczającą ochroną przed bólem (leki nie zawsze działają od razu, skutki uboczne)

• Skutki choroby i leczenia i pogorszenie jakości życia ograniczenia fizyczne, utrata pełnej sprawności, utrudnienia w pełnieniu ról społecznych.

Emocje pacjenta i rodziny:

• Strach lęk niepokój

• Nadzieja, wiara z cud, pragnienie cudu

• Zagrożenie utraty swobody i autonomii, poczucie sparaliżowania przez chorobę, zagrożenie uzależnienia od rodziny, osób pomagających

• Syndrom Damoklesa –bardzo cienki miecz wisi nas chorymi osobami, w każdej chwili mogą wrócić objawy

• Często wzrost niepokoju następuje właśnie wtedy gdy jest dobrze

Jak uczynić obciążenia bardziej znośnymi:

• Tłumienie uczuć –unikanie tematu, choć osoba doskonale wie w jakiej jest sytuacji

• Orientacja racjonalna, negowanie uczuciowości (deprecjonowanie jej jako uczuciowej tkliwości

• Unikanie konfliktów i konfrontacji –nie mówienie o chorobie i jej następstwach bezpośrednio

• Troska o innych altruizm –zasłonięcie emocji które są w chorej

Nie są to stawy rozwojowe, ale pozwalają osobie chorej przetrzymać trudny czas

Zachowania obronne rodzin pacjentów:

• Wzmocnienie spoistości –członkowie rodziny zbliżają się do siebie i próbują wzajemnie się wspierać

• Ograniczenie możliwości rozwoju: członkowie rodziny próbują unikać zmian (unikają swoich dążeń, odkładają własne plany i marzenia które nie mają bezpośredniego związku z chorobą

• Ograniczenie komunikacji –w trakcie kryzysu chorobowego konflikty i obciążenia emocjonalne ulegają stłumieniu, jednak narastają, a chory może mieć poczucie winy.

III SPOSOBY POSTRZEGANIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI I CHOROBY PRZEWLEKŁEJ PRZEZ OSOBĘ CHORĄ.

KRZYWDA

Główne zachowania:

• Szukanie przyczyn i winnych tego stanu

• Użalanie się nad sobą

• Pielęgnowanie pretensji do świata, losu, Boga, przeznaczenia

• Manifestowanie urazy, często irracjonalne (np. do rodziców dzieci zdrowych –czyli do osób które w żadnym stopniu nie brały udziału i nie przyczyniły się do sytuacji chorego

Dominujące emocje:

żal, złość, irytacja, bezsilność i bezradność, poczucie krzywdy i niesprawiedliwości (irracjonalne) bunt i agresja, poczucie niespełnienia w życiu i straty –ciężko oddzielić te sfery, na które wpłynęła niepełnosprawność od tych, w których można normalnie działać.

Współpraca w personelem:

• Postawa roszczeniowa

• Nadmierna drażliwość, konfliktowość

• Gotowość do reagowania złością i urazą

• Niskie zaangażowanie w proces leczenia (oczekiwanie na wyleczenie przez personel bez ich udział i wysiłku)

ZAGROŻENIE

Główne zachowania:

• Koncertowanie się nawyszukiwaniu wszystkiego co może być niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia

• Narzucanie sobie przesadnych ograniczeń (ponad to co zalecają lekarze) skrupulatne ich przestrzeganie

• Nadopiekuńcze postawy w stosunku do dziecka chorego (uprzedzanie żądań, zaspokajanie jego najdrobniejszych potrzeb w sposób przesadny, w przekonaniu, ze ich niezaspokojenie może mieć negatywne konsekwencje w procesie leczenia)

Dominujące emocje:

Napięcie, niepokój, lęk strach, stałe poczucie zagrożenia, trudność w odprężeniu się i odpoczynku, stałe poczucie zmęczenia, niezadowolenia i rozdrażnienia, specyficzne atmosfera „grozy”, stałego niepokoju i nadmiernej troski

Wspólpraca z personelem:

• Osoby te pod wpływem niepokoju podejmują wiele działań, co powoduje chaos, zamęt i brak stabilizacji wokół nich

• W przypadku gdy dominuje lęk rodzi to apatię i bezradność, utrudnia podejmowanie nowych działań i decyzji

• Skrupulatność w kontroli działań personelu, domaganie się bardzo szczegółowych informacji nie do końca chodzi o wyrzucanie niekompetencji personelowi, ta postawa wynika z lęku i potrzeby kontrolowania sytuacji.

WYZWANIE

Główne zachowania:

• Mobilizacja do racjonalnej walki z chorobą

• Koncentracja na tym w jaki inny sposób można zaspokoić potrzeby i cele życiowe, których realizację ogranicza choroba

• Podejmowanie konstruktywnych działań w zakresie radzenia sobie z ograniczeniami choroby, możliwie jak najdłuższego zachowania relatywnie dobrego samopoczucia i sprawności

Dominujące emocje:

Emocje negatywne (lęk, niepokój, żal) występują w stopniu adekwatnym do realnego zagrożenia, poczucie odpowiedzialności za siebie, poczucie sprawstwa (wpływu na swoją sytuację)

Współpraca z personelem:

• Pozytywne nastawienie do współpracy z personele

• Postawa „eksperta” w zakresie swojej choroby i wymaganie od personelu wysokiego poziomu wiedzy i mobilizacji (jednak przy zachowaniu realizmu)

• Podejmowanie inicjatyw wykraczających poza osobistą sytuację np. zakładanie lub angażowanie się w działalność stowarzyszeń pacjentów.

IV STADIA ADAPTACJI DO CHOROBY I NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI.

I stadium szoku psychicznego

• Pierwszw 2-7 dni

• Trudności z przyjęciem do wiadomości zaistniałego faktu –postawionej diagnozy

• Przekonanie, ze to pomyłka, błędna diagnoza

• Zaprzeczanie i wyparcie mają znaczenie obronne, człowiek nie dopuszczając do świadomości pełni zagrożenia, zmniejsza napięcie emocjonalne

II stadium oczekiwania wyleczenia

• Oczekiwanie radykalnej zmiany zaistniałej sytuacji

• Choroba czy niepełnosprawność są postrzegane jako przeszkoda na drodze do osiągnięcia poprzednio przyjętych celów i wartości

• Charakterystyczna jest bierność –nie dostrzeganie swojego udziału w procesie pokonywania choroby z jednoczesnym stawianiem bardzo wysokich wymagań personelowi (chory nie wyznacza sobie własnej roli w procesie zdrowienia)

III stadium opłakiwania straty

• Strata w percepcji pacjenta może być to utrata sprawności i możliwości wyboru diety, swobodnego poruszania się itp. w przypadku rodziców małego pacjenta jest to „strata zdrowego dziecka”

• Przyjęcie do wiadomości obiektywnej sytuacji –nieodwracalność choroby i jej skutków

• Silna reakcja emocjonalna –rozpacz po stracie, żal i smutek; nie ma tu spontanicznych wybuchów, ale to nie znaczy, że ktoś się pozbierał, emocję ma w sobie, w rozmowie wszystko odnosi do swojej choroby –często rodzice chorego dziecka nie potrafią utrzymywać dłużej kontaktów z przyjaciółmi, którzy maja zdrowe dzieci, czują zazdrość, dopiero na tym etapie rodzice są zdolni do podjęcia jakiś konstruktywnych działań, bardziej realnie postrzegają swoją sytuację, szukają rozwiązań

IV stadium zachowania obronnego –dwie formy:

1. Zachowanie neurotyczne –stosowanie mechanizmu obronnego zaprzeczania (niedostrzeganie zagrożeń i ograniczeń wynikających z choroby, nierealistyczne zbyt optymistyczne postrzeganie swojej sytuacji (co lekceważy leczenia, przyjmowanie leków)

2. Zachowanie zdrowe –konstruktywna adaptacja, nastawienie na pozytywne działanie i akceptacja ograniczeń, przy jednoczesnej walce o jakość życia w chorobie i zachowanie możliwej sprawności (np. korzystanie z protez, z wózka, nie skupianie się na stracie, ale na tym co choroba nie zabrała)

V stadium końcowego przystosowania

• Choroba czy niepełnosprawność jest postrzegana przez daną osobę jako jedna z wielu jej cech, a nie jako jedyna i najważniejsza

• Choroba czy niepełnoprawność przestaje stanowić „bezwzględnego wroga”, przeszkodę, z którą należy walczyć (przy okazji walcząc z samym sobą i najbliższym otoczeniem) chory zaczyna myśleć w jaki sposób realizować swoje marzenia mimo niepełnosprawności

Może być tak że ktoś zafiksuje się na I stadiach i nie pójdzie dalej, czasami może występować regres w stadiach np. chory po utracie słuchu, za jakiś czas stracił wzrok.

V PROBLEMY PSYCHOLOGICZNE OSÓB CHORYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH: A) STRES – ISTOTA ZJAWISKA, RADZENIE SOBIE ZE STRESEM, PRACA Z OSOBAMI W STRESIE; B) DEPRESJA – DEPRESJA W CHOROBACH SOMATYCZNYCH; DEPRESJA MŁODZIEŃCZA; DEPRESJA W GERIATRII; DEPRESJA A SMUTEK, PRZYGNĘBIENIE, ROZPACZ, PRZERAŻENIE, LĘK; C) ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO (PTSD).

Psychologiczna koncepcja stresu

Stres –niespecyficzna, złożona reakcja fizjologiczna i psychiczna jednostki na wszelkie wymagania środowiska lub zagrożeń jej integralności (obawiamy się krzywdy, upokorzenia). Stres jest dynamiczną reakcję adaptacyjną pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji (stresorem) charakteryzująca się brakiem równowagi (zaburzeniom homeostazy), podejmowanie zachowań zaradczych jest próba przywrócenia równowagi

Stresor –każdy czynnik potencjalnie szkodliwy dla organizmu (fizycznie lub psychicznie) wystawiający na próbę jego zdolności adaptacyjne

Radzenie sobie ze stresem –poznawcze i behawioralne wysiłki skierowane na opanowanie, zredukowanie, lub tolerowanie zewnętrznych lub wewnętrznych żądań. Trzy typy reakcji na stres:

1. DYSTRES –jest reakcją na organizm na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka, pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora (człowiek obawia się, że sobie nie poradzi)

2. EUSTRES –stres pozytywnie mobilizujący do działania

3. NEUSTRES –bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych może być eustresowy i dystresowy

Stres jest zjawiskiem bardzo indywidualnym, dla kogoś dana sytuacja może być wyzwaniem, zagrożeniem, czy tez krzywdą.

Miejsce na wykres

Fazy stresu:

Faza mobilizacji:

• Wzrost intensywności reakcji w tym podwyższenie sprawności procesów intelektualnych

• Przyspieszenie procesów myślowych

• Polepszenie pamięci

• Wzrost wolnych skojarzeń

• Zwiększona wrażliwość na bodźce

• Kontrola napięcia emocjonalnego

• Mobilizacja prowadzi do pełnego wykorzystania potencjalnych możliwości jednostki (pozytywny stres)

Faza rozstrojenia:

• Dezorganizacja zachowania –działanie nieskoordynowane, chaotyczne

• Szybkie, niewyraźne wypowiedzi

• Brak precyzji wypowiedzi, ruchów

• Sztywne, schematyczne działanie

• Pośpieszne podejmowanie decyzji

• Labilność emocjonalna

• Przerwy w działaniu i myśleniu (pustka w głowie)

• Trudności w koncentracji uwagi, przypominaniu, percepcji

Faza destrukcji –odbieranie sygnałów istotnych i nieistotnych dla zadania (chaos, rozproszenie)

• Zaburzenia organizacji działania i możliwości ich kontrolowania przy narastającym napięciu emocjonalnym

• Skrajna schematyczność, bądź absolutny brak poczucia konsekwencji działania

• Działania nieplanowane i chaotyczne

• Brak zdolności realistycznej oceny sytuacji

• Objawy apatii, rezygnacji

• Brak kontroli napięcia emocjonalnego (np. nieadekwatne reakcje na bodziec)

Z badań Thomasa Holmsa i kogaś tam wynika zależnośc statystyczna pomiędzy stresorami a prawdopodobieństwem zapadnięcia na poważna chorobę

150-199 jednostek stresu= 37% szansy choroby w ciagu dwóch lat

100-299 jednostek stresu= 51%

Ponad 300 =79%

Koncepcja stresu H. Selye –stres fizjologiczny -3 etapy:

I reakcja alarmowa –po zadziałaniu stresora odporność organizmu spada gwałtownie, ale to jest krótkotrwałe

II stadium odporności –odporność organizmu wzrasta aż przekracza poziom normalny

III stadium wyczerpania –gdy działanie bodźca nie ustaje, energia wyczerpuje się a odpornośc gwałtownie spada

Koncepcja stresu Albee

O+S

Rs=

K+W+G

(Stres wzrasta gdy licznik wzrasta, a mianownik maleje)

Rs –rozmiar stresu

O –czynnik organiczny, stan organizmu

S –spostrzegane czynniki stresogenne

K –kompetencje

W –poczucie własnej wartości

G –grupa wsparcia

Likwidacja stresu to:

• Podnoszenie własnych kompetencji

• Podnoszenie poczucia własnej wartości

• Korzystanie ze wsparcia grupy

Radzenie sobie ze stresem:

1. Styl aktywny –zwalczanie stresu

• Opanowanie trudności

• Usunięcie stanu napięcia

• Osiągnięcie wcześniejszych celów

Ten styl prowadzi do zastosowania następujących sposobów radzenia sobie ze stresem: poznawcza restrukturyzacja (racjonalizacja przekonań), trening relaksacyjny, wsparcie społeczne.

1. Styl pasywny –obrona przed stresem

• Ucieczka

• Wycofanie się z sytuacji stresowej

• Atak na źródło zagrożenia

• Porzucenie celów, do których jednostka dążyła przed wystąpieniem sytuacji stresowej

Ten styl opiera się na podejściu emocjonalnym i prowadzi do bezradności w sytuacji stresowej co może skutkować pogłębieniem się stresu do fazy rozstrojenia lub destrukcji –po pewnym czasie pojawia się kolejne źródło stresu –poczucie porażki, poczucie braku kompetencji i obniżenie własnej wartości, poczucie ulgi wynikającej z ucieczki jest krótkotrwałe.

DEPRESJA

Dwa podstawowe rodzaje depresji:

1. Egzogenna –zewnątrzpochodna, wywołana czynnikami zewnętrznymi np. niekorzystny układ życiowych wydarzeń, choroba, przyjmowanie niektórych leków

2. Endogenna –wewnątrzpochodna, przyczyną są czynniki wewnętrzne, zaburzenia funkcjonowania mózgu

Isnieją jednak duże trudności diagnostyczne nie zawsze jest możliwe jednoznaczne ustalenie zależności przyczynowo-skutkowych

Rozwojowe ujęcie depresji:

• Depresja analityczna –dawniej choroba sieroca –wynika z rozłączenia/ zerwania więzi z rodzicami; depresja rozłączenia z obiektem znaczącym emocjonalnie. Fazy: protestu; rozpaczy, odcięcia od związków emocjonalnych; współczesne formy osierocenia: alkoholizm, przemoc, choroba psychiczna, euro sieroty, chłod emocjonalny

• Depresja młodzieńcza

• Depresja dorosłych (triada) –odniżony nastrój, napęd psychoruchowy, podwyższony poziom lęku

Ogólne objawy depresji:

• Obniżenie nastroju

• Utrata zainteresowan –obojętność wobec spraw i osób, które do tej pory budziły Zycie i zdecydowane emocje

• Utrata odczuwania przyjemności –niemożność cieszenia się, czerpania przyjemności w sytuacjach, które dotychczas sprawiały radość

• Zwiększona męczliwość i utrata energii

• Pogrążenie w smutki –zajmowanie się tylko smutnymi sprawami

• Poczucie winy, wyrzuty sumienia

• Przekonanie o swojej małej wartości i licznych popełnianych przez siebie błędach

• Spadek zufania i szacunku do siebie

• Poczucie bezradności

• Zmniejszona zdolność koncentracji uwagi i myślenia

• Myśli tendencje i próby samobójcze 15-25% chorych popełnia samobójstwo

• Zaburzenia snu

• Zmiany łaknienia, które maja odbicie na wadze

Pomocne pytania diagnostyczne:

1. Czy w ciągu ostatnich tygodni czułeś się przez większość czasu smutny, przybity i przygnębiony?

2. Czy zmieniła się twoja dotychczasowa aktywność i odczuwanie przyjemności?

3. Czy jesteś bardziej zmęczony niż zazwyczaj?

4. Czy zmienił się twój apetyt?

5. Czy masz problemy ze snem?

6. Czy czujesz się zniechęcony do życia?

2 tygodnie takiego nastroju można zdiagnozować

Depresja a choroba somatyczna

Przewlekła choroba somatyczna stanowi czynnik ryzyka zachorowania na depresję. Obserwuje się częste występowanie depresji lub pojedynczych objawów depresji u osób ciepriecyhc na choroby somatyczne w porównaniu z populacją ogólną.

Depresja nie jest normalna reakcję na chorobę somatyczną, jest dodatkowym schorzeniem przysparzającym dodatkowego cierpienia; dlatego wymaga leczeni; w przypadki chorób somatycznych depresja pogarsza rokowanie leczenia.

Depresja w geriatrii

• Osoba czuje się mniej kompetentna –przez zmniejszoną sprawnośc fizyczną, intelektualną, społeczną

• Sygnałem ostrzegawczym jest zupełne zaniechanie działań będących w kompetencji tej osoby

• Zaburzenie snu –choć ciężko to zdiagnozować bo zapotrzebowanie na sen jest proporcjonalne do aktywności, u ludzi staszych jest mniejsze

• Gorsza koncentracja, pamięć

• Analizowanie swojego życia i przypisywanie mu stron negatywnych, porównywanie się z innymi, poczyucie bycia gorszym

• Więcej wspomnień niż marzeń

Lęk	depresja
Człowiek widzi jeszcze w szerszej perspektywie –mimo poczucia lęku, obwinianie innych Wzmożona emocjonalność –wyrażanie swego nastroju, pretensje, eksponowanie negatywnych uczuć Dziecko podejmuje inicjatywę, ale boi się jej skutków, cieszy się z sukcesu Mimo lęku przeżywa radość, marzy Odbiera swoje nastroje jako cos negatywnego, chce się ich pozbyć	Człowiek jest bardziej skupiony na sobie, obwinianie siebie, bardziej zniekształcony obraz świata Apatia, samotność izolowanie się Brak zainteresowania nauką, nie podejmuje inicjatywy, nie cieszy się z sukcesu Uważa że nie ma prawa marzyć, by cos dobrego mogło go spotkać Ciężko o motywację by zmienić swój stan

Depresja a zespół stresu pourazowego (PTSD)

Objawy charakterystyczne tylko dla depresji:

• Nadmierne łaknienie, przybieranie na wadze lub utrata łaknienia, utrata wagi

• Płaczliwość lub niemożność płaczu

• Chroniczne zmęczenie, spadek energii

• Wzmożona potrzeba snu, lub jego zaburzenia

• Trudności w podejmowaniu decyzji

• Poczcie bezradności, myśli o śmierci, ucieczce, samobójstwie

Objawy wspólne dla depresji i PTSD:

• Trudności ze snem

• Trudności z koncentracją uwagi

• Wzrost drażliwości i poirytowania

• Zmniejszenie aktywności

Objawy charakterystyczna tylko dla PTSD:

• Odżycie bolesnych wspomnień o traumie

• Zdenerwowanie, złość, lęk podczas myślenia o traumie

• Reakcje fizyczne (np. przyspieszone tętno, nudności)

• Unikanie tego co kojarzy się z traumą

• Wycofanie się, unikanie rozmów o traumie.

VI MECHANIZMY OBRONNE OSÓB CHORYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH.

-nieświadome, nawykowe sposoby radzenia sobie z długotrwałymi konfliktami i frustracjami w celu zmniejszenia lęku i poczucia winy, wzmocnienia samoakceptacji.

Najczęstsze mechanizmy obronne to:

• Regresja –cofnięcie się do poprzedniej bezpiecznej fazy w okresie rozwoju, aby uciec od sytuacji wywołującej jego obawy i troskę. Dezorganizacja funkcji występująca w następstwie silnego napięcia emocjonalnego przejawiająca się w powrocie do bardziej prymitywnych sposobów reagowania, charakterystycznych dla wcześniejszych faz rozwoju, Może dotyczyć zarówno sfery uczuciowej, intelektualnej i ruchowej. Przynosi odciążenie n, daje na pewien czas poczucie odskoczni np. rodzice dzieci chorych ubierają je bardziej infantylnie, przyzwalają na zachowania już nieadekwatne do wieku, wówczas ludzie myślą że te dzieci są młodsze i mniej negatywnie odbierają ich zachowania, rodzice robią to nieświadomie negują także rozwój fizyczny i seksualny tych dzieci, mimo, ze są one dorosłe, rodzice nadal postrzegają je w kategoriach 7-latków.

• Racjonalizacja –proces logiczny, mający wyjaśnić zachowanie i postępowanie osoby, uzasadnienie logicznymi argumentami własnych czynów i postaw mających źródło w nieświadomych motywach, usprawiedliwianie swoich działań rozsądnymi przyczynami.

• Projekcja –rzutowanie własnych uczuć i pragnień na świat zewnętrzny, przypisywanie innym ludziom własnych nie zaakceptowanych motywów działań, myśli postaw, negatywnych cech, intencji, zamiarów.

• Represja –wyparcie –nieakceptowane przez daną osobę myśli, uczucia i emocje wywołują poczucie winy, są represjonowane czyli usuwane ze śniadości i spychane po podświadomości, usuwanie ze świadomości impulsów budzących lęk lub poczucie winy i zagrażających osobowości

• Introjekcja (introcepcja) przyswojenie pożądanych zachowań i wartości posiadanych przez podziwianą osobę, przez co stają się one częścią osobowości tej osoby. Przenoszenie do własnej świadomości, przyjmowanie dla własnych celów, norm i zasad wytworzonych przez siebie, lecz uznawanych przez otoczenie np. wiele osób chorych chce studiować medycynę

• Substytucja polegający na zastępowaniu nieosiągalnych celów celami łatwiejszymi; zmiana obiektu, na który skierowany jest popęd. Istnieją dwie główne formy substytucji: sublimacja (przesunięcie motywacji działania z celu, którego nie można zrealizować na inny zastępczy obiekt lub czynności aprobowane społecznie, przekształcenie przykrych uczuć w socjalne akceptowane działanie np. angażowanie się w działania społeczne) i kompensacja.

• Dysocjacja dawniej histeria -jest to generowanie przez nieświadomość rozmaitych (pozornych lub rzeczywistych) dolegliwości fizycznych w celu uzasadnienia niepodejmowania działań przez jednostkę lub odwrócenia jej uwagi od niechcianych myśli i uczuć. Polega na pojawieniu się objawów uszkodzenia fizycznego lub utraty kontroli, czasowej drastycznej modyfikacji cech osobowości albo poczucia tożsamości, w celu uniknięcia przykrych uczuć i myśli.

• Fantazjowanie -najczęściej fantazjowanie jest opisywane jako odwrócenie uwagi od konkretnego zadania i zwrócenie jej na własne reakcje wyzwolone pod wpływem bodźców zewnętrznych. Fantazjowanie dzielimy na obronne – nieproduktywne i adaptacyjne – produktywne. Jako mechanizm obronny spełnia następujące funkcje: stanowi sposób radzenia sobie z frustracją poprzez dostarczenie zastępczej gratyfikacji, dzięki czemu osoba ucieka lub oswaja się z obiektem rodzącym lęk (np. zamiłowanie dzieci do wielokrotnego słuchania tych samych przerażających bajek) stanowi sposób rozwiązywania konfliktów stanowi obronę przed nieakceptowanym zachowaniem

• Przemieszczenie -polegający na rozładowaniu stłumionych uczuć, zazwyczaj wrogości na obiektach mniej niebezpiecznych niż te, które pierwotnie wzbudziły emocje.

IX OPIEKA PALIATYWNA.

Jest aktywną całościową opieką nad chorym i ich rodzinami, sprawowaną przez wielodyscyplinarny zespół w okresie, kiedy wyleczenie nie jest już możliwe.

Celem jest osiągnięcie jak najwyższej jakości życia chorego i jego rodziny przez zaspokajanie potrzeb fizycznych, psychologicznych socjalnych i duchowych. Opieka obejmuje także rodzinę w okresie żałoby.

Opieka paliatywna jest także ukierunkowana na szeroka rehabilitację chorego. Poszukuje sposobu, w jaki można pomóc pacjentowi osiągnąć i podtrzymać maksymalne w danym etapie choroby możliwości fizyczne i psychiczne.

Jakość życia odwołuje się do subiektywnego poczucia zadowolenie, doświadczonego i/lub wyrażonego przez jednostkę.

Nawiązuje do wszystkich stref życia (fizycznej, psychologicznej, socjalnej i duchowej) i od każdej z nich jest uzależniona

Dobra jakość życia jest wtedy, gdy aspiracje jednostki zostaną… i spełnione prze aktualne przeżywane doświadczenie.

Należy zmniejszyć rozdźwięk między aspiracjami a tym co jest możliwe do osiągnięcia

Ogólne standardy etyczne

• Podkreśla wartość życia a umieranie akceptuje jako naturalny proces

• Nie przyspiesz ani nie opóźnia śmierci

• Obejmuje pacjenta i rodzinę jako całość

• Uwalnianie chorego od bólu i innych objawów

• Łączy w sobie aspekty wsparcia duchowego, psychologicznego i socjalnego, tak, aby umożliwić choremu w sposób jak najbardziej pełny i twórczy pogodzenie się ze śmiercią

• Oferuje system wsparcia pozwalający choremu na prowadzenie jak najbardziej aktywnego i twórczego życia aż do śmierci

• Troszczy się o rodziną zarówno w okresie choroby pacjenta, jak i podczas żałoby

• Praca zespołowa –członkowie zespołu to chorzy, jego rodzina, przyjaciele, lekarze, pielęgniarka, psycholog, pracownik socjalny, ksiądz i inni terapeuci i konsultanci.

Zasady etyczne:

• Szacunek dla życia

• Akceptacja nieuchronności śmierci, nie stosowanie leków, zabiegów, aparatury, wtedy, gdy ich użycie będzie wydłużać umieranie

• Szanowanie chorego jako osoby; chory nie ma obowiązku poddaniu się leczeniu, nawet wtedy gdy jego odmowa przyspieszy zgon. Wyjątek stanowią pac jęci w depresji, stanowiący zagrożenie dla siebie i innych, chorzy umysłowo (wtedy decyzję podejmują inni) jeżeli cierpienie fizyczne i psychiczne jest bardzo silne, najmniej obciążającym postępowaniem jest pozbawienie chorego świadomości –SEDACJA

• Nigdy nie należy lekceważyć możliwości, ze nieuleczalnie chory człowiek wyzdrowieje, stosowane leczenie nie może zmniejszać szans chorego na ewentualną poprawę stanu zdrowia.

Kryteria podejmowanych działań w opiece paliatywnej:

• Biologiczne perspektywy chorego (nieuchronność śmierci)

• Celowość wprowadzonych form leczenie i korzyści z nich płynące dla chorego

• Objawy uboczne towarzyszące leczenie (odrzuca się intensywne metody leczenia, jeśli dają wiele skutków ubocznych)

• Unikanie procesu umierania

• Pragnienia samego chorego (bez podpisywania żadnych deklaracji)

Treści merytoryczne: 7. Podstawowe objawy psychopatologiczne. 8. Najczęściej spotykane w praktyce pedagogicznej problemy diagnostyczne w sytuacji choroby i niepełnosprawności. 10. Formy opieki psychologicznej i pedagogicznej nad osobami chorymi przewlekle i niepełnosprawnymi.