WIEDZA O PAŃSTWIE I PRAWIE

PAŃSTWO - trwały związek ludzi stale zamieszkujących określone terytorium, podlegających władzy zwierzchniej oraz zdolność do nawiązywania i utrzymywania stosunków dyplomatycznych z innymi państwami.

Definicja politologiczna
Państwo jest przymusową organizacją, wyposażoną w atrybuty władzy zwierzchniej po to, by ochraniać przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej jego terytorium społeczności, składającej się ze współzależnych grup o zróżnicowanych interesach, warunki egzystencji korzystne odpowiednio do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów

Definicja prawna
Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy:

• stałą ludność,

• suwerenną władzę,

• określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą,

• zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe.

Definicja państwa w prawie międzynarodowym nie istnieje.

PRAWO MIĘDZYNARODOWE

Podmioty prawa międzynarodowego:

• państwa

• organizacje (ONZ, UE)

• suwerenne podmioty bezterytorialne (Watykan)

• terytoria zależne

TEORIA POZYTYWISTYCZNA (nazywana również woluntarystyczną) wskazuje, że podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego jest wspólna wola państw. Wola ta znajduje swój wyraz bądź to w normach zwyczajowych, bądź to w normach konwencyjnych. Normy prawa międzynarodowego mogą być zmienione, ale tylko za zgodą wszystkich związanych nimi państw - poszczególne państwo (państwa) nie może w każdej chwili jednostronnie cofnąć swą zgodę na obowiązywanie określonej normy prawa międzynarodowego.

Kryterium uznania państwa
Podstawowym problemem państwowości jest uznanie państwa na arenie międzynarodowej, czyli stwierdzenie przez podmiot prawa międzynarodowego faktu istnienia jakiegoś państwa i gotowości do respektowania związanych z tym skutków prawnych. Przedmiotem uznania może być: państwo, rząd, powstańcy, strona walcząca czy naród. Uznanie państwa może być udzielone bądź indywidualnie przez podmiot prawa międzynarodowego (nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub podpisanie umowy bilateralnej), bądź kolektywnie przez grupę państw (podobnie jak w przypadku pojedynczego państwa) lub organizację międzynarodową (przyjęcie w poczet członków). Uznanie państwa powinno mieć charakter jednoznaczny i nieodwracalny, choć w praktyce spotyka się przypadki zawieszenia lub zerwania stosunków dyplomatycznych czy wykluczenie członka organizacji.

Konsekwencje uznania państwa:

• teoria konstytutywna mówi, że państwo istnieje tylko wtedy, gdy jest uznane przez inne państwa,

• teoria deklaratoryjna twierdzi, że istnienie państwa jest niezależne od uznania go przez inne państwa.

Rodzaje uznania
Rodzaje uznania wyróżnia się ze względu na:

• kryterium liczebności;

  • uznanie indywidualne – przez dany podmiot prawa międzynarodowego;

  • uznanie kolektywne – przez grupę państw lub organizację międzynarodową;

• kryterium formy;

  • uznanie wyraźne – poprzez wyraźne i jednoznaczne notyfikowanie tego faktu zainteresowanemu podmiotowi;

  • uznanie domniemane – wynikające z faktów, takich jak nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub zawarcie dwustronnej umowy, a w przypadku zmian terytorialnych jest to np. utworzenie okręgu konsularnego na takim obszarze. Współuczestnictwo w organizacji, umowie wielostronnej, negocjacjach lub konferencji nie jest równoznaczne z uznaniem domniemanym;

• kryterium warunku uznania;

• de iure (bezwarunkowe i nieodwołalne- uznajemy, że jest zgodne z prawem)

• de facto (traktowane jest jako ograniczone i niepełne, a więc warunkowe i odwołalne- wiemy, uznajemy, ale nie wnikamy w ustawy prawne)

Obowiązek uznania

W związku z brakiem jednomyślności co do występowania ustalonych kryteriów uznania w poszczególnych wypadkach, nie istnieje obowiązek uznania. Jednocześnie przyjmuje się, że państwa powinny postępować w dobrej wierze^]. Również powszechnie uznawana rezolucja Instytutu Prawa Międzynarodowego z 1935 określa uznanie jako akt swobodny. W szczególnych przypadkach określone organy międzynarodowe wręcz zobowiązywały państwa do nieuznawania określonych podmiotów (casus Rodezji).

Państwa nieuznawane (inne terminy stosowane zamiennie: państwa nieuznane, quasi-państwa, państwa de facto niepodległe) – termin stosowany dla kilku jednostek politycznych świata, które pomimo braku uznania (lub z minimalnym uznaniem) na arenie międzynarodowej de facto są niepodległymi państwami.

Liga Narodów

Liga Narodów powstała w 1919 roku. Jej członkami były 32 państwa, sygnatariusze traktatu wersalskiego oraz 13 państw neutralnych. W skład Ligi Narodów nie weszły między innymi Stany Zjednoczone (główny pomysłodawca), Rosja, Niemcy i pięć dominiów. Głównymi zasadami na których opierała się nowo powstała organizacja, mająca na celu strzeżenie pokoju międzynarodowego, były: 1. prawa i obowiązki państw członków są równe, 2. każde państwo ma swych 3 delegatów. Do uprawnień zaś należały: dbanie o pokój światowy; podejmowanie uchwał, rezolucji i zaleceń oraz wybór stałych i niestałych członków Rady Ligii, która udzielała sankcji oraz sprawowała nadzór nad mniejszościami narodowymi. Na czele Sekretariatu Ligi stał sekretarz generalny. Stałe Biuro Sekretariatu Ligi miało swą siedzibę w Genewie. Stałymi członkami Ligi Narodów byli: Francja, Wielka Brytania, Japonia (do 1933 roku), Włochy (do 1937 roku), Niemcy (w latach 1926-1933) oraz ZSRR (w latach 1934-1939).

Liga Narodów przetrwała 20 lat. Została ona formalnie rozwiązania 18 kwietnia 1946 roku, kiedy to zastąpiła ją ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych).

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)

Pomysł powołania powszechnej organizacji międzynarodowej, która miałaby zastąpić Ligę Narodów, zrodził się w wyniku spotkań przywódców: Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR. Ich celem miało być stworzenie instytucjonalnych ram współpracy Wielkiej Trójki, by umożliwić realizacje idei zawartych w Karcie Atlantyckiej z dnia 14 sierpnia 1941 roku oraz Deklaracji Narodów Zjednoczonych z 1 stycznia 1942 roku. kluczowe rozstrzygnięcie przyniosła ze sobą konferencja pokojowa w Jałcie, która odbyła się w dniach od 4 do 11 lutego 1945 roku. Zgodnie z ustaleniami jałtańskimi konferencja założycielska ONZ rozpoczęła się 25 kwietnia 1945 roku w San Francisco. Jej finałem było uchwaleni 26 czerwca Karty Narodów Zjednoczonych, która była podpisana przez 51 państw-założycieli. Twórcy ONZ wyznaczyli tej organizacji 4 podstawowe cele:

1. utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków;

2. rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach ich samostanowienia i równouprawnienia;

3. rozwiązywania konkretnych problemów międzynarodowych, czy to gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych czy praw człowieka na zadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, języków i wyznań;

4. stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.

Aby móc to zrealizować należało przestrzegać następujących zasad:

• suwerennej równości wszystkich członków,

• wykonywania w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą ONZ,

• załatwiania sporów środkami pokojowymi;

• powstrzymywania się od groźby użycia siły,

• okazywania wszelkiej pomocy ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą ONZ, jako środka zapobiegawczego lub przymusu;

• wpływania na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa oraz nie ingerowania ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej państw.

W Zgromadzeniu Ogólnym każde państwo dysponowało jednym głosem, jednak zasada ta nie obowiązywała ZSRRR. Cała odpowiedzialność za losy bezpieczeństwa i pokoju przekazano tak naprawdę w ręce Rady Bezpieczeństwa, którą tworzyło 5 stałych członków: Chiny, Francja, USA, Wielka Brytania oraz ZSRR.

Karta Narodów Zjednoczonych jest statutem ONZ - określa jej cele, zasady, kwestie członkostwa oraz strukturę instytucjonalną. Jednocześnie stanowi fundament stosunków międzynarodowych jako najważniejszy dokument prawa międzynarodowego, postanowienia wszystkich umów międzynarodowych zawieranych przez państwa członkowskie ONZ muszą być bowiem zgodne z jej przepisami.

Najważniejsze organy ONZ:

1.  Zgromadzenie Ogólne - składało się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich, które dysponowały pod jednym glosie. Faktycznie nie posiadało realnej władzy, ponieważ jego zalecenia nie były obligatoryjne. do jego uprawnień należy: uchwalanie deklaracji pokojowych, przyjmowanie nowych członków, wybierania niestałych członków Rady Bezpieczeństwa, decydowanie o budżecie,

2. Rada Bezpieczeństwa - składa się z pięciu stałych członków (Chin, Rosji, Francji, USA i Wielkiej Brytanii) i dziesięciu członków niestałych, wybieranych co roku w liczbie pięciu (2 letnia kadencja) zawsze proporcjonalnie z wszystkich kontynentów. Uchwały zapadają większością 9 głosów, ale wszyscy członkowie stali muszą być przy tym jednomyślni. Kiedy stroną w sporze jest jedno z mocarstw, ma ono obowiązek (i prawo) wstrzymania się od głosu. Stałym członkom przysługuje również prawo veta. Kompetencje: pilnowanie bezpieczeństwa i pokoju na świecie, rozpatrywanie sporów i zapobieganie sytuacją rodzącym spory, wydawanie zaleceń, które wskazują jak spór należy rozwiązać, decyzje zastosowania sankcji w stosunku do państwa, które nie przestrzega zasad utrzymania pokoju na świece (sankcje gospodarcze, komunikacyjne, dyplomatyczne).

3. Rada Społeczno-Gospodarcza - jej członków w liczbie 54 wybiera Zgromadzenie Ogólne na trzy letnią kadencję, przy czym co roku wymienia się 1/3 składu. Do Rady należą sprawy gospodarcze, społeczne, kulturalne, prawa człowieka, konferencje międzynarodowe, wskazywanie wytycznych dla organów pomocniczych ( Komisja Praw Człowieka) i specjalnych agencji (np. Fundusz pomocy dzieciom). Kontroluje podejmowane działania wyspecjalizowanych organów. Jej uchwały podejmowane są większością głosów.

4. Rada Powiernicza w jej skład wchodzi pięć mocarstw, nadzoruje działalność administracyjną nad terytoriami kolonialnymi, ze wzglądu na dekolonizacje świata po II wojnie światowej, jest to praktycznie organ martwy nie podejmujący wiele decyzji.

5. Trybunał Sprawiedliwości - składał się z piętnastu sędziów wybieranych na dziewięć lat, zajmował się sporami międzynarodowymi a od jego decyzji nie było odwołania.

6. Sekretariat - jest to organ odpowiedzialny za ogólnie pojętą administrację i organizację pozostałych organów ONZ. Na jego czele stoi Sekretarz Generalny.

7. Organizacje wyspecjalizowane ONZ - Status organizacji wyspecjalizowanych ONZ może być przyznany organizacjom międzynarodowym, które posiadają rozległe kompetencje międzynarodowe w dziedzinach: gospodarczej, społecznej, kulturalnej, wychowawczej, zdrowia lub pokrewnych. Prace tych organizacji koordynuje Rada Gospodarczo - Społeczna. Najważniejsze z organizacji wyspecjalizowanych ONZ to: Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Organizacja do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Powszechny Związek Pocztowy (UPU),

Deklaracja praw i obowiązków państw – w kilku punktach opisywała prawa każdego państwa. Nie wprowadzono w niej pojęcia państwa, kryteria jakie powinno mieć państwo, oraz kto ma dokonywać ostatecznej oceny co jest państwem.

Różnica między prawem krajowym a prawem międzynarodowym

Stosunki o charakterze Stosunki poziome

pionowym państwo-państwo

władza-obywatel

ELEMENTY PAŃSTWA (KRYTERIA PAŃSTWOWOŚCI)

1. POPULACJA PAŃSTWA

• Musi być stała

• Rozmiar populacji jest nieistotny

  1. TERYTORIUM PAŃSTWA (TERRA- terytorium lądowe)

• część powierzchni Ziemi należąca do określonego państwa ograniczona granicą państwową. Do terytorium zaliczymy:
  - obszar lądowy z koloniami (wraz z wyspami i wodami środkowo-lądowymi),
  - obszar morski,
  - wnętrze ziemi (w teorii do jądra ziemi, w praktyce tak głęboko jak można dotrzeć),
  - przestrzeń powietrzna (brak wyznaczenia górnej granicy, ale w praktyce do 400 km, gdyż na takim pułapie latają najniższe satelity),
  - obszary placówek dyplomatycznych, powierzchni statków morskich i powietrznych (oczywistym jest, że ich objętość nie wlicza się do powierzchni statystycznej państwa).

• Granice zdefiniowane traktatami i orzeczeniami.

  1. RZĄD

 wymóg posiadania efektywnego rządu, jako najważniejszego elementu warunkującego istnienie państwa – np. Polska jako państwo przestała istnieć po rozbiorach mimo istnienia ludności polskiej i terytorium, przyczyną był brak władzy najwyższej.

1. ZDOLNOŚĆ DO DZIAŁANIA NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ

• konwencja z 1933 r. o prawach i obowiązkach państwa – czwartym elementem jest zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami;

INNE:

• NIEPODLEGŁOŚĆ (państwo niepodległe swobodnie podejmuje decyzje, nie jest podległe innemu państwu)

1. Formalna niepodległość (wynika z istniejących przepisów)

1. Czynniki nie wpływające na suwerenność (wewnętrzne przepisy konstytucyjne, bazy wojskowe obcych państw, kraj wykonujący prawa suwerenne za inny kraj)

2. Czynniki wpływające na suwerenność (możliwość wpływu jednego państwa na sprawy wewnętrzne drugiego państwa bez jego zgody)

• TRWAŁOŚĆ

• WOLA I ZDOLNOŚĆ DO PRZESTRZEGANIA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

(zdolność - spełnienie co najmniej 3 kryteriów)

(wola – prawo międzynarodowe ma pierwszeństwo przed prawem krajowym)

• PORZĄDEK PUBLICZNY (zachowanie porządku publicznego istotne, ale niedecydujące)

• PRZYJĘCIE DO ONZ

ŻEBY PAŃSTWO BYŁO PAŃSTWEM, MUSI CHCIEĆ BYĆ PAŃSTWEM

(np. Tajwan spełnia kryteria- terytorium, populacja, rząd, ale nie chce być uznawany za państwo)

LEGALNOŚĆ PAŃSTW

(powstaje państwo, spełnia kryteria, ale nie jest uznawane za państwo)

IUS DISPOSITIVUM (prawo względnie obowiązujące, które możemy uchylić mocą zgody zainteresowanych państw)

• zasada swobody umów

IUS CGENS (przepisy prawa międzynarodowego, które nie mogą być uchylone)

• zakaz użycia siły w sposób sprzeczny z prawem międzynarodowym

• zasada prawa do samostanowienia narodu

• zakaz piractwa

• zakaz tortur

MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI (MTS)

główny organ sądowy ONZ. Został utworzony w 1945. Trybunał działa według swego Statutu, który opiera się na Statucie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej i stanowi integralną część Karty Narodów Zjednoczonych. Wszyscy członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych są ipso facto stronami Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Państwo nie należące do Organizacji Narodów Zjednoczonych może przystąpić do Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na warunkach, które w każdym przypadku ustali Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa.

Problem prawa do samostanowienia

• powinno być realizowane na płaszczyźnie wewnętrznej

• secesja (odłączenie się, wyodrębnienie się nowego państwa bez upadku dotychczasowego)

SPOSOBY TWORZENIA PAŃSTW

1. Stworzenie nowego państwa na terytorium, gdzie nigdy państwa nie było

2. Dewolucja- metropolia daje niepodległość części swojego terytorium

• Radykalna (dana za pomocą jednego aktu- np. Indie)

• Stopniowe dochodzenie do niepodległości

1. Secesja (odłączenie się, wyodrębnienie się nowego państwa bez upadku dotychczasowego)

• Self-determination unit

• Wola narodu (referendum)

• In statu nascendi (państwo w trakcie tworzenia)

1. Unia

2. Rozpad państwa

3. Tworzenie nowych państw wolą innych państw (Holandia, Albania), oraz Ligii Narodów

POCZĄTEK PAŃSTWOWOŚCI – powstanie państwa od najwcześniejszego momentu, gdy mówimy o kontroli terytorium

• UNIA (utworzenie z 2 lub więcej państw suwerennych, jednego państwa- Somalia, Tanzania, Jemen)

• ROZPAD (ZSRR, Jugosławia, Czechosłowacja)

• ABSORBCJA (przyłączenie państwa suwerennego do innego państwa- NRD RFN)

• ANEKSJA (sprzeczne z prawem międzynarodowym)

CIĄGŁOŚĆ PAŃSTWA

Zasada ciągłości państwa nie ma wpływu na ciągłość państwa w rozumieniu międzynarodowym.

Zmiany zewnętrzne:

• Zmiana granic (dekolonizacja, traktaty z innymi państwami)

• Zmiany w populacji

• Zmiana rządu (nie ma wpływu na ciągłość państwa)

1. Zmiana rządu sprzeczna z krajowym prawem (pucz, zamach stanu)

• Aneksja i wojskowa okupacja (prawo międzynarodowe po45 nie dopuszcza takiej możliwości. Okupacja jeżeli jest legalna ma charakter tymczasowy- Kuwejt przez Irak, Republiki Bałtyckie- Litwa, Łotwa, Estonia)

• Zmiany w statusie prawnym danego państwa (status zostaje tak zmieniony, że nie ma wpływu na ciągłość państwa:

• Przejście ze statusu niesuwerennego na suwerenny- Indie 1948

• Przejście państwa suwerennego na status państwa chronionego:

• Protectorate (protektora) – dawne terytorium niesamodzielne znajdowało się pod ochroną mocarstwa

• protected state (chronić) – poddaje się w ochronę silniejszemu sąsiadowi

• Tożsamość bez ciągłości (państwo może zniknąć z mapy świata na bardzo krótki czas. Po odrodzeniu będzie trwała ciągłość- np. 1958-61 Syria, 1877-1881 Południowa Afryka)

PRAWO MIĘDZYNARODOWE JEST MNIEJ SFORMALIZOWANE NIŻ PRAWO KRAJOWE.

RODZAJE PAŃSTW I TERYTORIÓW

1. Państwa złożone

2. Państwa jednolite

3. Państwa regionalne (pośrednie między złożonymi a terytorialnymi)

Ad.1.PAŃSTWA ZŁOŻONE

1. KONFEDERACJA

Związek państw suwerennych (dwa lub więcej państw w drodze umowy międzynarodowej tworzą konfederację w sprawach np.. wspólnej polityki obronnej i zagranicznej). Zachowują swoją podmiotowość prawną, międzynarodową.

• Skonfederowane Stany Ameryki (1776-1787, i 1861-1865)- każdy stan osobnym państwem

• Szwajcaria (1291, historycznie; 1815-48, konfederacja; współczesna Szwajcaria jest państwem federacyjnym)

• Serbia i Czarnogóra (2003-2006)

• Związek Niemiecki (1815-66)

• Zjednoczona Republika Arabska

• Unia Europejska wykazuje cechy konfederacji

• Uprawnienia w konfederacji:

• Polityka

• Polityka zbrojna

• Ekonomia

• Polityka handlowa, celna, rolna, rybołówstwo

1. FEDERACJA

Państwo związkowe. Jest to jeden podmiot prawa międzynarodowego, posiada szereg części składowych, o rozbudowanej składowej(landy, kantony, stany). Mają one szeroką autonomię.

• Uprawnienia państwa federalnego:

• Polityka zagraniczna i obronna

• Kierowanie armią

• Zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego

• Bicie monet

• Ustalanie opłat, podatków

• Problem obywatelstwa

• Szkolnictwo

Części składowe państwa federalnego nie występują na arenie międzynarodowej.

Państwa federalne: Kanada, USA, Meksyk, Brazylia, Niemcy, Austria, Australia, Rosja

osobne stany konfederacja państwo federalne

Federacja = prawo wiąże – Unia Europejska (masa rozporządzeń, które wiążą wszystkie państwa)

Unia Europejska - federacja i konfederacja

Ad. 2. PAŃSTWA JEDNOLITE (UNITARNE)

• Nie ma części składowych

• Suwerenna władza sprawuje swoją funkcję i dotyczy całego terytorium w takim samym zakresie

• Ważny element – samorząd lokalny

Ad. 3. PAŃSTWA REGIONALNE

Regiony mają pół na pół kompetencji prawa, są ustanowione do stosunków lokalnych (Włochy, Hiszpania)

PROBLEM UNII

1. Unia realna (dwa państwa łączą się w jedno przy zachowaniu kompetencji w sprawach wewnętrznych – np. Unia Polsko-Litewska)

2. Unia personalna (2 lub więcej państw łączy osoba władcy, ma charakter monarchiczny)

Państwa członkowskie zachowują odrębność.

Suwerenność:- wcześniej- władca miał pełnię władzy

-współcześnie- swoboda państw członkowskich w sprawach wew.- np. Wspólnota Narodów Brytyjskich, obecnie Wspólnota Narodów)

Ideą W.N. jest pielęgnowanie więzów z członkami W.N. Najważniejszą osobą jest Królowa Brytyjska (Kanada, Australia, Nowa Zelandia). Nie ma ona realnego wpływu, tylko symboliczny. Jest reprezentowany przez gubernatora. Nie ma wpływu na to co się dzieje w danym państwie.

PAŃSTWO WIECZYŚCIE NEUTRALNE

1815 – Szwajcaria

Po2 wojnie św. – Austria

• Nie wolno im się angażować militarnie w żaden konflikt.

………………………………………………………………………………………………………..

TERYTORIA

1. KOLONIA- termin rzadziej używany, preferowane –TERYTORIA NIESAMODZIELNE

Kolonia stanowiła część samodzielną, niepodzielną, związaną z samym państwem.

Oddzielić państwa wasalne i protektoraty – były półsuwerenne.

1. PAŃSTWA WASALNE- było za granicą reprezentowane przez suzerena. Był to pan feudalny, który miał swoich wasali. Państwo to miało szeroką autonomię wewnętrzną, nie miało podmiotowości.

2. PROTEKTORAT- suwerenne państwo na mocy traktatu poddawało się innemu możnemu państwu w opiekę. Protektorat zachowywał częściowo swoją podmiotowość prawną.

W państwie wasalnym i protektoracie brak było elementu europejskiego. Przejmowano kontrole i czerpano korzyści, ale ich nie kolonizowano (np. Andora- protektorat do lat 90. W XX w. miała 2 głowy: Biskup Hiszpański i Prezydent Francji).

1. TRYTORIA AUTONOMICZNE- fragment obszaru państwa, cieszący się pewną niezależnością od władzy centralnej, niejednokrotnie posiadający własne władze. Terytoria autonomiczne to bardzo często terytoria zamorskie. (np. duńskie Wyspy Owcze, finlandzkie Wyspy Alandzkie)

2. KONDOMINIUM- terytorium zarządzane przez co najmniej dwa państwa.(1859-1863 Sudan: Brytyjsko-Egipski)

3. TERYTORIA NIESAMODZIELNE (DAWNE KOLONIE) mają podmiotowość w prawie międzynarodowym

4. TERYTORIUM OKUPOWANE (tylko tymczasowo, okupantowi nie wolno zmieniać statusu tych ziem)

5. TERYTORIUM POD ZARZĄDEM MIĘDZYNARODOWYM (nadzór sprawowały mocarstwa, po 45 nadzór sprawuje ONZ, np. Kosowo do 2010)

TERYTORIA PAŃSTWOWE I SPOSOBY JEGO NABYCIA

Składa się z:

1. TERYTORIUM LĄDOWE

Obejmuje też wody śródlądowe. Oddzielone jest granicami od innych państw.

Idea granic naturalnych (typ ukształtowania, który ułatwia określenie granic- góry, wody; wzdłuż równoleżnika bądź południka). Granice ustalane są zazwyczaj w traktatach bądź ustalona w drodze zwyczajowej (naturalna).

Proces wytyczania granicy:

• ogólne określenie i opis granicy państwowej – wyznaczenie ogólnego przebiegu linii granicznej na mapie w dużej podziałce, np. w traktacie pokojowym.

• delimitacja – ustalenie szczegółowego przebiegu granicy wraz z naniesieniem na mapę. Musi być dokonana zgodnie z postanowienia umowy dotyczącej przebiegu granicy.

• demarkacja – szczegółowe wytyczenia granicy w terenie czyli oznaczenie jej specjalnymi znakami

1. MORZE TERYTORIALNE

Linia bazowa morza terytorialnego liczona jest w dniu naj. odpływu

• Morskie wody wewnętrzne (zrównane są z obszarem lądowym, np. niektóre zatoki):

• zatoki morskie

morze < 24 mile morskie

ląd

zatoka

wody wewnętrzne

• zatoki historyczne (roszczone prawa do zatok z przyczyn historycznych)

• wody portów morskich

Wody wewnętrzne- nie obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu (obce statki nie mogą sobie przepływać do portów, łowić ryby, obserwować)

• Morze terytorialne – pas morza o max. Długości 12 mil morskich (kiedyś 3 mile, potem 6 mil). Obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu.

• Pas przyległy – rozciąga się na odległość 24 mil morskich od linii bazowej

1. OBSZAR ZIEMI POD OBSZAREM TERYTORIUM LĄDOWYM I MORZEM TERYTORIALNYM (tak głęboko jak tylko można, kat głęboko sięga suwerenność państwa- ok. kilka km).

2. SŁUP POWIETRZA NAD OBSZAREM (1914- pełne skrystalizowane zasady. Jak wysoko do końca nie wiadomo. Rozciąga się do120km- granica kosmosu. Tam, gdzie szybowiec nie może latać)

WYŁĄCZNA STREFA EKONOMICZNA

Wyłączna strefa ekonomiczna – max. 200 mil morskich od linii bazowej. Państwa mogą eksploatować zasoby żywe dna morskiego

SZELF KONTYNENTALNY

Szelf kontynentalny – konwencja przekazuje wyłączne prawo państwu do eksploatacji szelfu kontynentalnego, nie powinien on przekraczać 350 mil morskich. Pokrywa się z wyłączną strefą ekonomiczną.

MORZE (100-200M)

SZELF (4000M.) LĄD

TYTUŁ DO TERYTORIUM PAŃSTWOWEGO

• Tytuł jest związany z powstaniem państwa.

  1. Cesja terytorialna - państwo dokonuje przekazania części terytorium innemu państwu (1819-Floryda, 77- Alaska). Może mieć charakter:

• Odpłatny (przeprowadzeniu transakcji kupna-sprzedaży)

• Nieodpłatny (przekazaniu części terytorium w darze)

• Wzajemny (wymianie terytorium)

• Przymusowy (jest określona w traktatach- po 2w.ś. odzyskanie zachodnich ziem Polski)

Zasadniczo po roku 60, nie można na nikim wymusić traktatu.

Art.70 konwencji

1. Dzierżawa – przekazanie prawa do terenu na pewien określony czas (dzierżawa przez W.B. –Hongkongu od Chin, w 1997 Brytyjczycy zwrócili Chinom, na nowych warunkach, wszystko odrębne na 50 lat- do2047 ).

2. Umowy z władcami lokalnymi (umowy zawierane przez państwa europejskie z lokalnymi władzami. Traktaty te rodziły pełne prawa, państwa zachodnie przejmowały władzę, a państwa lokalne stawały się koloniami, zachowując swobodę działań wewnętrznych).

3. Permanentne wykonywanie praw suwerennych (brak tytułu formalnego, nie ma prawa, umowy, aktu: np.1933- Dania i Norwegia o Grenlandię).

• ANIMUS POSSIDENDI (wola działania w charakterze suwerena)

• CORPUS POSSESSIONIS (obiektywny wymiar, rzeczywiste posiadanie)

• ROSZCZENIA PAŃSTW TRZECICH (im mniej roszczeń, tym mniejsze wymagania do2 pozostałych)

  1. Zasiedzenie – przejęcie w posiadanie ziemi, która wcześniej przysługiwała innemu państwu.

  2. Odkrycia nowych ziemi (samo symboliczne odkrycie, nie jest samodzielnym tytułem do terytorium)

  3. Zasada UTI POSSIDETIS JURIS (DE JURE) - wedle której strony prowadzące konflikt zbrojny godzą się na jego zakończenie z zachowaniem aktualnego w danym momencie stanu posiadania - a więc na usankcjonowanie wszystkich zdobyczy i strat wojennych. Plusy: upraszcza sprawę (granice już mamy), zapobiegało ewentualnemu rozlewowi krwi, przeciwdziałała ewentualnym zakusom na inne granice. Nie ma zasady ziemi niczyjej (terra nulius)

  4. Zasada UTI POSSIDETIS DE FACTO – koncepcja twierdząca, że należy brać pod uwagę rzeczywiste sprawowanie władzy. Możemy badać w kontekście kolonialnym.

  5. Zasądzenie (ADIUDYKACJA)

O tytule do terytorium decyduje międzynarodowy sąd albo międzynarodowy organ.

RES IUDICATA (powaga rzeczy zasądzonych. Decyzje o granicach są wiążące dla państw trzecich).

1. Reguła bliskości (polega na rozciągnięciu władztwa na terytorium na którym nie sprawujemy władzy)

2. Teoria sektorów (kilka państw dzieli terytorium na sektory- np. Antarktyda)

3. Działanie sił przyrody (przyrost lub utrata terytorium- wybuchy wulkanów, stałe usypywanie delty rzeki, tworzenie się atoli koralowych)

4. Podbój bądź zawojowanie ( musiało wtedy dojść do całkowitego poddania państwa, historycznie poświadczone; władza suwerenna musiała być sprawowana efektywnie). PODBÓJ nie oznacza nabycia terytorium, musi zaistnieć wchłonięcie.

PRAWA I OBOWIĄZKI PAŃSTW

(prawa i obowiązki na arenie międzynarodowej)

• Wykształcenie pewnych zasad. Pod koniec lat 40, utworzona komisja prawa międzynarodowego przy ONZ, proponuje nowe rozwiązania (REZOLUCJA ZGROMADZENIA NARODOWEGO 25-26: karta ONZ ma moc traktatów, nie ma charakteru wiążącego).

• ZASADY

1. Zakaz użycia siły i zakaz groźby użycia siły przeciwko integralności terytorialnej, niepodległości politycznej w sposób sprzeczny z celami karty ONZ

• Samo straszenie jest zakazane

• Nie odrywać od suwerennie istniejącego państwa jego terytorium

• Zakaz użycia siły musi być przestrzegany w świetle karty ONZ

• Wyjątki:

• Prawo do samoobrony- atak nieunikniony (np. 5-10.06.1967- wojna sześciodniowa: Izrael z państwami Arabskimi; lata80 – atak izraelskiego lotnictwa na bazę w Iraku)

• Mandat Rady Bezpieczeństwa ONZ (art.25)

- państwa mają wypełniać zobowiązania wynikające z rezolucji Rady B.

-odpowiednia rezolucja

• Ciemiężony naród chwyta za broń – nie można mu czynić zarzutów.

1. Pokojowe rozstrzyganie sporów międzynarodowych

• Negocjacje – zasada dobrej wiary

• Mediacje – dobro usługi (mediator zapewnia dobre warunki do rozmowy)

• Koncyliacje – zwaśnione strony zwracają się z celu zasięgnięcia opinii (propozycja nie ma charakteru wiążącego)

• Postępowanie sądowe

• Arbitraż (Stały Trybunał Arbitrażowy w Hadze. Arbitraż musi poprzedzać umowa, arbitrem może być każdy- najczęściej głowy państw, musi być zgoda 2 państw- nie można zmusić do rozwiązywania sporów żadnego państwa).

• Stałe sądy międzynarodowe (Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości)

1. Zakaz mieszania się w sprawy wewnętrzne innych państw.

• Sprawy, które nie są regulowane prawami międzynarodowymi, są regulowane prawami lokalnymi

• Polityka zagraniczna

• Polityka imigracyjna

• Sprawy kultury

• Sprawy gospodarcze (bez krajów UE)

1. Obowiązek współpracy zgodnie z przepisami karty ONZ

• Art. 25 Karty: państwa mają obowiązek wykonywać rezolucje bezpieczeństwa

1. Równość praw

2. Prawo do samostanowienia

• W postaci plebiscytu

• Realna zasada do samostanowienia

• Karta Narodów Zjednoczonych

1. Płaszczyzna wewnętrzna (prawo narodu do określenia swojej kultury, przyszłości. Art. 25: mniejszości nie mają prawa do secesji do momentu, w którym mają we władzach przedstawiciela)

2. Płaszczyzna zewnętrzna (prawo do stworzenia własnego państwa. Korzystają: terytoria niesamodzielne- dawne kolonie[jest ich 16, administrowane w większości przez W.B.] oraz terytoria powiernicze [ Nambia] )

1. Suwerennej równości państw (wszystkie państwa są równe w systemie ONZ)

• Równe w postępowaniu sądowym

• Poszanowanie osobowości prawnej

1. Dobrej wiary

• Coś oczywistego. Przeciwieństwo złej wiary.

MODELE USTROJOWE WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA

1. MODEL PARLAMENTARNO-GABINETOWY

Dualizm władzy wykonawczej

1. SYSTEM PREZYDENCKI (AUTORYTARNY)

Monizm władzy wykonawczej (prezydent- głowa państwa i premier, ministrowie są doradcami Prezydenta. Nie ma Rady Ministrów)

1. SYSTEM PREZYDENCJALNY (PARLAMENTARNO-PREZYDENCKI)

Jest dualizm władzy wykonawczej, ale pozycja Prezydenta jest silniejsza od pozycji Premiera.

EWOLUCJE MODELI USTROJOWYCH W EUROPIE

1. DEMOKRACJA WOJENNA – wielka wędrówka ludów germańskich (4-5 w.n.e.). organizmy państwowe jednolite, zasadniczy organ- wiec. Zasiadali na wiecu wszyscy mężczyźni, którzy nosili broń ( okres plemienny)

2. MONARCHIA PATRYMONIALNA – (patrimonium- władza ojca nad rodziną, ojcowizna). Monarcha uznawany za właściciela państwa. Po śmierci ziemię tą dzielono pomiędzy drużynników (kościół, możnowładcy). Wprowadzono instytucję senioralną- nie podlegającą podziałom. Otrzymuje ją najstarszy w rodzie.

3. POSTACIE ROZBICIA

4. MONARCHIA STANOWA – CORONA REGNI. Rozbicie na stany, które posiadały odrębne przywileje, podatki, sądownictwo (np. chłopstwo, szlachta, duchowieństwo). Rada Królewska- reprezentantem stanów. Występuje w 3 stanach: duchowieństwie, szlachcie, mieszczaństwie. Władzę sprawują 1 lub 2 stany.

5. MONARCHIA ABSOLUTNA I REPUBLIKA STEREGO ŁADU.

Monarcha ma pełnie władzy. Monarcha to pierwszy sługa państwa zesłany przez Boga ludziom, do poprowadzenia przez życie. Pojawiają się urzędy wyspecjalizowane, biurokraci, wojska zaciężne, armia zawodowa, pierwszy Minister, Rada Ministrów. Monarchia prowadziła do wymuszenia poddaństwa, absolutyzm oświecony.

1. PAŃSTWO KONSTYTUCYJNE

17 września 1787- uchwalenie 1 Konstytucji- Federalnych Stanów Zjednoczonych.

STANY ZJEDNOCZONE

4.07.1776- DEKLARACJA NIEPODLEGŁOŚCI

KONSTYTUCJA: 7 artykułów

27 poprawek

ARTYKUŁY:

1.Władza ustawodawcza

2.Władza wykonawcza

3.Władza sądownicza

4.-7. Relacje: rządy federalne a rządy stanowe

POPRAWKI (Poprawki uchylone zostają w tekście Konstytucji)

Poprawki dzielimy na 4 grupy:

1. Poprawki antyfederalistyczne

2. Poprawki rekonstrukcji

3. Poprawki ruchu postępowego

4. Poprawki proceduralne

Za najważniejsze uważa się pierwsze dziesięć poprawek, tzw. Deklarację Praw (The Bill of Rights), w których zawarto podstawowe prawa obywateli USA

I – szeroko pojęta wolność (wolności polityczne, słowa, prasy, religii);

II – prawo do noszenia broni,

III i IV – wolność osobista, korespondencji, nietykalność osobista i mienia;

V – sprawiedliwego procesu (prawo do sądu)

VI, VII, VIII – gwarancje proceduralne tych swobód, prawo do obrony

X – rząd federalny ma tylko takie kompetencje, jakie ma w konstytucji

XIII – zniesienie niewolnictwa (1865)

XV – zabranianie dyskryminacji przy głosowaniu

XVI – obaliła decyzję o niekonstytucyjności podatku dochodowego

XVIII – wprowadzenie prohibicji (1919)

XIX – nadanie praw wyborczych kobietom

XXI – zniesiona poprawka (dot. prohibicji)

XXII – ograniczenie liczby kadencji Prezydenta do 2

XXIII – nadała Dystryktowi Columbia 3 głosy lektorskie

XXV – po śmierci Prezydenta, władze sprawuje W-ce Prezydent

PODSTAWOWE ZASADY USTROJU USA

1. SUWERENNOŚCI LUDU (Preambuła)

2. DEMOKRATYCZNEJ FORMY PAŃSTWA

3. TRÓJPODZIAŁU WŁADZ (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza )

4. RÓWNOWAGI WŁADZ (mechanizm hamulców i równowagi. Hamulcem veto Prezydenckie, a dla Prezydenta- procedura impeachmentu- postawienie w stan oskarżenia Prezydenta)

5. ZASADA FEDERALIZMU (władza podzielona między federacje i stany)- państwo związkowe. Składa się z wielu części składowych (stanów).

Pierwotne uprawnienia przy Stanach:

• Rząd federalny (kompetencje nadaje Konstytucja)

• Federacja (państwo związkowe- całość, jeden kraj, jeden występ na arenie międzynarodowej, jednolity podmiot)

• Konfederacja (związkiem państw. 2 grupy podmiotów- konfederacja + poszczególne jej człony. Konfederacje nie są stałe. Kończą jako federacje lub się rozpadają)

1. NADRZĘDNOŚĆ KONSTYTUCJI (najwyższe prawo, całe prawo zgodne z Konstytucją, na straży Sąd Najwyższy)

CECHY USTROJU

1. Monistyczny system władzy wykonywanej

2. Bardzo silna pozycja Prezydenta

3. Brak odpowiedzialności politycznej Prezydenta i jego administracji przed Kongresem

4. Skrajny podział władz (wykonawczą, ustawodawczą, sądowniczą). Wzajemna kontrola.

KONGRES

Jest 2 izbowy

Senat (wyższa )

Izba

Reprezentantów

(niższa)

Kongresmeni (obecnie 435)

SENAT- każdy stan ma 2 reprezentantów (przedstawicieli senatorów)

Kadencja 6 lat, co 2 lata zmieniana 1/3 senatorów. Przewodniczy wice prezydent

KOMPETENCJE KONGRESU

• nakładać podatki, cła, akcyzy

• stanowić w sprawach obronnych

• bić monetę

• wypowiadać wojnę

• regulować handel z innymi państwami

• tworzy sądy niższej instancji

• stanowi prawo dla Dystryktu Kolumbia

• wszystko inne w gestii Stanów

KOMPETENCJE PREZYDENTA

• głowa państwa, szef rządu

• wykonuje ustawy Kongresu

• podpisuje/wetuje ustawy Kongresu

• zwierzchnik Sił Zbrojnych

• podejmuje decyzje Sił Zbrojnych

• polityka zagraniczna

• mianuje urzędników, domniemanie jego kompetencji

• nie odpowiada politycznie

WYBORY PREZYDENCKIE

• kandydat 35 lat

• urodzony w USA

• od 14 lat mieszka w Stanach

• wybierają kandydatów partie polityczne (kand. na Prezydenta, wybiera wicep.)

• instytucja elektoratów (ludzie, którzy będą wybierać Prezydenta)

435 kongresmenów

100 senatorów

3 głosy D.C.

= 538 głosów elektorskich (zlicza się w każdym Stanie z osobna)

Trzeba mieć większość głosów elektorskich

• Wybierani elektorzy, przypisani do konkretnego kandydata

• Głosowanie elektorów, którzy wybiorą prezydenta

• Pośrednie i bezpośrednie wybory

• Gdy są równe wyniki, Prezydenta wybiera Izba Reprezentantów, a w-ce Prezydenta wybiera Senat (w-ce Prezydent przewodniczy Senatowi)

PROCEDURA IMPEACHMENTU

Oskarża Prezydenta Izba Reprezentantów za nadużycie władz

SĄDOWNICTWO

1. Feudalne

2. Stanowe

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

WIELKA BRYTANIA

CECHY:

1. Dwuizbowy parlament

2. Dualna (dualistyczna) władza wykonawcza

3. Istnienie kolegialnego gabinetu Rady Ministrów, odpowiedzialnego za działalność swoją i głowy państwa

4. Ograniczenie funkcji głowy państwa do spraw czysto reprezentacyjnych

GŁOWĄ PAŃSTWA – KRÓLOWA (ma prawo do konsultacji, zachęty, ostrzeżenia). Królowa otwiera i zamyka sesję Parlamentu, zatwierdza ustawy, mianuje ambasadorów, reprezentuje kraj na zewnątrz w stosunkach zagranicznych, w jej imieniu wyroki.

KONTRASYGNATA- akt królewski musi być opatrzony podpisem przedstawiciela rządu

GABINET I RZĄD

Najważniejszy Premier

Ministrowie i sekretarzowie

Gabinet ustępuje gdy nie ma wotum zaufania, otrzymuje wotum nieufności, ważna ustawa nie przejdzie, wotum nieufności otrzyma minister.

PARLAMENT

Brytyjski parlament jest dwuizbowy i składa się z:

• Izby Lordów [HOUSE OF LORDS] (izba wyższa). Izba Lordów nie jest wybierana. Zasiadają w niej osoby posiadające tytuł dziedziczny (nie niższy niż tytuł barona) oraz osoby, którym tytuł barona został nadany bez prawa dziedziczenia, a także lordowie duchowni i lordowie z powołania, wyznaczeni przez królową. Nie ma kompetencji. Na jakiś czas może wstrzymać procedurę ustawodawczą - legislacyjną.

• Izby Gmin [HOUSE OF COMMONS] (izba niższa). Izba Gmin wybierana jest w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję, przez obywateli posiadających czynne prawo wyborcze (ukończony 18 rok życia). Zadania Izby Gmin koncentrują się na spełnianiu funkcji ustawodawczej oraz kontrolnej w stosunku do rządu. Inicjatywę ustawodawczą posiadają jedynie członkowie parlamentu.

 Cechą charakterystyczną brytyjskiego systemu politycznego jest oddzielenie pojęć rządu i gabinetu. Rząd liczy około 100 osób. W skład natomiast gabinetu wchodzi premier i 20 ministrów. Rząd w pełnym składzie nigdy się nie zbiera. Zasadnicze decyzje w sprawach państwowych podejmowane są przez gabinet. To on kieruje całością aparatu państwowego, polityką zagraniczną, przygotowuje projekty ustaw. Politycznie rząd jest odpowiedzialny przed Izbą Gmin. Gabinet tworzy partia, która w wyborach zyskała większość głosów. Jej lider zostaje premierem. Gabinet może zaproponować królowej w dowolnym czasie rozwiązanie parlamentu. Relacje ustrojowe pomiędzy parlamentem a gabinetem, wskazują na przewagę tego ostatniego, stąd też nazwa brytyjskiego systemu – gabinetowo-parlamentarny.

FRANCJA

SYSTEM FRANCUSKI – SYSTEM POŚREDNI

CECHY:

• Istnieje dualizm, ale Prezydent ma przewagę. Może żądać dymisji Rządu.

• Pomieszanie kompetencji władz wykonawczych i ustawodawczych

• REFERENDUM – Prezydent może zarządzić na podstawie wniosku rządu, może pominąć parlament.

POLSKA – SYSTEM POMIĘDZY PARLAMENTARNO-GABINETOWYM A PREZYDENCJALNYM

(NIE JEST SYSTEMEM CZYSTYM)

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE I PRAWO EUROPEJSKIE

PRAWO MIĘDZYNARODOWE

Jest to prawo, którym rządzi się społeczność międzynarodowa.

CECHY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO:

• Odmienne od prawa krajowego

• Relacja pozioma (nie ma jednolitego organu prawodawczego)

• Mogą być tworzone struktury, które tworzą prawo

• Zdecydowanie mniejsza liczba norm w porównaniu z prawem krajowym

• Przewaga przepisów dwustronnych (które wiążą tylko między 2 państwami)

• Podział norm na tzw.

• IUS COGENS (normy bezwzględnie obowiązujące), np.:

• Prawo do samostanowienia narodów

• Zakaz tortur

• Zakaz ludobójstwa

• Zakaz piractwa morskiego

• IUS DISPOSITIVUM (prawo względnie obowiązujące – przepisy od których można odejść w stosunkach dwustronnych)

• Brak organów wykonawczych (państwa wykonują przepisy, które same ustanowiły)

• Brak kontroli wykonywania norm prawa międzynarodowego

ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO:

1. TRAKTAT

2. UMOWA

• Dwustronne

• Wielostronne

• Traktaty prawotwórcze (traktat ma tak wiele ratyfikacji stron, że możemy uznać, że stworzył prawo obowiązujące całą społeczność międzynarodową)

1. ZWYCZAJ (powszechna praktyka uznana za prawo)

• Praktyka

• Opinio iuris (przekonanie o mocy obowiązującej)

ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO UZNANE PRZEZ NARODY NIECYWILIZOWANE

• EX AEQUO ET BONO (zasada słuszności)

• Wysłuchać dwie strony

• Domniemana niewinność

• Dobra wiara

• Z bezprawia nie powstaje prawo

• Umów należy dotrzymywać

Rodzaje umów międzynarodowych:

• traktaty

• konwencje

• umowy

• układy

• porozumienia

• deklaracje

• protokoły

• karty

• statuty

Za podmioty prawa międzynarodowego uznawane są:

• Państwa (tworzą trzon)

• Suwerenne podmioty bezterytorialne:

• Stolica Apostolska

• Suwerenny Zakon Maltański

• Organizacje międzynarodowe - Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża

• Unia Europejska

• Terytoria niesamodzielne

• Naród

PRAWO EUROPEJSKIE

Też międzynarodowe, ale posiada 2 płaszczyzny:

1. Prawo pierwotne – traktaty

2. Prawo pochodne – prawo stanowione przez organy UE

ROZPORZĄDZENIE EUROPEJSKIE – akt, obowiązuje z chwilą wydania we wszystkich państwach Unii

DYREKTYWA EUROPEJSKA – ma harmonizować prawo we wszystkich państwach UE. Wyznacza standardy, które należy wdrożyć, ale sposób wykonania należy do państw. Zostawia margines swobody. Gdy mija termin implementacji, dyrektywa zaczyna obowiązywać. Dyrektywy trafiają do archiwum (dorobek prawa wspólnotowego) – acquis communautaire.

PRAWO EUROPEJSKIE = SZCZEGÓLNE PRAWO MIĘDZYNARODOWE