ANALIZA EKONOMICZNA

Przedsiębiorstwo jest to jednostka zaspokajająca potrzeby ludzkie zarówno przez produkowanie jak i dawanie pracy.

Przedsiębiorstwo – podmiot prowadzący działalność gospodarczą, na swoje ryzyko, z wykorzystaniem wszystkich dostępnych temu przedsiębiorstwu środków, po to aby osiągnąć określone cele ekonomiczne.

ISTOTA ANALIZY EKONOMICZNEJ

1/ pojęcie analizy ekonomicznej

2/ rodzaje analizy ekonomicznej

3/ mierniki oceny ekonomicznej

4/ podstawowe etapy metodyczne badań analitycznych

pojecie analizy ekonomicznej

ANALIZA – /L. Bednarski/ – metoda postępowania naukowego, która polega na dzieleniu danej całości na części i następnie rozpatrywaniu każdej z nich osobno.

Jest ona myślowym pojęciem, wyodrębnieniem cech części lub składników badanego zjawiska lub przedmiotu, badanie cech elementów lub struktury czegoś, a także zachodzących między nimi zjawisk przyczynowych.

Analiza bada zjawiska z punktu widzenia teoretycznego jak również poprzez doświadczenia.

W jej ramach są też przeprowadzane eksperymenty.

Czym jest analiza ekonomiczna?

ANALIZA EKONOMICZNA – /W. Świetlik/ – zespół czynności badawczych, które polegają na dzieleniu przedsiębiorstwa lub gospodarstwa na części, a następnie rozpatrywaniu każdej z nich oddzielnie, a także we wzajemnym powiązaniu ze sobą.

ANALIZA EKONOMICZNA – /Dębski/ – to czynności badawcze dotyczące stanu ekonomicznego i działalności jednostki gospodarczej zmierzające do postawienia diagnozy charakteryzującej całość sytuacji ekonomicznej i społecznej badanej organizacji gospodarczej.

ISTOTĄ ANALIZY JEST wszechstronne badanie zjawisk gospodarczych uwzględniając ich wzajemne powiązania i wykorzystujące wszystkie dostępne materiały źródłowe.

CELE ANALIZY: Analiza ekonomiczna może mieć dwojaki cel:

-- Ustalenie, ocenę i analizę struktury badanej w całości a także związków i zależności między poszczególnymi elementami struktury a także między każdym elementem z osobna a całością.

-- Poznanie mechanizmu funkcjonowania badanej całości oraz zmian, jakie w niej zachodzą, ustalenie czynników oddziałujących na tę całość oraz kierunku i natężenia wpływu poszczególnych czynników na stwierdzone zmiany ( korzystne lub niekorzystne ).

TAKA ANALIZA NAZYWA SIĘ ANALIZĄ PRZYCZYNOWĄ.

ZADANIA ANALIZY EKONOMICZNEJ

Jeżeli mówimy o analizie ekonomicznej przedsiębiorstwa to możemy wymienić następujące zadania, które ta analiza spełnia:

-- umożliwia zapoznanie się z zadaniami działalności gospodarczej i ich realizację.

-- umożliwia poznanie stanu ekonomicznego czynników produkcji oraz metod gospodarowania nimi

-- umożliwia zapoznanie się z wynikami finansowymi osiąganymi przez przedsiębiorstwo.

-- daje możliwość porównania działalności analizowanego przedsiębiorstwa z działalnością i wynikami innych przedsiębiorstw, dzięki czemu można ustalić jego pozycję i dalsze perspektywy działalności.

WARUNKI ANALIZY

Analiza powinna spełniać cztery podstawowe warunki:

-- operatywność zabezpieczającej badania i wnioskowanie w terminie umożliwiającym podejmowanie decyzji.

-- konkretność badań i oceny dla wprowadzenia ścisłych i trafnych wniosków.

-- elastyczności polegającej na takim doborze metod analizy, które będą dopasowane do zmiennych warunków i potrzeb.

-- dynamiki pozwalającej na ujmowaniu procesów gospodarczych w ich rozwoju.

Przedmiotem analizy ekonomicznej w przedsiębiorstwie, mogą być:

-- wynik finansowy działalności

-- wynik materialnej działalności

-- koszt działalności przedsiębiorstwa

-- zasoby ludzkie

-- wykorzystanie zasobów materiałowych

-- wykorzystanie środków trwałych

-- postęp techniczny i innowacje

-- wartość przedsiębiorstwa

-- sytuacja majątkowo – finansowa

-- rozwój przedsiębiorstwa

FUNKCJE ANALIZY:

-- prognostyczna – dostarczenie wiedzy o ogólnych prawidłowościach, jakie występują w przebiegu procesów i zjawisk danego typu Ma ona za zadanie pozwolić na przewidywanie przyszłych konsekwencji ich rozwoju.

-- diagnostyczna – sprawdzane stanu jaki jest w danej konkretnej kwestii

-- humanistyczna – zaspokaja potrzeby ludzi w zakresie poszanowania otaczającej nas rzeczywistości i umożliwia kształtowanie poglądów

RODZAJE ANALIZY EKONOMICZNEJ

Analizą ekonomiczną obejmuje się wszystkie zjawiska gospodarcze występujące w obrębie samego przedsiębiorstwa jak i w jego otoczeniu, a ich badanie polega na:

•podziale zjawisk ekonomicznych i procesów na elementy składowe,

•określenie zależności przyczynowo-skutkowej między badanymi elementami,

•wyprowadzeniu wniosków uogólniających, które wynikają z przeprowadzonych ocen porównawczych.

Analiza ekonomiczna rozpatrywana według kryterium przedmiotowego badań wyróżnia:

– analizę mikroekonomiczną – dotyczącą badań i oceny działalności takich podmiotów gospodarczych, jak przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe czy pojedyncze osoby, oraz analizy problemowe dotyczące głównych w danym okresie produktów gospodarczych np.: wydajności pracy, kosztów własnych, obrotowości aktywów.

– analizę makroekonomiczną – dotyczącą badań i oceny wielkości ekonomicznych zagregowanych (globalnych), a więc ujmowanych dla całej gospodarki narodowej. Analiza makroekonomiczna jest przeciwstawieniem analizy mikroekonomicznej

Może jednak przynieść wiele informacji przydatnych przedsiębiorstwu, jak ogólne trendy wzrostu, poziom niektórych wskaźników (np. zyskowność w gospodarce ogółem dla całej branży) pozwala stawiać hipotezy dotyczące rozwoju kraju i konsumpcji grup produktów z kręgu zainteresowania przedsiębiorstwa. Jest sporządzana przez centralne organy tj.: Centralny Urząd Planowania, Ministerstwo Finansów, Główny Urząd Statystyczny

– analiza finansowa – zajmuje się głównie wielkościami ekonomicznymi w ujęciu pieniężnym. Obejmują one głównie:

//stan finansowy przedsiębiorstwa ustalany na określony moment - dzieło (statyczne ujęcie przedmiotu analizy),

//wyniki finansowe przedsiębiorstwa ustalane narastająco za pewien okres - miesiąc, kwartał, rok (dynamiczne ujęcie przedmiotu analizy).

– analiza techniczno-ekonomiczna – jest oparta na badaniu wielkości ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym i osobowym i koncentruje się na ocenie poszczególnych odcinków działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, które obejmują organizację i metody produkcji, wyposażenie w środki trwałe i ich wykorzystanie, zaplecze techniczne wraz z gospodarką remontową, inwestycje, zatrudnienie, organizację i wydajności pracy, zaopatrzenie materiałowe, zbyt itp.

PODSTAWOWE RODZAJE ANALIZY EKONOMICZNEJ ORAZ RÓŻNORODNE KRYTERIA ICH SKLASYFIKOWANIA:

a/ kryterium celu

Analiza strukturalna:

• przedmiotem tej analizy jest organizacja funkcjonująca w otoczeniu komunikujących się ze sobą organizacji,

• polega na badaniu związków i zależności jakie zachodzą między poszczególnymi elementami struktury, między sobą, a także w stosunku do całości.

Analiza przyczynowa:

• polega na określeniu czynników oddziałujących na objęty badaniem wskaźnik ekonomiczny,

• polega również na obliczeniu wielkości wpływu poszczególnych czynników na odchylenia wynikające z uprzednich porównań.

b/ kryterium horyzontu czasowego

Analiza ex post (zwana również retrospektywną):

• dotyczy badań minionych okresów bez odnoszenia się do kształtowania się przyszłości przedsiębiorstwa,

• zajmuje się decyzjami podjętymi w przeszłości, które mogą stanowić podstawę do podejmowanych zamierzeń przyszłościowych,

• może być prowadzona na poszczególnych szczeblach zarządzania w odniesieniu do różnych funkcji, a także do całości przedsiębiorstwa.

Analiza operacyjna (bieżąca):

• dotyczy badań wykonywanych bieżąco w relatywnie krótkich odcinkach czasowych – zmianach roboczych, dniu, dekadzie, miesiącu,

• charakteryzuje się bieżącym wykorzystywaniem wyników analizy do operatywnego kierowania przedsiębiorstwem oraz dużym stopniem decyzyjności i operatywności.

Analiza ex ante (zwana również antycypacyjną , prospektywną):

• może być prowadzona na wszystkich szczeblach organizacyjnych w przedsiębiorstwie,

• dotyczy określenia celowości i efektywności zamierzonych, wielowariantowych poczynań strategicznych – przyszłościowych,

• opiera się na wielkościach podstawowych i wskaźnikach techniczno – ekonomicznych przyszłościowych w określonym horyzoncie czasowym.

Analiza taktyczna:

• odnosi się do okresu jednego roku,

• może być stosunkowo szczegółowa, a przyjęte wielkości podstawowe i wskaźniki techniczno – ekonomiczne mogą być ustalone znacznie precyzyjniej.

Analiza strategiczna:

• obejmuje okresy dłuższe niż jeden rok i nieco odmienny zakres tematyczny, charakteryzuje się znacznie mniejszą

szczegółowością i precyzyjnością ustalonych wielkości i wskaźników,

• składa się z analizy wewnętrznej, zajmującej się mocnymi i słabymi stronami przedsiębiorstwa oraz analizy zewnętrznej, rozpatrującej zagrożenia i szansę przedsiębiorstwa w otoczeniu – na rynku, a także sytuacją międzynarodową i krajową.

c/ kryterium stanu

Analiza wyniku:

• dotyczy wielkości podstawowych jak i wskaźników techniczno – ekonomicznych, które mogą być wielkościami syntetycznymi odnoszącymi się do wyniku działalności całego przedsiębiorstwa oraz do rezultatu działalności zaopatrzeniowej, wewnętrznej i zewnętrznej.

Analiza procesu:

• dotyczy analizy przebiegu działalności i trudności jakie wynikały w trakcie tego przebiegu,

• może również dotyczyć przebiegów procesów pracy na stanowiskach roboczych czy procesów produkcyjnych, a także procesów transportowych, zaopatrzeniowych.

d/ kryterium szczegółowości badań

Analiza ogólna:

• dotyczy oceny działalności i jego wyników w odniesieniu do całego przedsiębiorstwa na podstawie wielkości podstawowych i syntetycznych wskaźników techniczno-ekonomicznych,

• stanowi podstawę do podejmowania decyzji dalszego kierunku badań w ramach analizy szczegółowej.

Analiza szczegółowa: polega na badaniu określonego problemu lub odcinka działalności, z zastosowaniem wielu wskaźników szczegółowych. Jest pracochłonna, lecz w wielu przypadkach konieczna do skutecznego usprawniania określonych dziedzin działalności gospodarczej i poprawy stanu ekonomicznego przedsiębiorstwa.

• obejmuje swoim zakresem wnikliwe badania związków i zależności stanu i pozycji przedsiębiorstwa w poszczególnych dziedzinach działalności przedsiębiorstwa,

• ustosunkowuje się co do dalszych kierunków i sposobów racjonalizacji działalności,

• zajmuje się badaniem określonego odcinka działalności, względnie określonego problemu.

e/ kryterium zakresu przedmiotowego badań

Analiza całościowa:

• obejmuje całą działalność gospodarczą przedsiębiorstwa,

• zajmuje się całościowymi wskaźnikami przedsiębiorstwa bez wskazywania na przyczyny i wzajemne zależności, jakie występują między poszczególnymi zjawiskami gospodarczymi.

Analiza odcinkowa:

• polega na odrębnych badaniach poszczególnych segmentów – dziedzin działalności przedsiębiorstwa, na takich jak: produkcja, zatrudnienie, koszty, zaopatrzenie,

• może być przygotowywana bardzo szybko i ma raczej cechy analizy wstępnej – decyzyjnej.

Analiza synergetyczna:

• bada zakres i skalę współdziałania przedsiębiorstwa z otoczeniem, np. w zakresie zbytu,

• współdziała z innymi czynnikami podobnymi, wzmacniającymi jej działalność i skuteczność.

f/ kryterium częstotliwości i czasu prowadzenia badań

Analiza ciągła:

• przeprowadzana jest w trybie ciągłym przez cały okres działalności przedsiębiorstwa,

• dotyczy przeważnie pojedynczych zjawisk czy procesów.

Analiza okresowa:

• przeprowadzana jest dla dokonania oceny ogólnej lub szczegółowej działalności gospodarczej w badanym okresie czasu, którym może być rok, kwartał lub miesiąc,

• jest analizą powtarzalną w określonych odstępach czasowych.

Analiza doraźna:

• ma charakter diagnostyczny i jest podejmowana jednorazowo w ściśle określonym celu,

• może dotyczyć problemów lub określonych odcinków działalności gospodarczej, a także zagadnień dotyczących całości przedsiębiorstwa, np. badania jego zdolności kredytowej.

Analiza wstępna:

• dotyczy badania, które są prowadzone przed podjęciem decyzji ekonomicznych lub przed sformułowaniem planu działalności,

• podstawowym zadaniem tej analizy jest ustalenie celu i efektywności zamierzonych, wielowariantowych działań.

Analiza bieżąca:

• przeprowadzana jest w trakcie realizacji określonych zadań i procesów,

• jest to analiza operatywna, decyzyjna dotycząca określonego odcinka działalności gospodarczej przedsiębiorstwa,

• ma na celu wykrycie nieprawidłowości i słabych ogniw w działalności przedsiębiorstwa.

Analiza następcza:

• ma miejsce, gdy jest opracowywana po zakończeniu przez przedsiębiorstwo określonej działalności w ustalonym czasie lub po zrealizowaniu konkretnego przedsięwzięcia.

g/ kryterium metod badań

Analiza funkcjonalna:

• ogranicza się do badania zjawisk występujących w obszarze odpowiedzialności kierownika danej komórki organizacyjnej w przedsiębiorstwie,

• przedmiotem tej analizy są zjawiska, które koncentrują się na integracji i równowadze.

Analiza kompleksowa: uwzględnia zależności przyczynowo – skutkowe występując między zjawiskami gospodarczymi

• dotyczy całości danego przedmiotu lub podmiotu,

• polega na stworzeniu, a następnie wykorzystaniu określonego systemu metod badawczych oraz wskaźników podstawowych i pomocniczych, pozwalających na obiektywną charakterystykę badanego odcinka w ścisłym powiązaniu z otoczeniem.

Analiza systemowa:

• wykorzystuje dorobek ogólnej teorii systemów, traktuje badany przedmiot lub podmiot jako system złożony z określonych podsystemów powiązanych ze sobą i pozostających w interakcji ze sobą i ze swoim otoczeniem.

Analiza decyzyjna: wymaga umiejętności kojarzenia zjawisk technicznych, organizacyjnych, społecznych i gospodarczych

• obejmuje badania analityczne, których celem jest przygotowanie wszystkich informacji niezbędnych do podjęcia i realizacji decyzji,

• kładzie nacisk na porządkowanie zjawisk według zależności przyczynowo – skutkowej i nastawiona jest głównie na odcinkowe, szczegółowe problemy,

• grupuje wszystkie zjawiska wokół określonej decyzji.

Analiza przestrzenna (zwana również międzyzakładową):

• zajmuje się badaniem polegającym na porównywaniach osiągnięć z innymi przedsiębiorstwami krajowymi oraz zagranicznymi,

• wymaga doprowadzenia poszczególnych wielkości i wskaźników do porównywalności.

h/ kryterium rodzaju informacji

Analiza wskaźnikowa:

• opiera się na badaniu działalności przedsiębiorstwa przy pomocy określonych mierników działalności gospodarczej

bezwzględnych – przedstawiających absolutne rozmiary określonych zjawisk ekonomicznych i względnych – opisujących

jakościowe cechy lub zjawiska oraz pozwalających określać relacje między nimi zachodzące.

Analiza zależnościowa:

• stanowi kontynuację analizy wskaźnikowej i zmierza do wyjaśnienia przyczyn kształtowania się wskaźników i współczynników i określenia związku między skutkiem, a przyczyną pierwotną,

• w tej analizie opracowuje się chronologiczne łańcuchy przyczynowo – skutkowe.

i/ kryterium zakresu rodzajowego

Analiza przedsiębiorstwa:

• dotyczy działalności całego przedsiębiorstwa obejmując swoim zakresem działalność wewnętrzną oraz zagadnienia związane z otoczeniem jako analizę rynku czy też konkurencji,

• składa się z dwóch części analizy techniczno – ekonomicznej i analizy finansowej, które doprowadzają do syntezy wyników i przygotowania decyzji dla przyszłych okresów.

Analiza branżowa, gałęzi lub sektora:

• zajmuje się przedstawieniem wyników działalności poszczególnych przedsiębiorstw w układzie przestrzennym, a następnie przedstawia w analizie branżę, gałąź lub sektor całego przemysłu,

• wyniki tej analizy powinny być przedstawione na tle sytuacji jaka występowała w danym okresie w otoczeniu,

• analiza ta powinna być zakończona przewidywaniami koniunktury na rynku krajowym i zagranicznym oraz kierunkami rozwoju danej branży lub sektora.

j/ kryterium przeznaczenia,

Analiza zewnętrzna - przeprowadzana z reguły przez banki, inwestorów, załogi, dostawców, prasę itp. w oparciu o publikowane sprawozdania finansowe (głównie bilans i rachunek zysków i strat) przy wykorzystaniu ogólnych informacji o branży i występującej tam koniunkturze. Zakres informacyjny jest tu zatem ograniczony do wymienionych dokumentów i tym samym nie pozwala na ocenę niektórych zagadnień np. rezerw firmy, a także na ujęcie przyczynowe badanych zjawisk. W analizach zewnętrznych operuje się standardowymi wskaźnikami finansowymi, a główne ich cele koncentrowane są na ocenie:

• efektywności gospodarowania - rentowności,

• płynności finansowej,

• położenia finansowego firmy.

Analiza wewnętrzna – przeprowadzana przez samo przedsiębiorstwo dla potrzeb bieżącego i strategicznego zarządzania. Opierają się one nie tylko na sprawozdawczości finansowej, ale również szczegółowych danych ewidencji księgowej (księgowości zarządczej, rachunku kosztów), statystyki zakładowej i planowania. Analiza wewnętrzna ma na celu:

• uogólnienie informacji,

• poszukiwanie „prawdziwego obrazu firmy",

• ocenę informacji,

• podjęcie decyzji wynikających z analizy.

Analiza wewnętrzna spełnia kluczową rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem, stąd jej przedmiot i zakres jest dużo szerszy aniżeli analizy zewnętrznej.

MIERNIKI OCENY EKONOMICZNEJ

Miernikiem działalności gospodarczej, miernikiem ekonomicznym – nazywamy wartość zjawiska, zdarzenia lub stanu, wyrażoną w wielkościach liczbowych.

Mierniki stanowią logiczną konsekwencję ekonomiczną umożliwiającą obliczenie określonego wskaźnika czy współczynnika ekonomicznego.

Rodzaje mierników oceny ekonomicznej przedsiębiorstwa:

A/ ZE WZGLĘDU NA ZAKRES CZASU WYRÓŻNIAMY:

– miernik statyczny – charakteryzuje stan ekonomiczny jednostki gospodarczej w pewnej określonej chwili, w określonym czasie

– miernik dynamiczny – charakteryzuje wyniki ekonomiczne uzyskane w ciągu pewnego, określonego czasu

B/ ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ I ZAKRES rozróżniamy:

– mierniki brutto – obejmujące wszystkie elementy wchodzące w skład danej kategorii ekonomicznej (zysk brutto, produkcja brutto)

– mierniki netto – uwzględniające jedynie wybrane elementy wchodzące w skład danej kategorii ekonomicznej, które charakteryzują najważniejsze cechy danego miernika (zysk netto po potrąceniu podatków, produkcja netto po odliczeniu braków produkcyjnych)

C/ TRZY ELEMENTY GOSPODAROWANIA: stany, zdarzenia i wyniki gospodarcze można rozpatrywać za pomocą:

– miernika ilościowego (kwantytatywnego) - obejmującego absolutne rozmiary danego zjawiska, wyniku, rezultatu itp.

– miernika jakościowego (kwalitatywnego) - odnoszącego się do natury danego podmiotu lub zjawiska

D/ ZE WZGLĘDU NA ZAKRES INFORMACYJNY WYRÓŻNIAMY:

– mierniki obojętne – informują o stanach i zdarzeniach bez możliwości ich oceny ekonomicznej, gdyż odrywają rozpatrywane dziedziny działalności od środowiska gospodarczego, w którym spełniają określone funkcje

– mierniki wartościujące – uwzględniają zwykle szerzej środowisko gospodarcze, wiążące ze sobą najważniejsze przyczyny i skutki np. wydajność pracy, przestoje nieprodukcyjne, obniżenie kosztów itp.

E/ ZE WZGLĘDU NA JEDNOSTKI W JAKICH SĄ WYRAŻONE ISTNIEJĄ:

– mierniki w jednostkach naturalnych np. w kilogramach, metrach, sztukach

– mierniki w jednostkach umownych (przeliczeniowych) np. wyroby ceramiczne w jednostkach ceramicznych

– mierniki w jednostkach pieniężnych (wartościowych) w złotych obiegowych lub jednostkach niezmiennych

Ponadto w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa można wyróżnić mierniki:

– nakładów – informują o zdolnościach produkcyjnych, poziomie technicznym, parku maszynowym, liczbie, strukturze i jakości zapasów itp.

– wyników – informują o wielkości wytworzonej i sprzedanej produkcji, krajowej, eksportowej, kooperacji, strukturze asortymentowej i jej jakości itp.

– efektywności – łączą w sobie informacje dotyczące nakładów i wyników np. miernik wydajności pracy, produktywności bazy wytwórczej, zamrożenia zapasów, kosztów produkcji

Mierniki efektywności spełniają w systemie zarządzania funkcje:

– mierników oceny

– regulatorów procesu gospodarczego

Ocena następuje po zrealizowaniu określonych działań, jest w stosunku do nich historyczna, może być punktem wyjścia akceptacji obecnego stanu rzeczy (funkcja bierna) lub dokonania korektur (funkcja czynna miernika), a także może określać drogi planowania przyszłego działania.

Waga tych funkcji w ekonomice przedsiębiorstwa zależy przede wszystkim od pojemności danego wskaźnika to jest, od zakresu zjawisk przez niego reprezentowanych.

Z punktu widzenia pojemności możemy rozróżnić:

a) wskaźniki cząstkowe – reprezentują zwykle wąski zakres działalności przedsiębiorstwa, informują głównie o stopniu zagospodarowania czynników produkcji – wydajności pracy, zamrożenia środków obrotowych, produktywności trwałego majtku itp.

b) wskaźniki syntetyczne – reprezentują szeroki zakres zjawisk w ekonomice przedsiębiorstwa i mają dużą pojemność np. koszty, rentowność, produkcja sprzedana, produkcja wytworzona.

Decyzyjność wskaźnika – zakres podporządkowanych mu zjawisk (mieszczących się w pojemności), które przedsiębiorstwo może kształtować na podstawie własnych decyzji.

Dotyczy to zwłaszcza wskaźników syntetycznych, których pojemność jest znacznie szersza od decyzyjności, co oznacza, że przedsiębiorstwo ocenia się za zagadnienia, na które nie ma ono wpływu.

Są to niedecyzyjne elementy wskaźnika.

Ze względu na decyzyjność wyróżniamy:

a) wskaźniki sterowne – występują w sytuacji, kiedy elementy niedecyzyjne są niewielkie, a obszar zjawisk zarządzanych przez przedsiębiorstwo bliski jest pojemności wskaźnika lub identyczny

b) wskaźniki niesterowne – zawierają znaczny udział zjawisk zarządzanych zewnętrznie przez organ centrum lub organizacje określonego środowiska gospodarczego

Zależnie od stopnia motywacyjności rozróżniamy wskaźniki:

a) neutralne – charakteryzują się niewielkim odchyleniem od skali motywacyjności

b) preferencyjne – preferencyjność polega na wyróżnieniu jednych sfer działalności przed innymi, jakkolwiek wszystkie one są reprezentowane przez dany wskaźnik i mieszczą się w jego pojemności.

PODSTAWOWE ETAPY METODYCZNE BADAŃ ANALITYCZNYCH

1/ zdefiniowanie obiektu badań

2/ wybór kryterium zachowania się obiektu badanego

3/ wybór odpowiedniej miary

4/ określenie jednostki odniesienia

5/ określenie odchyleń stanów rzeczywistych od postulowanych

6/ postawienie wstępnej hipotezy, sformułowanie modelu przeprowadzenia analizy przyczynowej

7/ ustalenia przyczyn i skutków stwierdzonych zakłóceń

8/ ustalenie działań racjonalizujących obiekt badań

METODY ANALIZY EKONOMICZNEJ

METODY BADAWCZE

Eksperyment – to przeprowadzenie prób lub doświadczeń naukowych, jest to celowe wywoływanie określonego zjawiska lub jego zmiany w warunkach sztuczne stworzonych i równoczesne badanie jego przebiegu cech oraz zależności.

Eksperyment ma zbadać słuszność założonej wcześniej hipotezy, która w wyniku eksperymentu zostaje potwierdzona lub obalona.

Obserwacja jest jedną z najbardziej podstawowych metod badawczych.

Polega ona na ściśle zaplanowanym systematycznym badaniu wyodrębnionego elementu z badanego zjawiska istotnego z punktu widzenia wielu badań.

Celem obserwacji jest dostarczenie informacji do badań naukowych.

Mamy doczynienia z obserwacją statyczną i dynamiczną.

Statyczne metody badań – polegają na wnioskowaniu na podstawie pewnych elementów podzbiorów.

Mamy tu doczynienia z próbkami a więc nigdy nie możemy być pewni czy uzyskane wyniki są pewne.

Badania zbiorowości statystycznej dzielimy na obserwacje, opis, klasyfikacja i kontrola zebranych materiałów, analiza danej zbiorowości.

Metoda dedukcyjna - polega na wyprowadzeniu sądów szczegółowych z sądów ogólnych czyli przechodzenie od badań ogólnych do badań szczegółowych.

Metoda indukcyjna – polega na wyprowadzeniu sądów ogólnych z sądów szczegółowych /badania empiryczne weryfikowania hipotez/.

Analiza porównawcza

Z punktu widzenia stopnia pogłębienia przedmiotu badań rozróżniamy metodę porównawczą.

Metoda porównań sprowadza się do porównania ze sobą poszczególnych wskaźników i mierników.

Stosując te metodę możemy wyróżnić 6 podstawowych kierunków badań:

-- porównywanie z wielkościami postulowanymi

-- porównywanie w czasie

-- porównywanie w przestrzeni

-- porównywanie struktury

-- porównywanie ze zjawiskami współzależnymi

-- porównywanie wskaźników

PORÓWNYWANIE Z WARTOŚCIAMI POSTULOWANYMI

Wykorzystywane są tu plany przedsiębiorstwa, prognoz lub norm oraz praktyczne wartości z danych okresów.

PORÓWNYWANIE W CZASIE pozwala na wskazanie dynamiki danego zjawiska przy podstawie stałej lub zmiennej.

Porównywanie to pozwala na określenie kierunku zmian zachodzących w przedsiębiorstwie.

Zwykle porównuje się co najmniej 3 odcinki czasowe.

Mamy tu doczynienia z podstawą stałą bądź zmienną /porównywanie łańcuchowe/.

PORÓWNYWANIE STRUKTURY MOŻE DOTYCZYĆ:

-- porównywanie struktury zjawisk

-- porównywanie struktury organizacyjnej

-- porównywanie struktury stanu

Chodzi tu o działalność poszczególnych czynników w badanym zjawisku.

Można tu badać udział poszczególnych kosztów w całości kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo w danym okresie.

PORÓWNYWANIE W PRZESTRZENI:

-- jednostki międzyzakładowe

-- przedsiębiorstwa krajowe

-- przedsiębiorstwa zagraniczne

Chodzi tu przede wszystkim o porównywanie się z innymi przedsiębiorstwami w danej branży.

Za podstawę możemy wziąć dowolne przedsiębiorstwo ale musi mieć podstawy do porównywania się z naszym obiektem badań.

Zaletą jest tu fakt iż możemy porównywać prawie wszystkie elementy i wskaźniki wchodzące w skład przedsiębiorstwa.

PORÓWNYWANIE ZJAWISK CZYNNIKÓW CZY ELEMENTÓW WSPÓŁZALEŻNYCH;

-- porównywanie produkcji z kosztami

-- porównywanie zatrudnienia z wydajnością

Chodzi tu o ustalenie jak zmieni się jeden element w efekcie zmiany innego elementu.

PORÓWNYWANIE WSKAŹNIKÓW RELACJI:

Aby móc porównywać musimy porównawcze elementy doprowadzić do porównywalności.

Bierzemy pod uwagę:

-- porównywalność metodologiczną

-- porównywalność cenowa

-- porównywalność przedmiotowa

-- porównywalność organizacyjna

METODY PRZYCZYNOWE:

ANALIZA PRZYCZYNOWA

Analizą poszczególnych czynników mających pierwotny wpływ na czynniki działalności gospodarczej

Jest analiza przyczynowa.

Jej celem jest wykrycie nieprawidłowości i ocenę ich wpływu na stwierdzone uprzednio odchylenia.

A/ METODA KOLEJNYCH PODSTAWIEŃ

Metoda ta występuje w dwóch postaciach:

-- metoda podstawień łańcuchowych

-- metoda podstawień różnicowych zwana też metodą różnicową

Przy badaniach z użyciem metody podstawień łańcuchowych obowiązuje tryb postępowania wg następujących etapów:

a/ ustalenie odchylenia łącznego pomiędzy wartościami badawczymi a wartościami bazowymi.

jak obliczyć odchylenie bezwzględne badanego zjawiska

R = ∆Z = Z1 – Z0

b/ określenie czynników wpływających na odchylenie łączne istniejącego między nimi związku.przyczynowego.

z jakimi czynnikami mamy doczynienia w badanym zjawisku.

-- wielkość wykonanej produkcji

-- zużycie materiałów

-- cena jednostkowa materiałów

c/ przeprowadzenie kolejnych podstawień w odniesieniu do poszczególnych czynników

Następnie obliczmy wpływ poszczególnych czynników na odchylenie,.

Suma tych wpływów powinna się równać odchyleniu całkowitemu badanego zjawiska

Wielkość badanego zjawiska w okresie podstawowym jest iloczynem wielkości produkcji zużycia jednostkowego oraz ceny materiałów co można zapisać jako:

a0 * b0 * c0 = Z0

Wielkość badanego zjawiska w okresie badanym wynosi :

a1 * b1 * c1 = Z1

odchylenie badanego zjawiska ∆Z można przedstawić w postaci :

(a1 * b1 * c1) – (a0 * b0 * c0) = ∆Z

d/zestawienie odchyleń cząstkowych z odchyleniem badanego zjawiska.

Wpływ poszczególnych czynników na odchylenie badanego zjawiska badamy na podstawie

wzorów:

Ra=(a1*b0*c0)-(a0*b0*c0)

Rb=(a1*b1*c0)-(a1*b0*c0)

Rc=(a1*b1*c1)-(a1*b1*c0)

Prykład1

Lp.	wyszczególnienie	Okres 0	Okres 1
A	produkcja	60 szt.	75 szt.
B	Zużycie materiałów na 1 szt. wyrobu	4 kg	3 kg
C	Cena materiału za 1 kg	5 zł	7 zł
Z	Koszt zużycia ma	1 200 zł	1 575 zł

∆Z= R= Z1-Z0 –> a0 x b0 x c0 = Z0 60 x 4 x 5 = 1 200

∆Z=1575 – 1200= 357 –> a1 x b1 x c1 = Z1 75 x 3 x7 = 1 575,-

Ra = (a1 * b0 * c0) – (a0 * b0 * c0)

Ra = ( 75 x 4 x 5 ) – ( 60 x 4 x 5 ) = 1500 – 1200 = 300

Rb = (a1*b1*c0)-(a1*b0*c0) odchylenia cząstkowe

Rb = ( 75 x 3 x 5 ) – ( 75 x 4 x 5 ) = 1125 – 1500 = –375

Rc = (a1*b1*c1)-(a1*b1*c0)

Rc = ( 75 x 3 x 7 ) – ( 75 x 3 x 5 ) = 1575 – 1125 = 450

375

Odp.:

* W wyniku wzrostu wielkości produkcji o 15 sztuk nastąpił wzrost kosztów zużycia materiału o 300 zł.

**W efekcie spadku zużycia materiału na jednostkę wyrobu o 1 kg, nastąpił spadek kosztów

materiału o 375 zł.

*** W efekcie wzrostu ceny za kg materiału o 2 zł, nastąpił wzrost kosztów zużycia materiału o 450 zł

****W efekcie nastąpił wzrost kosztów zużycia materiałów o 375 zł

Wartości ze znakiem „–‘’ –> spadek kosztów

Wartości ze znakiem „+‘’ –> wzrost kosztów

koszty zmienne, to takie, które zmieniają się ze wzrostem produkcji.

Koszty stałe są zawsze.

Koszty, które zmieniają się wraz ze wzrostem produkcji, na każdym danym produkcie są takie sam.

Np. ta sama ilość składników jest potrzebna jest na każdy bochenek chleb, ale im więcej tych bochenków tym więcej (ilościowo)składników jest potrzebne.

Czyli koszt stały w przeliczeniu na jednostkę produktu jest zmienny. I im więcej tych produktów (np. bochenków chleba, tym mniejszy jest udział kosztu stałego.

Zawsze ze wzrostem produkcji będzie wzrost kosztów zużycia materiału.

Nie każdy wzrost kosztów jest zły dla przedsiębiorstwa.

Np. wzrost kosztów zużycia materiałów o 20 % może spowodować wzrost przychodu o ok. 40 % –> produkt będzie lepszej jakości np. nowi klienci otworzą się na „lepszy” produkt.

Na pierwszy „rzut oka” nie możemy ocenić kosztów bez spojrzenia na przychody.

Ale możemy dokonać analizy porównawczej w czasie –> ∆ Z

Co było w poprzednim okresie i co jest teraz

Analiza przyczynowa jest pogłębieniem analizy porównawczej

B/ METODA RÓŻNICOWEGO PODSTAWIANIA

Metoda ma podobny przebieg etapowy jak metoda podstawienia łańcuchowego.

Różnica polega na tym iż po 2-gim etapie polegającym na ustaleniu czynników, które wpłynęły na zmianę badanego zjawiska oblicza się różnice miedzy wielkościami tych czynników w okresie badanym, a ich wielkość w okresie podstawowym

W następnej kolejności ustala się w jakim stopniu poszczególne czynniki wpłynęły na zmianę badanego zjawiska:

Obliczenia te polegają na kolejnym mnożeniu różnic poszczególnych czynników, których wpływ jest badany przez pozostałe czynniki,

co wyraża następujący wzór : Ra = (a1 – a0) * b0 * c0

Rb = a1 * (b1 – b0) * c0

Rc = a1 * b1 * (c1 – c0)

Przykład2

Polecenie: dla danych z przykładu 1 dokonać analizy wykorzystujące metodę różnicowania

Lp.	wyszczególnienie	Okres 0	Okres 1
A	produkcja	60 szt.	75 szt.
B	Zużycie materiałów na 1 szt. wyrobu	4 kg	3 kg
C	Cena materiału za 1 kg	5 zł	7 zł
Z	Koszt zużycia ma	1 200 zł	1 575 zł

Ra = (a1 – a0) * b0 * c0 Rc = a1 * b1 * (c1 – c0 )

Ra = ( 75 – 60 ) x 4 x 5 = 300 Rc = 75 x 3 x ( 7 – 5 ) = 450

Rb = a1 * (b1 – b0) * c0

Rb = 75 x ( 3 – 4 ) x 5 = –375

Odp.: [jak w przykładzie pierwszym]

W wyniku wzrostu produkcji o 15 sztuk nastąpił wzrost kosztów zużycia materiału o 300 zł.

W efekcie spadku zużycia materiału na jednostkę wyrobu o 1 kg, nastąpił spadek kosztów materiału o 375 zł.

W efekcie wzrostu ceny za kg materiału o 2 zł, nastąpił wzrost kosztów zużycia materiałów o 450 zł

W efekcie nastąpił wzrost kosztów zużycia materiałów o 375 zł

C/ METODA RESZTY

Metoda reszty stosowana jest raczej do obliczeń związanych z ustaleniem wpływu 2 czynników, na przykład wpływu wielkości

zatrudnienia i wydajności pracy na przyrost produkcji a także do oceny dynamiki wynagradzania i wpływu na nią wielkość zatrudnienia i przeciętnego wynagradzania.

Wzór na ustalenie odchyleń cząstkowych:

Ra = (a1 * b0) – (a0 * b0)

Rb = (a1 * b1) – (a1 * b0)

Przykład3

Dokonaj analizy metoda reszty;

Lp.	wyszczególnienie	Okres 0	Okres 1	Odchylenie
1	Liczba godzin pracy jednego robotnika	200 h	207 h	7 h
2	Stawka za godzinę	6 zł	7 zł	1 zł
3	Miesięczne wynagrodzenie	1 200 zł	1 449 zł	249 zł

Ra = (a1 * b0) – (a0 * b0) Ra = ( 207 x 6 ) – ( 200 x 6 ) = 1242 – 1200 = 42

Rb = (a1 * b1) – (a1 * b0) Rb = ( 207 x 7 ) – ( 207 x 6 ) = 1449 – 1242 = 207

249

Odp.:

Wzrost liczby godzin pracy o 7 spowodował wzrost kosztów pracy o 42 zł

Natomiast wzrost stawki za godzinę o 1 zł spowodował wzrost wynagrodzenia o 207 zł

Z punktu widzenia pracownika jest to wzrost wynagrodzenia, a z punktu widzenia pracodawcy – wzrost kosztów pracy

D/ METODA RÓŻNIC CZĄSTKOWYCH

Metoda ta polega na odrębnym badaniu wpływu każdego czynnika, przy założeniu, że pozostałe czynniki pozostają stale.

Tryb postępowania dla dwóch czynników:

1/ obliczamy wpływ 1 czynnika ta metoda bada wpływ czynnika z osobna. W poprzednich

2/ obliczamy wpływ 2 czynnika metodach było badane następstwo kolejnych czynników po

3/ obliczamy odchylenie łączne sobie. Tu badamy każdy czynnik osobno, a potem we

wzajemnych połączeniach.

wzory na obliczanie odchyleń: Ra = (a1 * b0) – (a0 * b0)

Rb = (a0 * b1) – (a0 * b0)

Rab = (a1 * b1 – a1 * b0) – (a0 * b1 – a0 * b0)

Przykład 4

lp.	wyszczególnienie	Okres 0	Okres 1	Odchylenie
1	Liczba godzin pracy jednego robotnika	180 h	195 h	15 h
2	Stawka za godzinę	6 zł	7 zł	1 zł
3	Miesięczne wynagrodzenie	1080 zł	1365 zł	285 zł

Ra = (a1 * b0) – (a0 * b0)

Ra = (195 * 6) – (180 * 6) = 1 170 – 1 080 = 90

Rb = (a0 * b1) – (a0 * b0)

Rb = (180 x 7) –( 180 x 6) = 1 260 – 1 080 = 180

Rab = (a1 * b1 -- a1 * b0) -- (a0 * b1-- a0 * b0)

Rab =(195 x 7 – 195 * 6) – (180 * 7 – 180 * 6) = (1 365 – 1 170) – (1 260 – 1 080) = 195 – 180 = 15

TRYB POSTĘPOWANIA DLA TRZECH CZYNNIKÓW:

1/ obliczamy wpływ 1 czynnika Analiza przyczynowa dostarcza nam zupełnie innych

2/ obliczamy wpływ 2 czynnika informacji niż analiza porównawcza

3/ obliczamy wpływ 3 czynnika Metoda różnic cząstkowych jest jeszcze bardziej

4/ potem czynników 1 i 2 szczegółowa niż metoda różnicowego podstawiania

5/potem czynników 1 i 3

6/ potem czynników 2 i 3

7/obliczamy odchylenie łączne

Ra = (a1 * b0 * c0) – (a0 * b0 * c0)

Rb = (a0 * b1 * c0) – (a0 * b0 * c0)

Rc = (a0 * b0 * c1) – (a0 * b0 * c0)

Rab = a1 * b1 * c0 – a1 * b0 * c0 – a0 * b1 * c0 + a0 * b0 * c0

Rac = a1 * b0 * c1 – a1 * b0 * c0 – a0 * b0 * c1 + a0 * b0 * c0

Rbc = a0 * b1 * c1 – a0 * b1 * c0 – a0 * b0 * c1 + a0 * b0 * c0

Rabc = a1 * b1 * c1 – a1 * b1 * c0 – a1 * b0 * c1 – a0 * b1 * c1 + a1 * b0 * c0

+ a0 * b1 * c0 + a0 * b0 * c1 – a0 * b0 * c0

Lp.	wyszczególnienie	Okres 0	Okres 1
A	produkcja	60 szt.	75 szt.
B	Zużycie materiałów na 1 szt. wyrobu	4 kg	3 kg
C	Cena materiału za 1 kg	5 zł	7 zł
Z	Koszt zużycia ma	1 200 zł	1 575 zł

Ra = ( a1 * b0 * c0 ) – ( a0 * b0 * c0 )

Ra = ( 75 * 4 * 5 ) – ( 60 * 4 * 5 ) = 1500 – 1200 = 300

Rb = ( a0 * b1 * c0 ) – ( a0 * b0 * c0 )

Rb = ( 60 * 3 * 5 ) – ( 60 * 4 * 5 ) = 900 – 1200 = - 300

Rc = ( a0 * b0 * c1 ) – ( a0 * b0 * c0 )

Rc = ( 60 * 4 * 7 ) – ( 60 * 4 * 5 ) = 1680 – 1200 = 480

Rab = a1 * b1 * c0 – a1 * b0 * c0 – a0 * b1 * c0 + a0 * b0 * c0

Rab = 75 x 3 x 5 – 75 x 4 x 5 – 60 x 3 x 5 + 60 x 4 x 5 = -75

Rac = a1 x b0 x c1 – a1 x b0 x c0 – a0 x b0 x c1 + a0 x b0 x c0

Rac = 75 x 4 x 7 – 75 x 4 x 5 – 60 x 4 x 7 + 60 x 4 x 5 = 120

Rbc = a0 x b1 x c1 – a0 x b1 x c0 – a0 x b0 x c1 + a0 x b0 x c0

Rbc = 60 x 3 x 7 – 60 x 3 x 5 – 60 x 4 x 7 + 60 x 4 x 5 = -120

Rabc = a1 x b1 x c1 – a1 x b1 x c0 – a1 x b0 x c1 – a0 x b1 x c1 + a1 x b0 x c0 + a0 x b1 x c0 + a0 x b0 x c1 – a0 x b0 c0

Rabc = 75 x 3 x 7 – 75 x 3 x 5 – 75 x 4 x 7 – 60 x 3 x 7 + 75 x 4 x 5 + 60 x 3 x 5 + 60 x 4 x 7 – 60 x 4 x 7 = - 30

R = ∆Z = Z1 – Z0 = Ra + Rb + Rc + Rab + Rac + Rbc + Rabc = 375

Wnioski:

1/ wzrost produkcji o 15 szt. przy niezmienionych pozostałych czynnikach spowodował wzrost kosztów zużycia materiałów o 300 zł.

2/ spadek zużycia o materiałów 1 kg na szt. wyrobu przy niezmienionych pozostałych czynnikach spowodował spadek kosztów o 300 zł.

3/ wzrost ceny za 1 kg materiałów przy niezmienionych pozostałych czynnikach spowodował wzrost kosztów zużycia o 480 zł.

4/ wzrost wielkości produkcji i spadek zużycia materiałów przy niezmienionych pozostałych czynnikach spowodował spadek kosztów o 75 zł

5/ wzrost produkcji i wzrost ceny za 1 kg materiałów przy niezmienionych pozostałych czynnikach spowodował wzrost kosztów o 120 zł

6/ spadek zużycia o 1 kg materiału i wzrost ceny o 2 zł przy niezmienionych pozostałych czynnikach spowodował spadek kosztów zużycia materiałów o 120 zł

7/ wzrost produkcji, spadek zużycia i wzrost ceny spowodował łącznie obniżenie kosztów o 30 zł

8/ w efekcie nastąpił wzrost kosztów zużycia materiałów o 375 zł.

Zadanie Obliczyć:

1/ dla dowolnych danych metoda dla trzech czynników (wzory strona 11)

2/ dla dowolnych danych jedna z wcześniejszych metod (strony 13, 14, 15)

ANALIZA FINANSOWA

1/ rola analizy w systemie analiz

Analiza finansowa jest tą częścią analizy ekonomicznej, która stanowi najwyższy stopień jej uogólnienia

Obejmuje ona zagadnienia związane z całokształtem działań przedsiębiorstwa tj. sytuacje majątkową oraz finansowa (położenie i pewność finansowa), analizę wzrostu i pozycji finansowej przedsiębiorstwa, wynik finansowy i związana z tym ocenę efektywności gospodarowania- rentowności oraz koszty i przychody ze sprzedaży

Przeznaczeniem analizy finansowej jest wspomaganie zarządzania bieżącego i strategicznego przez kierownictwo przedsiębiorstwa (analiza wewnętrzna) a także dostarczanie informacji zainteresowanym podmiotom z otoczenia przedsiębiorstwa (analiza zewnętrzna)

Analiza ma dwa rodzaje odbiorców: wewnętrznych i zewnętrznych.

Odbiorcy wewnętrzni to tak naprawdę tylko te osoby, które podejmują decyzje (zarząd i kierownictwo poszczególnych szczebli).

Odbiorcy analizy zewnętrznej:

- inwestorzy - Kredytodawcy, bank - Dostawcy

- Konkurenci - Pracownicy - Klienci

- Rządy i agendy rządowe - społeczeństwo

Zakres analizy zewnętrzna jest bardziej ogólny.

Analiza przeprowadzana jest na podstawie opublikowanego rocznego bilansu, rachunku wyników, przepływów pieniężnych oraz informacji dodatkowej.

Ocenie podlegają takie kryteria, jak rentowność, płynność i niezależność finansowa.

Analiza wewnętrzna służy przede wszystkim do korekty bieżących decyzji w przedsiębiorstwie i wytyczania działań na przyszłość.

Źródła informacji do analizy finansowej

Materiały źródłowe są wykorzystywane zarówno do analizy finansowej, jak i całej analizy ekonomicznej można ogólnie podzielić na ewidencyjne i pozaewidencyjne

Z punktu widzenia analizy finansowej wśród materiałów ewidencyjnych najistotniejszą role odgrywa sprawozdawczość przedsiębiorstwa, którą można podzielić na:

– sprawozdawczość finansowa, obejmująca dane liczbowe wyrażone w jednostkach pieniężnych i sporządzaną na podstawie ewidencji księgowej i kalkulacji dla potrzeb przeprowadzenia analizy finansowej

– sprawozdawczość rzeczową, będącą źródłem analizy techniczno – ekonomicznej

Do źródeł pozaewidencyjnych należą:

-- plany finansowe /biznesplany/, kalkulacyjne wstępne i kosztorysy, normy kosztów itp.

-- wyniki poprzednio sporządzonych analiz

-- materiały z przeprowadzonych kontroli i rewizji, zarówno prze organa wewn jak i zewn

-- uzyskane materiały i informacje dotyczące przedsiębiorstwa krajowych i zagranicznych

Źródła pozaewidencyjne to co jest niedostępne dla odbiorców zewnętrznych

Analiza finansowa jest najbardziej ogólną częścią analizy ekonomicznej i dotyczy wszystkiego co wiąże się w przedsiębiorstwie z pieniędzmi.

Tutaj będziemy badali wszelkiego rodzaju mierniki finansowe takie jak zysk jak obrotowość, poziom zadłużenia, zmiany w sprawozdawczości finansowej,

ANALIZA PIONOWA BILASU

1/ Analiza wstępna bilansu.

Analiza wstępna sprawozdań finansowych polega na badaniu ich w układzie pionowym i poziomym.

Badanie bilansu w układzie poziomym polega na porównywaniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów w kilku okresach badawczych.

Analiza pozioma sprowadza się do ustalenia i oceny zmiany w zakresie wielkości poszczególnych składników pasywów i aktywów, a więc do określenia ich dynamiki.

W analizie tego typu możemy dokonywać porównań zarówno przy podstawie zmiennej, jak również przy podstawie stałej.

Analiza pionowa bilansu polega na badaniu zmian w poszczególnych składnikach aktywów i pasywów w stosunku do sumy bilansowej. Jest to badanie struktury bilansu.

Struktura majątkowa przedsiębiorstwa informuje nas o formie zaangażowania kapitałów i zależy w szczególności od rodzaju prowadzonej działalności.

Inną strukturę majątku będą miały przedsiębiorstwa usługowe, inną produkcyjne a jeszcze inną handlowe.

W badaniu struktury majątkowej wykorzystuje się następujące wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze:

1/ udział majątku trwałego = Majątek trwały

w aktywach ogółem Aktywa ogółem

2/ udział rzeczowego majątku = Rzeczowe składniki majątku

trwałego w aktywach ogółem Aktywa ogółem

3/ udział wartości niematerialnych i = Niematerialne składniki majątku

prawnych w aktywach ogółem Aktywa ogółem

4/ Udział rzeczowego majątku = Rzeczowe składniki majątku

A trwałego w aktywach trwałych Aktywa trwałe

5/ udział wartości niematerialnych i = Niematerialne składniki majątku

prawnych w aktywach trwałych Aktywa trwałe

6/ udział majątku obrotowego = Majątek obrotowy

A w aktywach ogółem Aktywa ogółem

7/ udział zapasów w aktywach = Zapasy ogółem

A ogółem Aktywa ogółem

8/ udział należności w aktywach = Należności

A ogółem Aktywa ogółem

9/ udział środków pieniężnych = Środki pieniężne

A w aktywach ogółem Aktywa ogółem

10/ udział krótkoterminowych papierów = Krótkoterminowe papiery wartościowe

A w aktywach ogółem Aktywa ogółem

11/ udział zapasów w aktywach = Zapasy ogółem

A obrotowych Aktywa obrotowe

12/ udział należności w aktywach = Należności

A obrotowych Aktywa obrotowe

13/ udział środków pieniężnych = Środki pieniężne

A w aktywach obrotowych Aktywa obrotowe

14/ udział krótkoterminowych papierów = Krótkoterminowe papiery wartościowe

A w aktywach obrotowych Aktywa obrotowe

Struktura kapitału w przedsiębiorstwie zależy przede wszystkim od polityki finansowej przedsiębiorstwa, czyli od skłonności zarządu do wykorzystywania kapitału własnego lub obcego w finansowaniu przedsiębiorstwa.

Ważnym obszarem wstępnej analizy pasywów jest również wewnętrzna struktura kapitałów obcych.

Kapitały długoterminowe jako zobowiązania o dłuższym terminie spłaty są traktowane jako część kapitału stałego.

Tak więc dokonując oceny struktury kapitałów obcych jako pozytywne zjawisko należy traktować zwiększenie wielkości zobowiązań długoterminowych, a zmniejszenie wielkości zobowiązań krótkoterminowych.

Do pionowej analizy struktury pasywów wykorzystujemy wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne oraz obciążenia kapitałami obcymi:

1/ wyposażenie przedsiębiorstwa = Kapitał własny

A w kapitał własny Pasywa ogółem

2/ obciążenie przedsiębiorstwa = Kapitał obcy

A kapitałem obcym Pasywa ogółem

3/ obciążenie przedsiębiorstwa = Zobowiązania długoterminowe

A zobowiązaniami długoterminowymi Pasywa ogółem

4/ obciążenie przedsiębiorstwa = Zobowiązania długoterminowe

A zobowiązaniami krótkoterminowymi */ Pasywa ogółem

5/ wyposażenie przedsiębiorstwa w = Kapitał stały

kapitał stały **/ Pasywa ogółem

*/ Zobowiązania krótkoterminowe = zobowiązania bieżące= pasywa bieżące

**/ Kapitał stały= kapitał własny +zobowiązania długoterminowe

Należy również zauważyć iż pomiędzy kapitałami własnymi a obcymi powinna być zachowana właściwa relacja, charakterystyczna dla warunków w jakich prowadzi działalność dane przedsiębiorstwo.

Wykorzystywanie kapitału obcego wiąże się z ponoszeniem kosztów tego kapitału.

Zbyt duży udział kapitału obcego w finansowaniu przedsiębiorstwa zwiększa ryzyko utraty płynności finansowej i upadłości przedsiębiorstwa.

Przy podejmowaniu decyzji o strukturze kapitałowej niezwykle istotne jest efektywne wykorzystanie dźwigni finansowej polegającej na zwiększeniu zyskowności kapitałów własnych przy użyciu kapitałów obcych..

Przedmiotem badań w ramach wstępnej analizy bilansu są również powiązania między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów, które pozwalają ocenić struktury kapitałowo -

majątkowe, czyli stopień pokrycia poszczególnych składników majątku określonym rodzajem kapitału.

W badaniach tych wykorzystuje się wskaźniki:

1/ wskaźnik pokrycia majątku = Kapitał własny x 100 %

trwałego kapitałem własnym Majątek trwały

2/ wskaźnik pokrycia majątku = Kapitał stały x 100 %

trwałego kapitałem stałym Majątek trwały

3/ wskaźnik pokrycia kapitałami = Kapitał krótkoterminowy x 100 %

krótkoterminowymi majątku Majątek obrotowy

obrotowego

2. Analiza wstępna rachunku zysków i strat.

Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje:

– ustalenie i ocenę zmian w wielkościach przychodów ze sprzedaży, kosztów, wyniku finansowego i

innych wielkości ekonomicznych w kolejnych latach badanego okresu,

– badanie relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi wielkościami ekonomicznymi w rachunku

wyników.

W ramach wstępnej analizy rachunku zysków i strat, jednym z istotniejszych obszarów jest badanie relacje zachodzących pomiędzy poszczególnymi kategoriami zysku w przedsiębiorstwie.

1/ Relacja zysku z działalności = zysk z działalności operacyjnej * 100 %

operacyjnej do zysku ze sprzedaży zysk ze sprzedaży

2/ Relacja zysku brutto do = = zysk brutto * 100 %

zysku z działalności operacyjnej zysk z działalności operacyjnej

3/ Relacja zysku brutto do = zysk brutto * 100 %

zysku ze sprzedaży zysk ze sprzedaży

4/ Relacja zysku netto do = zysk netto * 100 %

zysku ze sprzedaży zysk ze sprzedaży

5/ Efektywna stopa = podatek dochodowy * 100 %

opodatkowania zysk brutto

Należy pamiętać iż w wyniki zmian badanych wielkości ekonomicznych mogą być przedstawione w wartościach absolutnych lub wartościach względnych.

Przy analizie rachunku zysków i strat niezwykle istotne jest zwrócenie uwagi na problem inflacji .

Bez jej uwzględnienia trudno jest prawidłowo i jednoznacznie ocenić, czy faktycznie wystąpił wzrost badanych wielkości czy tylko był to wzrost nominalny wynikający ze zmiany cen produktów

W efekcie używane w badaniach wartości powinny być korygowane o oficjalny wskaźnik inflacji.

Zadanie

1. Na podstawie sprawozdań finansowych za okres 4 lat, dowolnej spółki akcyjnej dokonaj oceny dynamiki zmian w następujących obszarach:

a. zysku netto

b. przychodów ze sprzedaży

c. aktywów ogółem

d. aktywów obrotowych

e. aktywów trwałych

f. zobowiązań długoterminowych

2. Na podstawie sprawozdań finansowych za okres 4 lat, dowolnej spółki akcyjnej z wykorzystaniem podanych powyżej wskaźników, dokonaj analizy wstępnej bilansu i rachunku zysków i strat.

[liczyć wskaźniki zaznaczone na niebiesko; liczyć dla trzech lat; liczyć wskaźniki obrotowości + 1 dowolna grupa.] –> dosłuchać z pliku.

ANALIZA WSKazNIKOWA SPRAWOZDAN FINANSOWYCH

Rozwinięciem analizy wstępnej analizy sprawozdań finansowych jest analiza wskaźnikowa,

Jest ona odpowiednim narzędziem analizy finansowej przedsiębiorstwa, gdyż pozwala określić sytuacje finansowa firmy i na tej podstawie podjąć decyzje.

Analiza wskaźników sprowadza się do obliczenia szeregu relacji/stóp/ miedzy wielkościami występującymi w bilansie oraz RZiS

W ten sposób otrzymuje się zestaw wskaźników, które charakteryzują rożne obszary działania firmy.

W krajach w których występuje gospodarka rynkowa stosowane są pewne zestawy bardzo zbliżonych pod względem treści wskaźników ekonomicznych

Dzięki ujednoliceniu treści wskaźników mogą one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez kierownictwo przedsiębiorstwa, ale także przez zainteresowane jednostki z otoczenia zewnętrznego.

Najczęściej wyróżnia się

1/ wskaźniki płynności

2/ wskaźnik obrotowości kapitału /rotacji, sprawności/

3/ wskaźniki zadłużenia /wspomagania finansowego/

4/ wskaźniki rentowności /zyskowności/

5/ wskaźniki rynku kapitałowego

ANALIZA PLYNNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

Wskaźnik bieżącej płynności = aktywa obrotowe

zobowiązania krótkoterminowe

Wskaźnik bieżącej płynności informuje w jakim stopniu bieżące aktywa /majątek obrotowy/

pokrywają bieżące pasywa

Im wyższa wartość wskaźnika, tym wyższa zdolność do pokrycia bieżących zobowiązań

W teorii przyjmuje się ze optymalny poziom wielkości tego wskaźnika powinie wahać się od 1,5 – 2

wartość ta jest podana dla normalnych warunków.

Również niekorzystna jest sytuacja w momencie gdy wskaźnik płynności bieżącej osiąga z wysoką wartość, gdyż oznacza to nadpłynność finansowa w firmie.

Nadpłynność jest stosunkowo mało popularnym zjawiskiem w sytuacji gdy mamy ciągły niedobór gotówki. Stosunkowo

popularna nadpłynność finansowa stała się w dobie kryzysu ze względu na to ze spółki znacznie podniosły wymagania jeśli chodzi

o płynność finansową. W niektórych spółkach z racji tego że jest kryzys ta wartość wskaźnika bieżącej płynności sięga 10 i wyże, a

wszystko zależy od tego jak bardzo firmy boją się utraty płynności finansowej.

W krótkim okresie czasu (jest to 3-4 lata) ta nadpłynność finansowa nie jest tak niebezpieczna ze względu na to że firmy są w stanie spożytkować te środki na dodatkowe inwestycje. Czyli w przyszłości firmy nie będą korzystały z kredytów a tę nadpłynność finansową wykorzystają do finansowania inwestycji.

Wskaźnik płynności szybki – stanowi on relacje pomiędzy aktywami bieżącymi pomniejszonymi 0 zapasy i rozliczenia międzyokresowe czynne a zobowiązaniami bieżącymi (krótkoterminowymi):

Wskaźnik płynności szybki = [aktywa bieżące – (zapasy + rozliczenia międzyokresowe czynne)]

zobowiązania bieżące

Wskaźnik ten mierzy zdolność firmy do szybkiego regulowania zobowiązań

We wskaźniku tym aktywa bieżące pomniejszone są o zapasy i rozliczenia międzyokresowe czynne gdyż nie mogą być one dość szybko upłynnione

Teoretyczne wskaźnik ten powinien być wyższy od 1 gdyż wówczas wskazuje możliwość szybkiego pokrycia zobowiązań

Wskaźnik wypłacalności natychmiastowej (wypłacalności gotówkowej) – określa czy przedsiębiorstwo jest w stanie uregulować w danym momencie swoje płatności, a więc każdego dnia spłacić przypadające na ten dzień zobowiązania.

Wskaźnik natychmiastowej wypłacalności = środki pieniężne

natychmiast wymagalne zobowiązania

wskaźnik kształtujący się poniżej 1,0 świadczy o braku możliwości terminowego regulowania swoich płatności i powstania zobowiązań przeterminowanych.

WSKAŹNIKI SZYBKOŚCI OBROTU, OBROTOWOŚCI, ROTACJI

Istotnym miernikiem sprawności działania przedsiębiorstwa są wskaźniki sprawność zarządzania majątkiem.

Pozwalają one na ocenę efektywności wykorzystania aktywów oraz ich poszczególnych składników.

1/ wskaźnik obrotu zapasami = przychody ze sprzedaży

Zapasy (przeciętne)

Dlaczego ,,przeciętne’’ jest w nawiasie? Obliczenie zapasów przeciętnych jest możliwe tylko wtedy gdy mamy bilanse miesięczne. Dodajemy zapasy z dwunastu miesięcy, dzielimy przez 12 i mamy średnią na miesiąc. Jeśli nie mamy takich danych to bierzemy dane z bilansu.

Problem z zapasami jest w branżach. Np. firma produkująca narty największe zapasy ma latem. Bo sprzedaż mają od października do lutego następnego roku. Firmy zajmujące się produkcją mrożonek (warzywa, owoce), gromadzą zapasy kiedy jest sezon, natomiast po sezonie następuje spadek zapasów. Najlepiej gdyby już w maju magazyny były puste. W zależności od branży stan zapasów na dzień 13/12/,,,, roku może być różny z różnych przyczyn.

Jeżeli robimy analizę zewnętrzną, to dostajemy informacje, że zapasy na dzień 31 grudnia są takie i

takie i wszystko.

Wskaźnik ten ukazuje, ile razy firma odnawia zapasy w ciągu badanego okresu.

Im wskaźnik wyższy, tym sytuacja korzystniejsza.

Niski poziom wskaźnika może świadczyć o nadmiernych zapasach , ich niewłaściwej strukturze oraz o posiadaniu zapasów trudno zbywalnych.

Im więcej obrotu zapasami to znaczy, że więcej sprzedaliśmy.

2/ wskaźnik obrotu zobowiązaniami = przychody ze sprzedaży

zobowiązania bieżące (przeciętne)

przy zobowiązaniach jest odwrotnie, nie chcemy wykonać dużej ilości cykli obrotowych. To jest zamrożona gotówka, czyli ktoś czeka na pieniądze od nas. No i czeka.

Np. jeśli dogadamy się, że płacimy pieniądze za trzy miesiące od wystawienia faktury – to fajna sprawa. I robimy tak: wpłacamy pieniądze na trzy miesiące na lokatę i nic nie robimy, czekamy 3 miesiące, a oprocentowanie rośnie. Po trzech miesiącach wyjmujemy pieniądze , ‘’odcinamy kupony’’ czyli nasze oprocentowanie, a kwotę oddajemy. Pod warunkiem, że nie istnieje skonto czyli cena kredytu kupieckiego.

Czyli dla nas lepiej aby zobowiązania bieżące tak szybko się nie obracały.

Zobowiązania to źródło finansowania, w tym wypadku przez różnych kontrahentów.

Wskaźnik ten mierzy, z jaką częstotliwością firma przeciętnie spłaca swoje zobowiązania i ilustruje zjawisko finansowania przedsiębiorstwa przez rożnych kontrahentów .

Jeżeli okres płatności zobowiązań jest zbyt długi, w polaczeniu z niskimi wskaźnikami płynności może to świadczyć o trudnościach płatniczych.

3/ wskaźnik obrotu należnościami = przychody ze sprzedaży

należności (przeciętne)

w literaturze można spotkać, iż wskaźniki obrotowości i wskaźniki płynności będą w jednej grupie.

A to dlatego, że wskaźnik obrotu należnościami i wskaźnik obrotu zobowiązaniami mają istotny wpływ na płynność finansowa przedsiębiorstwa.

Jeśli w ciągu roku będziemy dokonywali obroty zobowiązaniami np. 20 razy, to obrotu należnościami nie możemy wykonywać mniej niż te 20 razy, bo nie będziemy mieli pieniędzy na spłatę.

Wskaźnik ten określa ile razy w ciągu badanego okresu przedsiębiorstwo odtwarza stan swoich należności.

Dostarcza on także informacji o poziomie i okresie kredytowania dłużników.

Wyznacznikiem optymalnych wartości dla tego wskaźnika jest średnia wartość dla branży.

4/ wskaźnik obrotu aktywami obrotowymi = przychody ze sprzedaży

aktywa obrotowe (przeciętne)

Wskaźnik ten ukazuje ile razy w wyniku sprzedaży wyrobów i usług następuje w danym okresie odtworzenie aktywów obrotowych przedsiębiorstwa.

Wszystkie te wskaźniki możemy liczyć w dniach czyli 365/wartość wskaźnika i na tej podstawie dowiemy się co ile dni spłacamy nasze zobowiązania, co ile dni wpływają nam nasze należności.

I teraz jeśli my musimy szybciej spłacać nasze zobowiązania niż wpływają do nas należności, to powstaje nam dziura, w której nie mamy pieniędzy.

Więc powinno być odwrotnie – szybciej ściągamy należności a wolnie spłacamy zobowiązania, wtedy mamy margines bezpieczeństwa.

Utrata płynności grozi likwidacją przedsiębiorstwa!!

ANALIZA ZADŁUŻENIA PRZEDSIĘBIORSTWA

Wskaźniki zadłużenia obrazują stopień zadłużenia przedsiębiorstwa oraz jego zdolność do obsługi tego zadłużenia

Wskaźniki te są istotne szczególnie z punktu widzenia wierzycieli , którzy przy ich pomocy są w stanie określić ryzyko związane z zaangażowanymi w przedsiębiorstwie kapitałami oraz ryzyko związane z pożyczaniem przedsiębiorstwu dalszych środków.

1/ wskaźnik ogólnego zadłużenia = zobowiązania ogółem

aktywa ogółem

tu obowiązuje zasada, ze im więcej aktywa się obrócą tym lepiej.

Wskaźnik ten określa udział zobowiązań w finansowaniu aktywów przedsiębiorstwa .

W teorii zwykle z dobry poziom wskaźnika uważa się wartości z przedziału 0,57 – 0,67 –> założenie teoretyczne książkowe.

W zależności od banku akceptowany poziom tego wskaźnika jest różny.

Chodzi tutaj o dopuszczalny poziom ryzyka jaki przyjmie na siebie bank. W zależności czy bank jest skłonny więcej zaryzykować czy mniej, bądź też ile bank planuje wziąć za kredyt.

Zbyt wysoki poziom wskaźnika świadczy o podwyższonym ryzyku finansowym, zbyt niski poziom może wskazywać na zbyt mały udział kapitałów obcych w działalności przedsiębiorstwa.

Wszystkie wskaźniki jakie tutaj są możemy liczyć w dniach:

365 dni

wartość wskaźnika

wynik tego wskaźnika pokazuje nam co ile dni dokonuje się pełny cykl obrotowy, bądź co ile dni nam wpłacają kapitał, bądź co ile dni my spłacamy kapitał.

Wskaźniki zadłużenia będziemy dzielić na dwie grupy

1/ w jakim stopniu majątek i jego poszczególne części są obciążone

2/ jaką posiadamy zdolność do obsługi zadłużenia

Obie grupy pokazują pełny obraz przedsiębiorstwa, i obie są ważne.

Jeżeli analizujemy sytuację związaną z zadłużeniem to bierzemy pod uwagę i jedne i drugie wskaźniki.

Co z tego , że przedsiębiorstwo nie jest zadłużone i że te wskaźniki pokazują obciążenie majątku na dobrym poziomie, jeśli wyjdzie na to, że przedsiębiorstwo nie ma żadne zdolności obsługi zadłużenia. Z drugiej strony przedsiębiorstwo może być bardzo zadłużone, ale wykazuje zdolność do obsługi zadłużenia, tyle tylko ze jeśli jest to zadłużenia długoterminowe to istnieje ryzyko iż zdolność do obsługi zadłużenia będzie stopniowo spadać.

2/ wskaźnik zadłużenia kapitału własnego – informuje o stosunku poziomu zobowiązań (kapitałów obcych) do kapitału własnego firmy.

Instytucje finansowe nie udzielają kredytów firmom o wskaźniku przekraczającym racjonalny jego poziom.

Banki niechętnie udzielają kredytów inwestycyjnych, gdy kapitał własny do zamierzonego kredytu nie osiąga relacji 1 do 1.

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego = zobowiązania ogółem

kapitał własny

3/ wskaźnik zadłużenia długoterminowego – określa relacje miedzy zobowiązaniami długoterminowymi, które musza być regulowane w okresie dłuższym niż jeden rok do kapitału własnego

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego = zobowiązania długoterminowe

kapitał własny

Najlepiej, gdy wskaźnik ten przyjmuje wartość pomiędzy 0,5 – 1,0.

Zobowiązania długoterminowe są to zobowiązania inwestycyjne, czyli możemy za nie kupować aktywa (maszyny, samochód, grunty itp.)

Zobowiązania krótkoterminowe odnosiliśmy do płynności i obrotowości.

Z punktu widzenia badania zadłużenia dla nas istotniejsze są te zobowiązania długoterminowe.

Generalna zasada – dobrze aby kapitał własny był zabezpieczeniem kapitału obcego.

Jeżeli zobowiązań długoterminowych jest za dużo, to kapitało dawcy zaczynają się zastanawiać czy dalsze pożyczanie dla tego przedsiębiorstwa jest opłacalne.

Przedsiębiorstwa posiadające wyższą proporcje długoterminowych zobowiązań są w teorii uważane za poważnie zadłużone.

4/ wskaźnik zadłużenia środków trwałych = rzeczowe aktywa trwale

zobowiązania długoterminowe

Wskaźnik zadłużenia środków trwałych informuje o stopniu zabezpieczenia zobowiązań długoterminowych przez rzeczowe aktywa trwale.

Dlaczego istotne jest zadłużenie środków trwałych? Z czego spłacane są zobowiązania kiedy firma jest likwidowana? Odp. Ze sprzedaży środków trwałych. Środki trwałe musza być wycenione przed sprzedażą.

5/ wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem = zysk brutto + odsetki

odsetki

Wskaźnik ten informuje nas w jakim stopniu przedsiębiorstwo jest w stanie spłacać odsetki od kredytów z zysku przed opodatkowaniem

Zysk brutto to jest podstawa opodatkowania podatkiem CIT.

Dlaczego zysk brutto powiększamy o odsetki, a nie dzielimy zysk brutto przez odsetki??

Odp. Koszty finansowe są odliczane od podstawy opodatkowania. Jak podstawą opodatkowania jest zysk brutto, to musimy do tego dodać te odsetki, żeby wynik był wiarygodny.

Jeśli ten wskaźnik wynosi 1, to oznacza to, że przedsiębiorstwo nie płaci podatku dochodowego, bo zysk brutto wynosi zero. => wg wzoru: (0 +1) / 1 = 1

Skoro zysk brutto + odsetki = odsetki tzn. ze cały zysk przed opodatkowaniem jest konsumowany przez spłaty kredytów.

Poprzednie wskaźniki pokazywały nam w jakim stopniu składniki majątku są obciążone kapitałem obcym, jaka jest relacja kapitału własnego do kapitału obcego.

A ten ostatni wskazuje zdolność do obsługi zadłużenia.

Im wyższa wartość wskaźnika tym lepiej, bo oznacza ze możemy wziąć kolejne kredyty, które będziemy bez problemu spłacać.

ANALIZA RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA.

Analiza rentowności przedsiębiorstwa ma na celu ustalenie relacji zysku do istotnych elementów bilansu i RZiS, w celu określenia opłacalności działalności prowadzonej przez przedsiębiorstwo.

Im wyższa wartość poszczególnych wskaźników, tym lepsza rentowność przedsiębiorstwa.

Jeżeli przedsiębiorstwo ponosi stratę, wskaźniki rentowności mogą przyjmować wartości ujemne.

Wskaźniki rentowności dzielimy na trzy grupy:

1/ wskaźniki sprzedaży

2/ wskaźniki kapitału

3/ wskaźniki aktywów

RENTOWNOŚĆ SPRZEDAŻY –

może być mierzona wskaźnikiem brutto, a wiec niezależnym od opodatkowania zysku lub wskaźnikiem netto, określanym również zwrotem ze sprzedaży.

Rentowność sprzedaży netto informuje, jaką marżę zysku netto przynosi daną wartość sprzedaży.

Im wskaźnik ten jest niższy, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana do osiągnięcia określonego poziomu zysku.

Rentowność sprzedaży netto = zysk netto * 100 %

sprzedaż netto

Rentowność sprzedaży brutto = zysk brutto * 100 %

sprzedaż netto

wszystkie wskaźniki możemy liczyć albo brutto albo netto

RENTOWNOSC AKTYWÓW

Wskaźnik ten mówi o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku.

Wskazuje on jaka firma posiada zdolność do generowania zysku z majątku.

Rentowność aktywów = zysk netto * 100 %

/ ROA / aktywa ogółem

Np. jeśli wskaźnik rentowności aktywów wynosiłby 0,2 albo 20 % to oznacza ,że każda zainwestowana w majątek przedsiębiorstwo złotówka przynosi nam 20groszy zysku.

Przy takiej zyskowności kapitał zainwestowany w dane przedsiębiorstwo zwróci nam się po 5 latach.

Przy obecnym poziomie technologicznym przedsiębiorstwo powinno się zwrócić po 2-3 latach przy zyskowności na poziomie 30–40 %

RENTOWNOSC KAPITAŁU WŁASNEGO

Wskaźnik ten określa rentowność zaangażowanego kapitału własnego.

Interesuje on przede wszystkim akcjonariuszy, gdyż pozwala określić stopę zysku jaką przynosi inwestycja w dane przedsiębiorstwo

Rentowność kapitału własnego = zysk netto * 100 %

/ ROE/ kapitał własny

ANALIZA OTOCZENIA PRZEDSIEBIORSTWA

Otoczenie przedsiębiorstwa to jest to wszystko co nas otacza.

Wyróżniamy otoczenie:

– bliższe : dostawcy

odbiorcy

pracownicy

konkurencja

…..

– dalsze : otoczenie polityczne

otoczenie prawne

otoczenie ekonomiczne (system ekonomiczny lub otoczenie gospodarcze)

otoczenie finansowe

otoczenie społeczno – demograficzne

otoczenie techniczno – technologiczne

otoczenie infrastrukturalne

otoczenie naturalne np. klimat

otoczenie religijno - kulturalne

GOSPODAROWANIE SRODKAMI TRWALYMI

Środki trwałe – składnik majątku trwałego

Majątek trwały –

Czym się różni budynek od budowli – budowla – droga, most….

Grunt – grunt to rolne,

Teren – jak nie rolne to tereny

ŚRODKI TRWAŁE:

– grunty i tereny

–budynki i budowle

– maszyny, urządzenia techniczne , środki transportu

– inne przedmioty spełniające nast. warunki

- są własnością lub współwłasnością danego przedsiębiorstwa

- czas ich użytkowania przekracza jeden rok kalendarzowy

- wykorzystywane są wewnątrz przedsiębiorstwa lub wynajmowane innym

ZADANIA STOJĄCE PRZED OSOBAMI ZAJMUJACYMI SIĘ SR TRWALYMI W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Celem gospodarowania środkami trwałymi w przedsiębiorstwie jest:

– zwiększenie zróżnicowania produkcji dla wzrostu udziału przedsiębiorstwa w rynku oraz

zmniejszenie jednostkowych i przeciętnych kosztów produkcji

– zapewnienie trwalej przewagi konkurencyjnej produktów i usług

– ocena wartości środków trwałych

– wszechstronna ocena gospodarki środkami trwałymi

– kontrola wpływu wykorzystania środków trwałych na wyniki produkcyjne i finansowe

przedsiębiorstwa

– jak najpełniejsze wykorzystanie zdolności produkcyjnych

– wyznaczenie właściwych relacji miedzy nakładami pracy uprzedmiotowionej i żywej a ilością

otrzymanego z tych nakładów produktu

– przewidywanie i kształtowanie wielkości produkcji za pomocą decyzji dotyczących założeń

technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych

ZUŻYWANIE SIĘ ŚRODKÓW TRWAŁYCH W PRZEDSIĘBIRSTWIE

Za jakimi rodzajami zużycia mamy doczynienia w przedsiębiorstwie?

Zużycie fizyczne – stopniowa utrata sprawności użytkowej środka trwałego w wyniku jego eksploatacji

Zużycie ekonom – następuje niezależnie od zużycia fizycznego czyli eksploatacji.

Jest związane z postępem technologicznym.

Nowe maszyny są bardziej ekonomiczne w użyciu. Może tu być przyczyna brak zapotrzebowania na dany produkt, koniec złóż surowców mineralnych. Zmiany technologiczne w produkcji.

Zużycie ekologiczne – wynika z wykorzystywania zasobów naturalnych w procesie produkcyjnym ja również z niewykorzystanego wpływu na środowisko.

Chodzi tu o wykorzystywanie lub wpływ na środowisko naturalne przez dany środek w większym stopniu niż por zadany lub określony przepisami prawa.

ANALIZA WRTOSCI ŚRODKÓW TRWAŁYCH

Wartość początkowa – wartość w momencie oddania danego środka do użytku (cena zakupu + zainstalowanie + montaż + inne koszta z tym związane np. przeszkolenie pracowników)

Jest to – wartość rynkowa

– cena nabycia

– koszt wytworzenia

– indywidualne ustalenia gdy inna metoda nie jest możliwa

Problem wartości środków trwałych jest niezwykle ważny z punktu widzenia przedsiębiorstwa.

Wiąże się on z wyceną majątku trwałego.

Środki trwałe są podstawowymi składnikami majątku przedsiębiorstwa a ich wyceny można dokonywać wg wartości początkowej, odtworzeniowej oraz bieżącej.

Wartość początkowa (początkowa brutto) stanowi sumę faktycznie poniesionych kosztów na inwestycje.

Ważne są tu możliwości podniesienia wartości maszyny poprzez jej ulepszanie, rozbudowę, rekonstrukcję, modernizacje i adaptację.

Dzięki tym działaniom poprawia się techniczne i ekonomiczne właściwości środków trwałych, które wyraża się :

- wydłużeniem okresu użytkowania

- wzrost zdolności produkcyjnej

- poprawa jakości produktów

- obniżenie jednostkowych kosztów eksploatacji środka trwałego

- poprawa BHP

- poprawa ochrony środowiska

ANALIZA PRODUKTUWNOSCI ŚRODKÓW TRWAŁYCH to jest na pograniczu oceny efektywności środków trwałych i oceny produkcji.

Jednym z najistotniejszych zagadnień związanych z ekonomika środków trwałych jest zagadnienie produktywności

Produktywność – to jest to ile te maszyny wytworzyły czyli jest to wskaźnik pokazujący relacje wartości maszyn do wartości wytworzonej produkcji

To właśnie ten czynnik pozwala ocenić efektywność gospodarowania tymi środkami

Wielkość produkcji można przedstawiać w dwóch miernikach:

– w mierniku ilościowym -> ilość sztuk

– w mierniku wartościowym -> wartość produktu

WSKAŹNIK PRODUKTYWNOŚCI LICZYMY Z NASTĘPUJĄCEGO WZORU:

Pm = P/M

P – wielkość produkcji

M – wartość środków trwałych w danym okresie

Mimo pozornej prostoty obliczanie tego wskaźnika nie jest zadaniem prostym gdyż w zależności od

zakresu pojęciowego oraz metod obliczania elementów tego wskaźnika może on przyjąć rożne formy.

Mamy coś takiego jak środki trwałe produkcyjne i nieprodukcyjne.

Produkcyjne dzielą się na : pośrednio produkcyjne i bezpośrednio produkcyjne.

Np. zakup gruntu – środek trwały – to jest inwestycja i nie bierze udziału w produkcji i obniży nam wskaźnik produktywności

W praktyce z punktu widzenia obszaru produktywności wyróżniamy trzy podstawowe formy wskaźników: różnią się szczegółowością -> najmniej 1/ , a najwięcej 3/

1/ globalny wskaźnik produktywności

2/ ogólny wskaźnik

3/ cząstkowy wskaźnik

1/ / GLOBALNY WSKAŹNIK PRODUKTYWNOŚCI dotyczy wszystkich środków trwałych w przedsiębiorstwie

Emg = Pw/Mo

Pw – wielkość produkcji w mierniku wartościowym

Mo- wartość Sr trwałych

Jest on mało przydatny gdzie jest dużo środków trwałych nie produkcyjnych wtedy jest on ciężki do ustalenia

2/ / OGÓLNY WSKAŹNIK dotyczy czynników bezpośrednio i pośrednio związanych z produkcja:

Emo = Pw/Mpr

Mpr= wartość produkcyjnych środków trwałych

Wskaźnik ten powinno się stosować w połączeni ze wskaźnikiem globalnym i cząstkowym.

Jest to uzasadnione brakiem bezpośredniego i pośredniego związku miedzy środkami trwałymi produkcyjnymi i nieprodukcyjnymi a także dlatego że w niektórych gałęziach przemysłu niezbędne jest utrzymywanie bardzo drogich środków trwałych które nie biorą bezpośredniego udziału ale trzeba ponosić koszty ich utrzymania.

3/ / CZĄSTKOWY WSKAŹNIK obrazuje efektywność maszyn, urządzeń i aparatów stanowiących środki trwałe

Emc = Pw/Mu

Mu – wart środków produkcyjnych bezpośrednio związanych z produkcją.

Jest bezpośrednio powiązany ze wzrostem produkcji przedsiębiorstwa i wydajności pracy, przez co jest on dość istotny dla przedsiębiorstwa i wydajności pracy, przez co jest on dość istotny dla przedsiębiorstwa.

Największy wpływ na niego ma zwiększenie mechanizacji i automatyzacji.

WSKAŹNIK PRODUKTYWNOŚCI PRZECIĘTNEJ

EmP = Pt / Mt

Pt- wielkość produkcji w okresie w ujęciu wartościowym

Mt- przeciętna wielkość środków trwałych w okresie t

WSKAŹNIK PRODUKTYWNOŚCI PRZYROSTOWEJ

E ∆ = ∆ Pt/ ∆ Mt

Odzwierciedla on stosunek produkcji zwiększonej dzięki zwiększeniu zasobów środków trwałych do wartości zasobów.

Analiza konkurencyjnosci

Konkurencyjność przedsiębiorstwa jest to zdolność do optymalnego wykorzystania posiadanych zasobów w określonych warunkach w jakich znało się przedsiębiorstwo.

Jest zdolność do określenia swojej pozycji konkurencyjnej i opracowania na tej podstawie optymalnej strategii postępowania, która zapewni przedsiębiorstwu uzyskanie, utrzymanie bądź tez wzrost przewagi konkurencyjnej

Pozycja konkurencyjności:

1/ widzenie na przyszłość –

2/ osiągane wyniki

3/ połączenia metod wynikowej i przyczynowej

4/ czynniki i warunki wzrostu konkurencyjności

DEFINICJA KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

Konkurencyjność przedsiębiorstwa definiuje się jako wielowymiarową cechę przedsiębiorstwa, wynikającą zarówno z wewnętrznych charakterystyk, jak i umiejętności radzenia sobie z uwarunkowaniami zewnętrznymi na rynku.

Konkurencyjność ma charakter względny i może być stosowana do opisania wzajemnej relacji przedsiębiorstw w sektorze.

Konkurencyjność przedsiębiorstw jest również rozumiana jako:

– proces, w którym uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty, ceny, jakości lub inne cechy wpływające na decyzje podczas zawierania transakcji na rynku,

– zdolność przedsiębiorstwa do zrównoważonego rozwoju w długim okresie oraz dążność do utrzymania i powiększania udziałów rynkowych,

– relatywna zdolność forsowania własnego systemu celów, zamierzeń bądź wartości,

– zdolność do podnoszenia przez przedsiębiorstwa efektywności wewnętrznego funkcjonowania poprzez umocnienie i poprawę swojej pozycji na rynku,

– zdolność do projektowania, wytwarzania i sprzedawania towarów, których ceny, jakość i inne walory są bardziej atrakcyjne od odpowiednich cech towarów oferowanych przez konkurentów,

– umiejętność osiągania i utrzymania przewagi konkurencyjnej,

– rywalizacja i współpraca jednocześnie prowadząca do poznawania istotnych technologii, jak i potrzeb oraz wymagań klientów.

Konkurencyjność firmy na rynku można osiągnąć na dwa sposoby:

– poprawiając efektywność wewnętrzną przedsiębiorstwa oraz doskonaląc politykę produktów, cen, dystrybucji czy reklamy,

– osłabiając bezpośrednio pozycję konkurentów.

W tradycyjnym znaczeniu konkurencyjność równoważna jest z podnoszeniem potencjału przedsiębiorstwa i uzyskiwaniem przewagi konkurencyjnej, a jej przejawem jest stosowanie przez przedsiębiorstwo funkcjonujące w gospodarce rynkowej jednego z trzech sposobów walki o przetrwanie:

– konkurencji cenowej,

– konkurencji przez zróżnicowanie,

– konkurencji przez wybór niszy rynkowej.

Podział czynników warunkujących konkurencyjność przedsiębiorstwa:

– rodzaju podejmowanych decyzji w przedsiębiorstwie,

– rynkowego charakteru czynników wpływających na konkurencyjność.

Według rodzaju podejmowanych decyzji można wyróżnić

– czynniki wewnętrzne (związane z decyzjami podejmowanymi przez przedsiębiorstwo na różnych szczeblach zarządzania

– czynniki zewnętrzne ( na których kształtowanie przedsiębiorstwo ma ograniczony wpływ lub go w ogóle nie ma ).

Determinanty zewnętrzne:

– czynniki makroekonomiczne: normy prawne i techniczne obowiązujące przedsiębiorstwo, czynniki demograficzne, warunki społeczno – kulturowe, czynniki ekologiczne, czynniki technologiczne,

– czynniki mikrootoczenia: nabywcy, pośrednicy, dostawcy, konkurencja, instytucje bankowo – finansowe i inne usługowe.

Czynniki zewnętrzne o charakterze makroekonomicznym, mające wpływ na poziom konkurencyjności przedsiębiorstwa, są w zasadzie od niego niezależne ( jedynie w przypadku dużych korporacji gospodarczych ten wpływ jest możliwy ).

Determinanty wewnętrzne leżą w sferze autonomicznego działania przedsiębiorstwa i obejmują decyzje dotyczące:

– kształtowania wielkości produkcji,

– obniżania kosztów własnych,

– podwyższania jakości produktów i świadczonych usług,

– oferowania nowych typów produktów i usług,

– podwyższania produktywności.

Kluczowe cechy konkurencyjności przedsiębiorstwa powinny:

– stanowić wartość dla klienta, co oznacza umiejętność dostarczania przez firmę klientom zasadniczych korzyści,

– różnicować konkurentów, a więc być trudno dostępne dla szerokiej rzeszy przedsiębiorstw, a zarezerwowane wyłącznie dla nielicznych,

– mieć możliwość rozszerzania, czyli wychodzenia poza teraźniejsze, utarte ramy ich stosowania.

Składniki konkurencyjności przedsiębiorstwa:

– potencjał konkurencyjności, tworzony przez zasoby będące do dyspozycji przedsiębiorstwa,

– przewaga konkurencyjna, świadcząca o umiejętności wykorzystania potencjału,

– pozycja konkurencyjna, która jest wynikiem konkurowania w danym sektorze i jednocześnie warunkiem utrzymania i umacniania potencjału konkurencyjnego.

Definicja potencjału konkurencyjnego

– zasoby możliwości, zdolności, sprawności, mocy czy wydajności, będący w kimś lub czymś.

Potencjał przedsiębiorstwa jest kategorią wielowymiarową i dotyczy określonych możliwości, zbudowanych na zdolnościach i kompetencjach przedsiębiorstwa, sprawnościach wynikających z posiadanych zasobów, a także na umiejętnym korzystaniu z zasobów będących w otoczeniu przedsiębiorstwa.

Potencjał konkurencyjny można określić jako zasoby, którymi przedsiębiorstwo dysponuje lub powinno dysponować, aby móc wykorzystać je do budowania, utrzymywania i umacniania swojej konkurencyjności.

Dla wygenerowania oferty rynkowej, a więc dla zdobycia przewagi konkurencyjnej, muszą być wykonane działania w ramach pewnych, powiązanych ze sobą funkcji, z których każda absorbuje określone zasoby materialne i niematerialne.

W związku z tym potencjał konkurencyjny wynika ze sfer funkcjonalno –zasobowych, a te z konkretnych zasobów.

Potencjał konkurencyjny przedsiębiorstwa jest relatywnym pojęciem wielowymiarowym.

Traktując potencjał konkurencyjny przedsiębiorstwa jako kategorię opartą na zasobach i umiejętnościach przedsiębiorstwa, często najważniejszym rodzajem potencjału firmy jest tak zwany potencjał rozwojowy, który dzieli się na:

– potencjał rzeczowy,

– potencjał pracy ( intelektualny i wiedzy ),

– potencjał finansowy,

– potencjał strategiczny ( uznawany jako pozwalający na budowę trwałej przewagi konkurencyjnej ).

Definicja przewagi konkurencyjnej

– jest to zdolność przedsiębiorstwa do dostarczenia wartości materialnych i niematerialnych nabywcy za pośrednictwem rynku.

Przewaga konkurencyjna przedsiębiorstwa jest relatywnym pojęciem wielowymiarowym.

Przewagę konkurencyjną przedsiębiorstwo osiąga wówczas, gdy oferty są częściej wybierane i kupowane przez określonych klientów niż oferty konkurentów.

Większy poziom sprzedaży, przy stabilności popytu w sektorze, powoduje większy udział w rynku, a większa rentowność zapewnia poprawę sytuacji finansowej.

Kryteria podziału przewag konkurencyjnych

Główne typy przewagi konkurencyjnej wynikają z :

– warunków naturalnych ( np. lokalizacja, dostęp do zasobów ),

– relacji między ceną i jakością,

– systemu obsługi zwiększającego koszty zmiany,

– systemu obsługi budującego wysokie bariery wejścia.

Znane jest także podejście do przewagi konkurencyjnej, które scala zasoby i umiejętności.

Za podstawę uważa się podział przewagi konkurencyjnej na potencjalną i efektywną.

Potencjalna przewaga konkurencyjna pokazuje przewagę przedsiębiorstwa nad konkurentami bez konfrontacji z preferencjami nabywców, jej źródła to:

– zasoby, które aktualnie posiada firma,

– umiejętności, które pozwalają najodpowiedniej wykorzystać zasoby.

Efektywna przewaga konkurencyjna powstaje w wyniku porównania przewagi potencjalnej z preferencjami nabywców.

Podstawowe cechy przewagi konkurencyjnej to:

– jej rodzaj ( sposób działania przedsiębiorstwa w porównaniu do konkurentów w zakresie relacji z klientami, relacje te zależą od stosowanych instrumentów konkurowania ),

– wielkość w stosunku do konkurentów ( różnica pomiędzy parametrami opisującymi działalność firmy a parametrami dotyczącymi jego konkurentów, zależy od wysiłków przedsiębiorstwa oraz od tego, co w tym samym czasie robią konkurenci ),

– trwałość ( to okres, w którym przedsiębiorstwo ma taką przewagę nad konkurentami ).

Należy spełnić następujące warunki aby te cechy były korzystne dla przedsiębiorstwa:

– znajomość obecnej i przyszłej sytuacji w otoczeniu,

– nieustanne innowacje i podnoszenie jakości,

– sprawne zarządzanie wiedzą,

– kompetentni i zaangażowani pracownicy,

– utalentowane kierownictwo.

Źródła uzyskania przewagi konkurencyjnej:

– skupienie uwagi na zasobach i umiejętnościach firmy,

– efektywne przeprowadzenie działań w łańcuchu wartości,

– wyróżnienie się na rynku.

Sposoby osiągania przewagi konkurencyjnej:

a/ wyróżnienie się na rynku za pomocą instrumentów konkurowania ( ceny, specyficzne cechy produktu, instrumenty marketingowe i inne), będących ofertami rynkowymi przedsiębiorstwa,

b/ opanowanie przez przedsiębiorstwo umiejętności umożliwiających:

• szybkie i całościowe dostosowanie się przedsiębiorstwa do zmieniających się uwarunkowań otoczenia,

• dostarczanie zarówno wartości postrzeganych przez klientów, jak i wartości dodanej,

• zwiększanie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa

c/ uzyskanie dobrej pozycji konkurencyjnej,

d/ kumulowanie wiedzy, doświadczenia i wprowadzanie innowacji.

Główne sposoby utrzymania trwałej przewagi konkurencyjnej:

– rozwój przedsiębiorczości podmiotów i jakości środowiska lokalnego ( jako zewnętrznego źródła konkurencyjności przedsiębiorstwa ),

– racjonalizacja struktur organizacyjno – własnościowych firm realizowana poprzez procesy koncentracji, integracji i konsolidacji, umożliwiająca rozwój zasobów i umiejętności,

– polityka konkurencyjna państwa.

Definicja pozycji konkurencyjnej

– są to syntetyczne wyniki rynkowe i ekonomiczne przedsiębiorstwa, wynikające ze stopnia wykorzystania możliwości przedsiębiorstwa do konkurowania obecnie i w przyszłości.

Pozycja konkurencyjna przedsiębiorstwa jest relatywnym pojęciem wielowymiarowym.

Pozycję konkurencyjną można traktować jako miarę osiągniętej przewagi konkurencyjnej.

Pozycja konkurencyjna jest przejawem silnych stron firmy w porównaniu do konkurentów.

Czynniki wpływające na pozycję konkurencyjną:

– czynniki rynkowe, takie jak udział w rynku, dynamika wzrostu sprzedaży, zakres oddziaływania na rynek, siła przetargowa dostawców i odbiorców,

– czynniki konkurencji, a więc sposób konkurowania, przewaga konkurencyjna, segmenty rynku, na których działa firma, stosunek do nowych technologii, poziom integracji przedsiębiorstwa,

– czynniki ekonomiczne, czyli zdolność sprostania zmianom, umiejętności techniczne, ochrona wynalazków, stosowane technologie,

– czynniki społeczne, do których zalicza się reakcje przedsiębiorstwa na działania klientów, stosunki z otoczeniem.

Osiągnięcie korzystniejszej pozycji na rynku od innych przedsiębiorstw w wyniku posiadanej przewagi konkurencyjnej jest celem każdej strategii konkurencji, czyli przyjętego i realizowanego sposobu działania.

DEFINICJA analizy SWOT

Analiza SWOT jest narzędziem analizy strategicznej służącym do przeprowadzania analizy obiektu (np: przedsiębiorstwa, projektu, kraju lub dowolnego obszaru).

ISTOTĄ ANALIZY JEST: SWOT
1/ identyfikacja czynników które mogą wpływać na funkcjonowanie obiektu oraz posegregowanie ich na cztery grupy:
mocne strony - S (Strengths) - mocna strona to czynnik wewnętrzny (cecha obiektu), czyli to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu,
słabe strony - W (Weaknesses) - słaba strona to czynnik wewnętrzny (cecha obiektu), czyli to co stanowi słabość, barierę, wadę obiektu,
szanse - O (Opportunities) - szansa to czynnik zewnętrzny (cecha otoczenia), czyli to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany,
zagrożenia - T (Threats) - zagrożenie to czynnik zewnętrzny (cecha otoczenia), czyli to co stwarza dla obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej;
2/ wskazanie najlepszego rozwiązania, kierunku działań do osiągnięcia celów obiektu przy minimalizacji zagrożeń, ograniczaniu słabych stron oraz wykorzystaniu szans i mocnych stron.

Rodzaje analiz SWOT

Istnieją co najmniej trzy ujęcia analizy SWOT:

a/ szanse i zagrożenia - czynniki zewnętrzne, na które obiekt ma znacznie ograniczony wpływ lub w ogóle nie ma wpływu; mocne i słabe strony - czynniki wewnętrzne na które obiekt ma znaczny wpływ lub wyłączny wpływ;

b/ szanse i zagrożenia - czynniki przyszłości; mocne i słabe strony - czynniki teraźniejszości,

c/ szanse i zagrożenia - czynniki zewnętrzne; mocne i słabe strony - czynniki wewnętrzne.

Cele SWOT

Celem analizy SWOT jest określenie aktualnej i planowanej pozycji jednostki organizacyjnej lub obszaru analizy (przedmiotu analizy) oraz prognoza strategii postępowania w celu minimalizacji zagrożeń, wykorzystania szans i zmian w otoczeniu dalszym.

Zakres analizy

SWOT polega na segregowaniu posiadanych danych o obiekcie sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):

S (STRENGTHS) – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu,

W (WEAKNESSES) – słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu,

O (OPPORTUNITIES) – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany,

T (THREATS) – zagrożenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.

Informacja, której nie udało się zakwalifikować do stosownych grup może zostać w dalszej analizie pominięta.

Częstym błędem jednak jest pomijanie istotnych strategicznych czynników, tylko dlatego, że ma się trudności z właściwą kwalifikacją.

Tylko świadomie i konsekwentnie stosowanie jednego z podejść umożliwia otrzymanie wartościowego rezultatu:

a) szanse i zagrożenia - czynniki zewnętrzne, na które obiekt ma znacznie ograniczony wpływ lub w ogóle nie ma wpływu; mocne i słabe strony - czynniki wewnętrzne na które obiekt ma znaczny wpływ lub wyłączny wpływ;

b) szanse i zagrożenia - czynniki przyszłości; mocne i słabe strony - czynniki teraźniejszości, bez definiowania wpływu obiektu na czynniki;

c) szanse i zagrożenia - czynniki zewnętrzne; mocne i słabe strony - czynniki wewnętrzne, bez definiowania wpływu obiektu na czynniki oraz bez uwzględniania przyszłości.

GOSPODAROWANIE MAJATKIEM OBROTOWYM

MAJĄTEK OBROTOWY Jest to majątek którego składniki tracą swoją postać naturalną w stosunkowo krótkim czasie, jego życie ekonomiczne trwa krócej niż rok czyli w ciągu 12 miesięcy będzie on zamieniony na gotówkę.

Składniki te biorą bezpośredni udział w działalności gospodarczej danego przedsiębiorstwa czyli znajdują się w ciągłym ruchu i przechodząc przez kolejne fazy działalności przyjmują coraz inną postać.

Wszystkie procesy krążenia składników tworzą cykl obrotowy.

Stanowi on odzwierciedlenie czasu, jaki upływa od wydatkowania środków pieniężnych na zakup czynników produkcji do momentu uzyskania przychodów ze sprzedaży towarów lub usług.

Cykl obrotowy brutto = rotacja zapasów mierzona liczbą dni + okres inkasa należności CB = RD + ON
Cykl obrotowy netto = cykl obrotowy brutto – okres spłaty zobowiązań CN = CB + OZB

Składniki majątku obrotowego możemy podzielić na:

1/ Rzeczowy majątek obrotowy

– zapasy materiałowe

– zapasy produkcji nie zakończonej

– zapasy wyrobów gotowych i towarów

2/ Finansowy majątek obrotowy

– gotówka

– papiery wartościowe

– należności

Cele zarządzania majątkiem obrotowym

1/ Zapewnienie płynności finansowej

2/ Optymalizacja wielkości i struktury aktywów bieżących – minimalizacja kosztów utrzymania tych aktywów

3/ Dobór źródeł finansowania i kształtowanie ich struktury z punktu widzenia minimalizacji kosztów finansowych

Sumy aktywów i pasywów w bilansie muszą być sobie równe, zmiana któregoś z ich składników może wpływać na wielkość majątku obrotowego netto.

Wyodrębnienie majątku obrotowego netto pozwala określić względnie stałą część majątku firmy, w przeciwieństwie do pozostałej finansowanej bieżącymi zobowiązaniami.

Zadaniem majątku obrotowego w przedsiębiorstwie jest

– zapewnienie ciągłości procesów zaopatrzenia,

– zbytu i produkcji, zapewnienie stabilności przebiegu tych procesów,

– zapobieganie zakłóceniom tych procesów.

Względna stałość aktywów netto pozwala na prowadzenie dokładniejszej analizy finansowej w porównaniu do analizy samych aktywów.

Można wyróżnić pewne elementy bilansu, które bezpośrednio wpływają na wielkość majątku obrotowego netto.

Są to: – wzrost zapasów,

– wzrost należności,

– wzrost gotówki w kasie,

– spadek zobowiązań.

Spadek wielkości zapasów, należności, gotówki w kasie oraz wzrost zobowiązań powodują skutek odwrotny – zmniejszenie majątku obrotowego netto.

Konsekwencją ruchu okrężnego kapitału jest potrzeba stałego śledzenia stanu i wielkości elementów, w celu ustalenia właściwej wielkości majątku obrotowego netto niezbędnego dla funkcjonowania firmy.

Majątek obrotowy jest sumą trzech składników:

– gotówki,

– zapasów

– należności.

Podstawą określenia majątku obrotowego netto są różnice między majątkiem obrotowym a bieżącymi zobowiązaniami.

Ustalenie wielkości majątku obrotowego netto, jego poziomu oraz zarządzanie uzależnione jest również od:

– rodzaju prowadzonej działalności,

– warunków rynkowych,

– wielkości produkcji i sprzedaży,

– strategii handlowej i marketingowej firmy,

– kosztu i dostępności kredytu,

– polityki inwestycyjnej.

Niektóre z czynników są niezależne od firmy i często charakteryzują się sezonowością, powodując tym samym cykliczne zmiany w wielkości majątku obrotowego i majątku obrotowego netto.

W długim czasie występują okresy wzrostu lub spadku zapotrzebowania na majątek obrotowy.

Stałe zapotrzebowanie na majątek obrotowy występuje w firmach wytwarzających produkty lub realizujących sprzedaż w ruchu ciągłym.

Firmy te muszą posiadać pewne zapasy, pozwalające na utrzymanie produkcji lub sprzedaży na określonym poziomie, co wymusza ciągłe istnienie majątku obrotowego.

W obu kategoriach majątku obrotowego występują: gotówka, zapasy i należności.

Na podstawie bilansu można określić wielkość majątku obrotowego netto, ale nie można wskazać konkretnych pozycji składających się na ten majątek. Istotne jest badanie całego majątku, ze szczególnym uwzględnieniem majątku obrotowego netto.

Zarządzanie zapasami

Praktyka zarządzania zapasami wskazuje na to, że najczęściej stosowanym rozwiązaniem w tym zakresie jest minimalizowanie

wielkości tego składnika aktywów, a przez to przyśpieszenie rotacji środków obrotowych.

Utrzymanie nadmiernego poziomu zapasów może wywoływać w firmie negatywne skutki tj.:

– wyższe koszty składowania i utrzymywania zapasów,

– wyższe koszty ubezpieczenia zapasów

– możliwość strat (kradzieże, niszczenie, ubytki naturalne),

– zamrożenie gotówki w zapasach i brak środków finansowych na inne cele
– wyższe koszty finansowe.
Utrzymanie wyższego stanu zapasów pozwala na uzyskanie pewnych korzyści np.
– możliwość realizacji zamówień z krótkim terminem dostawy

– nie narażanie klientów na przejściowe braki towarów,

– mniejsze prawdopodobieństwo opóźnień produkcyjnych,

– mniejsza wrażliwość na wzrost cen,

– możliwość uzyskania rabatu na zakup większych partii materiałów i surowców,

– mniejsze relatywnie koszty produkcji dla większych partii produktów,

– uniknięcie dodatkowych kosztów w przypadku niesolidnych dostawców.

Ważnym aspektem zarządzania zapasami jest ustalenie przybliżonych optymalnych wielkości zamówień w celu określenia optymalnego poziomu zakupów. Wymaga to określenia tych kosztów, które wzrastają i maleją.

Zapasy zapewniają ochronę procesów gospodarczych przed zakłóceniami, zapewniają stabilizację – ciągłość produkcji – i zapewniają pełne wykorzystanie czynników wytwórczych oraz złożonego poziomu obsługi rynku.

Zapasy są składnikiem kapitałochłonnym i kosztotwórczym.

Utrzymanie ich osłabia możliwości rozwojowe przedsiębiorstwa i obniża krótkookresową płynność finansową
Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy jest w dużej części zależne od środków zamrożonych właśnie w postaci zapasów. Firma powinna podejmować wszelkie możliwe działania w celu zredukowania (minimalizowania) zapasów.

ZAPASY MOŻNA PODZIELIĆ NA KILKA ELEMENTÓW:

1/ materiały do produkcji. Poziom zapasów zależy od źródeł i sposobu dostarczania, solidności kontrahentów i ich liczby, sezonowości dostaw, spodziewanych wahań cen

2/części zamienne. Poziom zapasów zależy od źródła zaopatrzenia, od procedury importowej, od istnienia warsztatów naprawczych w firmie, od charakteru działalności gospodarczej

3/ produkcja w toku. Poziom zapasów zależy od technologii procesu produkcyjnego i stopnia przetworzenia materiałów w procesie technologicznym

4/ produkty gotowe. Poziom zapasów zależy od rodzaju produkcji, sieci handlowej, sposobu dystrybucji, rynku zbytu, ilości odbiorców

Tworzenie i utrzymanie, wyczerpywanie zapasów wiąże się z ponoszeniem dużych kosztów (koszty utrzymania zapasów). Gdy jest inflacja to te koszty rosną.

Podstawowym warunkiem racjonalności zapasów jest optymalizacja kształtowania ich wielkości i struktury

W GOSPODAROWANIU ZAPASAMI W PRZEDSIĘBIORSTWIE MOGĄ NAM POMÓC TAKŻE NASTĘPUJĄCE WSKAŹNIKI :

– wskaźnik struktury zapasów ilościowy = ilość danego rodzaju zapasów/ stan zapasów w badanym okresie - ilość

– wskaźnik struktury zapasów wartościowy = wartość danego rodzaju zapasów / stan zapasów w badanym okresie -wartość

– wskaźnik dynamiki zapasów = stan zapasów w końcu okresu badawczego - ilość / stan zapasów na początku okresu badawczego - ilość

– wskaźnik obrotu zapasami materiałowymi = wartość zużytych materiałów w ciągu roku / średni stan zapasów w okresie badanym

– wskaźnik obrotu zapasami materiałowo-bazowy = wart. zużytych materiałów w okresie bazowym / średni stan zapasów w okresie bazowym

– wskaźnik zapasochłonności = średni stan zapasów w okresie badanym / sprzedaż netto

– wskaźnik przyrostu zapasów materiałów = przyrost zapasów / wzrost produkcji

– wskaźnik poziomu kosztów utrzymania zapasów = koszty utrzymania zapasów / średni stan zapasów w okresie badanym.

Czynniki kształtujące zapasy produkcyjne możemy podzielić na:

** czynniki zewnętrzne (warunki dostaw, sezonowość produkcji i dostaw, źródła i formy zaopatrzenia, wielkości jednorazowej dostawy i minimalne partie transportowe, warunki rynku zbytu i czynniki ekonomiczne).

** czynniki wewnętrzne (warunki magazynowania, magazynowanie, techniczno-organizacyjne, przygotowanie materiałów do produkcji, charakter zużycia produkcyjnego, dynamika zmian asortymentowych oraz właściwości materiałów, procesu technologicznego i wyrobów).

Zarządzanie należnościami
Kierowanie się zasadą minimalnego poziomu należności prowadzi do wzrostu rentowności zaangażowanego kapitału.

Efektywna polityka kredytowania klientów prowadzi do wzrostu sprzedaży i do większego zaangażowania kapitału.

Zarządzanie gotówką
Wiele firm ponoszących zysk upada z powodu braku płynności finansowej.

Aby zminimalizować prawdopodobieństwo tego zdarzenia w każdej firmie należy sporządzić prognozę lub bilans wpływów i wydatków pieniężnych (cash-flow budget) na okres roczny, a dokładnie kontrolować go co tydzień lub przynajmniej raz w miesiącu.

Wskaźnikami, służącymi do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa to:

– bieżącej płynności finansowej,

– płynności przyspieszonej (tzw. wskaźnik szybki),

– środków pieniężnych.

Bilans wpływów i wydatków pieniężnych to rodzaj prognozy zapotrzebowania na środki pieniężne w okresie rocznym, przedstawionej w przekroju miesięcznym. Prognozy te powinny być regularnie uaktualniane.

Na tej podstawie zasoby kapitału gotówkowego powinny być ograniczone do niezbędnego poziomu, pozwalającego jednak unikać deficytów gotówki.

Podstawowym warunkiem racjonalizacji obrotowego majątku rzeczowego jest optymalizacja poziomu i struktury materiałów. Efektywne gospodarowanie nimi wpływa na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa.

Stopień efektywności ekonomicznej wykorzystania środków obrotowych, materiałów, zapasów mierzy się głównie poprzez zastosowanie rachunku produktywności, który polega na porównaniu nakładów materiałowych z efektami produkcyjnymi.

Wskaźniki oparte na tej relacji to mierniki materiałochłonności:

1/ Materiałochłonność całkowita produkcji relacja wartości zużytych materiałów do ogólnych rozmiarów produkcji przedsiębiorstwa w danym okresie. Chodzi o określenie ile wartości materiałów przypada na jednostkę produkcji łącznie

2/Materiałochłonność jednostkowa stanowi wielkość nakładów materiałów niezbędnych do wytworzenia jednostki wyrobu o danych parametrach ilościowych

Badanie materiałochłonności winno wskazać w efekcie, jakie trzeba podjąć decyzje, jakie innowacje, by zmniejszyć

materiałochłonność wyrobów.

W zarządzaniu przedsiębiorstwem – gospodarowaniu środkami obrotowymi - ważną rolę odgrywają badania kompleksowe, które obejmują nakłady materiałowe i energetyczne, nie tylko na produkcję, ale i na ponoszone w okresie eksploatacji wyrobu, w relacji do uzyskanych efektów użytkowych.

Spośród wszystkich wskaźników wykorzystania zasobów materiałów, surowców można tu wymienić kompleksowe wskaźniki zużycia energii.

Zarządzanie zasobami gotówkowymi koncentruje się w pierwszej kolejności na planowaniu wpływów i wydatków pieniężnych z podziałem na poszczególne odcinki czasu (miesiąc, dekady i dni).

Na tej podstawie powinny być podejmowane z odpowiednim wyprzedzeniem decyzje dotyczące źródeł sfinansowania przejściowych niedoborów gotówki oraz najkorzystniejszego lokowania występujących okresowo jej nadwyżek.

Prawidłowe zarządzanie zasobami gotówki wymusza optymalizowanie gospodarki środkami pieniężnymi.

Może ono być realizowane za pomocą różnych metod.

W zależności od charakteru przepływów pieniężnych, do ich zarządzania można stosować modele o charakterze deterministycznym lub stochastycznym.

Do modeli deterministycznych zaliczamy:

– model Baumola, który opiera się na założeniu, że przedsiębiorstwo otrzymuje okresowe i regularne wpływy środków pieniężnych i wydatkuje je w sposób ciągły ze stałym tempem

– model Beranka, który mówi, że wpływy środków pieniężnych są stabilne i ciągłe , ale wypływy mają miejsce co jakiś czas

zaś do stochastycznych zaliczamy :

– model Millera- Orra zakłada, że zmiany stanu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie mają charakter losowy

– model Stone'a wykorzystuje ustalone dolne i górne granice poziomu salda oraz poziom salda docelowego.

Metody zarządzania środkami pieniężnymi :

– minimalizacja gotówki bieżącej w przedsiębiorstwie i maksymalizację korzyści płynących z jej posiadania

– umożliwienie jak najszybszego przepływu gotówki przez przedsiębiorstwo

– minimalizacja posiadanej gotówki wymaga przede wszystkim zapewnienia synchronizacji wpływów i wydatków

– minimalizacja stanu gotówki oznacza możliwość takiego zaangażowania jej pozostałej wolnej kwoty, aby zmaksymalizować dochody z jej posiadania.

Przyspieszenie tempa przepływu gotówki oparte jest na:

– przyspieszeniu inkasowania należności od odbiorców, które można osiągnąć przede wszystkim poprzez staranny dobór płatności

– opóźnieniu regulowania zobowiązań wobec dostawców.

Początek formularza

OCENA EFEKTYWNOŚCI WYKORZYSTANIA ŚRODKÓW OBROTOWYCH ORAZ PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ FIRMY
Każda firma angażując środki finansowe w cyklu obrotowym dąży do ich zwielokrotnienia i przyspieszenia obiegu.

Brak środków finansowych, w którymś z momentów tego cyklu może doprowadzić do zaburzeń w firmie, a nawet do bankructwa.

Utrzymanie płynności finansowej stanowi jedno z głównych zadań menedżera kierującego firmą. Wiele firm przynoszących zysk upada z powodu braku płynności finansowej.
Testem pokazującym płynność finansową firmy jest wielkość jej „majątku obrotowego netto”, czyli ta część majątku obrotowego, która finansowana jest z kapitału stałego. Zależność tę można przedstawić następująco:
majątek obrotowy = majątek obrotowy – zobowiązania bieżące netto
LUB
majątek obrotowy = kapitał stały – majątek trwały netto

PŁYNNOŚĆ FINANSOWA jest to termin charakteryzujący zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania bieżących zobowiązań (krótkoterminowych - płatnych w ciągu roku), określający możliwość spłaty zobowiązań w sytuacji, gdyby stały się one natychmiast wymagalne, za pomocą upłynnienia posiadanych zasobów obrotowych (zasobów płynnych, które mogą być szybko zamienione na gotówkę).

Dla zapewnienia sobie możliwości ciągłego, niezakłóconego działania przedsiębiorstwo powinno dbać o zachowanie określonego poziomu płynności finansowej.

Większa lub mniejsza płynność finansowa zależy od długości czasu jaki potrzebny jest do zamiany aktywów rzeczowych lub finansowych przedsiębiorstwa na gotówkę.

Aktywa przedsiębiorstwa mają różny stopień płynności.

Najwyższą płynnością charakteryzują się aktywa pieniężne (gotówka), niektóre lokaty bankowe, bony skarbowe, weksle, czeki, krótkoterminowe papiery wartościowe.

Najniższą płynność posiadają składniki majątku trwałego przedsiębiorstwa.

Kryterium płynności finansowej jest jednym z podstawowych kryteriów oceny działalności przedsiębiorstwa.

– Niska płynność lub brak płynności świadczy o utracie lub prawdopodobieństwie utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań.

Ryzyko z tego tytułu obciąża kontrahentów przedsiębiorstwa, a w dłuższym okresie może prowadzić do jego upadłości.

– Wysoka płynność oznacza z kolei zamrożenie nadmiernie wysokich własnych kapitałów w finansowaniu bieżącej działalności i niemożność zwiększenia ich zyskowności przez efektywne wykorzystanie obcych kapitałów, co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność przedsiębiorstwa.

Ocena płynności może dotyczyć zarówno okresów krótszych - bieżąca płynność oceniana na podstawie informacji z podstawowych sprawozdań finansowych (z reguły jeden rok), jak i okresów dłuższych - stanowi wtedy element dynamicznego rachunku opłacalności ekonomicznej przedsięwzięcia gospodarczego.

DO OCENY PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ MENEDŻER MA DO DYSPOZYCJI WIELE WSKAŹNIKÓW:
MAJĄTEK OBROTOWY NETTO / SUMA AKTYWÓW
Wskaźnik ten określa jaką część wszystkich aktywów stanowi majątek obrotowy netto. Im wyższy udział majątku obrotowego netto w aktywach (wyższy wskaźnik), tym większe prawdopodobieństwo zaspokajania przez firmę wszystkich zobowiązań i wyższy poziom płynności finansowej.

MAJĄTEK OBROTOWY / ZOBOWIĄZANIA BIEŻĄCE
Wskaźnik ten określa ile razy majątek obrotowy przewyższa zobowiązania w firmie. Zbyt niski, jak i zbyt wysoki wskaźnik informuje o nieprawidłowościach w zarządzaniu finansami firmy. Optymalna wysokość wskaźnika waha się między 1,6.

MAJĄTEK OBROTOWY - ŚREDNI STAN ZAPASÓW / ZOBOWIĄZANIA BIEŻĄCE
Za optymalną wysokość tego wskaźnika przyjmuje się poziom 0,9-1,0. Zbyt niska wartość wskaźnika wskazuje na zbyt duży poziom zapasów.

SPRZEDAŻ NETTO (np. Roczna) / ŚREDNI POZIOM ZAPASÓW
Wskaźnik określa ile obrotów wykonają środki obrotowe w danym okresie (np. roku), a więc ile razy zapasy przedsiębiorstwa zostaną w tym okresie "odnowione". Im wyższy wskaźnik, tym lepsze gospodarowanie zapasami. Wskaźnik rotacji można także wyrazić w dniach według wzoru:

ILOŚĆ DNI W DANYM OKRESIE / WSKAŻNIK OBROTU

Wskaźnik obrotu w dniach określa, ile dni trwał jeden obrót zapasami.

Wzrost tego wskaźnika wskazuje na pogorszenie gospodarki zapasami.

SPRZEDAŻ NETTO / PRZECIĘTNY POZIOM NALEŻNOŚCI
Wskaźnik obrotu należności informuje ile razy w danym okresie przedsiębiorstwo "odtwarza" stan swoich należności. im wartość wyższa, tym bardziej efektywna gospodarka środkami pieniężnymi.

NALEŻNOŚCI OGÓŁEM / PRZECIĘTNA SPRZEDAŻ DZIENNA
Informuje ile dni "zamrożona" jest sprzedaż w formie nieściągniętych należności. Im większy, tym gorsza ściągalność należności.

ZOBOWIĄZANIA / PRZECIĘTNE DZIENNE ZAKUPY
Wskaźnik określający opóźnienie czasowe pomiędzy terminem powstania zobowiązań, a czasem ich urynkowienia. Im większy wskaźnik, tym większe zadłużenie przedsiębiorstwa.

Analizę wszystkich wskaźników należy przeprowadzać w układzie dynamicznym, tzn. porównywać je w poszczególnych latach.

Na tej podstawie można wyciągać wnioski na temat gospodarki środkami obrotowymi.

ANALIZA KOSZTÓW I WYNIKÓW PRZEDSIĘBIORSTWA

Koszty to jedna z najważniejszych kategorii ekonomicznych związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Prawidłowa klasyfikacja oraz prawidłowe rozliczanie kosztów pozwalają na właściwe ustalenie wyniku finansowego za dany okres rozliczeniowy.

Wiedza na temat kosztów oraz rozumienie ich istoty i treści ekonomicznej zapewniają sprawne i efektywne zarządzanie przedsiębiorstwem. Rozróżniamy następujące rodzaje kosztów: koszty stałe, koszty zmienne, koszty całkowite, koszty jednostkowe, koszty alternatywne i koszty krańcowe.

Analiza kosztów przedstawia pogląd na efektywność gospodarowania w przedsiębiorstwie oraz na jej pracę jako całości. Zadaniem analizy kosztów jest dostarczenie informacji o czynnikach oddziałujących na ich poziom, dynamikę i strukturę.

Pozwala to wskazać niewykorzystane dotąd możliwości i sposoby ich wykorzystania, by osiągnąć jak najwyższy poziom zysku
z działalności gospodarczej.

Głównym źródłem analizy kosztów własnych jest rachunkowość firmy.

Analiza kosztów własnych produkcji sprzedanej polega na porównaniu faktycznych kosztów z kosztami poniesionymi w okresie ubiegłym lub przewidzianymi w planie, ustaleniu wielkości odchylenia między faktycznie poniesionymi kosztami w okresie badanym a planem lub wykonaniem w poprzednich okresach oraz na zbadaniu przyczyn, które te odchylenia spowodowały.

Odchylenia faktycznych kosztów od kosztów planowanych lub kosztów w innych okresach mogą być spowodowane zmianą ilości produkcji sprzedanej, zmianą asortymentową sprzedaży oraz zmianą poziomu kosztu jednostkowego.

Analiza struktury kosztów pozwala poznać skład wewnętrzny kosztów i opiera się zazwyczaj na stosunku procentowym poszczególnych elementów kosztów do całości kosztów.

Struktura kosztów w układzie rodzajowym jest jednym z ważniejszych wskaźników charakteryzujących koszty własne w poszczególnych działach gospodarki, gałęziach i branżach.

Zestawienie porównawcze struktury kosztów według układu rodzajowego z planem, z wykonaniem w poprzednich okresach lub między jednostkami gospodarczymi tej samej branży wskazuje kierunek badań analitycznych.

Wskaźnik poziomu kosztów określa udział kosztów w wartości sprzedanej produkcji, a w przedsiębiorstwie handlowym udział kosztów w stosunku do obrotu.

Porównanie wskaźnika poziomu kosztów z kilku okresów daje rzeczywisty obraz gospodarności oraz wykorzystania czynników rzeczowych i siły roboczej w jednostce gospodarczej. Im niższy jest wskaźnik poziomu kosztów, tym korzystniej można oceniać efektywność ekonomiczną gospodarki przedsiębiorstwa.

Wskaźniki poziomu kosztów, jako stosunek poniesionych kosztów do wartości sprzedanej produkcji lub obrotu towarowego, może być przedstawiany w formie ułamka dziesiętnego lub w postaci procentowej.

Zysk ze sprzedaży, jako pojęcie ekonomiczne, w gospodarce rynkowej przy rozpatrywaniu zysku na działalności gospodarczej, ma duże znaczenie w analizie wyniku finansowego. Analiza wyniku finansowego polega na, porównaniu wyliczonego wyniku w czasie, przestrzeni lub w stosunku do planu oraz na ustaleniu wpływu poszczególnych czynników na wynik finansowy.

Do głównych czynników wpływających na wysokość zysku ze sprzedaży należą: ilość i asortyment sprzedanych produktów lub towarów, koszty własne sprzedaży oraz ceny i marże.

Ocena działalności przedsiębiorstwa w zakresie przychodów, kosztów i ostatecznego wyniku działalności jest analizą rentowności przedsiębiorstwa.

Analiza ta polega na obliczaniu i ocenie wskaźników rentowności oraz ustalaniu wpływu poszczególnych czynników na wyniki finansowe. W tym na wielkość osiągniętego zysku.

Czynniki wpływające na wysokość zysku:

– koszty własne

– ceny i marże

– rozmiary sprzedaży z uwzględnieniem asortymentu

– jakość produkcji

WSKAŹNIKI OPERACYJNOŚCI = KOSZT WŁASNY SPRZEDAŻY/ SPRZEDAŻ NETTO

Wskaźnik ten informuje o wykorzystaniu zasobów firmy i jest miarą aktywności przedsiębiorstwa.

Wyznacza się go jako udział kosztów własnych sprzedaży w sprzedaży netto.

Analiza wskaźnika w czasie umożliwia odpowiedź i na pytanie: jak efektywnie działa firma na rzecz obniżenia kosztów. Równie ważne są porównania wskaźnika ze wskaźnikami wyznaczonymi dla innych firm z branży.

Przyjmuje się, że poziom wskaźnika powinien zawierać się w przedziale 0,5-0,9. Wartość wskaźnika mniejsza niż 0,5 świadczy o wysokiej zyskowności firmy i jest dla inwestora giełdowego bardzo korzystna. Wartość wskaźnika wyższa niż 0,9 oznacza, że przedsiębiorstwo ma poważne kłopoty z uzyskaniem zwrotu poniesionych nakładów.

WSKAŹNIK POZIOMU KOSZTÓW FINANSOWYCH = KOSZTY FINANSOWE / ZOBOWIĄZANIA OGÓŁEM

Wskaźnik wyznacza się dla porównania poziomu kosztów finansowych z zyskownością zaangażowanych w firmie kapitałów. Trudno jest ustalić normę dla tego wskaźnika, ponieważ jego wysoka wartość źle świadczy o zaciągniętych przez firmę kredytach (wysokie oprocentowanie) a zbyt niska o złej polityce w dziedzinie spłaty zobowiązań, co w dłuższej perspektywie może doprowadzić do poważnych kłopotów w płynności finansowej firmy.

WSKAŹNIK KONTROLI KOSZTÓW ADMINISTRACYJNYCH = KOSZTY ADMINISTRACYJNE / SPRZEDAŻ NETTO * 100%

Za koszty administracyjne przyjmuje się wszystkie koszty ogólnozakładowe w tym również koszty odsetek od kapitału obcego. Zbyt wysoki wskaźnik może świadczyć o wysokich kosztach administracyjnych. Ogólnie przyjętymi dopuszczalnymi normami jest przedział 10-15%, jednak wskaźnik ten podlega znaczącemu zróżnicowaniu wśród branż

WSKAŹNIK ZOBOWIĄZAŃ W KOSZCIE WŁASNYM SPRZEDAŻY = ZOBOWIĄZANIA BIEŻĄCE/ KOSZT WŁASNY SPRZEDAŻY

Wskaźnik ten pokazuje jaka jest zależność pomiędzy kredytami krótkoterminowymi i bieżącymi ratami kredytów długoterminowych a kosztami wytworzenia produktu.

Wskaźnik ten nie ma ogólnie przyjętych norm, a rozpatrywać go należy w perspektywie dynamiki w badanych okresach. Tendencja spadkowa jest pozytywnym zjawiskiem.

WSKAŹNIK POKRYCIA KOSZTÓW KAPITAŁEM OBROTOWYM = AKTYWA BIEŻĄCE – PASYWA BIEŻĄCE/ KOSZTY STAŁE – AMORTYZACJA

Wskaźnik ten pokazuje w jakim stopniu aktywa obrotowe po spłacie bieżących zobowiązań są w stanie pokryć bieżące koszty działalności przedsiębiorstwa.

ANALIZA MARKETINGOWA

ANALIZA – jest metodą badawczą, która polega na rozłożeniu pewnej całości na jej składowe części,

MARKETING – to działalność, która polega na określeniu potrzeb, tworzeniu i utrzymani popytu, kształtowaniu produktu, ustaleniu polityki rynkowej czy finansowaniem i kredytowaniem obrotu i działań związanych z przemieszczaniem towarów.

Najważniejsze pytania na jakie odpowiada analiza marketingowa:

1/ na jakich rynkach będzie działało przedsiębiorstwo ze swoimi produktami

2/ jaka jest struktura rynku

3/ jakie słabe i mocne strony będzie wykazywało przedsiębiorstwo w porównaniu z innymi

4/ jak będą ukształtowane kanały dystrybucji

ANALIZĘ MARKETINGOWĄ WEDŁUG JEDNYCH ŹRÓDEŁ DEFINIUJE SIĘ JAKO:

Identyfikację szans i zagrożeń wynikających z uwarunkowań rynkowych i ze specyfiki branży czy sektora, w którym dana firma funkcjonuje.

Jej częściami składowymi są: charakterystyka sił oddziaływania oraz zachowań dostawców i odbiorców, co umożliwia zidentyfikowanie zmiennych i czynników, które będą w przyszłości źródłem zagrożeń i barierami rozwoju, jak również mogą pobudzać do rozwoju.

Standardowo analiza marketingowa obejmuje:

– analizę otoczenia marketingowego

– analizę konkurencji

– oceną czynników i warunków działań marketingowych firmy

– analizę marketingowych zasobów przedsiębiorstwa

– diagnozę pozycji rynkowej i strategicznej przedsiębiorstwa

WEDŁUG INNYCH ŹRÓDEŁ ANALIZA MARKETINGOWA(SZERZEJ DEFINIOWANA):

Polega na ocenianiu możliwości działań marketingowych i poszukaniu niezbędnych informacji rynkowych (badania marketingowe), szacowaniu położenia przedsiębiorstwa w otoczeniu marketingowym, jak również wewnętrznych warunków zwiększania sprzedaży.

Analiza musi brać pod uwagę za równo czynniki wewnętrzne jak i zewnętrzne, które mogą kształtować obecne czy przyszłe możliwości i ograniczenia związane z działalnością marketingową firmy.

Czynniki zewnętrzne analizy (dotyczą otoczenia firmy):

– sytuacja polityczno- prawna

– możliwości rozwojowe i stan koniunktury

– rozwój i możliwości danej branży, w której działa firma

– konkurencję i podział rynku

– wielkość i charakterystyka rożnych segmentów rynku

– pozycję własnej firmy w branży i na rynku

– systemy dystrybucji i kanały zbytu

– charakterystyką pośredników, dostawców i odbiorców

Czynniki wewnętrzne analizy (pokazujące sytuacją w firmie):

– strukturą organizacyjną przedsiębiorstwa

– obroty, koszty i zyski firmy

– możliwości finansowe i inwestycyjne firmy

– wizerunek firmy i jej produktów

– możliwości firmy wpływania na rynek

– środki na wsparcie dystrybucji i sprzedaży

– zakładowe służby zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży

Analiza marketingowa w swoim zakresie obejmuje następujące działania, które zostały podzielone na dwie duże grupy i dwie podgrupy tj.:

I/ Ocena konkurencyjnej pozycji przedsiębiorstwa

1/ analiza rynku:

a/ analiza sektora, w którym działa przedsiębiorstwo,

b/ określenie jaką pozycją ma przedsiębiorstwo w sektorze, jego głównych konkurentów i ich słabych oraz mocnych stron,

c/ podział rynków docelowych.

2/określenie czynników konkurencyjności firmy z uwagą na:

a/ metodologię, sposób i styl zarządzania, system zarządzania jakością,

b/ strukturą organizacyjną, system informacji i komunikacji,

c/ organizacją procesów produkcji, jej poziomu, technologii czy innowacji,

d/wykorzystywanie materiałów, surowców

e/ produkty- spełniania poszczególnych norm

f/ marketing i promocję, techniki sprzedaży, rynki zbytu

g/ polityka kosztów i finansowanie

h/ polityką handlową i cenową

i/ rozwój zasobów ludzkich

j/ dostępność do informacji rynkowej

II/ Rozwój strategii przedsiębiorstwa (ich rozwój i wprowadzanie w poszczególnych zakresach):

1/ określenie strategii rozwoju przedsiębiorstwa

2/ określenie planu rozwoju

3/ strategii produktu

4/ strategii promocji

5/ strategii dystrybucji

6/ strategii cenowej

7/ strategii kosztów

8/ strategii finansowej

9/ strategii organizacyjnej

10/ strategii rozwoju zasobów ludzkich

Ponadto mamy różne metody analizy marketingowej, które są uzależnione od tego po co i w jakim zakresie i celu jest ona przeprowadzana, jak również związana jest, z tym w jakiej sytuacji jest firma.

Jednocześnie trzeba pamiętać, że nie wszystkie dostępne dane są dla nas istotne, wszystko jest zależne od tego do czego są one nam potrzebne.

W czasie oceny działań przedsiębiorstwa kryteria jego oceny opierają się na prostych sytuacjach np. analiza potencjału, analiza luki strategicznej przedsiębiorstwa.

Jeśli zaś przedsiębiorstwo np. wytwarza i sprzedaje wiele produktów wyżej wymienione sposoby oceny są nie wystarczające, dlatego też trzeba wybrać takie metody, które ułatwią nam dokonanie analizy np. analiza SWOT czy metody portfelowe (wraz ze schematem porównawczym), macierzy wzrostu - udziału w rynku, macierzy oceny rynku, oceny produktu, analiza konkurencyjności Portera, metoda analizy BCG, metoda analizy GE.

Sumując analiza marketingowa jest niezbędną rzeczą do wyboru alternatywnych działań w zakresie planowania marketingowego firmy.

Obejmuje ona szanse i zagrożenia jakie znajdują się w otoczeniu marketingowym przedsiębiorstwa z uwzględnieniem tego jaki wpływ na nie (przedsiębiorstwo) mają czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, które mogą wpływać na owe szanse i zagrożenia w działalności marketingowej danego przedsiębiorstwa.

ANALIZA RENTOWNOŚCI W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Celem działalności każdego przedsiębiorstwa jest maksymalizacja korzyści ekonomicznych (zyski).

Dlatego ważne jest posiadanie mierników, które informowałyby, w jakiej mierze cel ten jest realizowany i jakie elementy mają decydujące znaczenie. Dla uzyskania takich informacji przeprowadzana jest w przedsiębiorstwie analiza rentowności.

Rentowność jest jednym z istotniejszych kryteriów oceny finansowej przedsiębiorstwa. Sprawne zarządzanie przedsiębiorstwem przekładające się na osiąganie zamierzonych wyników zależy od:

– umiejętności mierzenia i badania rentowności,

– analizowania wpływających na rentowność czynników

– prawidłowego interpretowania uzyskanych z analiz wyników.

Analizy rentowności zwykle przeprowadza się w oparciu o dane (miesięczne, kwartalne, roczne, kilkuletnie) pochodzące z księgowości.

Rentowność jest miarą ekonomiczną oceny efektywności działalności przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo rentowne to takie, które osiąga dodatnie wyniki.

Przy badaniu rentowności wykorzystuje się następujące rodzaje zysków.

1/ zysk brutto ze sprzedaży,

2/ zysk ze sprzedaży

3/ zysk na działalności gospodarczej (zysk operacyjny)

4/ zysk brutto

5/ zysk netto

Wskaźnik rentowności można podzielić na odnoszące się do:

– wielkości obrotu,

– wielkości majątku,

– wielkości kapitału

Wyniki rentowności należy oceniać w zestawieniu z celami przedsiębiorstwa.

Najczęściej stawiane cele to: – osiągnięcie i zwiększenie zysku w długim okresie,

– zwiększenie wartości firmy

Wypracowywane wyniki z punktu widzenia kondycji przedsiębiorstwa, można oceniać w różny sposób. Np. przeznaczenie wypracowanej nadwyżki na rozwój i zdobywanie nowych rynków tj. umocnienie pozycji przedsiębiorstwa, pomniejszy zyski w następnym roku.

Tak więc niska rentowność w tym przypadku nie musi oznaczać błędów w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Jednak zwykle niski zysk bywa zwiastunem kłopotów finansowych przedsiębiorstwa. Dopiero wnikliwa analiza może udzielić odpowiedzi na takie dylematy.

NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI

MARŻA ZYSKU ZE SPRZEDAŻY ZYSK BRUTTO ZE SPRZEDAŻY/PRZYCHÓD ZE SPRZEDAŻY NETTO

Wskaźnik ten jest wskaźnikiem rentowności sprzedaży brutto, pokazuje stopień rentowności sprzedaży towarów i usług w zakresie podstawowej działalności przedsiębiorstwa.

W skład zysku nie wchodzą koszty sprzedaży, koszty ogólnego zarządu, pozostałe przychody i koszty operacyjne, przychody i koszty finansowe oraz zyski i straty nadzwyczajne.

MARŻA ZYSKU OPERACYJNEGO ZYSK NA DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ/PRZYCHÓD ZE SPRZEDAŻY NETTO

Wskaźnik ten w porównaniu z poprzednim uwzględnia koszt sprzedaży, koszty ogólnego zarządu oraz pozostałe koszty i przychody operacyjne.

Pozycje te mają ścisły wpływ na prowadzoną podstawową działalność przedsiębiorstwa.

Wskaźnik ten daje bardzo ważne informacje o rzeczywistych możliwościach osiągania zysku na podstawowej działalności prowadzonej przez firmę.

MARŻA ZYSKU NETTO ZYSK NETTO/PRZYCHÓD ZE SPRZEDAŻY NETTO

Wysoka wartość tego wskaźnika świadczy o dużej możliwości generowania zysku przez przedsiębiorstwo i pośrednio o dobrej kondycji finansowej.

Wartość tego wskaźnika pozwala określić czy przedsiębiorstwo jest rentowne czy nie.

STOPA ZWROTU Z KAPITAŁU WŁASNEGO ZYSK NETTO/KAPITAŁ WŁASNY

Ocena tego wskaźnika nie jest możliwa w oderwaniu od innych wartości finansowych przedsiębiorstwa.

Jego dodatnia ale niska wartość może być spowodowana słabą rentownością, ale również zadłużeniem przedsiębiorstwa.

Dlatego też jego wartość należy interpretować w porównaniu z innymi wskaźnikami np. stopniem zadłużenia firmy

STOPA ZWROTU Z AKTYWÓW ZYSK NETTO/AKTYWA

Wskaźnik ten należy traktować jako ocenę pracy kierownictwa przedsiębiorstwa porównując je między sobą; np. jak duży zysk jest w stanie wypracować management, dysponując aktywami o danej wartości.

Jest to wskaźnik rentowności majątku opisujący dochodowość wszystkich aktywów.

Znaczenie tego wskaźnika jest podstawowe.

Często nawet w przypadku wysokich kwotowo zysków, niska wartość tego wskaźnika informuje o nieefektywnym wykorzystaniu majątku firmy.

Stopa zwrotu z aktywów powinna być wyższa niż stopa odsetek płaconych przez firmę od zaciągniętych kredytów.

Rentowność przedsiębiorstwa jest uważana za podstawowy miernik efektywności działania przedsiębiorstwa.

Rentowność można rozpatrywać w wartościach bezwzględnych, jako dodatni lub ujemny wynik finansowy, albo też w porównaniu do innych wartości bilansowych.

Zyski lub straty przedsiębiorstwa powstają w wyniku działalności gospodarczej, ale mogą też powstawać na skutek prowadzonych operacji finansowych oraz zdarzeń, których nie dało się przewidzieć.

ANALIZA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTWA - inwestycje

Pojęcie inwestycji w ujęciu rzeczowym oznacza zakup dóbr kapitałowych – zakładów produkcyjnych, wyposażenia, budynków mieszkalnych oraz zmiany zapasów, które mogą być użyte w produkcji innych dóbr i usług.

Pojęcie inwestycji w ujęciu monetarnym oznacza wydatki na urządzenia rzeczowe i finansowe, na badania i rozwój, wdrożenia, kształcenia i na reklamę.

Głównym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja dochodów ich właścicieli. Inwestycje są jednak kosztowne, wymagają zaangażowania dużego, własnego lub pożyczonego kapitału.

Aby dobrze przeprowadzić inwestycję należy postępować według zasad działalności inwestycyjnej.

Do takich należy zasada celowości, koncentracji środków i zasada typowości powtarzalności obiektów i wyposażenia.

Jak wiadomo, cel to świadome dążenie do celu.

Podobnie działa zasada celowości inwestycji.

Oznacza to odpowiednie dobieranie środków do wytyczonych celów.

Podmiot gospodarczy, chcąc dobrze przeprowadzić działalność inwestycyjną, musi dokładnie przewidzieć efekty inwestycji i zdawać sobie sprawę z wysokości kosztów niezbędnych do jej podjęcia.

Przemyślenia te muszą być podjęte przed rozpoczęciem inwestycji.

Efektywność inwestycji określa stosunek efektu gospodarczego do nakładów poniesionych na inwestycję.

Pomnażanie kapitału, zapewniające materialne warunki bytu przedsiębiorstw wymaga odpowiedzi na szereg pytań:

– w co zainwestować kapitał

– ile zainwestować kapitału

– na jaki okres zainwestować

– która inwestycja da największe zyski

– jakie jest ryzyko niepowodzenia inwestycji

– jak zabezpieczyć się przed ewentualną stratą

Określenie optymalnej strategii rozwoju firmy wymaga uwzględnienia czynników wewnętrznych i czynników zewnętrznych poprzez przeprowadzenie różnorodnych analiz.

Między innymi takich jak:

Analiza wewnętrzna - służy przede wszystkim do korekty bieżących decyzji w przedsiębiorstwie i wytyczania działań na przyszłość.

Przeznaczeniem tej analizy jest wspomaganie zarządzania bieżącego i strategicznego przez kierownictwo przedsiębiorstwa.

Analiza zewnętrzna - ma charakter bardziej ogólny. Przeprowadzana jest na podstawie opublikowanego rocznego bilansu, rachunku wyników, przepływów pieniężnych oraz informacji dodatkowej.

Ocenie podlegają takie kryteria jak:

- rentowność

- płynność

- niezależność finansowa

Celem tej analizy jest między innymi dostarczenie informacji zainteresowanym podmiotom z otoczenia przedsiębiorstwa.

Na wybór strategii rozwojowej firmy mają wpływ bieżące i przyszłe zakładane czynniki i zjawiska, jak chociażby na przykład: znaczenie i udział firmy na rynku, jakość, nowoczesność i elastyczność asortymentu oferowanych wyrobów, bieżący i przyszły poziom techniki kapitałochłonność produkcji, tempo postępu naukowo-technicznego, organizacja produkcji, metody zbytu i marketingu, zasoby kapitałowe i kondycja finansowa firmy itp.

W zakres działań strategicznych wchodzą :

Planowanie strategiczne - polegające na podejmowaniu decyzji inwestycyjnych i finansowych jak również planowaniu operacyjnym i kontrolą.

Decyzje inwestycyjne – związane są ściśle z odłożeniem w czasie środków na bieżącą konsumpcję kierownictwa i załogi, łączące się ze spodziewanymi korzyściami w przyszłości z uwzględnieniem ryzyka inwestycji..

Decyzje finansowe – dotyczące wyboru źródeł i warunków pozyskiwania środków pieniężnych na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych.

Ocena planowanej inwestycji jest procesem składającym się z trzech podstawowych faz:

- przedinwestycyjnej - obejmującej możliwości inwestycyjne, określenie różnych wariantów inwestycji oraz przeprowadzenie wstępnej selekcji, przygotowanie projektu stanowiącego ostateczną wersję inwestycji, ocenę i podjęcie decyzj,

- realizacyjnej - obejmuje prowadzenie negocjacji i zawieranie kontraktów z wykonawcami robót, przygotowanie planów technicznych, harmonogramów prac, marketing, promocji i reklamę,

- eksploatacyjnej - obejmuje problemy związane z działalnością przedsiębiorstwa.

Reasumując: przygotowanie, realizacja i uruchomienie w pełni efektywnej inwestycji firmy jest dość złożonym wieloetapowym procesem, gdzie wyróżniamy kolejne, częściowo równoległe czynności, takie jak:

– wstępna ocena możliwości, szans inwestowania w określonej dziedzinie między innymi na podstawie planów rozwoju firmy, programów rozwoju jej branży czy regionów i wreszcie prognoz rozwoju całej gospodarki, zbieranie i analizowanie bardziej szczegółowych informacji rynkowych, technicznych, lokalizacyjnych,

– ustalenie założeń i wymagań inwestycji, źródeł jej sfinansowania, ewen­tualnych sponsorów, możliwości dodatkowej emisji akcji na jej sfinansowanie,

– opracowanie projektu technicznego realizacji inwestycji w wyniku zestawienia i wyboru najlepszych różnych, cząstkowych rozwiązań konstruk­cyjnych, technologicznych, produkcyjnych, analiza potrzeb materiałowych i kadrowych oraz opłacalności przyjętych rozwiązań,

– ocena inwestycji przez niezależnych ekspertów, zarząd firmy i sformu­łowanie ewentualnie zaleceń jego zmian lub udoskonaleń

– negocjowanie i zawieranie umów z wykonawcami, dostawcami, koope­rantami, odbiorcami itp.,

– budowa obiektów, montaż urządzeń, szkolenie załogi, rozruch technologiczny, próbna produkcja i oddawanie inwestycji do eksploatacji,

Na podstawie powyższych rozważań należy stwierdzić, że w celu osiągnięcia maksymalizacji dochodu każdego przedsiębiorstwa należy inwestować. Jednak w dobie dzisiejszych uwarunkowań - nasyconego rynku oraz wysokiej i ciągle rozwijającej się techniki, wybór właściwej, najbardziej opłacalnej koncepcji inwestowania w przedsiębiorstwie nie jest łatwym zadaniem.

Dla wyboru rzeczywiście najbardziej opłacalnych wariantów konkretnych inwestycji przedsiębiorstwa nie wystarcza jednak tylko znajomość podstawowych, syntetycznych, ekonomiczno – finansowych kryteriów ich oceny.

Przygotowanie w pełni efektywnych inwestycji firmy, wymaga odpowiedniego systemu analiz w całym wieloetapowym procesie ich projektowania.

Należy pamiętać, że przy wyborze strategii inwestowania w przedsiębiorstwie, najważniejsze jest osiąganie sukcesu i minimalizacja ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej.

ANALIZA PRODUKCJI W PRZEDSIEBIORSTWIE PRZEMYSLOWYM

I POJĘCIE I POMIAR PRODUKCJI

Produkcja jest to wszelka działalność ludzka, której celem jest wytwarzanie określonych dóbr materialnych, przynoszących zyski producentowi i zaspokajająca potrzeby społeczne.

produkcja wyrobów jest to działalność polegająca na wydobywaniu surowców mineralnych bądź przetwarzaniu surowców i materiałów na wyroby gotowe.

W ekonomii terminem produkcja określa się wytwarzanie dóbr użytecznych dla konsumentów.

Produkcja jest ona odzwierciedleniem wyników pracy przedsiębiorstwa.

Produkcja przesądza o efektywności gospodarowania poszczególnymi czynnikami wytwórczymi. Dlatego też istotną sprawą jest analizowanie produkcji przedsiębiorstwa.

PODSTAWOWE WSKAŹNIKI, przy których produkcja ma zasadnicze znaczenie:

1/ wskaźnik efektywności brutto pracy – nazywany jest również wskaźnikiem wydajności pracy.

Jest to stosunek produkcji wytworzonej w danym okresie do przeciętnej liczby ogółu zatrudnionych pracowników.

2/ wskaźnik wykorzystania zdolności produkcyjnej

Jest to stosunek wielkości produkcji do zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa.

3/ wskaźnik produktywności majątku przedsiębiorstwa

Jest to wielkość produkcji w stosunku do wielkości zaangażowanego majątku trwałego i majątku obrotowego.

Szybsze tempo wzrostu produkcji niż czynników wytwórczych świadczy o lepszym ich wykorzystaniu. Wpływa to korzystnie na wynik finansowy przedsiębiorstwa i efektywność przedsiębiorstwa oraz poszczególnych czynników wytwórczych.

PODSTAWOWE MIERNIKI

1. Naturalne

2. Umowne

3. Wartościowe

4. Pracochłonności

1/ Naturalne

oparte są na fIzycznych jednostkach miary długości np. metrach, kilogramach itd. lub są wyrażane w sztukach. analizując ilościowo produkcję za pomocą mierników naturalnych należy posłużyć się kilkoma miernikami, ponieważ jeden miernik nie jest miarodajny. Produkcję np. statków wykazuje się w sztukach, jednostkach pojemności (BRT) i w jednostkach nośności (DWT). Dopiero te trzy czynniki dają pełną informację.

2/ Umowne

umożliwiają przeliczenie produkcji różnorodnej, w ramach grup asortymentowych, na określony produkt lub produkt umowny Odnoszą się tylko do jednej cechy, charakteryzującej stosunek pomiędzy poszczególnymi rodzajami produktów. Pominięte są inne cechy produktu, które oddziaływają na rozmiary produkcji w mierniku umownym, dlatego też stosowanie mierników umownych ma wąski zakres zastosowania.

3/ Wartościowe

. W tym wypadku występuje problem przyjęcia odpowiednich cen. Przy obliczaniu wielkości produkcji stosuje się najczęściej ceny bieżące (cena zbytu lub cena transakcji) i ceny stałe (cena bieżąca z pierwszego roku badanego okresu).

Wartościowe mierniki produkcji ze względu na udział pracy własnej i przeniesionej można podzielić na:

3,1/ Miernik produkcji brutto

3,2/ Miernik produkcji netto

3,1/ Miernik produkcji brutto

Mierniki, które tu występują dotyczą:

3,1,1/ Produkcji towarowej – wartość wytworzonej produkcji przeznaczonej do sprzedaży (wartość wyrobów gotowych, wartość sprzedanych półwyrobów i części, wartość usług przemysłowych, które mogą być świadczone na zewnątrz przedsiębiorstwa i na rzecz własnej działalności inwestycyjnej)

P_t= W_w + W_pc + W_up W_w – wartość wytworzonych wyrobów gotowych

W_pc – wartość sprzedanych półwyrobów i części

W_up – wartość świadczonych usług przemysłowych

produkcja towarowa obejmuje tylko produkcję zakończoną, nie uwzględnia więc produkcji w toku zmian w wielkości półwyrobów i części. W niektórych przedsiębiorstwach wielkość produkcji towarowej może nie odpowiadać ściśle poniesionym nakładom pracy w danym okresie. Zaletą jest natomiast to, że jej wielkość jest zbliżona do fIzycznych efektów działalności przedsiębiorstwa.

3,1,2/ Produkcji globalnej – ukazuje zarówno produkcję zakończoną, jak i nie zakończoną

P_g= P_t +-∆P_n P_t – wartość produkcji towarowej

∆P_n – różnica wielkości zapasów produkcji w toku, zapasów półwyrobów i części własnej produkcji oraz zapasów przyrządów, narzędzi i materiałów pomocniczych własnej produkcji, przeznaczonych do zużycia wewnętrznego

Zalety produkcji globalnej:

– Łatwość obliczenia

– Dzięki ujmowaniu produkcji globalnej w cenach stałych, wskaźnik umożliwia badanie dynamiki produkcji w dłuższym okresie

– Dzięki temu, że jest uwzględniona produkcja nie zakończona, jest bardziej miarodajna ,jeżeli chodzi o nakłady pracy

Wady produkcji globalnej:

– Możliwość łatwego wzrostu produkcji w tym mierniku w skutek zwiększania produkcji nie zakończonej

3,2/ Miernik produkcji netto:

3,2,1/ Produkcja czysta – wartość nowo wytworzona w przedsiębiorstwie w określonym czasie. Jest to wynik jego działalności przemysłowej.

Nie uwzględnia rezultatów pozostałych rodzajów zasadniczej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa.

Produkcję czystą oblicza się przez odjęcie od produkcji globalnej w cenach sprzedaży netto (bez podatku akcyzowego i innych obciążeń przychodów ze sprzedaży) kosztów materialnych produkcji globalnej.

P_cz= P_g –K_mt P_g – wartość produkcji globalne

K_mt – koszty materialne

Zalety miernika produkcji czystej:

1– Pozostaje w ścisłym związku z nakładami pracy żywej (nie zachęca przedsiębiorstwa do odchodzenia od produkcji pracochłonnej

2– Stymuluje obniżkę kosztów materialnych (oszczędność w zużyciu surowców i materiałów)

3– Nie sprzyja nieuzasadnionej kooperacji biernej

Wady miernika produkcji czystej:

Wielkość produkcji czystej zależy nie tylko od wielkości nakładów pracy żywej, lecz także od wielkości zysku na sprzedaży produktów oraz wielkości podatku akcyzowego i innych obciążeń przychodów ze sprzedaży

3,2,2/ Produkcja sprzedana netto – różnica między wielkością przychodów ze sprzedaży w cenach zbytu (skorygowaną o podatek akcyzowy, dotacje przedmiotowe oraz ujemne i dodatnie rozliczenia wyrównawcze w eksporcie) a kosztami materialnymi bez amortyzacji.

P_sn = (P_sz + D_pt + U_re - P_a - D_re) – (K_mt – K_a)

P_st – przychody ze sprzedaży produktów według sprzedaży netto

D_pt - dostaje przedmiotowe U_re – ujemne rozliczenia (dopłaty) wyrównawcze w eksporcie

P_a - Podatek akcyzowy D_re - Dodatnie rozliczenia (obciążenia) wyrównawcze w eksporcie

K_mt - Koszty materialne K_a - Koszty amortyzacji

Zasadniczą cechą tego miernika jest to, że od skorygowanych przychodów ze sprzedaży odejmuje on koszty materialne pomniejszone o koszty amortyzacji

Produkcja globalna i produkcja towarowa są najbardziej użyteczne do celów makroekonomicznych.

Umożliwiają agregowanie oraz porównywanie w czasie i przestrzeni produkcji w skali branży, gałęzi i całego przemysłu.

Służą one do obliczania produktu narodowego brutto i dochodu narodowego.

Są mniej przydatne w ocenie przedsiębiorstwa, zwłaszcza w określenie wkładu przedsiębiorstwa w wartość nowo wytworzoną. Potrzeby te natomiast spełniają mierniki netto, zwłaszcza produkcja sprzedana netto.

4/ Pracochłonności

Jednostkami tymi mogą być zarówno obowiązujące w danym okresie normy pracy, jak i pracochłonność rzeczywista. Podstawowymi miernikami pracochłonności są:

a/ Normatywna pracochłonność bezpośrednia – obejmuje wyznaczony czas pracy robotników akordowych oraz rzeczywisty czas pracy robót nienormowanych (robotników dniówkowych) potrzebny do wykonania wyrobów gotowych, półwyrobów, operacji i faz technologicznych.

b/ Pracochłonność technologiczna- stanowi sumę normatywnej pracochłonności bezpośredniej powiększonej o nakłady pracy robotników pomocniczych.

c/ Pracochłonność całkowita - zawiera, oprócz pracochłonności technologicznej, nakłady pracy pracowników na stanowiskach nierobotniczych rozliczone na wyroby gotowe i usługi przedsiębiorstwa

II ANALIZA STRUKTURY ASORTYMENTOWEJ PRODUKCJI

Analizując produkcje przedsiębiorstwa przemysłowego powinniśmy również dokonać analizy struktury asortymentowej

produkcji.

Struktura ta jest zależna od: 1/ Zapotrzebowania odbiorców

2/ Możliwości technicznych przedsiębiorstwa

3/ Możliwości materiałowych przedsiębiorstwa

4/ Możliwości osobowych przedsiębiorstwa

Strukturę asortymentową możemy ocenić na dwa sposoby:

1/ Obserwując sprzedaż wyrobów gotowych

2/ Obserwując kształtowanie się zapasów

Analiza struktury asortymentowej produkcji obejmuje:

1/ Analizę wykonania planu produkcji pod względem asortymentowym

2/ Ustalenie czynników powodujących niewykonanie planu produkcji pod względem asortymentowym

1/ Analizę wykonania planu produkcji pod względem asortymentowym

1,1/ Wskaźnik asortymentowości produkcji

A_p = P_łwa / P_łw1 * 100 P_łwa – wartość produkcji zaliczonej do planu asortymentowego

P_łw1 – wartość produkcji planowej

Gdy wszystkie wyroby gotowe zostały wykonane z zaplanowanej wielkości lub wyższej od planowanej, wówczas wskaźnik asortymentowości produkcji wyniósłby 100%.

1,2/ Wskaźnik równomiernego wykonania planu

P_pa = P_łwap /P_łw2 * 100

P_łwap – wartość produkcji zaliczonej do asortymentu z zachowaniem planowej struktury asortymentowej

P_łw2 – produkcja w ujęciu wartościowym w okresie badanym

Wskaźnik ten uwzględnia również produkcję wykonaną poza założeniami planowymi.

2/ Ustalenie czynników powodujących niewykonanie planu produkcji pod względem asortymentowym

Czynniki te dzielimy na:

a/ Czynniki zewnętrzne, niezależne od przedsiębiorstwa np.:

– zmiana zapotrzebowania na określone wyroby gotowe

– nieterminowa realizacja remontów środków trwałych lub przedsięwzięć inwestycyjnych

– brak możliwości zakupu odpowiednich surowców i materiałów

b/ Czynniki wewnętrzne np.:

– zmiany w zakresie wielkości i struktury środków trwałych

– zmiany w strukturze i kwalifikacji załogi

– dążenie do wzrostu zysku netto przedsiębiorstwa przez zwiększenie udziału w produkcji wykonanej wyrobów gotowych mniej pracochłonnych i bardziej rentownych, ograniczenie natomiast odsetka wyrobów gotowych o niższej rentowności

– zróżnicowanie rentowności poszczególnych wyrobów gotowych

Przy analizie struktury asortymentowej produkcji należy pamiętać, że każda zmiana struktury asortymentowej produkcji może:

1/ Naruszać ustalony sposób realizacji produkcji

2/ Negatywnie wpłynąć na wydajność pracy

3/ Negatywnie wpłynąć na jakość wyrobów gotowych

4/ Negatywnie wpłynąć na koszty własne

III ANALIZA RYTMICZNOŚCI PRODUKCJI

Rytmiczność produkcji oznacza równomierną realizację – w równych odstępach czasu uzyskujemy tę samą wielkość produkcji. Rytmiczność produkcji wymaga: – Precyzyjnego podziału zadań

– Środków na poszczególne okresy i jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa

– Bieżącego korygowania ewentualnych odchyleń

Rytmiczność produkcji zależy od charakteru, typu i organizacji przedsiębiorstwa.

Inna jest rytmiczność przy produkcji masowej, a inna przy produkcji seryjnej i jednostkowej.

Rytmiczność produkcji oblicza się głównie przy produkcji masowej i wieloseryjnej.

Głównymi zadaniami analizy rytmiczności produkcji są:

– Ustalenia stopnia rytmiczności produkcji

– Rozpoznanie czynników zakłócających rytmiczność produkcji

– Określenie ujemnych skutków braku rytmiczności produkcji

Wskaźnik nierytmiczności produkcji:

Wur = (P_łw2 – P_łw1)/P_łw1 * 100 P_łw2 - produkcja w ujęciu wartościowym w okresie badanym

P_łw1 – wartość produkcji planowej

Bada rytmiczność produkcji w dłuższym okresie czasu (miesiąc, kwartał, rok). Jest tylko wtedy wiarygodny, gdy plan jako podstawa oceny rytmiczności produkcji jest opracowany rzetelnie.

Wskaźnik rytmiczności produkcji:

R_p1 = Σ O_s / L_o * 100 O_s – skorygowane wskaźniki wykonania plany produkcji w poszczególnych okresach

L_o – liczba podokresów badanego okresu

Ten wskaźnik stosuje się w analizie produkcji jednostkowej i małoseryjnej

Rytmiczność produkcji jest zależna od:

1/ Czynniki zależne od przedsiębiorstwa np.:

** sprawne planowanie i organizacja produkcji

** sprawnie działanie komórek pomocniczych, zapewniające bezawaryjną pracę maszyn

** wysoka jakość dokumentacji technicznej

** zaangażowanie całej załogi w realizację zadań przedsiębiorstwa

** niezawodne funkcjonowanie systemu informacji w przedsiębiorstwie

2/ Czynniki niezależne od przedsiębiorstwa np.:

** niepełne wykorzystanie maszyn i urządzeń w jednych okresach i nadmierne przeciążenia i eksploatacja w innych

** pogarszanie warunków pracy oraz stopnia bezpieczeństwa i higieny

** wzrost liczby godzin nadliczbowych pracowników

** wzrost jednostkowych kosztów własnych

** pogarszanie jakości produkcji

** spadek wydajności pracy

** zakłócenia w pracy przedsiębiorstw transportowych i handlowych

** zakłócenia w działalności produkcyjnej i inwestycyjnej innych przedsiębiorstw

** zakłócenia na rynku dóbr konsumpcyjnych i zaopatrzeniowych

IV ANALIZA JAKOSCI PRODUKCJI

Główne zadania analizy jakości produkcji

1/ Określenie poziomu jakości produkcji w badanym okresie i jego ocenę według przyjętej podstawy porównania

2/ Rozpoznanie czynników wpływających na jakość produkcji

3/ Sformułowanie skutków ekonomicznych wywołanych zmianami jakości produkcji

Wskaźniki służące jakości produkcji można podzielimy na trzy grupy:

1/ Obejmująca tylko wybraną cechę (pozytywną lub negatywną) produkowanych wyrobów gotowych (wskaźnik znaku jakości produkcji, wskaźnik najwyższego gatunku, wskaźnik reklamacji)

2/ wskaźniki strukturalne, przedstawiające udział poszczególnych grup jakościowych wyborów gotowych w całej produkcji (wskaźnik udziału wyrobów gotowych poszczególnych gatunków w produkcji ogółem)

3/Wskaźniki wyrażające średni poziom jakości (wskaźnik średniej gatunkowości)

– Analiza jakości produkcji –– znaku jakości:

W_zj = P_zj / P_tz * 100 Pzj – wartość produkcji wyróżnionej znakiem jakości

Ptz – wartość produkcji sprzedanej podlegającej wyróżnieniu znakiem jakości

– Analiza gatunkowości:

Gatunek danego wyrobu gotowego wyznacza stopień odchylenia jego wartości użytkowej od przyjętego wzorca.

Wzorcem takim jest wyrób gotowy gatunku pierwszego.

Analiza ta odnosi się jedynie do tych wyrobów, których zmniejszenie wartości użytkowej nie dyskwalifikuje ich całkowicie.

W celu obliczenia ilościowego wskaźnika średniej gatunkowości ustala się dla każdego z gatunków umowny mnożnik, którym może być liczba określająca dany gatunek.

Obliczenie ilościowe wskaźnika średniej gatunkowości produkcji polega na podzieleniu sumy iloczynów liczby wyrobu gotowego w danym gatunku i liczby go określającej przez łączną liczbę wyrobów gotowych wszystkich gatunków.

Obliczony w ten sposób wskaźnik średniej gatunkowości wskazuje na wyższą gatunkowość produkcji wówczas, gdy jest bliższy jedności.

Wzrost udziału gorszych gatunków w łącznym wolumenie produkcji powoduje wzrost wartości tego wskaźnika.

– Analiza reklamacji:

Reklamację wyrażają stosunek odbiorcy do jakościowych cech zakupionych wyrobów gotowych.

1/ Wskaźnik reklamacji uznanych

Pr = Wr / Psz * 100 Wr – wartość reklamacji uznanych ( w cenach netto)

Psz – przychody ze sprzedaży produktów według cen sprzedaży netto

2/ Wskaźnik strat z tytułu reklamacji

Rs = Sr / Kwsp * 100 Sr – straty z tytułu reklamacji

Kwsp – koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów

Analiza gatunkowości i analiza reklamacji pozwalają jedynie na ocenę określonego aspektu jakości produkcji.

Na podstawie cząstkowych wskaźników charakteryzujących jakość produkcji trudno jest stwierdzić poprawę lub pogorszenie jakości produkcji przedsiębiorstwa.

Zasadnicze czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, które mają wpływ na jakość produkcji:

Zewnętrzne:

1/ Stopień zaspokajania potrzeb przedsiębiorstwa na czynniki produkcji i środki finansowe

2/ Horyzont planowania i rozliczania

3/ Poziom działalności naukowo-badawczej w kraju

4/ Sytuacja finansowa państwa

5/ Sytuacja i stan na rynku

6/ System opodatkowania przedsiębiorstwa

7/ Mierniki oceny działalności przedsiębiorstwa

Wewnętrzne:

1/ Poziom techniczny pracy

2/ Poziom technologii oraz organizacji procesu produkcyjnego i pomocniczego

3/ Poziom kwalifikacji zawodowych pracowników

4/ Jakość zużywanych surowców i materiałów

5/ Poziom technicznego przygotowania produkcji

6/ Rytmiczność produkcji

7/ System kontroli jakości produkcji

V ANALIZA SPRZEDAZY W PRZEDSIEBIORSTWIE

Na wielkość przychodów ze sprzedaży towarów i usług mają wpływ zarówno czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.

Czynniki wewnętrzne:

1/ Ilość, jakość i struktura asortymentowa produkcji

2/ Dotychczasowi odbiorcy

3/ Polityka marketingowa prowadzona przez firmę

Czynniki zewnętrzne:

1/ Stan gospodarki kraju

2/ Stadium i możliwości rozwoju sektora, w którym działa przedsiębiorstwo

3/ Rozwój techniki i technologii

4/ Potrzeby społeczne

Aby dobrze zaplanować przychody firmy, należy analizować następujące sprawy:

I // ŹRÓDŁA I WARTOŚĆ PRZYCHODÓW

II // PRZYCZYNĘ ZMIAN WARTOŚCI PRZYCHODÓW

III // STRUKTURĘ I DYNAMIKĘ PRZYCHODÓW

IV // JAKOŚĆ I NOWOCZESNOŚĆ

V // SIŁĘ DOCHODOWA FIRMY

VI // STRATEGIĘ FIRMY WOBEC WYROBÓW

I // ŹRÓDŁA I WARTOŚĆ PRZYCHODÓW

Wartość przychodów jest zależna od ilości sprzedanych produktów oraz ceny uzyskanej za produkty.

Cena jaką, uzyskujemy za produkty, najczęściej jest niezależna od kosztów, jakie ponieśliśmy na wyprodukowanie danego wyrobu.

To na etapie sprzedaży uzyskujemy zwrot poniesionych nakładów i kosztów i uzyskujemy ewentualny zysk.

Źródła przychodów możemy podzielić na:

1/ Przychody ze sprzedaży i zrównanych z nimi (bez podatku VAT)

a/ Przychody ze sprzedaży własnej produkcji lub świadczonych usług

b/ Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów nabytych w celach ich dalszej odsprzedaży

c/ Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby

2/ Pozostałe przychody operacyjne

a/ Przychody ze sprzedaży zbędnych niefinansowych aktywów trwałych

b/ Odszkodowania i rozwiązania rezerw

c/ Przychody z najmu lub dzierżawy środków trwałych

d/ Przychody z dotacji, dopłat, zwrotu cła

3/ Przychody finansowe

a/ Zyski ze sprzedaży obcych papierów wartościowych

b/ Przychody z udziałów w innych firmach, dywidendy i udziały w zyskach

c/ Odsetki od udzielonych kredytów i pożyczek

d/ Odsetki od lokat terminowych

e/ Nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi

II // PRZYCZYNĘ ZMIAN WARTOŚCI PRZYCHODÓW

Analizę przychodów ze sprzedaży można prowadzić dwoma metodami:

1/Analizę porównawczą

2/Analizę przyczynową

1/ Analiza porównawcza jest prowadzona w czasie w stosunku do planów. Określa ona dynamikę sprzedaży w stosunku do ubiegłych okresów. Dokonuje się w niej porównań z planami sprzedaży w odniesieniu do produktów i odbiorców. Wielkość sprzedaży porównuje się do wielkości i chłonności rynku oraz do konkurencji. To wszystko pozwala na określenie udziału przychodów przedsiębiorstwa w rynku i w stosunku do konkurencji.

2/ Analiza przyczynowa jest prowadzona w celu stwierdzenia, jakie są bezpośrednie przyczyny zmiany wielkości produktów w stosunku do wielkości planowanych przychodów z lat ubiegłych i w stosunku do konkurencji. Analiza ta odpowiada na pytanie dotyczące wagi spadku lub wzrostu ceny i ilości sprzedanych produktów w różnicy przychodów ze sprzedaży tych produktów, w stosunku do bazy porównawczej.

a// Przychód ze sprzedaży dla bazy porównawczej (planowany, z roku ubiegłego, największego konkurenta na rynku):

_m Pn – przychody ze sprzedaży danego produktu

Pn₀ = Σ cj _i0 *q_i0 Cj _i – cena jednostkowa poszczególnych produktów

ⁱ⁼¹ Q _i – ilość sprzedanych produktów

b// Przychód ze sprzedaży w okresie badanym

_m

Pn₁ = Σ cj _i1 *q_i1

ⁱ⁼¹

Różnicę w przychodach firmy w stosunku do bazy porównawczej (odchylenie ogólne) obliczamy wzorem:

O = Pn₁ – Pn₀

Prowadząc analizę przyczynową zmiany przychodów z uwzględnieniem zmian w wielkości majątku firmy i jej zatrudnienia, mamy obraz wpływu tych zmian na osiągnięte wyniki.

Pozwala to na lepszą ocenę wpływu prowadzonych w firmie inwestycji na możliwości i rozmiary produkcji w przyszłych okresach.

III // STRUKTURĘ I DYNAMIKĘ PRZYCHODÓW

Przedsiębiorstwo może posiadać bardzo szeroki asortyment swoich produktów.

Duża dywersyfikacja produkcji powoduje trudności w oszacowaniu wpływu poszczególnych produktów na wzrost przychodów ze sprzedaży.

Dlatego też należy wówczas dokonać podziału produktów na jednorodne grupy wyrobów.

Stopień segmentacji produktów powinien być dostosowany do wielkości produkcji.

Struktura asortymentowa w powiązaniu z rentownością poszczególnych segmentów jest bardzo pomocna przy ocenie i wyborze produktów do kontynuowania w przyszłości.

Analizę struktury i dynamiki przychodów można prowadzić według:

1/ Kierunków sprzedaży

2/ Poszczególnych odbiorców

Tempo wzrostu sprzedaży poszczególnych segmentów produktów lub całej produkcji można wyznaczyć jako:

a// średnią arytmetyczną stopę wzrostu

SWA = (Pn₁ /Pn₀ –1 ) / n * 100 Pn₁ – przychody ze sprzedaży na koniec roku

Pn₀ – przychody ze sprzedaży na początek roku

n – liczba lat w okresie

b// kapitalizowaną roczną stopę wzrostu.

IV // JAKOŚĆ I NOWOCZESNOŚĆ

Niższą dochodowością wykazują produkty charakteryzujące się wysokim wskaźnikiem reklamacji.

WR = PnRek/Pn *100 WR – wskaźnik reklamacji

PnRek – wartość sprzedaży produkcji zareklamowanej

Pn – przychody netto ze sprzedaży

Podstawowe przyczyny spadku jakości produkcji:

1. Zła jakość materiałów użytych do produkcji

2. Niedostateczne kwalifikacje zatrudnionych pracowników

3. Zły stan techniczny maszyn i urządzeń

4. Nieodpowiednia organizacja procesu produkcyjnego

5. Niewłaściwy system kontroli jakości wyrobów

Zmiany w gustach i potrzebach społecznych, rozwój techniki i technologii powodują oferowanie przez producentów nowych wyrobów. Każda dobrze prosperująca firma musi zmieniać w miarę potrzeb asortyment i wprowadzać nowe produkty.

Miernikiem, który ocenia te zmiany jest wskaźnik nowości produkcyjnych:

WNP = Pnbo / Pn * 100 Pnbo – przychody ze sprzedaży produktów wprowadzonych do produkcji w badanym okresie

Pn – przychody netto ze sprzedaży w badanym okresie

Zależnie od sektora produkcji, potrzeba zmian i wprowadzania nowych produktów jest b. różna. Np. w hutnictwie procesy te zachodzą bardzo wolno.

V // SIŁĘ DOCHODOWA FIRMY

Siłą dochodową przedsiębiorstwa nazywamy jego zdolność do ciągłego osiągania zysków.

Siła dochodowa firmy jest tym większa, im wyższe są jej przychody ze sprzedaży w stosunku do progu rentowności.

Dlatego też, aby ocenić tę siłę, należy określić próg rentowności firmy.

Zależy on od rozmiarów przedsiębiorstwa, które wpływają na poziom kosztów stałych, rozmiarów produkcji, od cen uzyskiwanych ze sprzedaży produktów i kosztów zmiennych, zależnych od ilości wyprodukowanych i sprzedanych wyrobów.

Rozmiary przedsiębiorstwa wyznaczają takie parametry:

1/ Liczba zatrudnionych pracowników

2/ Wartość majątku trwałego

3/ Rozmiary rozbudowanego zaplecza socjalnego

4/ Obszar, jaki zajmuje przedsiębiorstwo

5/ Organizacja

6/ Rozmiary zaplecza technicznego, handlowego

Próg rentowności określający liczbę jednostek produktu:

BEP = ks / cj –kjz ks – suma kosztów stałych

cj – jednostkowa cena produktu

kjz – jednostkowy koszt zmienny produktu

Próg rentowności określony wartością przychodów ze sprzedaży:

BEP = ks / ((cj – kjz) / cj

Próg rentowności określony procentem wykorzystania zdolności produkcyjnych:

BEP = ks / (r – kjzx) * 100 r – wartość sprzedaży przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych

x – ilość sprzedanych wyrobów przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych

Zarząd przedsiębiorstwa znając próg rentowności oraz pozycję firmy wobec tego progu może znacznie skuteczniej planować wielkość przychodów ze sprzedaży.

VI // STRATEGIĘ FIRMY WOBEC WYROBÓW

Przed planującymi produkcję i przychody na przyszłe okresy stają następujące dylematy:

1/ Czy kontynuować produkcję danego wyrobu?

2/ Czy ją zwiększać czy zmniejszać?

3/ Czy wprowadzić nowy wyrób?

4/ Czy wycofać z produkcji dotychczasowy asortyment?

Aby odpowiedzieć na te pytania należy analizować i odpowiadać na sytuację, które stwarzają:

• rynek

• konsumenci

Aby w odpowiednim czasie wycofać lub wprowadzić produkt, pomocny może okazać się cykl życia wyrobu.

CYKLE ŻYCIA PRODUKTU

1// Wypuszczenie wyrobu na rynek

a// Wysokie nakłady finansowe

b// Prace na produktem

c// Rozwój produkcji

d// Odpowiednie działania w zakresie reklamy

e// Odpowiednie działania w zakresie wyrobu na rynek

2// Początkowy okres wzrostu

a// Dalsze nakłady finansowe

b// Rozwój produkcji

c// Odpowiednie działania w zakresie reklamy

d// Odpowiednie działania w zakresie wyrobu na rynek

3// Końcowy okres wzrostu

4// Dojrzałość

5// Spadek

Pierwsze dwa etapy to okres wysokich nakładów finansowych, wzmożonych prac nad produktem i rozwojem produkcji. Bardzo istotne są odpowiednie działania w zakresie reklamy wdrażania wyrobu na rynku.

Faza trzecia i czwarta to okres, gdzie nasz produkt powinien przynosić odpowiednie, ustabilizowane przychody, koszty nie powinny się zwiększać i nie ponosi się już dużych nakładów inwestycyjnych. Tak naprawdę jest to okres żniw – zbieramy owoce naszej pracy.

Piąta faza to wyraźny sygnał, że należy kończyć produkcję. Jest to faza nieuchronna. Należy dostrzec ją tylko w odpowiednim czasie i wycofać produkt, zanim zacznie on przynosić zbyt duże straty.

Wykorzystanie modelu cyklu życia produktu dla utrzymania odpowiedniego poziomu przychodów i rentowności przedsiębiorstwa będzie korzystne, gdy:

1. Prawidłowo zaplanujemy okres trwania każdej z pięciu faz życia wyrobu

2. Odpowiednio się wydłuży fazy przynoszące przedsiębiorstwu największe zyski

3. Przeznaczy się odpowiednie fundusze na opracowanie i wdrożenie nowych wyrobów

4. W odpowiednim czasie wycofa się wyrób z obrotu i wprowadzi nowe wyroby

Każde przedsiębiorstwo powinno posiadać odpowiednie strategie wobec oferowanych produktów. Należy podejmować odpowiednie decyzje i umieć odpowiedzieć na następujące pytania:

1. Produkcję których wyrobów należy utrzymać lub zwiększyć?

2. Które wyroby należy wycofać i jak tego dokonać, aby ponieść jak najniższe straty?

3. O jakie produkty należy wzbogacić dotychczasowy asortyment?

Jest to ściśle związane z wyborem odpowiedniej strategii rozwoju, inwestowania i sposobu zdobywania środków na ten rozwój. Pomocna przy tym jest metoda analizy produktów – macierz BCG.

Uwzględnia ona takie aspekty jak:

1. Atrakcyjność i konkurencyjność produktów

2. Udział sprzedaży w rynku

3. Możliwość wzrostu sprzedaży

4. Zdolność do generowania zysku

Macierz BCG w formie dwuwymiarowej tablicy obrazuje równocześnie dwa parametry:

1. Na osi poziomej przedstawia udział firmy w danym rynku, w porównaniu do udziału , jaki ma na tym rynku konkurencja (nie zaś absolutny udział w rynku, gdyż może być to myląca informacja)

2. Na osi pionowej podaje tempo wzrostu rynku

W zależności od tego, do jakiej grupy według BCG zostaną zaliczone analizowane wyroby, przyjmuje się odpowiednią strategię rynkową i inwestycyjną.

1/ Gwiazdy Cechy charakterystyczne i możliwe działania:

– wysoki udział na rynku

– duża dynamika sprzedaży

– uzyskiwany znaczny zysk operacyjny

– zwiększyć produkcję

– dodatkowo zainwestować w rozwój

– ryzyko związane z inwestycjami jest średnie

– warto inwestować, aby w przyszłości stały się dojną krową

2/ Dojne krowy Cechy charakterystyczne i możliwe działania:

– wysoki udział w rynku

– wartość sprzedaży wysoka, ustabilizowana

– tempo wzrostu sprzedaży niewielki

– dają duży zysk operacyjny

– należy utrzymywać je jak najdłużej na rynku po przez niewielkie inwestowanie

– nie wymagają dużych nakładów kapitałowych

– ryzyko inwestowanie niewielkie

3/ Znaki zapytania Cechy charakterystyczne i możliwe działania:

– nazywane są trudnymi dziećmi lub dylematami

– trudne dzieci - wyroby nowo wprowadzone na rynek o niepewnej przyszłości

– dylemat: sprzedaż po dynamicznym wzroście załamuje się, aby utrzymać na rynku potrzebne są duże nakłady kapitałowe- ryzyko inwestycji jest wysokie

– mogą przynieść zyski i przekształcić się w gwiazdy lub nie zostać zaakceptowane przez szerszy krąg odbiorców i przenieść się do grupy psy

4/ Psy Cechy charakterystyczne i możliwe działania:

– produkty, których sprzedaż maleje

– spada ich udział w rynku nie ma nadziei na rozwój tych produktów

– Należy je stopniowo wycofywać

Macierz BCG pozwala na:

1/ Pogrupowanie produktów, pozwalające analizować jednorodne produkty pod względem ich rodzaju, przydatności, atrakcyjności na rynku, poziomu technicznego

2/ Określenie dotychczasowego i przyszłego tempa wzrostu sprzedaży poszczególnych grup produktów

3/ Określenie względnego udziału poszczególnych grup produktów w rynku wobec sprzedaży lidera

4/ Wybór odpowiedniej strategii rynkowej dla wyrobu

5/ Wybór odpowiedniej strategii inwestycyjnej dla wyboru

ANALIZA GOSPODAROWANIA CZYNNIKIEM LUDZKIM

Rzeczywiste zatrudnienie a nie zatrudnienie nominalne

Zatrudnienie nominalne + liczba osób zastępowanych przez dodatkowe

a/ Zaangażowanie pracowników własnych i osób spoza przedsiębiorstwa

- sposób obliczenia dla robotników (pracownicy bezpośrednio i pośrednio produkcyjni)

Liczba robotnikogodzin nadliczbowych / Przeciętny czas pracy jednego robotnika

- sposób obliczenia dla nie robotników (pracownicy techniczni, ekonomiczni, administracyjni i gospodarczy, pozostali pracownicy)

Suma wynagrodzeń bezosobowych za prace zlecone / Przeciętne wynagrodzenie osobowe

-gdy niepełny wymiar czasu pracy następuje zmniejszenie zatrudnienia nominalnego

Analiza dynamiki wielkości i struktury zatrudnienia według rodzaju działalności przedsiębiorstwa

i w przekroju charakteru czynności wykonywanych przez pracowników

Cel analiz: ustalenie i ocena zmian występujących w stanie i składzie załogi w porównaniu ze zmianami wielkości produkcji, zysku brutto z działalności gospodarczej i technicznego uzbrojenia pracy.

Analiza dynamiki wielkości zatrudnienia – określenie stopnia wzrostu lub spadku ogólnej liczby pracowników oraz ich grup, podgrup i rodzajów w badanym okresie w stosunku do tych wielkości, co najmniej w dwóch poprzednich okresach i w planie.

Analiza struktury zatrudnienia w przedsiębiorstwie – polega

na ustaleniu udziału poszczególnych grup, podgrup i rodzajów

pracowników w ogólnej liczbie pracowników w badanym okresie

w stosunku do tych wielkości, co najmniej w dwóch poprzednich okresach i w planie.

Zwrócić uwagę na postęp techniczny, w tym mechanizację i automatyzację procesu produkcyjnego, np. miernik techniczne

uzbrojenie pracy: U_z = M / Z

U – techniczne uzbrojenie pracy,

M – wartość środków trwałych,

Z – zatrudnienie

Wzrost U może prowadzić do zmian struktury zatrudnienia w przedsiębiorstwie:

- zmniejszenie udziału robotników bezpośrednio produkcyjnych w zatrudnieniu ogółem

- wzrost odsetka robotników pośrednio produkcyjnych

- wzrost odsetka pracowników technicznych

- zmniejszenie odsetka pracowników administracyjnych i gospodarczych

- wzrost udziału pracowników na stanowiskach nieprodukcyjnych w zatrudnieniu ogółem

B) Analiza kwalifikacji zawodowych pracowników

Na kwalifikacje zawodowe pracowników składają się: wiedza teoretyczna, doświadczenie związane z wykształceniem zawodowym, umiejętności praktyczne oraz specyficzne cechy pracownika.

Uwzględnione zmienne: wykształcenie i staż pracy.

1. Analiza struktury zatrudnienia ogółem na koniec roku w przekroju grup pracowników według poziomu wykształcenia w latach....

2. Wskaźnik ogólnego potencjału wykształcenia (stan i dynamika)

- liczba pracowników poszczególnych poziomów wykształcenia na koniec danego okresu pomnożona przez liczbę lat nauki szkolnej właściwą dla danego poziomu wykształcenia, następnie dodanie poszczególnych iloczynów.

P_ow = Σ P_pw * L_p

Ppw – liczba pracowników na koniec badanego okresu o danym poziomie wykształcenia,

Lp – mnożnik odpowiadający danemu poziomu wykształcenia.

3. Wskaźnik średniego potencjału wykształcenia (liczba osobolat nauki szkolnej przypadająca na jednego pracownika) (stan i dynamika)

P_sw = P_ow / Z_k

Pow – ogólny potencjał wykształcenia na koniec danego okresu,

Zk – liczba pracowników na koniec danego okresu.

B) Analiza ruchu pracowników

Zmiany w liczebności załogi przedsiębiorstwa wynikające ze zwolnień i przyjęć pracowników

Wskaźnik przyjęć pracowników: P_n = (N / Z_p) * 100

N – liczba pracowników przyjętych w danym okresie

Zp – liczba pracowników w ostatnim dniu okresu poprzedniego.

Wskaźnik zwolnień pracowników: P_z = (O / Z_p) * 100

O – liczba pracowników zwolnionych w danym okresie

Zp – liczba pracowników w ostatnim dniu okresu poprzedniego.

Wskaźnik ruchu ogólnego pracowników: P_nz = [(N + O) / Z_p] * 100

Wskaźnik wymiany pracowników: P_w = (W_c / Z_p) * 100

Wc – liczba pracowników wymienionych na tych samych stanowiskach pracy w danym okresie

Wskaźnik niepożądanych zwolnień pracowników: P_pl = [(Z_wł + Z_pw + Z_so) / Z_p] *100

Zwł - liczba pracowników zwolnionych na własną prośbę oraz za porozumieniem stron,

Zpw - liczba pracowników zwolnionych przez pracodawcę z ich winy,

Zso - liczba pracowników samowolnie porzucających pracę.

Do najważniejszych przyczyn niepożądanych zwolnień pracowników zalicza się:

• Niższe wynagrodzenia niż w innych przedsiębiorstwach,

• Nieodpowiednie stosunki międzyludzkie,

• Niewielkie możliwości awansu (...)

C) ANALIZA WYDAJNOŚCI PRACY

Wielkość produkcji wykonanej w jednostce czasu : W_p = P_ł/ T_ł

Pł - wielkość produkcji w badanym okresie,

Tł - nakłady pracy poniesione na wykonanie produkcji w badanym okresie, w tym: przeciętna liczba pracowników przedsiębiorstwa lub robotników (...)

Najdokładniej efektywność pracy żywej brutto charakteryzuje się wydajność pracy obliczona na jedną godzinę przepracowaną przez jednego robotnika w godzinach normalnych i nadliczbowych.

Wydajność pracy jednego robotnika, jednego pracownika przedsiębiorstwa kształtuje się pod wpływem nie tylko stopnia wykorzystania czasu pracy, lecz również pod wpływem zmian w strukturze zatrudnienia pracowników.

Wyróżnia się indywidualną i zbiorową (średnią) wydajność pracy.

D) ETAPY ANALIZY WYDAJNOŚCI PRACY:

1/ Analiza dynamiki średniej i indywidualnej wydajności pracy

2/ Analiza wpływu najważniejszych czynników na średnią wydajność pracy

3/ Analiza wpływu średniej wydajności pracy na produkcję, koszty własne i wynik finansowy brutto na działalności gospodarczej.

Czynniki, które pozwalają zwiększyć wydajność pracy w jednostce czasu: - produktywność środków trwałych:

E_mg = P_w / _Mo

Pw – wielkość produkcji (w zł),

Mo – wartość ogółu (produkcyjnych lub bezpośrednio produkcyjnych) środków trwałych

- wykonanie norm pracy

-wykorzystanie nominalnego czasu pracy

Wydajność pracy oddziałuje na koszty własne

Jeżeli przyrost produkcji jest uzyskiwany w wyniku wzrostu zatrudnienia i wzrostu wydajności pracy to odchylenie względne

rozkłada się na te dwa czynniki.

Wpływ zatrudnienia na odchylenie względne (obniżkę) kosztów własnych: O_wksz = O_wks* (T_z / T_p)

Owks - odchylenie względne stałych kosztów własnych

Tz - wskaźnik tempa zmian zatrudnienia,

Tp - wskaźnik tempa zmian produkcji.

Wpływ wzrostu wydajności pracy na względne odchylenie (obniżkę) kosztów własnych:

O_wksz =(O_wks*(T_p-T_z)) /T_p

Wydajność pracy oddziałuje na zysk ze sprzedaży Poprzez wzrost produkcji i obniżkę kosztów własnych

Wzrost zysku ze sprzedaży w wyniku przyrostu produkcji na skutek wzrostu wydajności pracy:

O_bzgwp = O_bpwp * Z _js

Obzgwp - przyrost produkcji z tytułu wzrostu wydajności pracy,

Zjs - zysk jednostkowy ze sprzedaży w okresie poprzednim.

Obniżka kosztów wynagrodzeń bezpośrednich w czasowej formie wynagradzania

O_wkwb = (k_rc2 ^- k_rc1) * P₂

Krc2 - jednostkowe koszty wynagrodzeń bezpośrednich w czasowej formie wynagradzania w okresie badanym,

Krc1 - jednostkowe koszty wynagrodzeń bezpośrednich w czasowej formie wynagradzania w okresie poprzednim,

P2 - wielkość produkcji w okresie badanym

E) ANALIZA CZTEROCZYNNIKOWA

Obrazuje zależność zysku z działalności operacyjnej od stopnia wykorzystania czynników produkcji

Z_o = R*W_m*P_m*W_r

Z_o - zysk z działalności operacyjnej,

R - zatrudnienie w grupie przemysłowej,

W_m - wyposażenie majątkowe jednego zatrudnionego,

P_m - produktywność majątku,

W_rs - rentowność (operacyjna) sprzedaży.

F) Analiza wynagrodzeń osobowych

Analiza wynagrodzeń obejmuje:

1/ Analizę zmian w czasie wielkości wynagrodzeń osobowych

2/Analizę struktury wynagrodzeń osobowych w ujęciu dynamicznym

3/ Analizę średnich wynagrodzeń.

1/ Analiza zmian w czasie wielkości wynagrodzeń osobowych

O_bwo = W_o2 – W_o1

Wo1 - wielkość wynagrodzeń osobowych w roku poprzednim,

Wo2 - wielkość wynagrodzeń osobowych w roku bieżącym.

Zmiana wielkości wynagrodzeń osobowych w porównaniu z rokiem poprzednim może być następstwem zmiany przeciętnej liczby pracowników lub zmiany średniego wynagrodzenia.

W pierwszym przypadku: O_bwopz = (W_ol * T_z) / 100

Gdzie: Tz - wskaźnik tempa zmian zatrudnienia w drugim przypadku:

O_bwosw = [Wo₁ *(D_wo- D_z)] / 100

Dwo - wskaźnik dynamiki wielkości wynagrodzeń osobowych,

Dz - wskaźnik dynamiki przeciętnej liczby ogółu pracowników.

2/ Struktura wynagrodzeń osobowych według podstawowych
składników w latach...

– Średnie wynagrodzenie S_w = (W_o + W_z) / (Z_s * 12)

Wo - wielkość wynagrodzeń osobowych w danym roku

Wz - wielkość wypłat z zysku netto w badanym roku

Zs - przeciętna liczba pracowników w badanym roku.

G) Porównanie dynamiki średnich wynagrodzeń z dynamiką średniej wydajności pracy

W_sp = (D_swp / D_swr) * 100

Dswp - wskaźnik dynamiki średniej wydajności pracy pracowników przedsiębiorstwa bądź danej ich grupy czy rodzaju w badanym roku,

Dswr - wskaźnik dynamiki średniego wynagrodzenia realnego pracowników przedsiębiorstwa bądź danej ich grupy czy rodzaju w badanym roku.

Wskaźnik opłacenia wzrostu średniej wydajności pracy: P_wp = T_swr / T_swp

Tswr- wskaźnik tępa wzrostu średniego wynagrodzenia realnego pracowników przedsiębiorstwa bądź danej ich grupy czy rodzaju w badanym roku,

Tswp- wskaźnik tempa wzrostu średniej wydajności pracy pracowników przedsiębiorstwa bądź danej ich grupy czy rodzaju w badanym roku.

Średnie wynagrodzenie realne: S_wr = (S_wn * 100) / D_ctu

Swn- średnie wynagrodzenie nominalne pracowników przedsiębiorstwa bądź danej ich grupy czy rodzaju w badanym roku

Dctu- dynamika wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w badanym roku.

Analiza gospodarowania czynnikiem ludzkim powinna być powiązana z analizą kosztów pracy.

Podstawowe mierniki:

Wskaźnik relacji całkowitych kosztów pracy do wartości produkcji sprzedanej

K_pcpsn = (K_pc / P_sn) *100

Wskaźnik relacji kosztów wynagrodzeń do wartości produkcji sprzedanej netto

K_wpsn = (K_w / P_sn) * 100

Wskaźnik relacji poza wynagrodzeniowych kosztów pracy do wartości produkcji sprzedanej netto

K_pppsn = (K_pp / P_sn) * 100

Wskaźnik udziału poza wynagrodzeniowych kosztów pracy w całkowitych kosztach pracy

K_ppkpc = ( K_pp / P_sn) *100

Wskaźnik relacji poza wynagrodzeniowych kosztów pracy do kosztów wynagrodzeń

K_ppkkw = ( K_pp / K_w) *100

Wskaźnik produktywności kosztów pracy

P_snkpc = ( P_sn / K_pc) * 100

Gdzie:

Kpc - całkowite koszty pracy,

Kw - koszty wynagrodzeń,

Kpp - poza wynagrodzeniowe koszty pracy,

Psn - produkcja sprzedana netto.

Bibliografia:

„Analiza Ekonomiczna Przedsiębiorstwa”, Lech Bednarski, Ryszard Borowiecki i inni, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2003

Obszary tematyczne na test z analizy ekonomicznej

1/ istota analizy ekonomicznej Wszystkie definicje dot. pojęcia analizy, funkcji, celu, mierników (referat), rodzajów analizy (referat),

2/ ogólne metody analizy ekonomicznej i finansowej przedsiębiorstwa – analiza przyczynowa, porównawcza, stochastyczna, deterministyczna, rodzaje analizy porównawczej, porównywalność,

3/ analiza gospodarowania czynnikiem ludzkim Wydajność pracy, pracochłonność, obszary którymi się ta analiza zajmuje,

4/ wzory wskaźników

5/ analiza gospodarowania środkami trwałymi – produktywność, wskaźniki produktywności, wartość, wartość środków trwałych,

6/ analiza gospodarowania środkami obrotowymi – co to są środki obrotowe, jakich obszarów ta analiza dotyczy, co to jest gospodarka materiałowa, problem zapasów,

Referaty:

R 1/ Analiza gospodarowania środkami obrotowymi

R 2/ Analiza produkcji i sprzedaży przedsiębiorstwa przemysłowego – ceny stałe, wartość dodana, wartość nowowytworzona, popyt, podaż,

R 3/ Analiza rozwoju – co to są inwestycje, pod jakim kontem te inwestycje rozpatrujemy i jakie są metody oceny efektywności inwestycji czyli statyczne i dynamiczne, jakie funkcje pełnią inwestycje i co to jest metoda NPV i INF

4/ Analiza i ocena konkurencyjności przedsiębiorstw – ma być omówiony 11- 06

5/ Analiza finansowa w przedsiębiorstwie – wskaźniki! Oj…..

R 6/ Ogólna analiza kosztów i wyników finansowych w przedsiębiorstwie – co to jest koszt, przychód, zysk, jak to analizujemy, jak uzyskać zwiększenie tychże wartości,

Metoda kalkulacji kapitałów

Pasywa ogółem

– Zobowiązania ogółem

= Kapitał własny

+ Zobowiązania długoterminowe

= Kapitał stały

– Aktywa trwałe

= Kapitał obrotowy netto