Wstępna i wskaźnikowa analiza sprawozdań finansowych

Dokonanie prawidłowej oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa narzuca konieczność ustalenia relacji pomiędzy poszczególnymi elementami majątku i źródeł jego finansowania. Dokonać tego można przy pomocy analizy bilansu. Obejmuje ona dwa etapy. Pierwszy z nich to wstępna analiza bilansu, natomiast drugi to analiza wskaźnikowa.

Istotą wstępnej analizy bilansu jest umiejętność czytania bilansu, polegająca na znajomości treści poszczególnych pozycji bilansu, badania zmian i proporcji tych pozycji oraz trafnym ustaleniu, co one oznaczają i jaki mają wpływ na gospodarkę finansową przedsiębiorstwa.

Obliczone wskaźniki w ramach wstępnej i wskaźnikowej analizy bilansu służą do:

• porównania między jednostkami w ramach danej branży, czy gałęzi gospodarki. W tym wypadku wskaźniki porównuje się ze wskaźnikami uzyskanymi w firmach o podobnym kierunku produkcji lub ze wskaźnikami z danej gałęzi gospodarki, aby ustalić jaka jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa na tle innych podmiotów gospodarczych,

• analizy trendu, w której wybrane parametry finansowe szacuje się na podstawie danych historycznych.

Analiza wstępna bilansu może być przeprowadzona w ujęciu statycznym i dynamicznym.

Ujęcie statyczne polega na badaniu struktury majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania w wybranym momencie czasu, natomiast ujęcie dynamiczne pozwala ocenić kierunki zmian struktury oraz dynamikę poszczególnych elementów aktywów i pasywów, poprzez porównanie danych z kilku kolejnych lat.

Analiza pozioma bilansu

Analiza pozioma polega na ustaleniu zmian w ujęciu wartościowym i procentowym poszczególnych składników bilansu w ciągu określonego czasu, najczęściej kilku lat.

Analiza pozioma polega na porównywaniu poszczególnych pozycji bilansu oraz rachunku zysków i strat w ujęciu wartościowym i procentowym w przeciągu określonego czasu.

Rozpoczyna się obliczeniem zmian pozycji bilansu pomiędzy rokiem poprzedzającym i bazowym [1].

Indeks =	zmiana	X 100 % =	(stan pozycji rok 2 - stan pozycji rok 1)	X 100%
			stan z roku bazowego			stan z roku 1

Oprócz analizy dla dwóch lat, możliwe jest także przeprowadzenie analizy poziomej dla kilku lat z rzędu. Dzięki temu możliwe jest pokazanie sytuacji przedsiębiorstwa i zmian jakie w nim zachodzą w przekroju kilku okresów, a także zaprezentowanie tendencji w formie graficznej. Do obliczania dynamiki zmian pozycji bilansu używa się innych indeksów [2].

Dynamika zmiany pozycji bilansowej
Indeks =	stan z roku badanego	X 100 %
			stan z roku bazowego

W analizie porównawczej chodzi nie tylko o ustalenie zmian poszczególnych pozycji bilansu, ale również o określenie czynników wywołujących te zmiany oraz ich wpływ na wyniki finansowe przedsiębiorstwa.

Analiza trendów i odchyleń wynikających z badania poszczególnych wielkości sprawozdań finansowych, może być podstawą do podjęcia kroków zaradczych przy pojawieniu się niekorzystnych tendencji dla przedsiębiorstwa.

Istotnym utrudnieniem w analizie poziomej jest inflacja, ponieważ wszystkie zmiany pozycji sprawozdań finansowych należy skorygować o jej wielkość.

Analiza pionowa bilansu

Analiza pionowa bilansu określana jako analiza struktury, polega na badaniu udziału poszczególnych składników aktywów i pasywów w sumie bilansowej.

Analiza struktury bilansu (pionowa) obejmuje badanie:

• struktury majątkowej bilansu

• struktury kapitałowej bilansu

• struktury kapitałowo-majątkowej bilansu

Badanie struktury bilansu ma na celu określanie przesunięć, jakie nastąpiły w środkach gospodarczych i źródłach ich pokrycia. Struktura aktywów informuje o sposobie zaangażowania kapitału przedsiębiorstwa. Jest ona uzależniona od szeregu czynników, wśród których można wymienić:

• rodzaj prowadzonej działalności,

• program produkcyjny,

• długość cyklu produkcyjnego,

• rodzaj stosowanych materiałów i surowców,

• efektywność wykorzystania środków gospodarczych.

Analiza pionowa bilansu - aktywa trwałe

W ramach pionowej analizy wstępnej bilansu oblicza się następujące wskaźniki struktury:

• wskaźnik udziału składników aktywów trwałych w aktywach ogółem [1] informuje, jaki jest udział aktywów trwałych w sumie bilansowej firm. Wskaźnik ten jest wysoki w firmach produkcyjnych, natomiast niski w firmach handlowych i usługowych.

aktywa trwałe	X 100 %
aktywa ogółem

• wskaźnik udziału rzeczowych składników aktywów trwałych w aktywach ogółem [2] ukazuje jaki jest udział rzeczowych składników aktywów trwałych w sumie bilansowej. Chodzi tu o budynki, budowle, maszyny, urządzenia, grunty i środki transportu. Wartość tego wskaźnika jest wysoka w firmach produkcyjnych, niska zaś w handlowych i usługowych.

rzeczowe aktywa trwałe	X 100 %
aktywa ogółem

• wskaźnik udziału wartości niematerialnych i prawnych w aktywach ogółem [3] określa udział wartości niematerialnych i prawnych w sumie bilansowej. Wartość tego wskaźnika w porównaniu z rzeczowymi składnikami aktywów trwałych w firmach jest niska.

niematerialne i prawne aktywa trwałe	X 100 %
aktywa ogółem

Analiza pionowa bilansu - aktywa obrotowe

• wskaźnik udziału aktywów obrotowych w aktywach ogółem [1] określa udział aktywów obrotowych w sumie bilansowej. Im udział tego wskaźnika jest wyższy tym płynność finansowa firmy jest wyższa. Aktywa obrotowe w porównaniu z rzeczowymi składnikami aktywów są o wiele łatwiej zamieniane na gotówkę.

aktywa obrotowe	X 100 %
aktywa ogółem

• wskaźnik udziału zapasów w aktywach ogółem [2] obrazuje udział zapasów w sumie bilansowej. W firmach produkcyjnych wielkość tego wskaźnika jest dużo wyższa niż w firmach handlowych i usługowych.

zapasy ogółem	X 100 %
aktywa ogółem

• wskaźnik udziału należności w aktywach ogółem [3] informuje jaki procent aktywów ogółem stanowią należności. W firmach o stałej ściągalności należności wysokość tego wskaźnika jest wysoka.

należności	X 100 %
aktywa ogółem

• wskaźnik udziału środków pieniężnych w aktywach ogółem [4] przedstawia udział środków pieniężnych (gotówka, środki pieniężne w banku, lokaty bankowe do 3 miesięcy) w sumie bilansowej. Im wskaźnik wyższy tym płynność finansowa firmy jest wyższa. Wysoka wartość wskaźnika oznacza nadpłynność finansową, która jest zjawiskiem niekorzystnym, ponieważ środki pieniężne nie są angażowane w różne przedsięwzięcia. Efektem jest spadek rentowności firmy.

środki pieniężne	X 100 %
aktywa ogółem

• wskaźnik udziału krótkoterminowych papierów wartościowych w aktywach ogółem [5] informuje, jaki jest udział krótkoterminowych papierów wartościowych w sumie bilansowej. Krótkoterminowe papiery wartościowe przetrzymywane są w firmie krócej niż 1 rok. Wynika z tego, że motywem ich nabywania jest motyw spekulacyjny. Wskaźnik ten jest wysoki, w przypadku kiedy firma angażuje się w działalność finansową, polegającą na zakupie i sprzedaży papierów wartościowych w krótkim okresie czasu.

krótkoterminowe papiery wartościowe	X 100 %
aktywa ogółem

Analiza pionowa pasywów

Struktura pasywów określa źródła finansowania majątku firmy. W ramach analizy pasywów wykorzystuje się następujące wskaźniki:

• wskaźnik wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał własny [1] określa jaki jest udział kapitału własnego w pasywach ogółem. Im wskaźnik wyższy tym ryzyko finansowe działalności firmy jest niższe. Wskaźnik ten informuje w jakim stopniu majątek firmy finansowany jest kapitałem własnym.

kapitał własny	X 100 %
pasywa ogółem

• wskaźnik obciążenia przedsiębiorstwa zobowiązaniami długoterminowymi [2] ukazuje jaki jest udział zobowiązań długoterminowych w pasywach ogółem.

zobowiązania długoterminowe	X 100 %
pasywa ogółem

• wskaźnik wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał stały [3] informuje jaki jest udział kapitału stałego w pasywach ogółem. Kapitał stały to suma kapitału własnego oraz zobowiązań długoterminowych.

kapitał stały	X 100 %
pasywa ogółem

• wskaźnik obciążenia przedsiębiorstwa kredytem krótkoterminowym [4] przedstawia udział kredytów krótkoterminowych do 1 roku w pasywach ogółem.

kredyt krótkoterminowy	X 100 %
pasywa ogółem

• wskaźnik obciążenia przedsiębiorstwa zobowiązaniami bieżącymi [5] określa jaki procent pasywów ogółem stanowią zobowiązania bieżące (krótkoterminowe).

zobowiązania bieżące	X 100 %
pasywa ogółem

Wysoki udział kapitału własnego w jednostce gospodarczej świadczy o mniejszym ryzyku finansowym prowadzonej działalności. Z drugiej strony firma mając wysoki udział kapitału własnego nie wykorzystuje efektu dźwigni finansowej, co jest zjawiskiem niekorzystnym. W firmie powinno się dążyć do takiej struktury kapitału, która zapewniałaby najwyższą rentowność prowadzonej działalności.

Złota reguła finansowania

kapitał własny	X 100 %
aktywa trwałe

Ważnym aspektem wstępnej analizy bilansu jest badanie relacji głównych pozycji aktywów i źródeł ich finansowania. Analiza ta pozwala ocenić, czy występujący sposób finansowania aktywów sprzyja utrzymaniu równowagi finansowej przedsiębiorstwa.

Pierwszym ze wskaźników struktury kapitałowo-majątkowej jest wskaźnik pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym.

Zgodnie z zasadami "złotej reguły bilansowej" aktywa trwałe w firmie powinny być w 100% sfinansowane kapitałem własnym. Bardzo często w wielu podmiotach gospodarczych nie jest spełniona ta zasada, szczególnie w firmach powiększających swe inwestycje i korzystających z kredytów. W takim wypadku wartość tego wskaźnika jest niższa niż 100%. Przyjmuje się, że wielkość tego wskaźnika powinna wynosić 100%. Oznacza to, że wartość kapitału własnego w firmie nie powinna być niższa niż wartość aktywów trwałych

Złota reguła bankowa

kapitał stały	X 100 % > = 100 %
aktywa trwałe

Kolejnym wskaźnikiem jest wskaźnik pokrycia majątku kapitałem stałym.

Zgodnie ze "złotą regułą bankową" dopuszcza się możliwość sfinansowania aktywów trwałych kapitałem stałym, na który składa się kapitał własny i zobowiązania długoterminowe. Ze względu na to, że aktywa trwałe charakteryzują się niskim stopniem płynności, muszą być one finansowane kapitałem długoterminowym. Muszą być one pokryte ze stabilnych źródeł finansowania, nie wymagających szybkiego zwrotu. Nieprzestrzeganie tej zasady i częściowe finansowanie aktywów trwałych krótkoterminowym kapitałem obcym grozi zachwianiem równowagi finansowej jednostki gospodarczej, co może doprowadzić do jej upadłości. Wielkość wskaźnika pokrycia aktywów trwałych kapitałem stałym powinna być równa lub wyższa od 100 %.

AKTYWA	PASYWA
Aktywa trwałe	Kapitał stały	Kapitał własny
				Zobowiązania długoterminowe
Aktywa obrotowe	Zobowiązania krótkoterminowe

Kapitał krótkoterminowy a aktywa obrotowe.

Relację kapitału krótkoterminowego do aktywów obrotowych w jednostkach gospodarczych przedstawia się przy pomocy wskaźnika relacji kapitałów krótkoterminowych do aktywów obrotowych [1].

kapitał krótkoterminowy	X 100 %
aktywa obrotowe

Powszechnie uważa się, że kapitał krótkoterminowy powinien w 100% pokrywać aktywa obrotowe. Jednakże niewielkie odchylenia od tej wartości w jednostkach gospodarczych są zjawiskiem dopuszczalnym.

Kapitał stały a aktywa obrotowe.

Klasyczne ujęcie zasad finansowania majątku firmy zakłada również możliwość pokrycia kapitałem stałym części aktywów obrotowych, zwłaszcza niskopłynnych jego składników. Część kapitału stałego finansującego aktywa obrotowe określa się jako kapitał obrotowy netto [2] lub kapitał pracujący.

kapitał obrotowy = kapitał stały - aktywa trwałe
AKTYWA		PASYWA
Aktywa trwałe			Kapitał stały
Aktywa obrotowe	Kapitał obrotowy
			Zobowiązania krótkoterminowe

W sytuacji, gdy różnica między kapitałem stałym, a składnikami aktywów trwałych jest dodatnia, oznacza to, że część środków obrotowych jest finansowana kapitałem własnym lub kapitałem długoterminowym obcym. Zgodnie z powyższym, kapitał stały powinien pokryć co najmniej wartość aktywów trwałych oraz wartość zapasów, jako składników aktywów obrotowych o niskiej płynności finansowej.

• wskaźnik udziału kapitału obrotowego w finansowaniu aktywów ogółem [1] ukazuje jaki jest udział kapitału obrotowego w aktywach ogółem. Przyjmuje się, że kapitał obrotowy powinien finansować w części składniki aktywów obrotowych firmy. Zakłada się, że suma kapitału obrotowego i zobowiązań krótkoterminowych powinna w 100% pokrywać składniki aktywów obrotowych.

kapitał obrotowy	X 100 %
aktywa ogółem

• wskaźnik udziału kapitału obrotowego w finansowaniu aktywów obrotowych[2].

kapitał obrotowy	X 100 %
aktywa obrotowe

Analiza wstępna rachunku wyników

Wstępną analizę rachunku zysków i strat firmy przeprowadza się w oparciu o jego wersję analityczną. Ułatwia to formułowanie ocen o kształtowaniu się poszczególnych wielkości rachunku zysków i strat w przeszłości oraz o przewidywanych rozmiarach przychodów, kosztów, wynikach finansowych i rentowności.

Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje:

• analizę poziomą rachunku zysków i strat (najczęściej w latach),

• analizę pionową (struktury) rachunku zysków i strat.

Analiza pozioma rachunku zysków i strat nazywana jest analizą porównawczą. Polega na porównaniu między sobą poszczególnych pozycji rachunku zysków i strat w przeciągu określonego czasu. W analizie wstępnej poziomej każda pozycja rachunku może być porównana z tą samą pozycją w roku poprzednim lub wcześniejszym. Takie porównania dla okresu dwuletniego lub dłuższego pozwalają ustalić dynamikę zmian pozycji rachunku zysków i strat. Jeżeli analiza dotyczy okresu kilku lat, to możliwe jest ustalenie trendów wielkości poszczególnych pozycji rachunku, np. przychodów ze sprzedaży, kosztów wytworzenia wyrobów i usług, kosztów własnych produkcji sprzedanej, zysku operacyjnego, przychodów i kosztów finansowych, zysku brutto i zysku netto. Analiza trendu ułatwia planowanie działalności firmy, co jest aspektem bardzo istotnym.

Analiza pionowa rachunku zysków i strat nazywana jest analizą struktury. Polega ona na ustaleniu udziału poszczególnych pozycji rachunku wyników w przychodach ze sprzedaży. Wskaźniki struktury można porównywać w czasie w tej samej firmie lub w innych z danej branży.

W analizie pionowej rachunku zysków i strat najczęściej jako podstawę odniesienia przyjmuje się przychód ze sprzedaży netto. Wszystkie inne pozycje rachunku zysków i strat odnoszone są do tej wielkości bazowej.

W analizie pionowej rachunku zysków i strat należy wszystkie pozycje skorygować o poziom inflacji.

Analiza wstępna - pozioma i pionowa sprawozdań finansowych traktowana jest jako wstępna ocena sytuacji majątkowo - finansowej firmy.

1

---