Granice prawa własności

- przepisy ustawy, np. prawo administracyjne, budowlane, nie tylko więc prawo cywilne, sam KC: np. art. 142 (swoisty stan wyższej konieczności)

- także przepisy tzw. prawa sąsiedzkiego – art. 144 i nast.

- oczywista klauzula generalna: zasady współżycia społecznego + art. 5 KC – nadużycie prawa podmiotowego

- społeczno-gospodarcze przeznaczenie danej własności

Przestrzenne granice dot. gł. nieruchomości

- występuje tylko przy nieruchomościach gruntowych, a nie dot. nieruchomości lokalowych

- art. 143 – nieruchomość gruntowa jest „bryłą” ograniczoną płaszczyzną pionową na powierzchni – sięga do pewnej głębokości i wysokości ta własność

- dodatkowo: prawo wodne – art. 143 nie uchybia prawu do wód śródlądowych

- cieki wodne są „własnością” Skarbu Państwa – ale nie ma tu wyodrębnienia; one są przedmiotem prawa własności państwa zbliżonym
do własności

- wody stojące (jeziora, wody w rowach, stawy, sadzawki) pozbawione cieków (niepołączone z wodami płynącymi) mogą stanowić część
składową gruntu i należą do właściciela gruntu

- ryby w stawie są pożytkami nieruchomości i mogą przypaść różnym osobom

- prawo geologiczne i górnicze nawiązuje wyraźnie do art. 143 w związku z kopalinami – położone powyżej granicy (żwir, piasek, glina, tort, kamienie) w rozumieniu art. 143 stanowią część składową gruntu (może być swobodnie wykorzystywana przez właściciela, gdyż do niego należy) a położone pod granicą gruntu stanowią własność sui generis Skarbu Państwa

- użytkowanie górnicze jest ustanawiane specjalnie przez państwo

- prawo lotnicze nie pozwala na loty zbyt niskie

- własność jest prawem bezterminowym – brak czasowych granic własności; gwarantowane przepisem ius cogens art. § 1

- konsekwencja: nowa instytucja – „time sharing” - wg woli stron albo jako zwykłe użytkowanie (które może być prawem terminowym) albo prawo
obligacyjne zależne od umowy stron

- można rozłożyć etap przenoszenia własności poprzez zawarcie najpierw słabszej umowy – tzw. umowy zobowiązującej – tj. droga do ewentualnego pojawienia się terminu; nie jest to umowa przedwstępna (bo ta – umowa zobowiązująca: wymaga aktu notarialnego, ona nie przenosi własności, ale jest umową ostateczną, definitywną, zaś przedwstępna)

- prawo sąsiedzkie

- sąsiedztwo: pozostawanie w zasięgu oddziaływania innej – rozumienie szersze, nie tylko te nieruchomości, które graniczą z sobą w sensie fizycznym,
ale ta, która właśnie pozostaje pod wpływem oddziaływania innej

- prawo polskie: dopuszczalność oddziaływania

- immisja / oddziaływanie – dot. nie tylko nieruchomości gruntowych, ale i lokalowych oraz budynkowych; do użytkowników wieczystych miedzy sobą
też stosujemy przepisy dot. immisji

- przepisy te mają charakter dyspozytywny – sąsiedzi mogą umówić się inaczej (chodzi o art. 144 i nast.), aczkolwiek takie umowy w praktyce
są rzadkie

- immisje – poprzez korzystanie z własnej, ze swojej nieruchomości oddziaływanie na inną, sąsiednią nieruchomość

- fizyczne wtargniecie na cudzy grunt – naruszenie prawa własności (ochrona: art. 222, właściwe: roszczenie negatoryjne – zaniechanie
naruszanej części, żądanie zaniechania naruszeń), to nie jest immisja (!)

- immisje bezpośrednie – quasi – immisje; traktowane jako fizyczne wtargniecie na cudzą nieruchomość, aczkolwiek tj. działanie na własnym
gruncie, to działanie to gł. skierowanie substancji, np. wody opadowej za pomocą specjalnych urządzeń; tj. działanie traktowanie identycznie
jak fizyczne wtargnięcie, więc właściwe też będzie roszczenie negatoryjne, bo takie zachowanie jest zakazane

- immisje pośrednie – pośrednie oddziaływanie dopuszczalne w pewnych tylko granicach; np. wytwarzanie pary, gazów, dymów, hałasu,
kiedyś zakłócanie odbioru radiowego, zasłanianie dostępu do światła, hodowanie pszczół

- podział immisji pośrednich

- immisje materialne – działanie materii lub sił; tu: hałas

- immisje niematerialne – oddziaływanie na psychikę, poczucie bezpieczeństwa, na zmysł estetyczny; tu: pszczoły

- immisje pośrednie – nie są zakazane z góry; zaś dla oceny wprowadzono niedookreślone kryterium przeciętnej miary –
art. 144; przysługuje roszczenie negatoryjne przy immisjach przekraczających przeciętną miarę

- przy art. 448 potrzebne jest wykazanie winy; winą rządzi art. 415, zaś art. 448 stanowi podstawę roszczeń
odszkodowawczych

Służebności w stosunkach sąsiedzkich

- służebność drogi koniecznej – art. 145; to służebność przejazdu oraz służebność przechodu

- warunek możliwości domagania się przed sądem ustanowienia drogi koniecznej: dostęp musi być utrudniony, np. brak dostępu do drogi publicznej
albo należących do konkretnej nieruchomości budynków gospodarczych

- wyjątkowo zasiedzeniu może ulec służebność gruntowa

- przeprowadzenie wodociągów wodnych i elektrycznych – do tego też stosujemy przepisy dot. służebności drogi koniecznej, ale to nie jest służebność
urządzeń przesyłowych (!), bo tj. relacje między przedsiębiorcą przesyłowym a nie między sąsiadami (!)

- służebność budynkowa – art. 151; to nie jest budowa na cudzym gruncie (cały budynek wzniesiony na cudzym gruncie – art. 231); gdyż tu: przekracza się granice swoje gruntu i częściowo buduje się na gruncie sąsiednim

- zasadą jest, by nie burzyć budowy już wzniesionej – nie można żądać przywrócenia stanu poprzedniego

- wyjątki: uczyniono to z winy umyślnej, albo bez zwłoki sprzeciwiono się wzniesieniu budynku, oraz przy niewspółmiernie wielkiej szkodzie -
wtedy można żądać zburzenia, znowu roszczeni negatoryjne – art. 222

- można żądać wykupienia zajętej części gruntu – in fine art. 151; decyzja należy do właściciela zajętego gruntu

- służebność budynkowa - polega na znoszeniu, na tolerowaniu iż na mojej części jest postawiony budynek sąsiada; obowiązek: znoszenie / tolerowanie / pati

Stosunki graniczne między właścicielami

- nie ma przepisu przesądzającego, kto jest właścicielem przedmiotu granicznego

- odpowiedź: na czyim gruncie powstał przedmiot graniczny

- art. 152 nie ma nic wspólnego z ustaleniem statusu urządzeń granicznych

- reguła wspólnego utrzymywania - art. 154

- rozgraniczenie – art. 153; sensowne, gdy granica jest sporna a stanu prawnego ustalić nie można, w innym przypadku jest bezprzedmiotowe; trzy możliwości:
umowa, orzeczenie sądowe lub decyzja organu administracyjnego (poprzedzająca orzeczenie sądowe; prawo geodezyjne i kartograficzne tutaj jest właściwe;
gł. na wniosek wójta; decyzja może być wydana tylko, gdy dane służące ku temu są pewne, jak nie to wójt przekazuje sprawę do sądu i może to zrobić z urzędu)

- sąd kieruje się stanem prawnym (hierarchia z art. 153), potem: ostatni spokojny stan posiadania a ostatecznie pozostają kryteria racjonalności; możliwa
kompensacja przez dopłaty pieniężne tylko gdy sąd kieruje się jedynie tymi kryteriami racjonalności

Nabycie i utrata własności

- nabycie

- pierwotne – nabywca uzyskuje własność niezależnie od tego, że własność ta przysługiwała niegdyś innemu podmiotowi; gdy brak jest następstwa prawnego; co do zasady nie ma relacji zbywca – nabywca, więc nie działa nemo plus iuris, wtedy nabycie następuje w stanie wolnym od obciążeń;
np. zasiedzenie

- pochodne – klasyczne następstwo prawne, prawo własności przenoszone jest z dotychczasowego na nowego właściciela; zmienia się tylko podmiot,
zaś prawo pozostaje to samo, a więc z wszelkimi obciążeniami; jest relacja zbywca – nabywca; nie ma znaczenia rodzaj kontraktu; zasadą jest nemo
plus iuris – nie można na drugiego przenieść więcej praw niż samemu się posiada

- `przeniesienie własności` - termin techniczny jedynie; przejście własności na podstawie umowy

- system niemiecki – zawsze dla przeniesienia własności potrzebne są dwie umowy, pierwsza: zobowiązująca / obligacyjna
a druga o charakterze rzeczowym, rozporządzającym

- system francuski – zasada podwójnego skutku umów prowadzących do przeniesienia własności, nie wymagane są dwie umowy;
nasz KC; np. „kupujący zobowiązuje się do … a sprzedający zobowiązuje się do …”

- przeniesienie posiadania konieczne jest przy rzeczach oznaczonych

- przeniesienie własności nieruchomości: wpis do księgi wieczystej przy tym przeniesieniu jest deklaratoryjny co do zasady

- wyjątki (gdy wpis jest jednak konstytutywny)

- ustanowienie odrębnej własności lokali

- przeniesienie wraz z użytkowaniem wieczystym budynków umiejscowionych na gruncie użytkowanym wieczyście – art. 235

- zasada kauzalności / przyczynowości – wycinkowo wskazana w art. 156; tj. niepisana zasada w prawie cywilnym; gdy causa jest nieważna, wtedy i przeniesienie będzie nieważne

- zasada dowolności formy przeniesienia własności (błędna odpowiedź na egzaminie pisemna lub ustna)

- ad solemnitatem - nie dot. umowy przedwstępnej W