Środowisko- wszystko co znajduje się w otoczeniu jakiegoś obiektu żywego lub nieożywionego i pozostaje z tym obiektem we wzajemnych oddziaływaniach; elementy: podmiot, przedmiot(coś co działa na podmiot), procesy

Rodzaje środowisk: a)społeczne- wszystko co wyznacza warunki życia i wpływa na zachowanie człowieka w relacjach z innymi ludźmi b)geograficzne- całokształt przyrodniczych i sztucznych elementów materialnych w otoczeniu których i z którymi w procesie wzajemnego oddziaływania przebiega życie i działalność ludzi c)przyrodnicze-definiowany jako ogół przyrody ożywionej i nieożywionej

Środowisko-(ust. z 27.04.2001)ogół elementów przyrodniczych, w tym przekształconych w wyniku człowieka, a w szczególności powierzchni ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy, a także wzajemne oddziaływanie pomiędzy tymi elementami

Ś. naturalne-Ogół elementów przyrodniczych (łącznie z organizmami żywymi) znajdujących się w stanie naturalnym lub przekształconych antropogenicznie. Środowisko naturalne obejmuje skały, grunty, gleby, kopaliny, wody podziemne i powierzchniowe, powietrze.

Ś. przekształcone-środowisko przekształcone wskutek działalności człowieka (antropopresja). Przykładem są obszary górnicze, aglomeracje miejsko-przemysłowe, agrocenozy

Ekosystem-całokształt razem zamieszkujących organizmów i warunków ich istnienia, znajdujących się we wzajemnym związku i tworzących układ wzajemnych uwarunkowań Ekosystem=biotop(miejsce)+biocenoza(populacja organizmów)

Homeostaza-stan równowagi ekosystemu

Użytkowanie ś.-proces bezpośredniego i pośredniego wykorzystywania elementów ś. przez człowieka polegający na:wykorzystywaniu elementów ś. w biologicznych procesach człowieka, wykorzystywaniu ś. jako miejsca aktywności życiowej, elementu rozwoju nauki, kultury, materialnych i kulturowych potrzeb społecznych

Zasoby naturalne: a)niewyczerpalne- promieniowanie słoneczne, energia wiatru, energia wnętrza ziemi b)wyczerpalne -odnawialne:woda, gleba, świat zwierz. –nieodnawialne:surowce kopalniane

Pojemność ś.-wielkość poszczególnych zaburzeń, które mogą zostać zaobserwowane bez znaczących i trwałych zmian w strukturze i funkcjonowaniu ukł. przyrodniczego

Potencjał ś.- suma przyrodniczych możliwości(zasoby materialne i warunki środ.) zaspokojenia potrzeb społeczeństwa oraz zdolności ekosystemów do ponoszenia antropogenicznych obrażeń

Procesy cząstkowe:1) samoregulacyjno-odpornościowy 2)zasobowo-użytkowy a)podpotencjały: produktywność biotyczna, wodna, surowcowa, rekreacyjno-balneologiczny 3)percepcyjna-behawioralny

Kapitał naturalny- ogół dostępnych zasobów odnaw. i nieodnaw.

Antropopresja-całość oddziaływań człowieka na ś. przyrodnicze związanych z jego użytkowaniem

Czynniki antropopresji- pojedyncze czynności człowieka które powodują w miarę jednorodne skutki w ś.; rodzaje czynników: mechaniczne, organiczne, fizyczne i chemiczne

Zanieczyszczenie- składnik obcy w dowolnym elemencie ekosystemu który do niego nie należy i zniekształca jego cechy lub właściwości

Odpady-uboczne, stałe lub ciekłe(nie będące ściekami) produkty dział. gosp. i konsumpcyjnej człowieka, nie przydatne w miejscu i czasie w którym powstały lub uciążliwe dla środowiska

Ścieki-zanieczyszczenia chemiczne, biologiczne lub termiczne wody powstające wskutek dział. bytowej, gosp. i rolniczej człowieka odprowadzone do wód lub ziemi(ścieki przemysłowe i bytowe)

Degradacja ś.-zaburzenie struktury i funkcji ś. powodujące pogorszenia stanu ś. i spadku jego potencjału

Ochrona ś.- zespół idei, środków i działań zmierzających do utrzymania ś. w stanie zapewniającym optymalne warunki bytowania człowieka i gwarantującym ciągłość najważniejszych procesów w biosferze jako podstawy produkcyjnej i konsumpcyjnej dział. człow.

Ochrona ś.-(ust. z 27,04,01) pojęcie działań umożliwiających zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej polegającej w szczególności na: racjonalnym kształtowaniu ś. i gosp. zasob. ś. zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju; przeciwdziałanie zanieczyszczeniom; przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego

Sozologia- dziedzina wiedzy dotycząca ochrony ś. i jego zas.(wzajemne oddziaływanie biosfery i an troposfery)

Prawo ochrony ś.- gałąź prawa określająca normy materialne, procedury prawne, zadania i kompetencje organów państwa, podmiotowe uprawnienia związane ze ś. przyrodniczym i jego ochrona oraz sankcje za jego nie przestrzeganie; Funkcje prawa: -kulturotwórcza -ochronna -reglamentacyjna -organizacyjna -stymulująca

Statuty litewskie, spisane w języku ruskim (urzędowym na Litwie) zbiory norm prawa cywilnego, karnego i procesowego. I statut litewski z 1522 (uzupełniony i poprawiony w 1529) opierał się głównie na wydanych wcześniej przywilejach i prawie zwyczajowym. Obowiązywał w zasadzie całą ludność Wielkiego Księstwa Litewskiego. II statut litewski, wydany w 1566, posiadał zwiększoną w stosunku do I statutu liczbę artykułów. W nieco zmienionej wersji obowiązywał także od 1588, jako statut wołyński, w województwach wołyńskim, bracławskim i kijowskim, wcielonych do Korony po unii lubelskiej (1569). III statut litewski, wydany w 1588, zawierał nie występujące w poprzednich dwóch statutach podstawowe zasady ustroju politycznego państwa litewskiego. W Koronie stanowił pomocnicze źródło prawa. Obowiązywał do 1840, po tym roku zastąpiony prawem rosyjskim.

Historia prawnych podst. Och. Ś.: -1919, państwowa zasadnicza ustawa sanitarna -1.03.1934, ustawa o och. przyrody

Konstytucja-1997, art.5-zasada trwałego i zrównoważonego rozwoju, och. ś., jedna z podst. Funkcji państwa: art.68 i 74-prawa i obowiązki związane z och. ś.

System praw och. ś.: 1)konwencje i umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę 2)regulacja UE 3)ustawy 4)przepisy wykonawcze do ust. 5)akty planistyczne i procedury 6)przepisy prawa miejscowego 7)indywidualne decyzje administracyjne 8)ust. cyw-praw

Akty planistyczne i procedury: 1)polityka ekologiczna 2)procedury OOS(ocena oddziaływania na ś.) 3)programy naprawcze

Rodzaje korzystania ze ś.: powszechne(korzystanie ze ś. bez użycia instalacji, w celu zaspokojenia potrzeb osobistych oraz gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku oraz uprawiania sportu); szczegółowe, zwykłe

Organizacje och. ś.: 1)państwowe organy prawodawcze(sejm, senat, rada ministrów, prezydent) 2)centralne organy adm. państwowej 3)org. samorządu terytorialnego 4)rady, komisje, komitety naukowe 5)instytucje finansowania och. ś. 6)organy policji ekologicznej 7)podm. gosp. 8)organizacje społeczne i os. fiz.

Przestępstwa ekologiczne: 1)zniszczenie środowiska 2)istotne zmniejszenia wartości przyrodniczej obszarów chronionych 3)zamachy na ś.

Toksykologia-badania toksycznego działania skażeń chemicznych i fizycznych na populacje występujące w ekosystemie

Efekt toksyczny: 1)rodzaj czynnika, forma podania 2)warunki ekspozycji 3)droga wprowadzenia toksyny(ukł. oddechowy, pokarmowy, skóra) 4)typ organizmu

Przemiany metaboliczne: 1)biotransformacyjne (utlenianie, redukcja, hydroliza) 2)biosynteza(sprzęganie)

Efekt synergetyczny- dawka jednej subst. zwiększa szkodliwe dział. innej subst.

Efekt antysynergetyczny-dawka jednej subst. zmniejsza szkodliwe dział. innej subst.

Dział. toksyczne- 1)kancerogenne(rakotwórcze) 2)mutacyjne(zmiany w ukł. genetycznym) 3)teratogenne(subst. przez krew dostaje się do płodu) 4)alergiczne

Powietrze- mieszanina gazów; dzieli się na homosferę i heterosferę; skład: tlen 21%, azot78%, argon0,93%, CO₂0,032%, inne-ilości śladow(0,004%)

ppm- w milionie cm³ jest 1 cm³ jakiejś subst.

Wilgotność względna- stosunek danej prężności pary wodnej do prężności w stanie nasycenia w tej samej temp wyrażona w %

Zanieczyszczenia powietrza- naturalne, pierwotne(CO, NO_x, SO _x, pyły i węglowodory), wtórne

Pyły- cząstki zawieszone w powietrzu w wielkości 0,00001-0,1mm; rodzaje pyłów: koloidalne, drobne, grube

Źródła pyłów : procesy spalania paliw, procesy metalurgiczne, procesy górnictwa i przemysłu wydobywczego, przemysł chemiczny, transport, spalanie i składowanie odpadów, produkcja materiałów budowlanych

Tlenek węgla

Źródła: 1) spalanie węgla lub jego związków 2C+O₂ 2CO, 2CO+O₂2CO₂ 2)wysokotemperaturowa redukcja di tlenku węgla CO₂+CCO 3) wysokotemperaturowa dysocjacja di tlenku węgla CO₂<=>CO 1/2 O₂

Tlenek siarki

Źródła:1)proces spalania węgla 2)rafineria 3)koksownie 4)przeróbka rudy miedzi i ołowiu(CuS₂+O₂2Cu+SO₂)

Fotochemiczne utlenianie SO₂ SO₂* SO₂+ SO₂ SO₃+ SO SO₂+ O₂ SO₃+O SO+ O₂ SO₃ O₂+O O₃

Utlenianie w obecności NO_x NO₂NO+O NO₂+O NO₃

Utlenianie rodnikami alkilowymi i nadtlenkowymi R+ SO₂R SO₂-siarczan alkilowy ROO+SO₂ROO SO₂

Tlenki azotu

Źródla:przemysł chemiczny, energetyka

Cykl fotolityczny NO₂ 1) NO₂ NO+O 2)O+O₂+M(wtórne zanieczyszczenie) O₃+M 3) NO+O₃NO₂+O₂

Ozonosfera- rola ozonu w stratosferze przekształcanie nadfioletowego promieniowania słonecznego w energię cieplnąkształtowanie bilansu cieplnego ziemi ograniczenie dopływu do powierzchni ziemi szkodliwego dla organizmów żywychpromieniowanieUV

Reakcja ozonu w stratosferze 1)O₃ O₃ O₂O 2)O+ O₂ O₃

Freon F-11(CCl₃F) i F-12(CCl₂F₂)

Fotoliza freonów- uwalnianie rodników chlorowych- rozkład ozonu 1)Cl+O₃ClO+O₂ 2)ClO+OCl+O₂

Ścieki rodzaje ścieków: 1)bytowo gosp. 2)przemysłowe 3)opadowe 4)komunalne 5)rolnicze 6)chłodnicze

a)usuwanie węgla organicznego -związki organiczn CO₂+NH₃+energia -związki organicznebiomasa bakteryjna

b)usuwanie związków azotu -amonifikacjautlenianie azotu org. do azotu amonowego NH₃ -nitryfikacja utlenianie NH₃ do NO₂^- i NO₃^- -denitryfikacjaredukcja azotu azotowego do wolnego azotu (w warunkach tlenowych-aerobowych-0,5mg/dm³; w warunkach beztlenowych(anaerobowych)

usuwanie fosforu -gromadzenie fosforu jako materiału budulcowego w mikroorganizmach -wzmożone wchłanianie fosforu

Piroliza- proces rozkładu termicznego substancji prowadzony poprzez poddawanie ich działaniu wysokiej temperatury, ale bez kontaktu z tlenem i innymi czynnikami utleniającymi. Jest procesem wysokotemperaturowym, bezkatalitycznym (katalizator obniża jedynie temperaturę o kilkadziesiąt stopni, więc jest to nieopłacalne)

Skład gazu pirolitycznego:CO, H₂, CO₂, H₂O, N₂

Wezły technologiczne instalacjido termicznego unieszkodliwiania odpadów: 1)przygotowanie i podawanie odpadów 2)spalanie(piroliza) 3)utylizacja ciepłych spalin 4)oczyszczanie gazów spalinowych 5)odżużlanie, odpopielanie

Rola lasu: kształtowanie środowiska(czynnik biotyczny), stabilizacja klimatu, źródła czystego powierza, modyfikacja obiegu, ochrona przed erozją, ochrona przed osuwiskami, rola gosp., rekreacja

Przyczyna powstawanie zagrożeń ekosystemów leśnych: -czynnik naturalne wewnętrzne –czynnik naturalne zewnętrzne –czynniki antropogeniczne

Stopień defoliacji-ubytek aparatu asymilacyjnego

Dźwięk-wrażenie słuchowe wywołane drganiami akustycznymi lub drgania zdolne wytworzyć wrażenie słuchowe

Hałas-dźwięk niepożądany w danym miejscu i czasie prze daną osobę; wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprzężonego działające za pośrednictwem powietrza

Klimat akustyczny-zespół zjawisk akustycznych, występujących na danym obszarze, niezależnie od źródeł je wywołujących

Herc-częstotliwość zjawiska okresowego, którego okres jest równy 1 sec 1Hz[sec^-1]; 16Hz- hałas słyszalny; hałas niesłyszalny 2-50Hz(hałas infradźwiękowy), 10000-100000Hz(hałas ultradźwiękowy)

Bel-poziom ciśnienia akustycznego występującego gdy podwojenie logarytmu dziesiętnego stosunku tego ciśnienia odmienienia(próg słyszalności) jest równy 1; 1bel=2logP/2 10^-5Pa=1 1UB=0,1B

Moc akustyczna-ilość energii akustycznej wprowadzonej przez źródło o dźwięku w jednostce czasu

Rodzaje hałasu: przemysłowy(stocznia, wielki piec), komunikacyjny, komunalny

Parki w Świętokrzyskim : suchedniowsko-oblęgorski, sieradowicki, cisowsko-orłowiński, jeleniowski, chęcińsko-kielecki; parki Ponidzia(Szaniecki, nadnidziański, kozubowski), przedborski

Rezerwaty przyrody: ślichowice, wietrznia, biesak, Kadzielnia,

Obszary chro. krajobrazu podkieleckie, dolina kamiennej

Pomniki przyrody:drzewo: zakazy: wycinanie, uszkadzanie, umieszczanie tablic; w bezpośrednim sąsiedztwie: zanieczyszczanie terenu, wzniecanie ognia

Plany och. zespołu parków krajobrazowych zakazy:gromadzenie odpadów, lokalizacja oczyszczalni ścieków, przetwórstwo kopalin; ograniczenia: zmiany stosunków wodnych, niszczenie gleby, budowy wodociągów bez równoczesnej budowy kanalizacji, ustalenia do opracowań planistycznych zagosp. przestrzennego gmin (gabaryty budynków mieszkalnych, materiały budowlane, lokalizacja tylko taka obiektów produkcyjnych których dział. nie pogorszy stanu ś.)

Zalecenia dotyczące zasad gosp. w obszarach chronionych: pilne uporządkowanie gosp. wodno-ściekowej, ocena wpływu na ś. istniejących obiektów przemysłowych i dokonanie zmian zmniejszających ich uciążliwość, ograniczenia melioracji, stymulowanie rozwoju rolnictwa ekologicznego, zachowanie muraw kserotermicznych, zadrzewień i zakrzewień śródpolnych

Zasoby wody: 1,5 mld km³ (95%oceany, 2%lodowce, 0,015%rzeki, 3%wody słodkie)

Składniki wód: -podst.(siarczany, weglany), -makroskladniki(Fe²⁺), -mikroskladniki(Na⁺6%,Ca²⁺20%, Cl6%, SO₄^2-12%,HCO₃^-35%, SiO₂12%)

Charakterystyka wód podziemnych- to wody które maja kontakt z podłożem i ługują w ten sposób rozpuszczalne materiały z podłoża

Twardość wody-właściwości polegające na zużywaniu pewnych ilości mydła bez wytwarzanie piany

Wody powierzchniowe: zmienny skład(umiarkowany) budowa geologiczna zlewni, topografia zlewni, proces wietrzenia i ługowania minerałów obecnych w zlewni, przemiany fizykochemicznej w wodach, wielkość powierzchni kontaktu z powietrzem, warunki atmosferyczne, obiekty hydrotechniczne

Tlen: źródła: rozpuszczanie tlenu w powietrzu, fotosynteza

Stopień nasycenia wody tlenemzawartość realna/ zawartość teoretyczna

Ditenek węgla( wpływa na stabilizację pH)Ca(HCO₃)CaCO₃+H₂O+CO₂

Związki azotu w H₂O: pochodzenie: -organiczne(azot wchodzący w skład białem, aminokwasy) -nieorganiczne(azot azotanowy); przemiany:1)utlenianie->azot org., produkty amoniaku->azotany(III)->azotany(V) 2)redukcja->azotany->N₂O->azot

Związki fosforu: pochodzenie: organiczne, nieorg.;

kondensacja – proces polegający na przejściu znajdującej się w powietrzu pary wodnej ze stanu gazowego w ciekły (skroplenie) lub stały (resublimacja)

Polikondensacja – reakcja polimeryzacji, przebiegająca stopniowo i z wydzieleniem niskocząsteczkowego produktu ubocznego (np. wody, metanolu, glikolu)

Zakwity-masowy rozwój glonów

Przyczyny zanieczyszczenia wód:odprowadzanie scieków komunalnych, odprowadzanie ścieków przemysłowych, odprowadzanie wód pochłodniczych, spływy powierzchniowe z terenów użytkowych rolniczo, spływy z terenów przemysłowych oraz składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych, niezorganizowane zrzuty ze źródeł lokalnych(brak kanalizacji), zanieczyszczenia atmosferyczne

Litosfera-zewnętrzna warstwa kuli ziemskiej o grubości 80-150km

Antropogeniczne przeobrażenia i degradacje litosfery: przekształcenia powierzchni ziemi, zmiany fizyczno-chemiczne właściwości skał, zmiany hydrogeologiczne, tworzenie gruntów antropogenicznych, ograniczenie powierzchni czynnej biologicznie

Gleba-biologicznie czynna powierzchnia ziemi powstała z utworów geologicznych(skał) w wyniku wietrzenia fizycznego, chemicznego i biologicznego

Glebaukł. trójfazowy 1)faza stała->minerał glebowy+materia org. 2)faza ciekła->roztwory glebowe 3)faza gazowa->powietrze

Stosunek 4 podst. Elementów gleby(powietrze25%, woda25%, części mineraln45%, subst. org.5%)

glin, krzem, żelazo-praktycznie budują glebę

Schemat profilu glebowego: A-warstwa próchnicza, B-poziom wymywania, C-poziom wmywania, D-skała macierzysta

Profil glebowy: 1)mineralizacja * butwienie - proces rozkładu (gnicie) roślinnej materii organicznej prowadzony w obecności tlenu przez mikroorganizmy należące do destruentów, głównie bakterie. Produktami butwienia są: woda, dwutlenek węgla, amoniak oraz jony fosforanowe, azotanowe i siarczanowe * Gnicie - rozkład organicznych substancji na substancje prostsze pod wpływem bakterii beztlenowych. W procesie gnilnym powstają m.in. woda, dwutlenek węgla, amoniak, siarkowodór i inne związki organiczne 2)numifikacja- rozkład szczątków organizmów żywych(roślinnych) przez mikroorganizmy glebowe związki humusowe

Funkcje gleby: produkcja roślinna, retencja(gromadzenie) wody, f. sanitarna, f. sorpcyjna(pochłanianie jednej subst, przez drugą)kompleks sorpcyjny

Degradacja gleby-pomnijszenie lub zmniejszenie ekologicznej i produkcyjnej wartości ziemi

Dewastacja gleby- proces całkowitego zniszczenia gleby; czynniki degradacyjne: naturalne (zachodzące bez czynnego udziału człowieka-pożar, erozja, trzęsienia ziemi), antropogeniczne(powodowane dział. człowieka)

Główne źródła zanieczyszczeń chemicznych gleby:przemysł energetyczny(gaz, pyły), przemysł metalurgiczny(gazy, pyły, metale ciężkie), rolnictwo(pestycydy, nawozy sztuczne), gosp. komunalna(fenole, krezole), górnictwo odkrywkowe i podziemne(pylenie hałd), transport samochodowy, przemysł cementowo-wapienniczy(pyły cementowe, wapienne), przemysł chemiczny(petrochemia-oleje, zw. Siarki; produkcja nawozów, produkcja tworzyw sztucznych, produkcja pestycydów, detergentów)

Podst. zagrożenia gleby: zakwaszenie, alkalizacja, metale ciężkie, zmiana dostępności mikro i makroelementów dla roślin, zmiana postaci chemicznej, zmiana rozpuszczalności

Chemiczna degradacja gleby-zniekształcenie chemiczne gleby prze nadmierne gromadzenie lub nadmierny ubytek jakiegoś składnika organicznego; chemiczną degradację powodują: składniki fitotoksyczne i zaburzające procesy życiowe,zasolenie, nadmierne zakwaszenie; stopień degradacji: bardzo słaby25%, słaby40-45%, średni45,70%, silny70-85%

Odpady-zużyte przedmioty oraz subst. stałe, a także nie będące ściekami subst. ciekłe powstające w wyniku bytowania człowieka lub dział. przemysłowej, które nie są przydatne w miejscu i czasie w którym powstały(są uciążliwe dla ś.)

Odpady komunalne-odpady powstające w gosp. domowych a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzących od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter są podobne do odpadów powstających w gosp. domowych

20 grup klasyfikacji odpadów:

1 - Odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin

	02 - Odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności

	03 - Odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury

	04 - Odpady z przemysłu skórzanego, futrzarskiego i tekstylnego

	05 - Odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz pirolitycznej przeróbki węgla

	06 - Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej

	07 - Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej

	08 - Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (farb, lakierów, emalii ceramicznych), kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich

	09 - Odpady z przemysłu fotograficznego i usług fotograficznych

	10 - Odpady z procesów termicznych

	11 - Odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych

	12 - Odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych

	13 - Oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05, 12 i 19)

	14 - Odpady z rozpuszczalników organicznych, chłodziw i propelentów (z wyłączeniem grup 07 i 08)

	15 - Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieujęte w innych grupach

	16 - Odpady nieujęte w innych grupach

	17 - Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych)

	18 - Odpady medyczne i weterynaryjne

	19 - Odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych

	20 - Odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie

Charakterystyk odpadów(wskaźniki): ilościowe-nagromadzenie odpadów(wskaźnik obj., wagowy); właściwości fizyczne(frakcja, składniki); właściwości paliwowe, właściwości nawozowe

Zasóbsurowiecproduktodpadyrecykling(strzałka do surowiec)(na strzałkach: wydobycie, produkcja, konsumpcja, zagospodarowanie)

Zasady gosp. odpadami: unikalne wytwarzanie odpadów; odpady których powstania nie udało się uniknąć należy poddać zagospodarowaniu i recyklingowi

System gospodarki odpadami:gromadzenie i usuwanie odpadów; utylizacja; unieszkodliwianie

Odpady: -frakcja lekka; -frakcja bardzo ciężka:organiczna, nieorganiczna:szkło, metale nieżelazne

Unieszkodliwianie-poddanie odpadów procesowi przekształcenia biologicznego, fizycznego, chemicznego w celu doprowadzenia do stanu który nie stwarza zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla ś; metody unieszkodliwiania: -metody biologiczne(kompostowanie, fermentacja metanowa); -metody termiczne (spalanie, piroliza); -składowanie; -inne

Kompostowanie- naturalna metoda unieszkodliwiania i zagospodarowania odpadów, polegająca na rozkładzie substancji organicznej przez mikroorganizmy – bakterie tlenowe, nicienie, etc. Jest to proces przetwarzania substancji w kontrolowanych warunkach w obecności tlenu (powietrza), w odpowiedniej temperaturze i wilgotności. Mineralizacja – rozkład związków organicznych w glebie na proste składniki mineralne. Proces ten szybciej zachodzi w warunkach tlenowych (aerobowych) niż beztlenowych (anaerobowych). Proces aerobowy to butwienie, zaś anaerobowy to gnicie. Humifikacja – procesy przekształceń materii organicznej gleb polegające na częściowym rozkładzie pierwotnych związków organicznych (szczątków roślinnych) i wtórnej syntezie. Humifikacja składa się z dwóch etapów: rozkładu (butwienie z udziałem tlenu i beztlenowe gnicie); syntezy swoistych związków próchnicznych, które składają się z: kwasów humusowych (hymatomelanowe, huminowe brunatne, huminowe szare), kwasów fulwowych (krenowe, apokrenowe), huminów i ulminów. Im tych związków jest więcej, tym żyźniejsza jest gleba. Jednostopniowe, wielostopniowe

Warunki procesu kompostowanie: pH=6,5-7,5; wilgotność40-50%; napowietrzenie; temp 20%; brak subst. toksycznych dla mikroorganizmów

Efekt ekologiczny: redukcja ilości odpadów; eliminacja ilości zagrożeń sanitarnych; zagospodarowanie kompostu; eliminacja zagrożeń odorem