1. Definicja diagnozy według Ziemskiego.

Diagnoza - jest to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu lub gatunku, dalej wyjaśnienie genetyczne i celowościowe określenie jego fazy obecnej i przewidywanego rozwoju.

Jak rozumiesz diagnozę?

Diagnoza jest to rozpoznanie istoty stanu rzeczy i uwarunkowań złożonego przypadku na podstawie jego cech w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości panujących w danej dziedzinie. Polega nam zbieraniu danych na podstawie, których określamy badaną sytuację oraz wyjaśniamy jej charakter.

2. Schemat diagnozy rozwiniętej.

Diagnoza rozwinięta- powinna wyjaśniać szereg problemów dotyczących badanego stanu rzeczy. Składa się z pięciu diagnoz cząstkowych.

Diagnoza klasyfikacyjna

(co to jest?)

genetyczna fazy

(jak do tego (na jakim to jest etapie?)

doszło?) znaczenia

(jakie to ma

znaczenie?)

prognostyczna

(jak to się może

Rozwijać?)

Schemat diagnozy poznawczej:

Diagnoza poznawcza- ma na celu poznanie (rozpoznanie) stanu rzeczy jaki zastajemy. Obejmuje 4 etapy: d. klasyfikacyjną, genezy, znaczenia, fazy.

Diagnoza klasyfikacyjna

genetyczna fazy

znaczenia

Schemat diagnozy decyzyjnej:

Diagnoza decyzyjna- wzbogacona o prognozę, która pomaga podjąć decyzje co dalej. Obejmuje 5 etapów

Diagnoza klasyfikacyjna

genetyczna fazy

znaczenia

prognostyczna

(jak to się może

Rozwijać?)

Schemat diagnozy skróconej:

Diagnoza skrócona- nie wyjaśnia zastanego stanu rzeczy; diagnoza doraźna gdy mamy mało czasu i chcemy poznać tylko przyczyny. Składa się z d. Klasyfikacyjnej i genezy

Diagnoza klasyfikacyjna

genetyczna

3. Rodzaje diagnozy.

• diagnoza rozwinięta

• diagnoza cząstkowa

• diagnoza klasyfikacyjna

• diagnoza genetyczna

• diagnoza znaczenia

• diagnoza fazy

• diagnoza prognostyczna

• diagnoza skrócona

• diagnoza poznawcza

• diagnoza decyzyjna

• diagnoza indywidualnego przypadku

• diagnoza środowiska

• diagnoza rodziny

1. diagnoza pedagogiczna

2. diagnoza psychologiczna

3. diagnoza resocjalizacyjna

4. Charakterystyka diagnoz cząstkowych.

Diagnoza klasyfikacyjna- jest wstępnym określeniem badanego" stanu rzeczy,'' wymagającym dalszego uściślenia przez bardziej dokładny opis jednostkowych cech zja­wiska, gatunku, ustalenie jego fazy rozwoju, a także podanie wyjaśnień przyczynowych i celowościowych oraz określenie przewidywanego dalszego rozwoju.

Diagnoza genetyczna(kauzalna)- rozkłada złożone zjawisko badawcze na proste składniki, szuka wyjaśnienia uwarunkowania przyczynowego spostrzeganych objawów na podstawie zebranych danych o wcześniejszych fazach owego zjawiska oraz na podstawie wiedzy o ogólnych prawidłowościach przyczynowych zjawisk tej dziedziny.

Diagnoza znaczenia- (celowościowa) wyjaśnienie w jaki sposób stan rzeczy wywiera wpływ na otoczenie i jakie ma znaczenie oraz wpływ na jednostkę "jak działa?" ->znaczenie badanego zjawiska dla szerszego kompleksu zjawisk.

Diagnoza fazy- (etap, moment rozwoju) pomaga dobrać działania skierowane na poprawę zachowania jednostki "na jakim etapie?" -> podaje etap rozwoju.

Diagnoza prognostyczna- (diagnoza rozwojowa) w jakim kierunku nastąpi zmiana, 
"jak może być?" ma 2 rodzaje pozytywna i negatywna-> wyciągniecie wniosków.

5. Cechy przedmiotów i ich klasyfikacja.

Stan rzeczy- ogół cech danej rzeczy danym czasie, w którym cechy te nie zmieniają się

Sytuacja- ogół stanów rzeczy oddziałujących na badany stan rzeczy.
WŁASNOŚĆ- cecha ogólna, dot. typu lub gatunku np. posługiwanie się normami społ.

WŁAŚCIWOŚĆ- cecha specyficzna szczególna, dot. niektórych przedstawicieli gatunku lub typu np. posługiwanie się właściwymi normami

Stałe- są takie które występują w danych typach i gatunkach stale zawsze d. klasyfikacyjna

Niestałe- dzielą się na dwie grupy:

a)Przypadkowe- zmieniają się w taki sposób, że nie można ich skontrolować; same są nieistotne, jednak jeśli się łączą w syndromy są ważne. D. klasyfikacyjna

b)Ewoluujące- zmieniają się wg określonych prawidłowości; dzięki nim możemy przewidzieć jak stan rzeczy będzie się zmieniać; są istotne. D. klasyfikacyjna

Cecha

(coś co charakteryzuje dany obiekt)

Własność Właściwość

(cecha ogólna ) (cecha specyficzna)

Charakter cech:

- obiektywny: struktury, genezy, znaczenia

- subiektywny: użyteczności

Cechy mogą być:

• struktury

• genezy

• znaczenia

• użyteczności

Cechy znaczenia- wzajemne cechy pomiędzy stanem rzeczy a sytuacją.

Cechy użyteczności- pozwalają określić co może się stać ze stanem rzeczy jak nim pokierować.

Cechy obiektywne- istnieją niezależnie od wszystkich

Cechy subiektywne- postrzegane są przez jednostki.

Klasyfikacja cech wg Ziemskiego:

• Istotne (ważne z diagnostycznego punktu widzenia)

• Nieistotne (mało ważne, nie wnoszą nic do naszego poznania, jedynie zamęt)

• Stałe (zawsze są, np. oddychanie), diagnoza klasyfikacyjna

• Niestałe (mogą się zmieniać, są istotne) dzielimy je na dwie:

- przypadkowe (zmieniają się przypadkiem, same są nieistotne, jednak jeśli się łączą w syndromy są ważne, np. gorączka), diagnoza klasyfikacyjna

- ewoluujące (zmieniają się według określonych prawidłowości, lub ze ściśle określonym przypadkiem, są istotne), diagnoza klasyfikacyjna

Syndrom cech przypadkowych można na równi traktować ze stałymi cechami.

• Strukturalne (aktualne, z czego składa się dana rzecz), diagnoza klasyfikacyjna

• Funkcjonalne (jak dana rzecz się zachowuje), diagnoza znaczenia

• Genetyczne (były w przeszłości), diagnoza genetyczna

• Aktualne (te co są teraz), diagnoza klasyfikacyjna

• Podmiotowe (te które dostrzega sam podmiot, to co sami czujemy)

• Przedmiotowe (te które są obserwowane przez badacza)

CECHY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE POWINNY BYĆ TAKIE SAME, JEST TO WAŻNE Z PUNKTU RZETELNOŚCI STAWIANEJ DIAGNOZY

Na etapie diagnozy klasyfikacyjnej szukamy cech stałych.

Na etapie diagnozy rozwiniętej fazy i prognostycznej szukamy cech ewoluujących.

Na etapie diagnozy rozwiniętej klasyfikacyjnej i fazy szukamy cech strukturalnych i funkcjonalnych.

Cechy genetyczne i aktualne mogą się zmieniać.

Cechy aktualne mogą stać się genetycznymi w przyszłości.

Na jakim etapie diagnozy stawiamy szukamy cech istotnych na wszystkich etapach diagnozy

6. Błędy diagnostyczne.

Proces diagnozowania to relacja między dwiema osobami.

1. Źródła błędów diagnostycznych

• Diagnosta

• Osoba diagnozowana

• Sytuacja diagnostyczna

Diagnosta- osoba, która przeprowadza diagnozę tzn. ocen ę stanu rzeczy.

Może być źródłem błędów kiedy:

• brakuje mu kompetencji

• brakuje mu wiedzy

• brakuje mu umiejętności

• brakuje mu zaangażowania

• źle przeprowadza badanie diagnostyczne

Diagnosta popełnia następujące błędy:

• błąd postawy

• błąd maski

• błąd sędziego

• błąd skupiania się na negatywnych aspektach funkcjonowania jednostki

• błąd skupienia się na skutkach

• błąd redukcji źródeł wiedzy

Diagnozowany- osoba , która jest poddawana diagnozowaniu.

Może być źródłem błędów kiedy:

• nie zdaje sobie sprawy z tego co jest istotne

• nie mówi prawdy

Sytuacja diagnostyczna może być źródłem błędów kiedy:

• są nieodpowiednie czynniki tkwiące w sytuacji

• używane są nieodpowiednie narzędzia do danej sytuacji.

Opis błędów:

Błąd postawy- ( podmiotu do przedmiotu, czyli dominacji )wiąże się z brakiem uwzględnienia perspektywy badanego w toku rozpoznawania jego sytuacji życiowej i brakiem elastyczności w procesie poznania.

Błąd maski- zasłanianie się swoją rolą. Powoduje to ograniczenie pola poznania . Wiąże się zarówno z brakiem współodczuwania i umiejętności postawienia się w sytuacji osoby diagnozowanej, a także elastycznego spojrzenia na jej sytuację ( spojrzenie od wewnątrz i zewnątrz na oceniana sytuację).

Błąd sędziego- polega na wartościowaniu i etykietowaniu osoby badanej. Powoduje szufladkowanie opisywanej sytuacji wedle sztywnych, stereotypowych kryteriów, zamykając proces diagnozy w typowych kategoriach analizy.

Błąd skupiania się na negatywnych aspektach funkcjonowania jednostki - bez uwzględnienia jej mocnych stron. Zawęża pole poznania i projektowania interwencji.

Błąd skupienia się na skutkach- bez powiązania ich z kontekstem sytuacyjnym czy przyczynami zachowań. Ogranicza możliwość wyjaśnienia mechanizmów zaburzonego funkcjonowania diagnozowanego podmiotu.

Błąd redukcji źródeł wiedzy- polega na braku łącznego i dynamicznego wykorzystywania w procesie poznania wiedzy gorącej , która wynika z osobistych doświadczeń życiowych i wiedzy zimnej ( naukowej, obiektywnej, systematycznie gromadzonej).

Diagnosta przyjmuje różne postawy:

• nawyk oceniania

• nadmierne poczucie odpowiedzialności

• tendencja do dominacji

• nastawienie lękowe

Nawyk oceniania- powoduje brak zrozumienia , a także włącza proces etykietyzacji, standaryzującej badanego i jego problem.

Nadmierne poczucie odpowiedzialności- polega na tym , ze diagnosta słucha po to by naprawić. Skutkuje to zawężeniem pola percepcji i tym samym poznania zawsze złożonej i indywidualnej sytuacji badanego, a także wyłącza częściowo kształtowanie podmiotowych zdolności do radzenia sobie i autopoznania przez badanego.

Tendencja do dominacji- stanowi rezultat unikania przez diagnostę deprywacji własnej roli. Często skorelowana jest poczuciem zagrożenia obrazu siebie jako profesjonalisty.

Nastawienie lękowe- jest bezpośrednią konsekwencją doświadczonego lęku przed niepowodzeniem , niekompetencją, bezradnością. Może skutkować nadmiernym zabieganiem o sympatię.

Diagnosta przyjmuje wadliwe postawy wobec osoby diagnozowanej:

• postawa znudzenia

• postawa zimnego naukowca

• postawa sztywnego dydaktyka

• postawa obojętnego usługowca

• postawa psychoterapeuty

• postawa indywidualnego społecznika

• postawa społecznika kolektywnego

• postawa artysty

• postawa moralisty

Postawa znudzenia- cechuje osoby , którym zdaje się , że już wszystko wiedzą. Zatem każdą jednostkę są w stanie bardzo szybko zaszufladkować do określonego problemu, gdyż nie muszą już dokonać dokładnych obserwacji i żmudnych poszukiwań danych.

Postawa zimnego naukowca- cechuje osoby , których nie interesuje jednostka, ale określony problem stąd traktują diagnozowanego jako materiał naukowy.

Postawa sztywnego dydaktyka- cechuje osoby, które szukają ciekawych objawów, by zainteresować nim innych.

Postawa obojętnego usługowca- polega na produkowanych z jednostek zaburzonych osób zdrowych.

Postawa psychoterapeuty- wiąże się z dokonywaniem ograniczonych wyborów podmiotów diagnozy w sposób elitarny.

Postawa indywidualnego społecznika- polega na skupieniu się na spostrzeganiu i organizowaniu życiu jednostki wedle przyjętych przez siebie kryteriów.

Postawa społecznika kolektywnego- zajmuje się organizowaniem instytucjonalnych warunków działania. Tarci z pola widzenia jednostkę i jej problem.

Postawa artysty- szuka ciekawostek w życiu jednostki po to aby zaspokoić swoje potrzeby artystyczne.

Postawa moralisty- walczy o realizację własnych idei nadwartościowych. Jest niezainteresowany problemami jednostki.

2. Błędy diagnostyczne:

• obserwacji

• rozumienia

• techniczne

Błędy obserwacji	Błędy rozumienia	Błędy techniczne
Popełniane są na etapie gromadzenia materiału diagnostycznego	Popełniane są na etapie analizy zebranego materiału.	Powstają na wskutek posługiwania się niewłaściwą aparaturą badawczą.
Polegają na spostrzeganiu cech nie istniejących. Nie spostrzeganiu cech istniejących. Spostrzeganiu objawów w zmienionej postaci ( ilościowo lub jakościowo ) Nie wywołaniu przez diagnostę objawów.	Błąd niezupełnej eliminacji ( pominięcie jednej lub kilku hipotez ). Błąd fałszywej przyczyny. Błąd pomieszania cech. Błąd atrybucji ( przypisywanie cech nieposiadanych odmawianie cech posiadanych)	Polega na złym doborze metod i technik badawczych. Wadliwym skonstruowaniu narzędzi badań.
Przykłady: Błędem może być przyjmowanie cech, których osoba nie posiada. Błędem może być spostrzeganie czegoś co jest mniej lub więcej okazywane. Błędem może być próba zmuszenia osoby do przyznania się .	Przykłady: Błędem może być opuszczenie jednej z hipotez. Błędem może być uznanie przyczyny za prawdziwą , która nie spowodowała skutku. Błędem może być kiedy cechy przedmiotowe nie pokrywają się z cechami podmiotowymi. Błędem może być przypisywanie osobą cech, których nie posiadają.	Przykłady: Błędem może być stosowanie nie odpowiedniej metody badań w przypadku poszczególnych diagnoz. Błędem może być utworzenie ankiety na jednym poziomie Błędem może być przeprowadzenie ankiety na jednej osobie. Błędem może być formułowanie pytań w sposób nie jasny oraz pytań nieistotnych
Błędy obserwacji wiążą się z błędami rozumienia,

3. Błędy etyczne:

• wykorzystywanie stanów emocjonalnych

• doprowadzenie do negatywnych stanów emocjonalnych

• zadanie pytań pod przymusem ( uczestnictwo w badaniach dobrowolnie )

• prowadzenie badania w sytuacji zagrożenia

• prowadzenie badań pozornie anonimowych

• niewłaściwa interpretacja zasady zachowania tajemnicy zawodowej

• Błędna lub nadmiernie dowolna interpretacja tego co składa się na zakres tajemnicy zawodowej w wychowaniu,

• Wywoływanie stanów stresowych i zmęczenia poprzez zbieranie danych niepotrzebnych,

• Żądanie informacji w sytuacjach w których badany ma poczucie zagrożenia Np. nie posiada wiedzy lub nie rozumie sensu i celu badań,

• Przeprowadzenie badań w których badany czuje się w sytuacji przymusowej,

• Stosowanie wywiadu ukrytego w klasycznej postaci

• Stosowanie pozornej anonimowości badań,

• Stosowanie sposobu zbierania danych mające szkodliwe skutki moralne i zdrowotne,

• Całkowite nie użytkowanie materiałów diagnostycznych dla dobra badanych,

• Uleganie sugestiom ocen z przeszłości w ocenach stanu bieżącego

7. Kompetencje diagnosty.

1. podążanie za badanym- umiejętność słuchania badanego, podejmowanie jego wątków w rozmowie
   2) empatyczne reagowanie- komunikowanie przez diagnostę rzeczywistego rozumienia badanego
   3) niezaborcza życzliwość- akceptacja badanego, zachowanie jego wolności i szacunku
   4) otwartość- mówienie przez diagnostę o sobie (we właściwy sposób)
   5) konkretność- uwaga i dopytywanie o konkret "trzymanie się ziemi"
   6) koncentracja na "tu i teraz"- skupienie się na sytuacji i kontakcie, eliminowanie zakłóceń

"primum non nocere"- (po pierwsze nie szkodzić) jedna z naczelnych zasad etycznych. Polega ona na podejmowaniu jedynie takich działań w stosunku do jednostki, które będą miały wartościujący wpływ na nią (pozytywny)- nie zaszkodzą jej

---