8. Proces edukacji dorosłych i jego kategorie

Proces edukacji jest czasowo ograniczonym współdziałaniem subjektów edukacji skierowanym do spełnienia projektowanych celów przy użyciu odpowiednich środków.

Edukację dorosłych można podzielić na heteroedukację a autoedukację.

Heteroedukacyjne są wszystkie procesy, które są realizowane poprzez działanie lektora na uczestnika szkolenia. Są więc we wzajemnej osobistej interakci (włącznie z interakcją elektroniczną).

Autoedukacyjne są wszystkie procesy, które planuje i realizuje sama ucząca się jednotka.

Samokształcenie - jest odmianą kształcenia. Zachodzi wówczas, gdy człowiek dorosły wyznacza sobie cel, drogę dojścia do tego celu, poszukuje środków, sam siebie kontroluje i w rezultacie sam siebie ocenia.

Samowychowanie jest związane z intelektem człowieka (człowiek sam sobie stawia cel, itd.) ale chodzi tu też o naszą wolę, charakter, osobowość, sferę wolicjonalno - emocjonalną człowieka.

Kategorie procesu edukacji dorosłych

Trzy główne kategorie

Patrząc generalnie na edukację dorosłych, można definiować trzy główne kategorie tego procesu, a mianowicie

1. cel,

2. warunki

3. i środki.

Ad a) Ogólne cele edukacji dorosłych

Definicja:

Za cel edukacji uważamy oczekiwany i zamierzony wynik edukacji.

Stuktura celów

Współczesne pojęcie celów korzysta z ich praktycznego podziału na trzy sfery, chodzi o cele w sferze

1. poznania,

2. umiejętności i kompetencji,

3. wartości i poglądów.

Podane cele nie reprezentują definitywnego zbioru celowych zamiarów, ale ramowo określają długookresowe i aktualnie działające wymagania dotyczące dorosłego osobnika w Europie XXI wieku. Mogą być później konkretyzowane i uzupełniane.

I. Sfera poznania:

1. poznanie podstaw nauk społecznych, ekonomicznych, technicznych

2. wiedza kulturalno-historyczna

3. wiedza polityczna, obywatelska

4. wiedza prawnicza i z dziedziny prawa pracy

5. wiedza o zdrowiu, fiziologii, valeologiii (valeologia=nauka o stylu życia), ekologii

II. Umiejętności i kompetencje

1. komunikacyjne, włącznie z językami obcymi, we wszystkich formach

2. społeczne, włącznie z umiejętnością interkulturalnego zachowania

3. używanie informacyjnych i komunikacyjnych technologii -"znajomość komputera"

4. samokształcenie, samokultywacja, samorozwój

5. zawodowe - fachowe

6. managerskie (w sensie zarządzania samym sobą lub innymi ludźmi ), włącznie z działaniem w sytuacjach niestandardowych (zarządzanie kryzysowe)

7. adaptacyjne - przejawiające się jako fleksybilność, prężność, reaktywność

8. projektowe - umiejętność projektowania i realizowania zmian, dynamiczność, kolektywność

9. przedsiębiorcze - jako pracownik lub przedsiębiorca

III. Wartości i poglądy

Osiągnięcie odpowiadającego uzewnętrznienia podanych wartości i przejawów poglądów:

1. demokracja, wolność

2. szacunek względem mniejszości i osób niepełnosprawnych

3. szacunek względem płci odmiennej, wobec pracowników (jako prewencja molestowania seksualnego - harasmentu oraz mobbingu czy bossingu)

4. lojalność w stosunku do pracodawcy

5. europeizm, humanizm

6. respektowanie zrównoważonego rozwoju.

Klasyczne podejście do wyznaczania celów wychowawczych i edukacyjnych może tworzyć pogląd za pośrednictwem tzw. elementu wychowania - np. naukowego, moralnego, estetycznego, fizycznego, zawodowego, prawnego, ekonomicznego i wielu innych.

Warunki edukacji dorosłych

Najczęściej mówi się o wewnętrznych i zewnętrznych warunkach edukacji.

Zwłaszcza warunków zewnętrznych i niektórych wewnętrznych nie potrafimy zmieniać i wpływać na ich działanie na proces edukacji dorosłych, więc nie pozostaje nic innego, niż z ich działaniem sobie poradzić.

Warunki zewnętrzne (czynniki egzogenne)

Wychowanie i edukacja dorosłych przebiega w konkretnych aktualnych warunkach legislacyjnych, ekonomicznych, socjalnych, demograficznych i politycznych. Można powiedzieć, że na edukacyjne i samokształcące działania wpływają różne czynniki, które w managerskiej praktyce nazywane są STEEP czynnikami. Poza tym wpływ ma też konkurencja.

STEEP czynniki oznaczają działanie sił i wpływów ze sfer

Społecznej,

Technologicznej,

Ekonomicznej,

Ekologicznej i

Politycznej.

Istnienie czynników konkurencyjnego środowiska pobudza do zwracania uwagi na ofertę usług edukacyjnych na rynku i działań konkurencji w sferze usług edukacyjnych.

Warunki wewnętrzne (czynniki endogenne)

Warunki wewnętrzne dzielimy zwykle na

1. dziedzicznie uwarunkowane,

2. wrodzone i nabyte

W edukacji dorosłych jest uwzględnianie wewnętrznych warunków edukowanych jednostek połączone zwykle z brakem informacji o niektórych specyficznych właściwościach uczących się osób z wyjątkiem przypadków, kiedy edukowana jest specyficzna grupa celowa (np. etniczna, narodowościowa, intelektualna lub z ograniczeniem fizycznym). Z tych powodów istnieje dla organizatorów akcji edukacyjnych lub ich lektorów ryzyko negatywnego wpływu na przebieg i wyniki procesu edukacyjnego.

Do stwierdzenia najważniejszych charakterystyk uczestników akcji edukacyjnej (z powodu dostosowania, adaptacji czy adiustacji naszego działania edukacyjnego) można skorzystać z kilku wymienionych możliwości:

• zażądać określonych informacji w zgłoszeniach na akcję edukacyjną (np. o zawodzie, zajmowanej pozycji, trwaniu praktyki, dotychczas ukończonych kursech w danej dziedzinie),

• wysłać przyszłym uczestnikom ankietę z wyjaśnieniem, że informacje podane przez uczestnika będą użyte do optymalizacji celów i przebiegu kursu

• na początku kursu zrobić "ice breaking", ("przełamanie pierwszych lodów" między uczestnikami nawzajem oraz między uczestnikami i lektorem), kiedy możemy kłaść pytania dotyczące ewentualnych obaw i oczekiwań uczestników

• zadać pytanie, jakie były motywy uczestnictwa w kursie (Czego oczekują od kursu?),

• na wstępie krótko porozmawiać z uczestnikami, by dowiedzieć się czegoś o ich stylu uczenia się czy też o preferencjach dotyczących dydaktycznego systemu nauczającego

• zadać test diagnostyczny w celu zweryfikowania poziomu wiadomości lub poprosić uczestników o pokazanie umiejętności, która ma być rozwijana itp.

Chociaż użyjemy wielu z podanych sposobów ustalenia wewnętrznych warunków procesu edukacji, zawsze będzie nam brakować pewnych ważnych informacji o uczestnikach szkolenia.

Przy pomocy stałego sprzężenia zwrotnego sprawdzać, czy nasze prowadzenie nauczania odpowiada możliwościom, życzeniom i oczekiwaniom uczących się dorosłych.

Maksymalnie uwzględniać indywidualne cechy możemy tylko w ramach nauczania indywidualnego (np. nauka języków obcych, gra na instrumentach muzycznych itp.) Przy nauczaniu grupy musimy bardzo ostrożnie traktować indywidualne podejście do jednostek z uwzględnieniem wymagań innych uczestników.

Ad c) Środki nauczania i samokształcenia dorosłych

Definicja:

Zbiór środków nauczania dorosłych mógłby zawierać w szerokim sensie tego słowa wszystko, co umożliwia osiągniecie planowanych celów.

Za środki wychowania dojrzałej jednostki proponujemy uważać:

• naukę w warunkach szkolnych lub w placówkach nauczania,

• ćwiczenie, trening,

• samokształcenie w różnych formach, np. edukacja zaoczna

• rodzinę najbliższą lub w szerszym pojęciu

• szersze środowisko społeczne i kulturalne

• środowisko pracownicze - kulturę i klimat organizacji

• formalną grupę społeczną (kolektyw czy team pracowników lub studentów)

• wykonywanie pracy przez jednostkę oraz praca personalna

• środki masowego przekazu

• gra jako czynność edukacyjna lub relaksacyjna

• czynność

• sztuka

• sport

• podróże

---