Hubert Świętek

III. Druga Wojna Światowa- strategia na manowcach geopolityki:

I Uwagi ogólne:

1) Terytorium nie jest czynnikiem nowym, jeśli chodzi o wojnę;

- nowe było uczynienie zeń przedmotu badań naukowych, próba stworzenia nowej dyscypliny badawczej

- w celu naukowego uzasadnienia ekspansji terytorialnej

2) Geopolityka zaczęła wyznaczać cele polityce, ta zaś strategii.

3) Głowne czynniki wybuchu 2 wojen światowych:

a) geopolityka

b) Imperializm:

- powodowany zmianą układu sił i pojawieniem się nowych potęg- USA, GER, JAP, ITA

- John Hobson: Imperializm. A Study (1902)- imperializm to poszukiwanie przez koła finansowo- przemysłowe możliwości wzrostu gospodarczego drogą ekspansji zewnętrznej, do czego konieczne było posłużenie się własnym rządem do zdobycia i zapewnienia włądzy nad obcymi terytoriami; chodzi o możliwośc eksportu, inwestycji, dostępu do tanich surowców i taniej siły roboczej

* istota- polityczna dominacja dla politycznego wyzysku

* kombinacja czynników polit, ekonom, ideologicznych, prestiżowych ze strategicznymi

* siła wojskowa potrzebna kręgom finansowo- przemsyłowym.

II Geopolityka nacjonalistyczna i globalna:

1) Przyczyny tego, że geopolityka w fomie wynaturzonej znalazła dobry grunt w Niemczech:

a) charakterystyczne dla okresu teorie i zjawiska darwinizmu społecznego, kulu narodu i rasy, imperializmu

b) odpowiedź na zapotrzebowanie- potrzeba ekspansji

c) romantyczny mit przestrzeni, związku wspólnoty narodowej i ziemi w jednoczących się Niemczech

d) mit centralnego położenia jako geograficznego fatum

e) idea granic naturalnych

f) odkrycie, że Niemcy spóźnili się w zamorskiej ekspansji, będącej źródłem bogactwa państw Europy

g) idea ekspansji- początkowo pokojowej, na kierunku:

- EŚW- jeszcze w XIX wieku

- wschód- okres międzywojenny- Herzland (Syberia- w RR trwa wojna domowa) i Niemandsland (Polska i kraje na wschód od niej)

h) czynnik pogady dla narodów zamiwszujących te obszary i poczucie wyższości cywilizacyjnej uzasadniającej przyszłe panowanie Niemiec nad nimi

i) geografizacja celów wojennych

j) po I wojnie światowej- frustracja i żądza odwetu; podwójna strategia rewizjonistyczna:

- geodeterministyczna

- etnowoluntarystyczna

2) Grunt dla geopolityki przygotowali nie skrajni politycy, ale nauczyciele, profesorowie, intelektualiści:

- Ernst Kapp

- Ernst Hasse

- Friedrich Naumann- Mitteleuropa

- Ernst Jackh

III Friedrich Ratzel

* 1897- Geografia Polityczna- zwana katechizmem imperialistów

1) Terytorium jest tą wartością, o którą trwa współzawodnictwo między narodami

2) Państwo jest organizmem biologicznym

3) Kluczowym pojęciem dyscypliny powinna być przestrzeń (die Raum); 4) panstwo i jego polityka istnieją w związku z ziemią, jest inspirowana przez przestrzeń, poprzez idee i koncepcje

5) Badaniem tych związków ma służyć geografia polityczna- teoria związków między położeniem, przestrzenią a polityką

6) tak samo jak zwierzęta potrzebują przestrzeni dla przetrwania i rozwoju, tak samo potrzebują terytorium państwa i ich ludność

7) ziemia jest zasobem ograniczonym, trzeba o nią walczyć i stąd imperatyw ekspansji terytorialnej

8) 7 praw ekspansji państw, w tym:

- powierzchnia panstwa wzrasta wraz z rozwojem jego kultury

- rozrastając się terytorialnie, państwa wchłaniają mniej ważne jednostki polityczne

- rozwijając się przestrzennie, państwo absorbuje regiony wazne dla jego całości (ujścia rzek, nadbrzeża itd.)

- rozwój terytorialny jest wywoływany istnieniem niższej cywilizacji obok

- absorbuje się i asymiluje narody słabsze

9) nie wyprowadza dyrektyw dla PZ Niemiec

10) popularny, bo uzasadniał teoretycznie terytorialny wzrost Niemiec

IV Paul de Lagarde:

1) jako I mówił o niemieckim przeznaczeniu Mitteleuropy, której bezwartościowe narody zostaną słusznie poddane niemieckiemu panowaniu

2) Pojęcie wielkiej przestrzeni- poprzednik przestrzeni życiowej

V Rudolf Kjellen:

* „Państwo jako forma życia”

1) Autor terminu geopolityka

2) Misja badawcza geopolityki:

- związki łączące przestrzeń, środowisko naturalne i naród

3) Państwo należy badać jako organizm geograficzny

4) państwo to zjawisko przestrzenne- zawdzięcza przetrwanie utrzymaniu i rozwojowi swojej przestrzeni

VI Karl Haushoffer:

1) Znaczenie geopolityki:

- dyscyplina ogromna,

- sumienie geograficzne panstwa

- esencja polityki

- narzędzie intelektualne programu dla przyszłości Niemiec

2) Cel geopolityki:

- ogarnianie zjawisk łączących państwo i przestrzeń- nauka o przestrzennym uwarunkowaniu procesów politycznych

3) Promował ideę lebensraumu

4) Kwestionuje porządek wersalski- rewizjonizm terytorialny

5) Granice są zmienne, są funkcją dynamiki rozwoju narodów i ich potrzeb terytorialnych

6) Program polityczny dla Niemiec:

- muszą być wielkim mocarstwem, państwem centralnym w Europie

- warunkiem tego jest zdobycie przestrzeni

- nie było to możliwe przy pomocy dyplomacji, więc pozostaje wojna

- dla przeciwstawienia się potędze Anglosasów konieczne są sojusze, zwłaszcza z JAP i RUS

7) Powinno dojść do wyłonienia ograniczonej liczby państw o światowym wpływie i promieniowaniu+ kilka sterf ich ekspansji, przebiegających południkowo:

a) USA- obie Ameryki

b) Niemcy- Europa i Afryka

c) Rosja- to co teraz + Persja i Indie

d) JAP- Azja Wschodnia

* ale jeśli miałaby trwać przy misji ideologicznej, należało podzielić jej strefę między JAP i GER

d) Japonia- Azja wschodnia

8) Realizacja planów geopolitycznych jest niemożliwa bez wojny, ale wojna nie jest celem samym w sobie

9) Działalność praktyczna:

a) 1924- zakłada Zeitschrift fur Geopolityk

b) 1932- zakłada geopolityczny ośrodek szkoleniowy Arbeitsgemeischaft fur Geopolitik

10) cechy szczególne geopolityki niemieckiej:

a) stopienie się z nazizmem

b) darwinizm społeczny

c) determinizm geograficzny

d) organiczna teoria państwa

11) Związek geopolityki ze strategią:

- strategia ma zapewniać przestrzeń, którą postuluje geopolityka

VII Anglosaska szkoła geopolityki:

1) Różnice wobec geopolityki niemieckiej

- podziela geograficzny determinizm

- jest jej całkowicie obca biologiczna koncepcja państwa czy rasizm

- horyzont globalny, związany z globalnym układem sił, ze strukturą porządku międzynarodowego

- podstawowy wymiar- sfera bezpieczeństwa, nie ekspansja

- jednak również jest związana z interesami mocarstw- bo globalne interesy wiązały je z całością systemu międzynarodowego

VIII Alfred Mahan:

1) Zaczynał od studiów nad znaczeniem floty wojskowej w PZ ENG i FRA- „The Influence of Sea Power upon History”.

2) Pozycja geograficzna jest kluczowym czynnikiem określającym strategię danego państwa

- faworyzuje koncentrację sił (np. GBR- na flocie; strategia oparta na kontroli dróg handlowych i posiadaniu strategicznych punktów oparcia) lub ich rozpraszanie

3) The Interest of America in Sea Power- na temat USA

a) pozycja USA jest podobna do angielskiej

b) utrzymanie światowej roli USA jest zatem niemożliwe bez floty

c) flota jest niezbędna, by powstrzymywać GER i JAP oraz strategicznie opasywać Azję pzez utrzymywanie i instalowanie tam punktów strategicznych

4) Znaczenie:

a) wielka popularność

b) bezpośredni wpływ na Teodora Roosvelta , przez co przyczynił się do ukształtowania potęgi morskiej USA

c) wpływ na strategię GBR i szczególnie GER, które zaczęły gwałtownie rozwijać marynarkę wojenną

IX Julien Corbet (początek XX wieku)

1) Rozumienie strategii

a) bardzo podobne do Clausewitza- sztuka stosowania siły wojskowej dla osiągnięcia wyznaczonych celów

b) rozróżnia:

- wielką strategię (globalną) która zajmuje się celami ostatecznymi i której zadaniem jest zgromadzić całokształt środków niezbędnych na czas wojny

- mniejszą strategię- zajmuje się sprawami bieżącymi i krótkoterminowymi

c) wyższa strategia jest zawsze powiązana z dyplomacją

2) Strategia morska:

- Istotą strategii morskiej jest kontrola linii komunikacyjnych - ale nie w celu panowania, a utrzymania wolności mórz

- Strategię morską postrzegać należy zawsze w ścisłym powiązaniu ze strategią lądową

X Halford Mackinder (1861-1947)

1) The Geographical Pivot of History (1904):

a) koncepcja związków między historią, geografią i wizją porządku międzynarodowego

b) teza, że, najważniejszym atutem państwa jest jego centralne położenie

c) teza o istnieniu serca świata- heartlandu- którym jest centralna cześć masy lądowej Eurazji

d) mocarstwo heartandu jest stworzone do panowania nad wyspą świata (EUR, AZ, AFR)

e) ewolucja globalnych stosunków międzynardowoych zależy:

-od tego, co dzieje się w sercu i na wyspie świata,

- a także od relacji heartlandu z zewnętrznym pierścieniami, którymi są państwa- mocarstwa leżące na obrzeżach (GBR, JAP) lub będące poza jego zasięgiem, czyli głównie USA

f) Wnioski praktyczne:

- przestroga przed zdominowaniem europejskiego heartlandu przez Niemcy

- państwem, które zajmuje centralną pozycję strategiczną na scenie międzynarodowej jest Rosja

- RUS może osiągnąć pozycję hegemoniczną w świecie; byłoby to zwłaszcza możliwe w razie jej sojuszu z GER; mogłoby wtedy dojść nieuchronnie do ich ekspansji i opanowania całej masy eurazjatyckiej, rozciągnięcia ich władzy do okalających mórz, a następnie panowanie nad światem

2) Democratic Ideale and Realisty ( 1919)

a) o panowaniu nad heartlandem decyduje los Europy Środkowej- czyli międzymorza, przesmyku między RUS a GER

- kto panuje nad Europą Środkową, ten panuje nad heartlandem; kto panuje nad heartlandem, ten dominuje nad wyspą świata; kto nad nią panuje, dominuje nad całym światem

b) region ten jest przedmiotem pożądania zarówno GER, jak I RUS

c) na państwach leżących na przesmyku powinny się oprzeć mocarstwa morskie (Anglosasi) w ich przeciwdziałaniu próbom dążenia do zdobycia globalnej hegemonii przez RUS lub GER

3) 1943- The Round Word and the Winning of the Peace

a) współczesny heartland to północna Eurazja, czyli ZSRR

b) pozycja, wielkość, zasoby naturalne i sytuacja bezpieczeństwa ZSRR są nieporównywalne na świecie

c) w sensie strategicznym:

-idealna pozycja obronna- heartland to naturalna forteca świata

- możliwość dogodnego ataku na wszelkich kierunkach

4) Wady teorii:

a) ignorowanie wszystkich innych czynników- ustrojowego, ideowego, ludzkiego, kulturowego)

b) determinizm geograficzny

c) zrujnowała RUS, stała się źródłem nieszczęść krajów podbijanych przez RUS

XI Nicholas Spykman (1893- 1943)

1) Znaczenie geopolityki:

- niezbędny oręż PZ państwa, której zadaniem jest zastosowanie danych geograficznych do określania zachowań politycznych w sposób pozwalający polityce zagranicznej na osiągnięcie słusznych celów

2) Krytyka Haushoffera i Mackindera:

3) Główne założenia:

a) odrzucenie opozycji lądy- morza; miało i ma miejsce parcie narodów heartlandu w kierunku mórz, na rinmland

b) centralne położenie heartlandu o niczym nie przesądza, a nieuchronne innowacje technologiczne będą ten czynnik coraz bardziej neutralizować

c) z perspektywy globalnej polityki- najważniejszy jest rimland

- kto kontroluje rimland, ten kontroluje Eurazję, czyli ma decydujący wpływ na losy świata;

d) skład rimlandu- Europa Zachodnia, Bliski Wschód, PD i Wsch Azja.

4) Wpływ- na sformułowani strategii powstrzymywania

XII Zbigniew Brzeziński

1) „Plan gry”:

a) stała się podłożem nie ekspansji, a obrony przed nią

b) próba określenia warunków zwycięstwa USA w rywalizacji z Sowietami w kategoriach geostrategicznych,

c) a zarazem mieściła się w nurcie realistycznego containment

d) klasyczna pozycja dla realizmu z metodologicznego punktu widzenia

e) zarazem była przkładem typowego dla geopolityki niedoceniania głębi kryzysu wewnętrznego państwa a nadwartościowania jego atutów geostrategicznych

f) definiuje wyrazy: geopolityczny, strategiczny i geostrategiczny:

- geopolityczny odzwierciedla kombinację czynników geograficznych i politycznych warunkujących kondycję państwa czy regionu i podkreślających wpływ geografii na politykę

- strategiczny odnosi się do całościowego i planowego użycia środków z zamiarem osiągnięcia celu głównego lub do istotnych zasobów mających znaczenie militarne

- geostrategiczny jest połączeniem względów strategicznych z geopolitycznymi

* konieczność uwzględnienia warunków geograficznych w planowaniu strategicznym

** Pavic- geostrategia oznacza wpływ czynników polityczno- geograficznych na praktyczne zagadnienia militarne (jest wojskowym, wojennym aspektem geopolityki)

2) Wielka szachownica:

a) trafnie zdefiniował kluczowe znaczenie Eurazji dla ustanowienia porządku międzynarodowego na solidnych geostrategicznych podstawach

b) chodzi o taki porządek, który będzie umacniał wartości zachodniej cywilizacji a jednocześnie wciągał inne mocarstwa do współodpowiedzialności za utrzymanie pokoju światowego

c) sprymitywizowana wersja koncepcji posłużyła Bushowi do wejścia do Iraku i Afganistanu

IV Szaleństwo polityki i rzemiosło strategii- praktyczne związki geopolityki ze strategią

** największy autorytet w rekonstrukcji myśli strategiczneh Hitlera- Liddell Hart

1) Czynniki i cechy osobowe, dające GER początkowo przewagę i sukcesy:

a) wybitna intuicja i instynkt strategiczny w sferze politycznej

b) łączenie funkcji polityka i stratega- stał na czele armii i państwa , co dawało mu większe możliwości sprawcze, zwłaszcza w państwie totalitarnym

c) wojskowy sposób organizacji partii i państwa

d) politycy państw demokratycznych- nie rozumieli fenomenu Hitlera, nie rozumieli jego sposobu myślenia i działania, wykazywali brak wyobraźni i zdolności przewidywania

e) demokracje wykazują niską zdolność do myślenia strategicznego, mobilizują się dopiero w obronie własnej, przez co w 1 fazie państwa totalitarne przeważają

f) najpotężniejszy potencjał przemysłowy w Europie

g) trafna adaptacja innowacji technologicznych do potrzeb strategicznych

2) Podstawowy błąd strategiczny:

- porywanie się na przestrzeń, której nie byli w stanie opanować, strategicznie zagospodarować

- wykroczenie przeciw jednej z fundamentalnych zasad strategii- rozumnej koncentracji sił i środków

- brak systemowego myślenia o sztuce wojennej- o związkach między państwem, polityką zagraniczną i użyciem siły zbrojnej dla osiągnięcia celów

- zmiana logiki minimalizacji kosztów osiągani celów do taktyki wojny totalnej, wyniszczającej samych Niemców

- zastąpienie logiki przez ideologię

3) Strategia Hitlera:

a) wola:

- własna- nieugięta

- cudza- sensem działania jest złamanie woli przeciwnika i poddanie go własnej woli, rozkład od wewnątrz;

- wszelkie działania- nacisk ekonom, propagandę, dyplomację- należało koncentrować na oddziaływaniu na wolę przeciwnika

- lepiej jest paraliżować , niż niszczyć, dzięki temu osiągamy cele możliwie najmniejszym kosztem wojennym

b) działania o charakterze manewrowym, bez wielkich bitew, różnorodność działań, finezja, kluczenie i wprowadzanie w błąd przeciwnika, w celu uzyskania efektu zaskoczenia

c) strategia pośrednia- dywersja, dezorganizacja przeciwnika dezorientacja, dezinformacja i stosowanie na szeroką skalę propagandy, szukanie kolaborantów, podstęp, chytrość, przebiegłość

- zamiast uderzenia czołowego, paraliżowanie układu nerwowego przeciwnika.

d) rozwinął sztukę strategii zaczepnej- opanował sztukę kierowania 1 stadium wielkiej strategii- rozwojem i współdziałaniem wszystkich form przygotowań wojennych i środków do walki z wolą przeciwnika

e) zastosowanie innowacji strategicznych z okresu, który wojnę poprzedzał:

- wojna totalna

- wojna błyskawiczna

- wojna powietrzna

f) praktyczne działania:

=> przerwanie ciasnego okrążenia Niemiec

- zajęcie Nadrenii 1935- umożliwia budowę tam Linii Zygfryda, zabezpieczającej od zachodu

-neutralizacja Francji- pacyfizm zasilany przez niemieckich agentów

- zajęcie Austrii w 1938- oznaczało wziecie w kleszcze Czechosłowacji

- Monachium 1938- prawo do zajęcia Sudetów, co otwiera drogę do bezkrwawego podboju całego kraju

- zajęcie Czechosłowacji- Polska wzięta w kleszcze

- zajmowanie kolejnych państw= obrastanie ich potencjałem

- pakt ze Stalinem- osłona od wschodu, co umożliwia niewielkim kosztem zajęcie Polski

- neutralizacja Skandynawii- zabezpieczenie surowcowe

- dopiero wtedy rusza na zachód- atak na Francję w mało spodziewanym kierunku- przez Ardeny, by uniknąć bezpośredniego starcia z sojusznikami oczekującymi go w Belgii; w samej Francji posuwając się wyłącznie szybkimi jednostkami pancerno- zmechanizowanymi, kluczyli, aby uniknąć konieczności natarć czołowych i pozostawiając w tyle Francuzów.

4) Wojna totalna

- teoretykiem wojny totalnej był gen. Erich Ludendorff

a) natura wojny totalnej wymaga mobilizacji wszystkich sił kraju

b) wojna totalna wymaga, by polityka stała się totalitarna

c) polityka powinna być podporządkowana prowadzeniu wojny- sztuka polityki i sztuka wojny służą ochronie interesu narodowego, ale to sztuka wojny jest najwyższym wyrazem narodowej woli życia

* odwrócenie voc Clausewitza

5) Wojna błyskawiczna

a) teoretykiem był gen Heine Gudera

- postuluje szerokie wprowadzenie do armii pojazdów opancerzonych- broń pancerna łączy siłę ognia z ruchliwością, co umożliwia wreszcie prowadzenie ognia ofensywnego na wielką skalę

- koncepcja błyskawicznych uderzeń ściśle współpracujących ze sobą lotnictwa i oddziałów pancernych,

- samoloty powinny uderzać na tyły, dezorganizując zaplecze, paraliżując obronę, osłabiając morale

- sam blitzkrieg jest raczej taktyką, ale jego zastosowanie wymagało przygotowań o charakterze strategicznym

6) teoretykiem wpływu rozwoju technologicznego na armię był Brytyjczyk John Fuller

- wpływ rozwoju technologicznego na uzbrojenie i technikę walki- technologia zapewnia wojsku mobilność i siłę

- zwiększa to możliwość działania piechoty, której użycie czołgów zapewniło lepsze bezpieczeństwo

- technika neutralizuje przeszkody terenowe, z czego należy wyciągnąć wnioski w planowaniu operacji wojennych

7) B.H. Liddell Hart

- też zgłaszał postulat nasycenia armii oddziałami zmechanizowanymi

8) Charles de Gaulle- lata 30:

a) wskazuje na rosnące znaczenie jednostek zmechanizowanych i lotnictwa i postuluje konieczność wyposażenia w nie armii francuskiej, bez czego FRA nie sprosta wrogom w nadchodzącej wojnie

b) konieczność ukierunkowania zaplecza gospodarczego FRA na potrzeby związane z jej obronnością;

c) zależność między wew i zew wymiarem bezpieczeństwa państwa

d) memoranda z XI 39 i I 40- domaga się podjęci należytego wysiłku w sferze uzbrojenia w czasie dzielącym FRA od nieuchronnej wojny z Niemcami;

e) po ataku na Polskę scharakteryzował przyszły konflikt:

- będzie bardziej rozległy, złożony i gwałtowny niż wszystkie wcześniejsze

- kryzys polit, społ, ekonom i moralny, którego ten konflikt jest rezultatem, jest tak głęboki i wszechobecny, że jego nieuniknionym skutkiem będzie całkowita zmiana sytuacji narodów i struktur państwowych

- nowy porządek będzie konsekwencją rozstrzygnięć militarnych i odda każdemu narodowi tyle, ile wat będzie udział jego wysiłku zbrojnego

9) Giulio Douhet i koncepcja wojny powietrznej:

a) postęp techniczny sprawia, że zanika różnica między żołnierzami i nieżołnierzami

b) z obserwacji błyskawicznego rozwoju techniki lotniczej wynika, że nie będzie można się obronić przed atakiem z powietrza

c) trzeba, dla osiągnięcia zwycięstwa, być gotowym do masowego bombardowania przeciwnika- jego ludności, ośrodków władzy, przemysłu

d) ofensywne akcje powietrzne mogą zadawać nie tylko straty czysto wojskowe, ale niszczyć wnętrze wrogiego kraju, powodując spustoszenie zdolne zrujnować opór ludności

e) należy uderzać pierwszemu

f) należy uderzać tak mocno, by nie pozostawić żadnej innej opcji, jak poddanie się

g) należy możliwie najwcześniej wyposażyć się w odpowiedni sprzęt latający, zwłaszcza bombowce dalekiego zasięgu

10) Znaczenie operacji strategicznych:

a) ani losy całej wojny, ani poszczególnych kampanii nie były rozstrzygane dzięki 1 bitwie

b) Alianci zwyciężali dzięki temu, że:

- byli w stanie wywierać zbrojną presję na GER w wielu miejscach równocześnie przez dłuższy czas,

- byli w stanie zmobilizować więcej zasobów oraz stosować więcej i lepszych środków, w globalnej skali

c) o losach wojny rozstrzygały zwycięskie kampanie, które były prowadzone na kilku teatrach równocześnie;

d) o losach kampanii decydowały operacje strategiczne

* definicja Liddella Harta- dążenie do stworzenia sytuacji, która niezależnie od tego, czy dojedzie do bitwy, zapewnia korzystne rozstrzygnięcie, dogodną sytuację strategiczną, czyli postęp na froncie

e) wielka rola logistyki i planistyki ze względu na znaczenie dystrybucji zasobów ze względu na hierarchię znaczenia poszczególnych kampanii

11) 7 głównych kampanii wojennych II wojny światowej:

a) kampania francuska V 1940:

- przyczyny klęski FRA:

* wewnętrzny krwotok woli- postawy defetystyczne będące pochodną dużych strat w I wojnie

* akceptacja dogmatu Petaina, czyli obrony statycznej

b) kampania atlantycka:

- najbardziej złożona, wieloaspektowa i długotrwała (3,5 roku, aż do Normandii)

- obok frontu wschodniego- najbardziej rozstrzygająca

- przyczyny zwycięstwa aliantów:

* lepsze operacyjne wykonanie zadań strategicznych- ze względ na większe tradycje morkie

* lepsza technologia związana z potrzebami kampanii- radar

* lepsza technika wywiadu- enigma

c) strategiczna ofensywa powietrzna przeciwko GER

- stosowanie doktryny bombardowań strategicznych Douheta

- cel- ekonomiczny i moralny

- skutek pochodny- ze względu na słabe rozpoznanie celów, a potem celowo- duże straty ludności cywilnej

- skutek długofalowy- straty cywilizacyjne, obciążające okres powojenny

d) Kampania wojenna w Pn Afryce

- zbędny front dla GER, strategiczny luksus

- dla aliantow- teatr o pierwszorzędnym znaczeniu - ze względu na kampanię włoską

e) Kampania włoska- 1943- 45

- cel- odwrócenie uwagi i środków GER od frontu wschodniego, a potem od Normandii

- słabe pod względem operacyjnym prowadzenie i wykonanie zadań w jej toku:

* rezultat różnic między aliantami w odniesieniu do wagi i celów kampanii (GBR się upierała)

* skutek- nadmierne straty, np. Monte Cassino

f) wojna na Pacyfiku i Azji Wschodniej

- największy obszar

- silna dominacja działań morskich i lotniczych

- wpływ czynnika kult- cyw w połączeniu z jap psychiką nar

g) kampania przeciwko ZSRR:

- najważniejsza

- rozstrzygające znaczenie pierwszych 2 lat wojny- Niemcy zwyciężali łatwo, ale ZSRR udawało się uniknąć decydującej bitwy l blitzkrieg nie doprowadził do rozbicia sowieckiego potencjału wojskowego, czyli nie osiągnął zamierzonego celu

- błędy GER:

* rozpoczęcie wojny mimo niepowodzenia w bitwie o Anglię- konieczność walki na 2 fornty

* rozdzielenie sił niemieckich zamiast natarcia wprost na Moskwę, gdzie mogło dojść do decydującej bitwy

* ciągła pogoń rozproszyła siły niemieckie na ogromnej przestrzeni, co uniemożliwiło potem skuteczną defensywę

* zaślepienie Hitlera, domagającego się beznadziejnych ataków, uporczywej obrony i nie zgadzającego się na radykalne skrócenie i konsolidację frontu

- inne przyczyny klęski:

* rezerwy i możliwości mobilizacyjne ZSRR

* dostawy dla ZSRR od Aliantów

* front zachodni

* postępy we Włoszech umożliwiają rozszerzenie zasięgu bombardowań strategicznych

V „Powrót Frankensteina?”- czyli czemu odradzanie się geopolityki dobrym nie jest:

1) Historia dyscypliny, ucząca, że jest ona zwodnicza- najczęściej miała po prostu tłumaczyć imperialną ekspansję

2) nieuzasadniona jest uzurpacja geopolityki do rangi dyscypliny naukowej

3) determinizm geograficzny nie może być podstawą strategii politycznej

4) brak precyzji, bałagan myślowy, sprzeczne definiowanie geopolityki:

- Lacoste- umiejętność myślenia kategoriami przestrzeni oraz konfliktów jakie się na niej toczą

- Lorot- słowo- wytrych, obiecujące wszystko wytłumaczyć, nawet niewytłumaczalne

- Moczulski- geopolityka zajmuje się zmiennymi układami sił na niezmiennej przestrzeni

- Pavic- subiektywna interpretacja polit- geogr i innych czynników, której intencją jest rozszerzanie interesów narodowych, państwowych czy blokowych, w szczególności w sensie wpływu, kontroli, umacniania, ustanawiania czy potwierdzania potęgi politycznej, ekonomicznej i militarnej

5) przestrzenne aspekty stosunków międzynarodowych brane są pod uwagę w analizie i kalkulacjach politycznych czy strategicznych i nie trzeba tworzyć z nich odrębnej dyscypliny naukowej

6) Pomniejsza się znaczenie czynnika geograficznego:

- przez globalizację i rewolucję technologiczną

7) Wpływ współzależności:

- geopolityk uzasadnia pewne ambicje realizowane jednostronnie

- współzależności zmniejszają margines manewru dla polityki jednostronnej i egoistycznej

8) Proces instytucjonalizacji życia międzynarodowego:

- ogranicza myślenie i działanie w duchu geopolityki

9) Deterytorializacja państwa:

- spadek ochronnej funkcji granic i władzy rządów nad terytorium i ludnością powodowany deregulacją przepisów w sferze wymiany gospodarczej i obrotów kapitałowych, swobodą działania pozarządowych i transnarodowych podmiotów na terytorium państwa, ekspansją PMP, wynoszeniem kluczowych dla państwa decyzji na poziom ponad i transnarodowy

1

---