SCHEMATY, WYKRESY, RYSUNKI I TABELE
DO WYKŁADU
Z
„MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW
GOSPODARCZYCH I”
Wykład MSG dla II roku I stopnia studiów
Rok akademicki: 2013/2014
Prowadzący: prof. dr hab. Tomasz Rynarzewski
Teorie handlu międzynarodowego przed powstaniem
światowego rynku towarowego
Psychoza lęku przed brakiem towarów (handel międzynarodowy w czasach starożytności)
Dogmat słusznej ceny (zastosowanie średniowiecznego dogmatu słusznej ceny do wyjaśnienia funkcjonowania handlu międzynarodowego)
Doktryna korzystnego bilansu handlowego
(2) Interpretacja koncepcji słusznej ceny w warunkach handlu międzynarodowego w okresie przed powstaniem światowego rynku towarowego (RICARDUS DE MEDIA VILLA)
TOWAR KRAJ |
WINO | ZBOŻE |
| ILOŚĆ | CENA | |
| A | DUŻA | NISKA |
| B | MAŁA | WYSOKA |
kierunek eksportu
(3) RÓŻNICE MIĘDZY RODZAJAMI RELACJI KOSZTÓW (CZAS PRACY POTRZEBNY DO PRODUKCJI JEDNEJ JEDNOSTKI SUKNA I WINA)
| KRAJ | RÓŻNICE EKWIWALENTNE |
RÓŻNICE ABSOLUTNE (ADAM SMITH) |
RÓŻNICE KOMPARATYWNE (DAWID RICARDO) |
|
SUKNO |
WINO
|
W/S |
|
ANGLIA PORTUGALIA |
100 90 |
88 80 |
0,88 0,88 |
W = jednostka wina
S = jednostka sukna
(4) Korzyści ze specjalizacji i wymiany międzynarodowej w modelu przewagi kosztów komparatywnych D.RICARDO
| WYSZCZEGÓLNIENIE | ANGLIA | PORTUGALIA |
| I. Brak specjalizacji – każdy kraj wytwarza oba produkty | ||
| SUKNO | WINO | |
Nakład pracy Produkcja Eksport Import Konsumpcja |
100 rob. 1 S(A) - - 1 S(A) |
120 rob. 1 W(A) - - 1 W(A) |
WYSZCZEGÓLNIENIE |
ANGLIA | PORTUGALIA |
| II. Specjalizacja kraju w produkcji sukna | II. Specjalizacja kraju w produkcji wina | |
| Relacja wymienna 1 S(A) = 1 W(P) | ||
Nakład pracy Produkcja Eksport Import Konsumpcja KORZYŚĆ ZE SPECJALIZACJI |
220 rob. 2,2 S(A) 1 S(A) - 1,2 S(A) + 0,2 S(A) |
- - - 1 W(P) 1 W(P) - |
(5) Niezbędna ilość jednostek pracy dla wyprodukowania w kraju A oraz Zagranicy jednostki zboża i jednostki płótna (przykład na bazie teorii D. Ricardo i R. Torrensa)
| Podmiot | Towar |
| Zboże | |
Kraj A Zagranica |
12 6 |
Porównanie międzynarodowej wymiany towarowej i międzynarodowego przepływu czynników produkcji
Kraj A produkuje 1 jedn. zboża mniej Zagranica produkuje 1 jedn. zboża dodatkowo Ma miejsce handel pomiędzy krajem A i Zagranicą |
Kraj A produkuje 1 jedn. zboża mniej Uwolniona siła robocza przenosi się Zagranicę |
Kraj A Zagranica |
Zboże Płótno - 1 + 2 +1 - 1,2 |
| Świat | 0 + 0,8 |
(6) Przewaga komparatywna w praktyce: prawnik i sekretarka
(przykład Krugman/Obstfeld)
| Pisanie raportów | Zdobywanie klientów | |
Prawnik Sekretarka |
8 stron na godzinę 6 stron na godzinę |
4 osoby na godzinę 1 osoba na godzinę |
Prawnik Sekretarka |
- 2 +6 |
+1 - 1 |
| Suma | + 4 | 0 |
(7A) Przykład przewagi komparatywnej – wyjaśnienie z wykorzystaniem pojęcia krzywej możliwości produkcji oraz kosztów alternatywnych (przykład NetMBA)
Liczba jednostek produktów (orzechy kokosowe i ryby) uzyskanych w danej jednostce czasu przez osobę A i osobę B na bezludnej wyspie
OSOBA TOWAR |
Orzechy kokosowe | Ryby |
| A | 10 | 10 |
| B | 4 | 8 |
Liczby w tabeli oznaczają maksymalne ilości uzyskiwanego produktu przy założeniu, że dana osoba w tym momencie nie pozyskuje żadnego innego produktu. Czyli jeżeli osoba A decyduje się na uzyskanie maksymalnej ilości 10 orzechów to w tym samym czasie nie łowi żadnej ryby. Podobnie jeżeli osoba B podejmie decyzję o połowie maksymalnej ilości 8 ryb to w tym samym czasie nie może zdobyć żadnego orzecha.
Osoba A ma absolutną przewagę w zakresie możliwości pozyskania obu produktów nad osobą B (10 orzechów > 4 orzechy oraz 10 ryb > 8 ryb)
Tabela (7B) c.d. Krzywe możliwości uzyskiwania obu produktów przez osoby A i B (brak specjalizacji)
Orzechy
| 12 12 | ||||||
| 10 | ||||||
| 8 | ||||||
| 6 | RA | |||||
| 4 | RB | |||||
| 2 |
2 3 4 6 8 10 12 Ryby
(7C) c.d. przykładu – wybór kombinacji uzyskiwania obu towarów przez każdą z osób
Linia czerwona oznacza krzywą możliwości uzyskania orzechów i ryb przez osobę A
Linia zielona oznacza krzywą możliwości uzyskania orzechów i ryb przez osobę B
Zakładamy, że każda z osób wybiera kombinację uzyskiwania obu produktów w wysokości połowy maksymalnej wielkości każdego z nich.
U osoby A kombinację poziomu uzyskiwania obu produktów wyznacza punkt RA. W tym punkcie pozyskiwanie orzechów przez tę osobę wynosi 5 jednostek (10:2), a ryb także 5 jednostek (10:2).
U osoby B kombinację poziomu uzyskiwania obu produktów wyznacza punkt RB. W tym punkcie pozyskiwanie orzechów przez tę osobę wynosi 2 jednostki (4:2), a ryb 4 jednostki (8:2).
Łącznie osoba A i osoba B pozyskują zatem na bezludnej wyspie:
7 orzechów (5 + 2) oraz 9 ryb (5 + 4)
(7D) cd. przykładu – wyliczenie kosztu alternatywnego dla każdego uzyskiwanego produktu przed podjęciem decyzji o wyborze specjalizacji
(K1) Koszt alternatywny pozyskiwania orzechów przez osobę A i osobę B
| Osoba A | 1 orzech za 1 rybę (10:10) |
| Osoba B | 0,5 orzecha za 1 rybę (4:8) |
(K2) Koszt alternatywny pozyskiwania ryb przez osobę A i osobę B
| Kraj A | 1 ryba za 1 orzech (10:10) |
| Kraj B | 2 ryby za 1 orzech (8:4) |
Koszt alternatywny oznacza stratę w wielkości pozyskiwania jednego produktu niezbędną dla podniesienia wielkości pozyskania drugiego produktu.
(7E) c.d. przykładu – interpretacja kosztów alternatywnych jako podstawy podjęcia decyzji o kierunkach specjalizacji na bazie przewagi względnej (komparatywnej)
Osoba A dla pozyskania dodatkowej ryby musiałaby zrezygnować z pozyskania 1 orzecha (tab. K1).
Osoba B dla pozyskania dodatkowej ryby musiałaby zrezygnować z pozyskania 0,5 orzecha (tab. K1).
Koszt alternatywny uzyskania dodatkowej ryby jest zatem mniejszy w przypadku osoby B (0,5 < 1).
Osoba A dla pozyskania dodatkowego orzecha musiałaby zrezygnować z pozyskania 1 ryby (tab. K2).
Osoba B dla pozyskania dodatkowego orzecha musiałaby zrezygnować z pozyskania 2 ryb (tab. K2).
Koszt alternatywny uzyskania dodatkowego orzecha jest więc mniejszy w przypadku osoby A (1 < 2).
Osoba A ma zatem przewagę komparatywną w pozyskiwaniu orzechów, a osoba B w pozyskiwaniu ryb.
Każda z osób podejmuje specjalizację w zakresie pozyskiwania produktu w zakresie którego posiada przewagę względną: osoba A w pozyskiwaniu orzechów, a osoba B w połowie ryb.
Osoba A pozyskuje zatem 10 orzechów, a osoba B 8 ryb.
Efekt netto w pozyskiwaniu obu produktów na bezludnej wyspie w porównaniu z sytuacją braku specjalizacji jest dodatni: 3 orzechy więcej (10 – 7) oraz 1 ryba mniej (8 – 9). W przypadku przyjęcia niepełnej specjalizacji i kombinacji pozyskiwania obu produktów przez osobę A w relacji 9 orzechów i 1 ryba efekt netto obejmie korzyść w wysokości 2 orzechów.
(8) Założenia przyjęte w teorii przewagi komparatywnej D. Ricardo
Uwzględnia się 2 kraje i 2 towary
Uwzględnia się 1 czynnik produkcji: pracę
Ma miejsce doskonała konkurencja na rynku towarów oraz rynku czynnika produkcji
Koszty produkcji są wyrażone w jednostkach pracy tzn. w ilości roboczogodzin niezbędnych dla wytworzenia jednostki towaru
Czynnik pracy jest mobilny jedynie w granicach kraju, a immobilny pomiędzy krajami
Ma miejsce wolny handel tzn. wymiana towarów odbywa się bez barier protekcyjnych
Abstrahuje się od kosztów transportu
Przyjmuje się pełne zatrudnienie w obu krajach
Czynnik pracy jest homogeniczny, nie uwzględnia się różnic jakościowych zachodzących w ramach tego czynnika
Funkcja produkcji jest jednorodna sugerująca wytwarzanie każdego produktu za pomocą tej samej technologii i zakładająca stałość przychodów niezależnie od skali produkcji
Przyjmuje się pełną specjalizację produkcji oznaczającą koncentrację na wytwarzaniu danego dobra przy rezygnacji z produkcji innego dobra.
(9) Restrykcyjność założeń teorii D. Ricardo w kontekście funkcjonowania współczesnej gospodarki światowej
Współczesny handel międzynarodowy obejmuje wiele krajów oraz wiele towarów
Wartości towarów i usług stanowiących przedmiot wymiany międzynarodowej są wyrażone w pieniądzu (cenach), a nie kosztach
Różnice w kosztach transportu niejednokrotnie decydują o kierunkach wymiany międzynarodowej
Pełne zatrudnienie nie występuje praktycznie we współczesnych gospodarkach narodowych
Pomiędzy wieloma obszarami gospodarki światowej pomimo istotnego postępu w procesie liberalizacji przepływu towarów nie ma miejsca czysty wolny handel (poza wymianą w ramach obszarów integracyjnych)
Czynniki produkcji, w tym także czynnik pracy, podlegają przesuwaniu pomiędzy krajami, a nie tylko w obszarze danego kraju
We współczesnej gospodarce światowej o przepływie towarów decydują nie tylko możliwości po stronie podaży, ale również (a nawet przede wszystkim) popyt na określone dobra
W praktyce współczesnej gospodarki światowej nie występuje pełna specjalizacja międzynarodowa
Współczesna gospodarka światowa podlega dynamicznym zmianom, a teoria kosztów komparatywnych bazuje na założeniach teorii statycznej
Założona w teorii stałość kosztów produkcji oraz stałość przychodów jest współcześnie nierealistyczna
Założenia i skutki statycznej interpretacji teorii przewagi komparatywnej są nieakceptowalne dla krajów rozwijających się petryfikując ich specjalizację w zakresie surowców i dóbr mniej przetworzonych
(10) Przewaga komparatywna Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii (weryfikacja empiryczna MacDougalla)
WP(USA) / WP(WB)
6
5 A1
4 A2
A3
3 A4 A5
2 A6
B1 B2
B3 B4 B6
1 B5
0.05 0.1 0.5 1.0 5.0 EX(USA) / EX(WB)
Wyjaśnienia:
Symbol A – dobra w których produkcji wydajność pracy w USA jest dwukrotnie większa niż w Wielkiej Brytanii (A1- puszki cynowe, A2 – surówka, A3 – radiostacje, A4 – maszyny, A5 – samochody, A6 – papier)
Symbol B – dobra w których produkcji wydajność pracy w USA jest mniej niż dwukrotnie większa (B1 – tkaniny bawełniane, B2 – papierosy, B3 – tkaniny wełniane, B4 – ubrania, B5 – cement, B6 – obuwie)
(11) Empiryczna weryfikacja modelu D. Ricarda – przesłanki nietrafnych przewidywań dotyczących kierunków handlu
Dlaczego z modelu Ricarda mogą wynikać nietrafne przewidywania co do kierunków handlu pomiędzy krajami ?
Z modelu Ricarda wynika istnienie pełnej specjalizacji międzynarodowej, która nie musi występować w rzeczywistości
W modelu Ricarda zakłada się brak wpływu handlu międzynarodowego na podział dochodu wewnątrz krajów, dlatego kraje uczestniczące w międzynarodowej wymianie zawsze odnoszą korzyści
W modelu Ricarda brak jest uwzględnienia zróżnicowania krajów pod względem wyposażenia w zasoby
W modelu Ricarda nie uwzględnia się roli rosnących przychodów skali jako przyczyny występowania handlu stąd trudno przy jego pomocy wyjaśnić przyczyny wymiany pomiędzy podobnymi pod względem rozwoju krajami
(12) Empiryczna weryfikacja modelu D. Ricarda – przydatność modelu dla interpretacji współczesnego międzynarodowego podziału pracy
Czy wnioski formułowane na podstawie interpretacji modelu Ricarda dobrze odzwierciedlają współczesną rzeczywistość w międzynarodowym podziale pracy?
Poza przypadkami związanymi z wymienionymi na schemacie 11 niedoskonałościami modelu dwa wnioski z niego wynikające zachowują swoją aktualność:
Różnice w wydajności pracy odgrywają istotną rolę w kształtowania kierunków wymiany międzynarodowej
Znaczenie ma przewaga komparatywna a nie absolutna pomiędzy krajami
(13) Praktyczne zastosowanie teorii przewagi względnej D. Ricardo we współczesnej gospodarce światowej
Teoria kosztów komparatywnych mimo wielu ograniczeń interpretacyjnych pozostaje podstawową zasadą wyjaśniającą kierunki przepływu towarów w handlu międzynarodowym.
Współczesna gospodarka światowa na skutek postępującej liberalizacji oraz procesów globalizacyjnych w coraz większym stopniu spełnia założenie o wolnym handlu
Model dwóch krajów i dwóch towarów może być rozszerzony i odzwierciedlać współczesną gospodarkę światową z wieloma krajami i wieloma towarami
Teoria przewagi względnej może uwzględniać kategorię pieniądza (ceny), a nie kosztu i jej wartość interpretacyjna nie ulegnie ograniczeniu
Dynamiczne ujęcie teorii przewagi względnej pozwala na uwzględnienie rosnących korzyści skali, zmian w technologii oraz zmian kosztów
Uwzględnienie kosztów transportu może zmienić wyjaśnienie i istotę kierunków przepływu towarów, ale nie zmienia wartości interpretacyjnej teorii przewagi komparatywnej
(14) Ilości jednostek sukna i płótna wyprodukowanych przy zużyciu tej samej ilości roboczogodzin w Anglii i Polsce (J.S.MILL)
TOWAR KRAJ |
SUKNO (S) | PŁÓTNO (P) | WEWNĘTRZNY STOSUNEK WYMIENNY |
ANGLIA POLSKA |
5 5 |
15 30 |
1S = 3P LUB 0,33S = 1P 1S = 6P LUB 0,16S = 1P |
kierunek eksportu
(15) Graficzna prezentacja kształtowania się terms of trade pomiędzy granicami wyznaczonymi przez wewnętrzne stosunki wymienne którego poziom umożliwia wzajemnie korzystną wymianę handlową (na podstawie teorii J.S.MILLA)
1S=2P 1S=3P 1S=4P 1S=5P 1S=6P 1S=7P
przykład wewnętrzny wewnętrzny przykład
terms of stosunek stosunek terms of
trade wymienny wymienny trade
w warun w Anglii w Polsce w warun
kach któ kach któ
rego nie rego nie
dojdzie dojdzie
do wymia przykłady terms of trade do wymi
ny hand w warunkach których any hand
lowej dojdzie do korzystnej lowej
między wymiany handlowej między
dwoma między Anglią i Polską dwoma
krajami krajami
0,33S=1P 0,20S=1P 0,16S=1P
wewnętrzny przykład terms of trade wewnętrzny
stosunek w warunkach którego stosunek wymienny dojdzie do korzystnej wymienny w
w Anglii wymiany handlowej Polsce między Anglią i Polską
(16) Koncepcja wzajemnej intensywności popytu J. S. Milla
Im większy jest popyt danego kraju na towary produkcji własnej od jego popytu na towary drugiego kraju tym korzystniejsze będą jego terms of trade
(17) Graficzna ilustracja przykładu liczbowego zmian cenowych i czynnikowych terms of trade
$
100 Pex(t0), Pim(t0) Pim(t1)
80 Pex(t1)
Zex(t0)=Zim(t0)=40$
Kex(t0) Kim(t1)
60
40 Zex(t1)=60$
20 Kex(t1)
t(0) t(1)
Wyjaśnienia:
Pex – przeciętna cena eksportowa,
Pim – przeciętna cena importowa,
Kex – koszt czynników produkcji zużytych na wytworzenie dóbr eksportowych,
Kim – koszt czynników produkcji zużytych za granicą na wytworzenie towarów importowanych
t(0), t(1) – okresy,
Zex – zysk rozumiany jako różnica pomiędzy Pex i Kex,
Zim – zysk rozumiany jako różnica pomiędzy Pim i Kim.
(18) Średnioroczne terms of trade w wybranych grupach krajów
|
- | |
| LATA | ||
| 1972 -1981 | ||
| . |
|
|
| Kraje rozwijające się | - 2,1 | |
| Kraje rozwinięte |
|
+ 1,5 |
| Eksporterzy ropy naftowej | + 17,8 | -4,4 |
| Importerzy ropy naftowej |
|
- 0,1 |
Eksporterzy produktów gotowych |
|
• |
| Eksporterzy surowców | -0,1 | - 2,7 |
| Kraje afrykańskie | + 6,3 | - 4,1 |
|
- 0,8 | |
| Kraje azjatyckie | -0,5· | + 0,2 |
| Kraje nowouprzemysłowione | -2,9 | + 0,8 |
| Kraje Ameryki Południowej | + 4,0 | - 3,1 |
(19) Koncepcja pieniężnego ujęcia kosztów komparatywnych
(F.W. TAUSSIG)
| KRAJ | PŁACA (w $) | PRODUKCJA | CENA JEDNOST. (koszty pieniężne) w $ |
PORTUGALIA PORTUGALIA ANGLIA ANGLIA |
10 10 10 5 |
20 jedn.wina (W) 20 jedn.sukna (S) 10 jedn.wina (W) 15 jedn.sukna (S) |
(W) 0,50 0,50 1,00 (S) 0,33 |
(20) Koncepcja automatyzmu systemu waluty złotej (D. HUME)
KRAJ A RESZTA ŚWIATA
Nadwyżka
Wzrost eksportu Wzrost importu
towarów
Przepływ
Wzrost rezerw Spadek rezerw
złota złota złota
Wzrost rozmiaru Spadek rozmiaru
obiegu pieniężnego obiegu pieniężnego
Wzrost poziomu Spadek poziomu
cen cen
Nadwyżka
Wzrost importu Wzrost eksportu
towarów
Przepływ
Spadek rezerw Wzrost rezerw
złota złota złota
(21) Ilustracja idei wolnego handlu (A.SMITH)
D P M N H C
S
cena U
światowa K
N
O
R1 G
S K
J
R
E
A
N
G
L
I
A
A F L B
WINO
PORTUGALIA
(22) Interpretacja korzyści z wolnego handlu
(na podstawie schematu 21)
Sytuacja przed wprowadzeniem wymiany międzynarodowej
PORTUGALIA : produkcja wina = konsumpcja wina = AF
produkcja sukna = konsumpcja sukna = AE
ANGLIA : produkcja sukna = konsumpcja sukna = CG
produkcja wina = konsumpcja wina = CH
Sytuacja po wprowadzeniu wymiany międzynarodowej
PORTUGALIA : produkcja wina = AB, eksport wina = LB
konsumpcja wina = AL
konsumpcja sukna = import sukna = AJ
ANGLIA : produkcja sukna = CB, eksport sukna = BK
konsumpcja sukna = CK
konsumpcja wina = CM
Korzyści z wymiany międzynarodowej
PORTUGALIA : konsumpcja wina (AL > AF)
konsumpcja sukna (AJ > AE)
ANGLIA : konsumpcja sukna (CK > CG)
konsumpcja wina (CM > CH)
(23) Koncepcja krzywych zaoferowania A. Marshalla
towar „b” X
e
R
B f
Y
O A towar „a”
Wyjaśnienia:
OY – graniczne relacje wymienne dobra „a” na dobro „b” w kraju A
OX – graniczne relacje wymienne dobra „b” na dobro „a” w kraju B
R – terms of trade
e – krzywa zaoferowania kraju A
f – krzywa zaoferowania kraju B
(24) Koncepcja krzywych zaoferowania oraz wpływu elastyczności
podaży i popytu na relacje wymienne towarów między krajami
(A.MARSHALL)
Towar „b”
X e1 e e2
R2
F f
B R
D R1
Y
O C A E Towar „a”
i popytu na relacje wymienne towarów między krajami
(na podstawie rysunku 24)
Założenia :
OY – wewnętrzny stosunek wymienny towaru „a” na towar „b” w kraju 1
OX – wewnętrzny stosunek wymienny towaru „b” na towar „a” w kraju 2
e – popyt kraju 1 na towary kraju 2 oraz podaż kraju 1, którą gotów jest
on zaoferować za towary kraju 2 (krzywa zaoferowania)
f – popyt kraju 2 na towary kraju 1 oraz podaż kraju 2, którą gotów jest
on zaoferować za towary kraju 1 (krzywa zaoferowania)
R – terms of trade
Stosunki wymienne :
w kraju 1 – OA towaru „a” na OB towaru „b”
w kraju 2 – OB towaru „b” na OA towaru „a”
** gdy elastyczność popytu kraju 1 na towary kraju 2 > 1, relacja
wymienna kształtuje się następująco: gdy e1 > 1, to OC towaru „a”
w zamian za OD towaru „b”
** gdy elastyczność popytu kraju 1 na towary kraju 2 < 1, relacja
wymienna kształtuje się następująco: gdy e2 < 1, to OE towaru „a”
w zamian za OF towaru „b”
Skutki dla kraju 1 :
** gdy e1 > 1, to CA > BD (relacja korzystniejsza dla kraju 1)
** gdy e2 < 1, to FB < AE (relacja mniej korzystna dla kraju 1)