ANTYK
Antyk pochodzi od łacińskiego słowa antiquus i oznacza dawny. Za początek antyku (inaczej starożytności) przyjmuje się przełom wieków IX i VIII p.n.e., za koniec - okres pomiędzy IV a VI wiekiem n.e., najczęściej rok 476 r., czyli datę upadku cesarstwa Zachodniorzymskiego. Dziś nazwy antyk używa się głównie do określenia cywilizacji i kultury greckiej i rzymskiej. Cała starożytność dzieli się na dwie grupy: antyk mityczny, zdominowany przez Greków oraz antyk chrześcijański, zdominowany przez Rzymian.
Kultura antyczna
wywarła ogromny wpływ na kulturę europejską, szczególnie w zakresie filozofii, myśli politycznej, prawa, sztuki, literatury i kanonów piękna.
Starożytna Grecja jest kolebką europejskiej sztuki i cywilizacji.
Na dokonaniach i wiedzy antycznych twórców opierają się wszystkie późniejsze epoki w dziejach ludzkości.
Kultura starożytna była uporządkowana i harmonijna, kładziono nacisk na prostotę, rytmiczność i doskonałość.
Filozofia antyczna
Filozofia znaczy umiłowanie mądrości.
Filozofia narodziła się w starożytnej Grecji ok. V w. p.n.e. dzięki Talesowi z Miletu.
Tales i jego następcy, zwani filozofami przyrody, próbowali poznać i zrozumieć naturalne prawa rządzące przyrodą.
Wśród filozofów przyrody jest Heraklit z Efezu, twórca twierdzenia „wszystko płynie”.
Jednym z najlepiej znanych starożytnych filozofów jest Sokrates, Ateńczyk żyjący w latach 469 – 399 p.n.e.
Sokrates uznawany jest za twórcę humanizmu, pierwszy bowiem postawił w centrum zainteresowania człowieka i jego rozum.
Sokrates dokonał przełomu w filozofii greckiej, odrzucając uznawany przez filozofów przyrody empiryzm (czyli poznawanie świata zmysłami) i w swych rozmyślaniach kierując się racjonalizmem, czyli teorią, że rozum i intelekt stanowią główne źródło ludzkiego poznania.
Uczniem Sokratesa i kontynuatorem jego myśli jest inny wybity filozof, Platon.
W filozofii starożytnej możemy wyróżnić kilka szkół, z których każda opierała swój światopogląd na innym założeniu.
Stoicyzm zalecał zachowanie spokoju wewnętrznego, opanowanie i harmonię ducha jako drogę do szczęścia.
Sceptycyzm, zaprzeczając możliwości jakiegokolwiek poznania, głosił postawę całkowitej obojętności.
Cynicy za najwyższe cnoty ludzkie uważali umiar, wstrzemięźliwość i nie przywiązywanie wagi do przedmiotów materialnych.
Epikurejczycy natomiast głosili, że jedynym dobrem jest przyjemność, a szczęście można osiągnąć tylko życiem pozbawionym przykrości, za to pełnym radości i rozkoszy.
Literatura
Literatura starożytna stała się wzorem wszystkich późniejszych prądów literackich i na długie wieki określiła europejskie kanony piękna.
W antyku narodziły się: liryka, epika i dramat.
Źródło ma tutaj też m.in. poezja tyrtejska (zagrzewająca do walki).
Mitologia grecko-rzymska dała (obok Biblii) podstawy całej europejskiej literaturze.
Mitologia to zbiór mitów, czyli opowieści o wierzeniach starożytnych Greków.
Podział mitów:
mity teogoniczne - mówią o życiu i losach bogów,
mity kosmogoniczne - opowiadają o powstaniu świata,
mity antropogeniczne - mówią o powstaniu człowieka,
mity genealogiczne - przedstawiają historie najsławniejszych rodów.
Funkcje mitów:
poznawcze - dzięki mitom ludzie wyjaśniali pewne niezrozumiałe zjawiska przyrody, np. burze z piorunami, następstwo pór roku,
światopoglądowe - mity, które były podstawą wierzeń religijnych,
sakralne - mity, które przedstawiały wzorce rytualnych obrzędów i nakazywały czcić bogów.
tragedia – opowiadała o rzeczach poważnych, dramatach, konfliktach moralnych i religijnych,
komedia – lżejsza niż tragedia, mówiła o rzeczach mniej istotnych, miała zwykle szczęśliwe zakończenie,
farsa – prześmiewcza, ironiczna opowieść, najczęściej o życiu politycznym w państwie
Religie antyku
Religia starożytnej Grecji była religią politeistyczną, czyli wielobóstwem.
Opierała się na mitologii, skąd czerpano wiedzę o bogach i ich życiu.
Religia Greków była antropomorficzna – bogów wyobrażano sobie w postaci ludzi, wiecznie młodych i pięknych.
Każdy z bogów miał pieczę nad jedną lub kilkoma określonymi dziedzinami ludzkiego życia:
Bogom składano ofiary ze zwierząt lub owoców, przed wypiciem wina ulewano też trochę na ich cześć – były to tzw. libacje.
Starożytni wyznawali również wiarę w życie wieczne po śmierci. Warunkiem owego życia był pochówek zgodny z ustalonymi obrzędami.
Religię tę po podbiciu Grecji przejęli Rzymianie. Zmienili oni imiona bogów z greckich na rzymskie i czcili ich wzorem Greków.
Epoka antyku to również czas narodzin chrześcijaństwa.
Chrześcijaństwo wywodzi się z judaizmu – pierwszej religii monoteistycznej, czyli czczącej jednego Boga.
Zarówno chrześcijaństwo, jak i judaizm opierają się na Biblii.