Czym jest pedagogika rodziny?

Jest subdyscypliną pedagogiki, której przedmiotem jest wychowanie rodzinne, refleksja i prowadzenie badań nad rodziną z pozycji pedagogicznej.

PEDAGOGIKA zajmuje się wychowaniem , kształceniem , nauczaniem.

Korzenie wszystkich nauk tkwią w filozofii "FILOZOFIA KRÓLOWĄ WSZYSTKICH NAUK"
(humanistycznych).

Wincenty Okoń ojciec dydaktyki jak nauczać " Niczego nie ma w umyśle czego nie było w zmyśle"

Czesław Kupisiewicz , Wincenty Okoń , Jan Amos Komeński dydaktycy

Z filozofii wyodrębniła się najpierw socjologia potem pedagogika.

Florian Znaniecki socjolog , " Pedagogika to wychowanie w rzeczywistości" - tak mówił.

Pierwsze badania dotyczące rodziny prowadził francuz Frédéric Le Play w rodzinach górniczych we Francjii potem jego badania były powielane.

Chałasiński , Znaniecki , Tyszka (opracował metodologię badań nad rodziną) zajmowali się badaniami nad rodziną

PEDAGOGIKA RODZINY

Przedmiotem zainteresowań jest rodzina, wychowanie rodzinne; korzysta z dorobku pedagogiki i innych dyscyplin nauki, które badają rodzinę, ale tworzy też swoisty język. Czerpie z innych nauk socjologia, psychologia.

W PEDAGOGICE WYRÓŻNIAMY SUBDYSCYPLINY :

- pedagogikę społeczną - najczęściej rozpatruje rodzinę jako podstawowy (fundamentalny) krąg środowiskowy , np. rodzina jest traktowana jako pozaszkolne środ. wychowawcze (Ryszard Wroczyński)

- dydaktykę - widzi rodzinę jako ważne środowisko, czynnik kształcenia poza szkołą oraz jako ważny czynnik sprzyjający powodzeniu lub niepowodzeniu w nauce szkolnej

- teorie wychowania - ta subdyscyplina traktuje rodzinę jako ważny czynnik socjalizacji , jako środowisko które kształci postawy dzieci i młodzieży , zajmuje się wychowaniem

- historię wychowania - pozwala zobaczyć wychowanie rodzinne w kontekście zmian jakie dokonywały się
w rodzinie na przestrzeni dziejów, w wychowaniu , podejściu do dziecka

- pedagogikę przedszkolną

- pedagogikę resocjalizacyjną

Pedag. rodziny wiąże sie z w/w subdyscyplinami , ponieważ one dostrzegają również rolę rodziny dla rozwoju osobowości dziecka.

Co jest przedmiotem pedag. rodzinnej:

- są to studia w tym kierunku

- wychodzące czasopisma w tej tematyce

- podręczniki do nauki tego przedmiotu

- coraz więcej jest doktorantów na temat rodziny

Związek pedagogiki społecznej z pedagogiką rodziny

środowisko globalne

RODZINA I JEJ DEFINICJE

RODZINA to para małżeńska posiadająca dzieci.

Jan Szczepański (socjolog) RODZINA to mała grupa pierwotna złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski oraz silna więź między osobnicza.

Franciszek Adamski RODZINA to grupa złożona z osób połączonych jednym z dwóch typów stosunków społecznych mianowicie stosunkiem małżeńskim , stosunkiem rodzice - dzieci.

MacIver RODZINA to grupa określona przez stosunki seksualne odpowiednio unormowane
i trwale by mogły zapewnić rodzenie i wychowanie dzieci

Kirkpatrick RODZINA to instytucja zawierająca właściwe dla danej kultury normy regulujące zachowania seksualne , reprodukcje gatunku , wychowanie dzieci i wzajemne stosunki różnych grup wyróżnionych wg płci i stosunków pokrewieństwa.

Niektórzy traktują rodzinę jako grupę. Rodzina jest to instytucja regulująca zachowania seksualne , reprodukcję gatunku, stosunków pokrewieństwa.

RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA

Stanisław Kawula to pierwotna gr. społ. i wychowawcza złożona z małej zbiorowości, członków wypełniających specyficzne role: rodziców, dzieci, krewnych. Cechą charakterystyczną jako grupy jest to grupa pierwotna oparta jest na przewadze więzi osobistych, więzi charakteryzujących się długotrwałością.

RODZINA

MAMA TATA

RODZINA JAKO INSTYTUCJA

Gdy rozpatrujemy rodzinę jako instytucję to podkreślamy jej funkcje jakie ma do spełnienia: w stosunku do członków tej instytucji i w stosunku do państwa i tu akcentuje się element, że rodzina zapewnia ciągłość biologiczną społeczeństwa i ma za zadanie również przekazanie młodszemu pokoleniu dziedzictwa kulturowego naszego społeczeństwa, ale również że jest tworzona w oparciu o pewne reguły: formę małżeństwa (akt małżeństwa) państwo przyznaje jej określone prawa (do dziedziczenia, do nazwiska, do rozliczania sie podatkowego).

UJMOWANIE RODZINY JAKO WSPÓLNOTY

Rodzina to duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób skupione we wspólnym ognisku domowymi aktami wzajemnej pomocy , opieki oparte na wierze w prawdziwą lub domniemaną łączność biologiczną , tradycją rodziną i społeczną. W traktowaniu rodziny jako wspólnoty wynikają przyjęte założenia : rodzina wypływa z natury ludzkiej , rodzina rządzi się miłością a nie prawem, daje dużo radości , miłości ze wspólnego życia i że członkowie rodziny są zespoleni w dążeniu do wspólnego celu.

FRANCISZEK ADAMSKI 3 NIEPOWTARZALNE CECHY RODZINY :

1) zażyłość , poufałość ( wynikająca z potrzeby oczekiwań interesu członków )

2) płodność jako rezultat miłości i pełnego oddania małżonków

3) duchowość wynikająca z zażyłości i płodności , ponieważ obydwie cechy mają głęboką treść duchową

WYCHOWANIE RODZINNE

To szeroki strumień różnorodnych wpływów skierowanych na rozwój psychiki i osobowości członków rodziny - występujących w roli wychowywanych - jego wielostronne doskonalenie , kształtowanie poczucia tożsamości osobistej , zmian postępowania a umożliwiających wszystkim członkom rodziny kształtowania się na drodze autokreacji , socjokreacji , enkulturacji i wpływom środowiska ( przyrody ).

AUTOKREACJA oznacza że jednostka ludzka bierze aktywny udział we współtworzeniu własnej drogi życiowej i własnym rozwoju i jest to udział na miarę własnych możliwości.

SOCJOKREACJA to różnorodne wpływy środowiska społecznego ma kształtowanie się drogi życiowej i rozwoju zarówno jednostek jak i zbiorowości. Składają się : socjalizacja wraz z socjalizacją rodziną , wychowanie i wychowanie rodzinne. Wpływy socjokreacji są wyznaczone kondycją ( stan , siła ) społeczną treścią propagowanych ideałów i stanem społecznej aprobaty.

ENKULTURACJA obejmuje proces wrastania jednostki w kulturę społeczną i nabywanie kompetencji kulturowe czyli umiejętności zachowania się zgodnie z kulturowo ukształtowanymi wzorami oraz stawanie się nosicielami kultury.

WPŁYW PRZYRODY dotyczy zależności członków od zjawiska towarzyszących
w przyrodzie oraz od warunków jakie stwarza przyroda

PŁASZCYZNY WYCHOWANIA RODZINNEGO

WYRÓŻNIA SIĘ 3 :

1. Wychowanie w rodzinie - polega ono na tym że wszyscy członkowie rodziny poprzez wzajemne interakcje i relacje jakie między nimi zachodzą wywierają na siebie wpływ wychowawczy

2. Wychowanie dla rodziny ( na rzecz rodziny ) - ma miejsce gdy uczy nasze dziecko jak pielęgnować , jak karmić młodsze dziecko po to aby mogło rodzica czasem wyręczyć

3. Wychowanie przez rodzinę dla społeczeństwa - polega to na tym , że wychowujemy dobrego człowieka , który w przyszłości ma być dobrym obywatelem

Zasady i metody wychowania rodzinnego

Zasada – normy, które obowiązują rodziców/wychowawców w procesie wychowania rodzinnego; najczęściej przyjmują one formę nakazu/zalecenia

np.
„w rodzinie rodzice powinni okazywać dziecku swoją akceptację jego osoby”

„ członkowie rodziny powinni akceptować siebie nawzajem; akceptacja ta odnosi się nie tylko do osoby, ale również do zachowań jakie przejawia dziecko. Rodzice mogą i powinni okazywać akceptację osoby dziecka, ale nie powinni akceptować zachowań niepożądanych i niewłaściwych”.

Typy rodziców akceptujących

Typ zrównoważony: dominuje akceptacja: dominuje postawa krytyczna:

Dlaczego należy okazywać dziecku akceptację?

Dziecku należy okazywać akceptację, ponieważ wzmacnia to w nim poczucie wiary w siebie. Akceptację należy okazywać, gdyż to zachęca je do bycia jeszcze lepszym, oraz dlatego, że jeśli otrzymuje ono wiele sygnałów aprobujących jego osobę i zachowanie to zdobywa ono pewność, że jest przez rodziców kochane, należy o tym mówić, gdyż dziecko musi w sobie tę pewność potwierdzić. Jeśli rodzice nie okazują dziecku akceptacji, to wówczas rodzi się
w nim małe poczucie własnej wartości, często wykonuje ono zadania poniżej swoich możliwości, jest nieśmiałe i nie ma odwagi podejmować trudniejszych, ponieważ nie wierzy w siebie. Gdy dziecko jest nadmiernie krytykowane przez rodziców, to nabiera przekonania, że nie jest kochane.

Przestrzeganie granic

Granice – normy, które mówią co wolno, a czego nie wolno innym w stosunku do nas, i nam w stosunku do innych.

Rodzaje granic:

Możemy mówić o granicach zewnętrznych, które pozwalają nam decydować o dystansie, jaki chcemy utrzymywać wobec innych osób. Granice wewnętrzne, to takie, które chronią nasze myśli i nasze uczucia.

Granice można dzielić również na:

1). Granice fizyczne (np. ludzka skóra)

- granice przestrzenne (bliskość fizyczna)

- granice wyznaczone przez zażyłość, normy

2). Granice emocjonalne – pozwalają nam określić nasze uczucia, które wywołuje dana osoba i formułują nam sposób reakcji na te uczucia.

3). Granice intelektualne – pozwalają nam ufać własnym spostrzeżeniom, określić to czego potrzebujemy, czego nie chcemy itp. Potrafimy odróżnić nasze pragnienia od pragnień innych ludzi, oraz wybrać z oferty świata te informacje, które uznajemy i przyjmujemy za swoje.

4). Granice duchowe – pozwalają nam uświadomić sobie prawdę o Bogu i określić nasze relacje ze stwórcą. Zdrowe granice duchowe wymagają od człowieka stałego stawania
w prawdzie i nieustannej refleksji dotyczącej uznawanej hierarchii wartości i systemu przekonań.

Co utrudnia stawianie granic?

1. Lęk przed utratą aprobaty rówieśników

Lęk przed utratą miłości/przyjaźni

Lęk przed negatywną oceną osoby, którą kochamy

Lęk przed konsekwencjami naszych decyzji

1. Nieznajomość tego, jakie granice należy wyznaczać

Systemy granic występujących wśród ludzi:

Brak granic – sprawia, że człowiek ma kłopoty w kontaktach z innymi, przyjmuje rolę agresora, lub ofiary. Narusza cudze granice, ma poczucie zagrożenia i braku ochrony. Nie posiada umiejętności mówienia „nie”.

Uszkodzony system granic – w rezultacie człowiek taki ma poczucie częściowej ochrony, powoduje konflikty, ma kłopoty z respektowaniem granic innych ludzi, ma niepełne poczucie bezpieczeństwa, czasami potrafi mówić „nie”.

Mury zamiast granic – są efektem wcześniejszych zranień, przykrych doświadczeń, lęków i sprawiają, że człowiek ma poczucie izolacji, samotności. Mówi „nie” w konkretnej sytuacji.

Nienaruszony (elastyczny) - system granic mający ustalone przejścia. Świadome nawiązywanie konfliktów. Świadome przeżywanie bliskości. Satysfakcja z bycia z ludźmi. Daje poczucie bezpieczeństwa. Respektowanie cudzych granic. Potrafi mówić „nie” w sytuacjach gdy uzna to za potrzebne.

Dzieci należy uczyć granic, ich wyznaczania i przestrzegania, gdyż wtedy zapewniamy dziecku poczucie bezpieczeństwa, ponieważ wie co może, co jest dobre, a co nie. Takie zakazy i nakazy są więc konieczne.

Więzi osobowe w rodzinie

Więzi to kompleks sił przyciągających członków rodziny do siebie i wiążących ich nawzajem.

Leon Dyczewski rozróżnia 3 rodzaje więzi:

1). Więź strukturalno-przedmiotowa - tworzą ją stosunki i kontakty między członkami rodziny, a ich treści koncentrują się na udzielaniu sobie wzajemnej pomocy.

2). Więź osobowa – jej podstawą są stosunki i kontakty między osobami w tej rodzinie, a przede wszystkim wypływające z tych kontaktów emocje. Ich treścią są myśli, pragnienia, aspiracje i wzajemne postawy.

3). Więź kulturowa – stanowi ją zgodność, lub niezgodność wobec systemów wartości, norm i wzorów zachowań.

Wielu naukowców wyodrębnia tylko dwa rodzaje więzi:

1. Więź obiektywną – podstawy prawne łączące członków rodziny, np. akt urodzenia, akt zawarcia związku małżeńskiego itp.

2. Więź subiektywną – związana jest z naszymi odczuciami i uczuciami, odczuwanie radości i zadowolenia z kontaktów z członkami rodziny.

Przywiązanie

Przywiązanie jest specyficzną więzią osobową, opartą na długotrwałym związku emocjonalnym opiekuna z dzieckiem, które przejawia się w tym, że osoba przywiązane wyraźnie dąży do osiągnięcia kontaktu i bliskości z drugą osobą.

Teoria przywiązania została sformułowana przez Johna Bowlby po II wojnie światowej.
W 1951 r. w swoim referacie na konferencji w światowej organizacji zdrowia postawił tezę, iż dziecko nie powinno być rozdzielane z matka podczas pierwszych lat jego życia, gdyż one są dla niego najważniejsze dla wytworzenia pierwszego przywiązania. J. Bowlby obserwował dzieci rozłączone z matką podczas pobytu z szpitalu, stwierdził, że występują w nich specyficzne fazy zachowania:

I faza – charakteryzuje się rozpaczą – syndrom rozpaczy – dziecko protestuje, płacząc i krzycząc próbuje wezwać matkę.

II faza – dziecko wycofuje się, jest mało aktywne, traci nadzieję na powrót matki.

III faza – faza odłączenia, dziecko traci całkowicie wiarę w możliwość odzyskania matki. Kieruje swoje zainteresowania na świat materialny.

Czym charakteryzuje się przywiązanie?

1). Selektywność – przejawia się specyficzna więź do wybranej osoby

2). Dążenie do fizycznej bliskości (przytula się, dotyka, szuka wzrokiem)

3). Dziecko ma poczucie bezpieczeństwa, dzięki bliskości rodzica

4). Lęk separacyjny – pojawia się on w przypadku zerwania bliskości z osobą, do której się przywiązało. Czasami określona jest ta osoba jako bezpieczna baza, lub bezpieczne schronienie.

Jak rozwija się przywiązanie i jakie są jego symptomy?

John Bowlby wyróżnił 4 główne etapy w rozwoju przywiązania:

1). Przedprzywiązanie – to faza trwająca 2-3 miesiące, charakteryzuje się on najczęściej w uśmiechu, jako odruchowej reakcji na bodźce społeczne z zewnątrz – nazywa się je czasem stanem radosnego ożywienia.

2). Faza przywiązania w trakcie tworzenia – charakteryzuje się tym, że dziecko kieruje różne zachowania w kierunku do ludzi, ale coraz wyraźniej kieruje je pod adresem matki (opiekuna).

3). Wyraźnie ukształtowane przywiązanie do konkretnej osoby. Najczęściej pojawia się ok 7 miesiąca życia, trwa do 2-3 roku życia. Zaczyna mieć wtedy trwały charakter. Dziecko odczuwa lęk przed obcą osobą, staje się nieufne wobec obcych, a na kontakt obcych ludzi z nim często płacze.

4). Faza formułowania się związku partnerskiego. Najczęściej występuje pod koniec 2 roku życia.

Typy przywiązania:

1). Przywiązanie bezpieczne (75-80%) – charakteryzuje się ono tym, że dziecko traktuje opiekuna jako bezpieczną bazę.

2). Przywiązanie unikowe – rozpoznawane u blisko 20% dzieci, polegające na tym, że dziecko przejawia postawę unikania bliskiego kontaktu z matką, bardziej przyjaźnie traktuje nieznajomego.

3). Przywiązanie ambiwalentne (oporowe) – przejawia je ok 10% dzieci – charakteryzuje się tym, że dziecko szuka kontaktu z matką, ale jednocześnie jest niezaspokojone, np. protestuje gdy chce się je przytulić.

4). Przywiązanie zdezorganizowane – dzieci te czasami poszukują bliskości z matką, a za chwilę go unikają.

Naukowcy mówią, że u dziecka występują określone konsekwencje gdy przywiązanie się tworzy i określone konsekwencje gdy się nie wytworzy lub zostanie zerwane, ponieważ przywiązanie jest warunkiem powstania prawidłowych kontaktów społecznych. Jeśli więź ta zostanie zerwana lub zachwiana, wytwarza się u dziecka nieufność.

Jeśli w dziecku wykształci się praufność, to dziecko jest w stanie wykształcić w sobie ufność wewnętrzną i jest gotowe do podejmowania trudnych zadań.

Konsekwencją pranieufności jest to, że osoba taka ma pretensje do całego świata, ma problemy z nawiązywaniem więzi, kontaktów z drugim człowiekiem, a nawet jeśli uda się już ten kontakt nawiązać, to zostanie on prędzej czy później zerwany.

Negatywne skutki braku ufności da się w pewnym stopniu zniwelować.