ETYKA-należy do nauk human, filozoficznych, to filozofia moralności, nauka o moralności-nie mylimy z moralnością .MORALNOŚĆ-to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących np.nie zabijaj CELEM ETYKI jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności,badanie efektów jakie moral. lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozof. na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. POGLĄDY etyczne przybierają zwykle formę teorii na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowodnienia słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych. ETYKA-OGÓLNA ,SZCZEGÓŁOWA. ETYKA- ETOS-zwierzęta

SYNEJDEZJOLOGIA -dział zajmujący się sumieniem

SUMIENIE-pewna wewnętrzna sprawność, która pod kątem dobra i zła ocenia czy dany czyn, a wcześniej decyzje na podstawie tej decyzji.Ma pewną moc wiążącą.

DEONTOLOGIA-zajmuje się prawem moralnym,normą moralną.Nauka o powinnościach i obowiązkach.

NORMA MORALNA-mówi o tym kiedy czyn jest moralnie dobry, a kiedy moralnie zły

EUDAIMONIZM-najwyższe szczęście dzieli się na:*HEDONIZM-upatrywanie szczęścia w różnych uciechach,przyjemnościach cielesnych*TRANSCENDENTALNY-szczęście duchowe*INDYWIDUALIZM(subiektywny)-szczęście indywidualne*INDYWIDUALIZM(kolektywny)-szczęście dla pewnej grupy osób

DEONTONOMIZM-czyn jest dobry kiedy jest zgodny z pewnym prawem-WOLNOTARYSTYCZNY-robimy tak jak powiedział Bóg,nie pytamy dlaczego mamy tak robić

PERSONALIZM—czyn jest moralnie dobry kiedy ma na względzie dobro adresata czynu i podmiotu

ARETOLOGIA-nauka o cnotach. CNOTY KARDYNALNE-umiarkowanie, roztropność,męstwo,sprawiedliwość

AKSJOLOGIA-zajmuje się wartościami PRAWDA-zgodność rzeczywistości z myślą SCEPTYCYZM-prawda jest niepoznawalna AGNOSCYTYZM-niemożliwe jest całkowite poznanie rzeczywistości PROBABINIZM-prawdopodobnie można poznać prawdę

ETYKA-PODZIAŁ(normowanie ludzkiego działania-system popędu,zachowania-człowiekiem jesteśmy tylko wśród ludzi)*realizacja w społeczeństwie działanie-wolna decyzja(można usprawiedliwić przed drugą osobą)*normy-reguły działania-etos społeczeństwa.Odnoszą się do konkretnego obszaru działania*człowiek istota moralna.

TRZY OBSZARY ETYKI: ET. ANALITYCZNA-metaetyka-analiza języka moralnego odnosząca się do dyskursu ET. FYNDAMENTALNA-sięga głęboko,bada podstawowe problemy etyki,założenia(co jest normą),sumienie,wolność woli,zasady moralne ET .NORMATYWNA-konkretyzuje próby postępowania normy. ET .INDYWIDUALNA I SPOŁECZNA

Etyka z uwagi na cel i metodę badań dzieli się na:*OPISOWA-ekologia-jaka sjest moralność danego człowieka,nie ocenia, ustala fakty,*NORMATYWNA-moralistyka jak powinni żyć ludzie.*ŻRÓDŁO MORALNOŚCI-skąd się bierze moralność-odpowiedzi można poszukać w religii ETYKI INDYWIDUALNE I SPOŁECZNE zakres wolnej woli,odpowiedzialność zły czyn-broni życia-zwolniony z odpowiedzialności(brak wyboru)etyki indeternistyczne-nieograniczony,nieskrępowany,*egzystencjalizm,*katolicyzm-wolna wola

KONCEPCJE I TEORIE ETYCZNE-KRYTERIA OCENY WARTOŚCI CZYNU-et.dzielności-cnoty i usposobienie,sprawność etyczna,et.deontologi-słuszność i prawo,et.konsekwencjalistyczna-skutki i odpowiedzialnośc,wartość czynu bierze się z wartości jego konsekwencji,et.utalitarystyczna-czyn jest moralnie dobry jeżeli maksymalizuje użytecznośc społeczną

Współczesny podział teorii etycznych Rudolf Carnat-matematyk należał do kółka wiedeńskiego(1891-1970)

I.zakres obowiązujących norm moralnych-obiektywistyczne-w ogólnych założeniach,subiektywistyczne-normy etyczne będą wytworem poszczególnych ludzi II.żródło pochodzenia norm moralnych-naturalizm-syst,które wywodzą się z nauk przyrodniczych,społecznych,gdy sądy etyczne-prawdziwe lub fałszywe-autynaturalizm-od Boga,przesłanie racjonalne bez odnoszenia się do danych empirycznych,emotywizm-syst., które traktują nakazy moralne jako wyrażanie ludzkich emocji,żródło-ludzka psychika,emocje,gdy sądy są ani prawdziwe ani fałszywe III.ze względu na ocenę zachowań ludzi.motywizm-etyka intencji moralna ocena czynu-decyduje motyw,ocena moralna czynu,efektywizm-ocena moralna czynu,decyduje efekt nawet jeśli będzie zła intencja,etyka skutków

MODELE PRAGMATYCZNE-etyka biznesu-swista praktyka.korzyść, zysk,wartości moralne nad duchowymi,etyka ograniczona bo nie bierze pod uwagę wewnętrznej koncepcji człowieka skupia się na zaspokajaniu ludzkich potrzeb-modele utylitarystyczne-człowiek powinien zaspokajać swoje pragnienia i potrzeby,ważne są nasze potrzeby-modele liberalne-wartości ekonomiczne mają służyć do osiągania dóbr-modele neolibelaristyczne.Podział na trzy koncepcje-istnieją obok siebie ale nie dla siebie,łączą nas więzi interesów-humanist.neoliberalne-człowiek który koegzystuje w społeczności(sark,waitche)-ontologiczny materializm-rozumny doznający warażenia-liberalizacyjne modele-wolność dla absurdu-filozofia luzu-ideologie totalitarne-filozofia głosząca pieniądze nad człowiekiem

MODELE W MODELACH *kontestacyjne-bunt,naruszenie hierarchii wartości,demoralizacja,destrukcja.dewiacja,anarchia*permistywistyczne-etyka sytuacyjna,moralnośc prawna,moralnośc seksual,krytyka etyki seksualnej,reakcja na zakłamanie poprzednich pokoleń.Kilka sukcesów tej etyki:poparcie np.w przemyśle reklamowym*postmodernistyczne-negatywna ocena,racjonalnośc,empiryzm,życie polega na fantazjowaniu,odrzucony rozum i doświadczenie*kodeksy zawodowe.

Filozofia współczesna ma swój początek w 1830r. W tym czasie w filoz.dokonała się rzecz przewartościowania,minął romantyzm,od czasów HEGLA nie powstało żadne dzieło

HEGEL-dialektyczna metoda filozofii.teoria rzeczywistości i metoda jej poznawania polegająca na rozpatrywaniu zjawisk w powiązaniu ruchu i rozwoju,przeciwieństwo metafizyki.dialektyka heglowska stworzona przez G.W.Hegla idealistę.Teoria rzeczywistości,wg której rzeczywistość jest procesem rozwoju ducha przez powstanie i znoszenie przeciwieństw,także heglowska metoda rozumowania polegająca na przechodzeniu od danego pojęcia(teza0 do jego przeciwieństwa(antyteza) i łączenie ich następnie w wyższą jedność(synteza).W 1830r. Ukazał się „Kurs filozofii pozytywnej” franc. Filoz.AUGUSTA COMTEA rozprawa o filoz. poz. powstała w chwili, gdy poglądy Comtea osiągnęły pełnię swojego rozwoju.Zamyka ona okres twórczości,w którym po pierwszych młodzieńczych próbach powstało najpotężniejsze z dzieł „Kurs..”.Ukończywszy je uważał główne dzieło swojego życia za doskonałe.Zdawał sobie jednak sprawę z tego,że ze względu na treść jak i na formę jest ono dostępne dla nielicznych,odpowiednio przygotowanych jednostek.Przypisując wielkie znaczenie rozpowszechnieniu filoz. pozytywnej wśród ludu uczestniczył od 1830r.w STOWARZYSZENIU POLITECHNICZNYM,którego celem była popularyzacja wiedzy drogą bezpłatnych wykładów.Comtea corocznie wygłaszał kurs astronomii podkreślając w prelekcjach własne poglądy.

podejście maksymalistyczne-filoz.stawiają sobie za cel konkretne problemy,które za wszelką cenę chcieli rozwiązać,podejście minimalistyczne-uwzględniali to co jest pewne,jasne do sformowania problemy,które dało się rozwiązać. Filoz. max. i min. zgadzają się, że istnieją pewne minima filozoficzne,spór toczy się o to czy warto zajmować się tymi problemami,które nie wiadomo czy są do rozwiązania,max-czy istnieją twierdzenia całkowicie pewne, istnieje świat materii-min, czy istnieje świat ducha-max, faza filoz. min-najbardziej obfita w treści.Faza utrwalająca te idee.

POZYTYWIZM-filozofia nie mówi nam nic o świecie,o świecie mówi nam tak naprawdę nauka,pozytywiści pojmowali człowieka jako istotę racjonalną, człowiek opiera się w swoich działaniach na rozumie,na tezach które dają się udowodnić, narzędziem była nowożytna nauka, nie zgadzali się z metafizyką

COMTE(1798-1857) fil. Franc zajmował się medycyną.Filozofia była oparta o tezy przyjaciela San Simona. Powody-wskazywał, że jego filozofia zajmuje się tylko przedmiotami rzeczywistymi, rozważał tematy pożyteczne stroniąc od rozważań i sporów jałowych,koncentruje się na przedmiotach o których można zdobyć wiedzę pewną, zajmuje się ścisłymi kwestiami stroniąc od zagmatwania,filozofia pracuje pozytywnie i nie ogranicza się do jałowej krytyki. Pozytywizm zawiera dwie przesłanki:-system-nowy etap w rozwoju umysłowym ludzi,-utożsamia filoz.pozywtywną ze światopoglądem ludzi.Comte ewolucjonista.

TRZY FAZY EWALUACJI-prawo trzech stadiów-charakter uniwersalny:I.faza teologiczna-podczas tej fazy zjawiska odwoływania się do Bogów-panowało myślenie religijne *fetyszyzm-przypisywanie każdej rzeczy mocy boskiej*politeizm-wierzyli w istoty mityczne*momoteizm-rozwój chrześcijaństwa utożsamianie się z jednym Bogiem,błędne przekonania,faza upadła II.faza metafizyczna-tłumaczyli sobie poprzez światowe moce i nie utożsamiali tych sił z Bogiem, faza upadła,odwoływanie się do metafizyki III.faza pozytywna-ludzie zrozumieli że należy odwoływać do konkretnych faktów.Filozofia wg.Comtea powinna zając się tym co jest poznawalne,co jest dostępne doświadczeniu, co jest przydatne,co jest powiązane z życiem człowieka,powinna tworzyć jasny zrozumiały światopogląd,odrzucać to co jest zagmatwane,powinna budować a nie negować dotychczasowy świat.

I ZASADA NOWEGO ŚWIATOPOGLĄDU-wg Comtea żadne zdanie dające się ściśle sprowadzić do stwierdzenia faktu szczegółowego nie może mieć rzeczywistego i zrozumiałego znaczenia,nie powinna zadawać z góry nierozstrzygalnych pytań,obszarem rozstrzygania jest nowożytna nauka,nie wypowiadać twierdzeń innych jak tylko te,które oparte są na faktach,filozofia pozytywna-problemy autentyczne mogą być rozstrzygnięte tylko i wyłącznie naukowo,wiedza jest względna,to co człowiek wie o świecie zależy tylko od jego możliwości poznawczych w danym momencie,stąd też zamiast subiektywnie analizować pewne kwestie człowiek powinien uciekać się do faktów 1.nauka ma odkrywać prawdy 2.budować harmonię świata 3.ma dostarczać podstaw,które mają służyć przeobrażeniom społecznym COMTE-hierarchiczny model nauki,najlepiej opisać otaczający świat-matematyka,astronomia,fizyka,chemia,biologia,socjologia.Filoz. Wg pozytywistów traci prawo do naukowego wypowiadania się.COMTE-empiryzm-uważał,że doświadczenie powinno być podstawą wiedzy, prawdziwą naukę tworzą fakty,fakty tworzą teorię a teorie powinny być prawdziwym wytworem

JOHN ST.MILL-pisarz(1806-1973)-empirysta empiryzm-wyłazcając w procesie przemian ma tylko i wyłącznie doświadczenie dziali się na: empiryzm genetyczny-cała wiedza jaką posiada człowiek jest tylko i wyłącznie z jego doświadczeń empiryzm epistemologiczny-dośw. Stanowi kryterium wiedzy,to co człowiek wie pochodzi z różnych źródeł wiedza wrodzona + doświadczenie, empiryzm metodologiczny-uważa że powinna stwierdzać dane-doświadcz.John St Mill-realistyczne rozumienie,dla niego istniały rzeczy jednostkowe

II.FAZA FILOZ. SPENCER-ewolucjonista,ewolucjoniści-pozytywiści,przekonanie-wszystkie społeczeństwa podlegają tym samym prawom ewol. i rozwijają się w tym samym kierunku metoda porównawcza-obserwacja społeczeństwa,poszukać różnic i dokonać porównania.Trzy założenia filoz. Spencera*naturalizm-jedność,*przyjmował dynamicz.charakter rzeczywistości,*społeczeństwo podobne jest do organizmu,zbiór elementów zintegr. Biologia-rozwój polega na różnieniu się rzeczy, świat przechodzi różnorodne zmiany,każda część podlega temu prawu:wzrost,postęp,rozwój,zmiana społeczna. Klasyczny ewoluc.opiera się na jedności świata-społeczny połączony ze światem przyrody,prawidłowości-świat ludzki należy do świata AQaprzyrody,zmienności-wszystko to co się dzieje podlega zmianie. Globalny charakter zmian.Zmiany w jednej dziedzinie.postęp-każda zmina jest czymś pozytywnym,wartościowana jest dodatnio,nierównomiernośc-wszyscy podlegają postępowi lecz on jest nierównomierny.Spencer założył,że ist.III rodzaje ewol.1.nieograniczona-przyroda nieożywiona2.ograniczona-ewol. Świata biologicznego,3.ponad organiczna-ewol.która zakłada zmienność człowieka

SPOŁECZEŃSTWO JAKO ORGANIZM-1.wzrost masy,2.różnicowanie się części,3.różnicowanie się funkcji, różnice-społeczeństwo nie ma określonego kształtu, różnicowanie f-ji jest ograniczona

ANALIZA FILOZOFICZNA-poszukiwanie koniecznych i wystarczających warunków,które określają znaczenie jakiegoś terminu,główną f-cją analizy filoz.jest takie sprecyzowanie pytania aby człowiek mógł na nie odpowiedzieć

SYNEJDEZJOLOGIA-dział zajmujący się sumieniem

ETYKA ABSOLUTNA-oznacza, że pojęcie dobra i zła dot., wszystkich ludzi bez wyjątku,wszyscy jesteśmy potomkami tych samych prarodziców, z najważniejsze wszyscy jesteśmy stworzeni wg istoty Boga

Kwestia rozważania nad:zabójstwem i morderstwem-jeżeli zgadzamy się że morderstwo jest złem to jest złem wobec każdego człowieka,niezależnie od jego rasy.grupy etnicznej czy narodowej do której należy,wykształcenia czy wieku,statusu społecznego

ETYKA SYTUACYJNA-twierdzi że oceny dobra i zła nie mogą odwoływać się do absolutnych i abstrakcyjnych pojęć ale muszą podlegać ciągłej ocenie wynikającej z sytuacji w której jednym decydującym kryterium jest dobro lub krzywda człowieka,czy kłamstwo jest złem?czy pozbawienie kogoś życia jest złem?odpowiedzi na te pytania nie są wcale aż tak oczywiste jak jesteśmy skłonni uważać bez głębszego zastanowienia,kłamstwo najczęściej bywa złem, ale wcale nie zawsze i nie wszędzie. Twórca teorii „kategorycznego imperatywu”-Immanuel Kant-absolutyzował pojęcie kłamstwa i twierdził stanowczo, że mordercy goniącemu ofiarę trzeba powiedzieć prawdę,bo prawda jest wartością absolutną a zasada mówienia prawdy musi być podst. zasadą uniwersalnie obowiązującą.Teoria ta została sprowadzona na ziemię przez Beniamina Constansa.W odpowiedzi na zarzuty Kant powtórzył że powinno się ujawnić prawdę mordercy,a przecież milczenie w takiej sytuacji jest złem,jeżeli morderca pyta się czy człowiek którego szuka jest w domu to milczenie pytanego może być odczytane jako potwierdzenie.Tylko kłamstwo daje szansę uratowania ofiary.

ZABIJANIE A MORDOWANIE zabijanie- to pozbawienie życia bez negatywnego nacechowania etycznego,może być sprawiedliwe,etycznie nawet konieczne ale z całą pewnością nie jest moralnie jednoznacznie złe,zabijanie ma miejsce wtedy gdy pozbawiamy życia napastnika w swojej lub innych obronie,zabijaniem jest też kara śmierci mordowanie-to pozbawienie życia,moralnie złe i tego zakazuje Tora,pozbawienie życia z zemsty,chęci zysku,niechęci na tle rasowym

ETYKA NARODOWA A ETYKA CHRZEŚCIJAŃSKA(Dmowski Roman)-et.narodowa nie tylko sprzeciwia się et. chrześc. czy et. altruizmu,głęboko rozumianej, nie przeszkadza moralnemu stosunkowi miedzy jednostkami,ale na dłuższe okresy stanowi niezbędny warunek trwałej moralności zbiorowisk ludzkich,entuzjazm dla danych zasad,zapał religijny mas,zaciętość sekciarska czyniła ludzi na pewien czas zdolnym do wysoce moralnego życia,do poświęceń nawet i ofiar,ale taki stan danego zbiorowiska nigdy nie był zdolny trwać przez długie czasy,tylko silna org.narodowa na głębokim poszanowaniu tradycji oparta zdolna jest społeczeń. ludz.zapewnić zdrowie moralne na długi czas, dlatego np.Japończyk nie będąc chrześcijaninem i nie znając naszych zasad altruizmu,nie przejmując się głęboko nauką Buddy ani Konficjuszem jest o wiele moralniejszy od Europejczyka i dlatego Europ.współczesny zwłaszcza w rozkładających się narodach,w wielkich miastach i w tych warstwach w których w życiu rola tradycji jest bardzo słaba cofa się moralnie,pomimo tak głośnego cywilizacyjnego postęu.

MARKSIZM-syst. pog. Filoz.,ekonomicznych i polityczno-społecznych stworzony przez K.Marksa i F.Engelsa w poł.XIXw.stał się ideologiczną i polit.postawą ruchów robotniczych na przełomie XIX i XX w.Europie w tym także rewol.socjalist. w Rosji. Klasycy marksizmu przyjęli założenie,że świat jest materialny i rządzi się prawami dialektyki,punktem wyjścia była dla nich idealistyczna dialektyka F.Hegla, celem marksizmu-jest zbudowanie społeczeństwa bezklasowego warunkiem tego jest obalenie politycznej władzy kapitalistów przez proletariat,drogą zaś do osiągnięcia go jest rewolucja która powinna objąć cały świat.

MATERIALIZM DIALEKTYCZNY-diamat-kier. Filozof. Zapoczątkowany w 2 poł.XIXw przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa,jest połączeniem i syntezą wcześniejszych nurtów materializmu,darwinizmu,pozytywizmu,naturalizmu i heglizmu, podstawą jest przyjęcie że całą realna rzeczywistość jest materialna i nie ma żadnego obiektywnie istniejącego bytu,którego nie dałoby się sprowadzić do jego materialnej podstawy. Świat materii Marks rozumie jako świat przyrody,materię społeczną(instytucje,dzieła kultury),za materie uważa świadomość człowieka oraz ludzkie wartości etyczne,najważniejszą właściwością materii jest nieustanny rozwój,który prowadzi do coraz nowych postaci,ponadto materia wg tego systemu posiada kilka cech:*jest niezniszczalna-wszelkie zmiany zachodzące we wszechświecie polegają na przemianach jednych form materii w drugie,jednak na skutek tych przemian sama materia nie ulega ani powstawaniu ani znikaniu,*jest wieczna-istniała zawsze i będzie istnieć,*istnieje w czasie i w przestrzeni-czas i przestrzeń są nierozerwalnie z nią związanymi cechami,bez których o materii niepodobna jest myśleć,* jest racjonalna-przemiany podlegają prawom,które można poznawać rozumem,prawa te są niezbywalną cechą materii a nie koncepcjami,które próbujemy o niej tworzyć. Siłą tego ruchu dialektycznego jest SPRZECZNOŚĆ-konflikt między tezą a antytezą, rozwiązywana jest poprzez syntezę(wg Marksa)-jest warunkiem rozwoju,gdyby tej sprzeczności nie było to nie byłoby rozwoju,świat ujmowany jest jako zespół procesów w których to rzeczy pozornie niezmienne podlegają nieustannym zmianom-stawania się i zanikania,taki sposób myślenia to jest materializm dialektyczny.

MATERIALIZM HISTORYCZNY-marksistowska historiozofia-stworzony przez K.Marksa i F.Engelsa będący konsekwencją zastosowania materializmu dialekt. Do określenia praw rozwoju człow.,społeczeństwa i przebiegu procesu historycznego,mat.hist. Sformułował szereg praw rozwoju społecznego ludzkości:-postępujących sił wytwórczych-koniecznej zgodności stosunków produkcji z charakterem sił wytwórczych(wiedza i umiejętności). Do podst.czynników procesu historycznego zalicza się:1.pojawienie się potrzeby nowego typu,tj.takiej,której nie można było zaspokoić dotychczasowymi środkami lub sposobami lub też jej realizacja wymagała zarówno nowych środków jak i sposobów,2.pojawienie się w wyniku realizacji tej potrzeby świadomości refleksyjnej i co za tym idzie świadomej i celowej działalności pracy,3zmienne stosunki do przyrody,samego siebie i innych ludzi w wyniku realizowania potrzeby nowego typu,wytworzenie innych potrzeb nowego typu.

STOSUNEK PRODUKCJI-w teorii Marksa oznacza stosunki międzyludzkie powstające w związku z procesem produkcji,powstają one w sposób konieczny i niezależny od ludzkiej woli,do stos.prod.zalicza się m.in.formy własności,stosunki zwierzchności i podporząd., o kształcie stosunków produkcji decyduje rodzaj sił wytwórczych i sposób produkcji,siła napędową jest jest walka przeciwieństw,wszelkie konflikty powstają kiedy ludzie mają jakieś potrzeby które chcą zaspokoić a liczba jest ograniczona(np.podwyżka w pracy),inne sprzeczności powstają pomiędzy siłami wytwórczymi a stosunkami produkcji,prowadzą one do rewolucji społecznej.

WALKA KLAS-Marks próbował wyjaśnić historię w kategorii walki klas,pojęcie to dot.problemów i starć w społeczeństwach rozumianych jako podzielone na klasy społeczne.wg Marksa wszelkie społ.dotychczasowe opierały się na przeciwieństwie klas uciskających i klas uciskanych,czyli dzieje świata trzeba przedst.jako walkę klas.Państwa niewolnicze-dwie przeciwności-rządzący(ci co mieli wszystko)i rządzeni(ci pozbawieni wszystkiego),państwo jest formacją która istnieje wyłącznie w społeczeństwie klasowym,powstaje by bronić klas panujących przed klasami podporządkowanymi,wyzyskiwanymi,stać na straży nierówności społecznych i chronić stan posiadania klas dominujących

PAŃSTWO NIEWOLNICZE-cechuje je występowanie właścicieli niewolników oraz niewolników będących ich własnością,kształtują się między nimi stosunku zwierzchnictwa i podporządkowania,właściciele niewolników są warstwą panującą i posiadającą prawa obywatelskie,niewolnicy natomiast pozbawieni są praw i swobody

PAŃSTWO FEUDALNE-występuje tu feudalna własność ziemi należącej do stosunkowo małej części ludzkości(np.rycerstwa) stosunki zwierzchnik-podporządkowany kształtują się na zasadzie poddaństwa chłopów feudalom,w tym systemie warstwy podporządkowane(chłopi)podlegają pewnej ochronie prawnej

PAŃSTWO KAPITALISTYCZNE-charakteryzuje się występowaniem prywatnej własności środków produkcji oraz wytwórców sprzedających swoją siłę roboczą,główną siłą społeczną są właściciele środków produkcji,lecz grupy społeczne korzystają z formalnie równych praw.

PAŃSTWO SOCJALISTYCZNE-charakt. Się ono daleko posuniętą uniformizacją stosunków społeczno-ekonom.i politycznych,istnieje tu społeczna własność środków produkcji pozostający w rękach państwa i swobodni wytwórcy zatrudnieni w państwowych zakładach,różnicą pomiędzy pańs.kapital. a socjalist. Jest forma własności-w państwach kapitalistycznych większość dóbr skupiona jest w rękach tzw.klasy średniej oraz wyżej,a w krajach socjalistycznych własność jest domeną państwa rozumianego jako prawny przedstawiciel całego narodu i ogółu żyjących w nim obywateli

MARKSIZM-historia społeczeństw,to dzieje ucisku jednej klasy przez inną oraz idąca za tym uciskiem walka klas,człowiek w marksizmie jest częścią społeczeństwa,bytem społecznym,bytem przyrodniczym,osobowość człowieka tworzy się w wyniku współpracy z innymi ludźmi,człowiek cały czas się rozwija,a sensem jego życia jest praca,która polega na ciągłym przetwarzaniu przyrody,praca decyduje o pozycji człowieka w przyrodzie,tylko człowiek posiada zdolność pracy

ETYKA MARKSISTOWSKA- wyjątkowość człowieka powoduje że najwyższą wartością moralności marksistowskiej jest człowiek,powinien on mieć równe szanse w dostępie do pracy,oświaty i dóbr materialnych,tak aby dzięki nim mógł siebie zrealizować,wszyscy ludzie są sobie równi i dlatego pomiędzy ludźmi powinny panować braterstwo i solidarność,nie ma ponadczasowych norm moralnych,lecz każda klasa społeczna posiada właściwe sobie zasady etyczne,które są wytworem każdorazowej sytuacji ekonomicznej,przestrzeganie owych norm jest konieczne dla funkcjonowania wszelkiego organizmu społecznego.Do takich reguł w etyce marks. Zalicza się:samorealizację-indywidualizm i uspołecznienie-kolektywizm należy zawsze traktować łącznie,współpracując z innymi(kolektyw) człowiek nie będzie wynosił się ponad społeczeństwo,zachowując natomiast własną indywidualnośc(samorealizacja)nie zniknie w masie społecznej.Pierwszym warunkiem realizacji owych zasad jest rewolucja proletariacka obalająca stosunki społeczne,w których człowiek jest istotą wyzyskiwaną i zniewoloną,drugim warunkiem zaś jest zbudowanie społeczeństwa bezklasowego opartego na równości wszystkich ludzi

NEOMARKSIZM-w Xx w antropologiczno-etyczna część myśli Marksa została zmodyfikowana i dostosowana do nowych warunków hist-społ przez filoz.i socjologów działających w Instytucie Badań Społecznych założonym w 1924r we Frankfurcie nad Menem,do najważniejszych przedstawicieli tego środowiska nazywanego też „szkołą frankfurcką” należy zaliczyć:Maxa Horkheimera,Teodora Adorno,Herberta Markusa,Jurgena Habermasa,ich zdaniem na społeczeństwie XX w tak samo jak w XIXw panuje ucisk i niesprawiedliwość społeczna,współczesnymi zagrożeniami są:cywilizacja naukowo-techniczna i konsumpcyjny tryb życia albo biurokratyzm życia społecznego świadczący o totalnym zarządzaniu społeczeństwem ograniczającym wolność i indywidualność człowieka,nową „klasą uciskaną: nie są już chłopi czy robotnicy lecz mniejszości(etniczne,narodowe,seksualne),dzieci,młodzież akademicka,kobiety i narody krajów rozwijających się,doznają oni różnorodnych prześladowań ze strony tzw:osobowości autorytarnej” uważanej przez neomarksistów za „wroga klasowego”,wytworem tej osobowości są tradycyjne normy moralne i obyczajowe,religia,tradycyjna rodzina oparta na autorytecie władzy rodzicielskiej,należy zatem zastąpić ową „osobowość autorytarną” i jej wytwory „osobowością tolerancyjną” wobec wszelkiej odmienności,neomarksiści odrzucają tą rewolucję.

TOLERANCJA-to wyrozumiałość,cierpliwość dla odmienności,jest ona poszanowaniem cudzych uczuć,poglądów,upodobań, marzeń,obyczajów i postępowania choćby były całkowicie odmienne od własnych albo zupełnie z nimi sprzeczne,współcześnie rozumiana tolerancja to szacunek dla wolności innych ludzi ich myśli oraz sposobu życia,szacunek ten przybiera formy wyrozumiałości i życzliwości dla tego,co nie musi być naszym udziałem,ale co cieszy się naszą akceptacją istnienia w imię demokratycznej wolności

LIBERALIZM-ideologia i kierunek polityczne wg którego wolność jest nadrzędną wartością, jest ściśle związany z indywidualizmem,stanowczo odrzuca kolektywizm oraz opowiada się za jak najmniejszym krępowaniem wolności jednostki poprzez prawo,kompromis pomiędzy prawem a nieskrępowana wolnością powinien być jak najmniejszy.

PRAWDA-stwierdzenie czegoś co miało miejsce lub stwierdzenie niewystępowania czegoś co faktycznie nie miało miejsca

PRAWA-gwarancja wolności,prawa dot.wszystkich jednakowo

PRAWO WOLNOŚCIOWE-idealistyczne tj nakaz wydany raz na zawsze adresowany do nieznanych ludzi,abstrahujący od jakichkolwiek okoliczności,czasu i miejsca,odnoszący się tylko do takich warunków jakie mogą zaistnieć zawsze i wszędzie,trzy zasady:*abstrakcyjność-ogólność prawdy,*równość prawa-wszyscy równi,*pewność prawa-musi być stabilne

ABORCJA-w kwestii wolności liberalnej Hayek-każdy człowiek ma prawo do życia.

Charles Sanders Perice-prekursor,Wiliam James,John Dewey

PRAGMATYZM-amerykański koniec XIX w-w opinii jego twórców metoda miała być używana przy rozwiązywaniu problemów intelektualnych,pragmatyzm-działanie,metoda rozwiązywania i oceny prób intelektualnych oraz pewna teoria dotycząca wiedzy która możemy zdobyć,prekursor Ch.S.Peirce-twórca nazwy i podstaw zasad pragmatyzmu,narodził się jako skutek inspiracji teoretycznych-empiryzm angielski,-logika jako podstawa myśli nauk.,-ewolucjonizm,-eksperyment metod.nauk ścisłych,wg Peirce powstać miała nowa teoria powstania,oparta nie tylko na samym myśleniu,ale również na działaniu praktycznym,PRAGMATYZM-teoria czynności prowadzona do rozjaśniania pojęć,do eliminacji,rozstrzygania niewyjaśnionych pojęć,zgodnie z pragmatyczną koncepcją człowieka,człowiek myśli nie dla samej satysfakcji lecz dla działania,człowiek działać musi żeby żyć.PRAWDA-element skutecznego działania,dla Pirsa-ciąg hipotez,proces przekonań,który stanowi część życia człowieka,analiza procesu działania człowieka-działanie zgodne z nawykami,-powód do myślenia-uruchamia badanie,które prowadzi do odrzucania starych nawyków,-nowe nawyki są zawsze bliższe prawdy niż te,które były dawno. Prawda wedle pragm. Jest elementem,który nas nie zaskoczy PEICE-prawda jest nieosiągalna w żadnym czasie,ale człowiek przybliża się ciągle zasady pragmatyzmu-myśl jest sensowna wtedy i tylko wtedy kiedy wynikają z niej działania,myśli które nie łączą się z działaniem są bezsensowne Z.Pirs-głosi,że aby osiągnąć jasność rozumienia pojęcia należy rozstrzygnąć jakie są praktyczne skutki,W.James-cel i sens aktywności teoretycznej,J.Dewey-instrumentalizm,skupił się na myśli,uważał że myśl jest instrumentem do rozwiązywania problemu ETAPY MYŚLI-odczucie trudności,określenie trudności,szukanie rozwiązań,logiczna weryfikacja hipotez za pomocą rozumowania,empiryczna weryfikacja hipotez. Pojawienie się problemu włącza nasz umysł by rozwiązać problem DOŚWIADCZENIE-źródło zdobywania i weryfikacji wiedzy

ETYKA-należy do nauk human, filozoficznych, to filozofia moralności, nauka o moralności-nie mylimy z moralnością .MORALNOŚĆ-to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących np.nie zabijaj CELEM ETYKI jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności,badanie efektów jakie moral. lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozof. na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. POGLĄDY etyczne przybierają zwykle formę teorii na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowodnienia słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych. ETYKA-OGÓLNA ,SZCZEGÓŁOWA. ETYKA- ETOS-zwierzęta SYNEJDEZJOLOGIA -dział zajmujący się sumieniem SUMIENIE-pewna wewnętrzna sprawność, która pod kątem dobra i zła ocenia czy dany czyn, a wcześniej decyzje na podstawie tej decyzji.Ma pewną moc wiążącą. DEONTOLOGIA-zajmuje się prawem moralnym,normą moralną.Nauka o powinnościach i obowiązkach. NORMA MORALNA-mówi o tym kiedy czyn jest moralnie dobry, a kiedy moralnie zły EUDAIMONIZM-najwyższe szczęście dzieli się na:*HEDONIZM-upatrywanie szczęścia w różnych uciechach,przyjemnościach cielesnych*TRANSCENDENTALNY-szczęście duchowe*INDYWIDUALIZM(subiektywny)-szczęście indywidualne*INDYWIDUALIZM(kolektywny)-szczęście dla pewnej grupy osób DEONTONOMIZM-czyn jest dobry kiedy jest zgodny z pewnym prawem-WOLNOTARYSTYCZNY-robimy tak jak powiedział Bóg,nie pytamy dlaczego mamy tak robić PERSONALIZM—czyn jest moralnie dobry kiedy ma na względzie dobro adresata czynu i podmiotu ARETOLOGIA-nauka o cnotach. CNOTY KARDYNALNE-umiarkowanie, roztropność,męstwo,sprawiedliwość AKSJOLOGIA-zajmuje się wartościami PRAWDA-zgodność rzeczywistości z myślą SCEPTYCYZM-prawda jest niepoznawalna AGNOSCYTYZM-niemożliwe jest całkowite poznanie rzeczywistości PROBABINIZM-prawdopodobnie można poznać prawdę ETYKA-PODZIAŁ(normowanie ludzkiego działania-system popędu,zachowania-człowiekiem jesteśmy tylko wśród ludzi)*realizacja w społeczeństwie działanie-wolna decyzja(można usprawiedliwić przed drugą osobą)*normy-reguły działania-etos społeczeństwa.Odnoszą się do konkretnego obszaru działania*człowiek istota moralna. TRZY OBSZARY ETYKI: ET. ANALITYCZNA-metaetyka-analiza języka moralnego odnosząca się do dyskursu ET. FYNDAMENTALNA-sięga głęboko,bada podstawowe problemy etyki,założenia(co jest normą),sumienie,wolność woli,zasady moralne ET .NORMATYWNA-konkretyzuje próby postępowania normy. ET .INDYWIDUALNA I SPOŁECZNA Etyka z uwagi na cel i metodę badań dzieli się na:*OPISOWA-ekologia-jaka sjest moralność danego człowieka,nie ocenia, ustala fakty,*NORMATYWNA-moralistyka jak powinni żyć ludzie.*ŻRÓDŁO MORALNOŚCI-skąd się bierze moralność-odpowiedzi można poszukać w religii ETYKI INDYWIDUALNE I SPOŁECZNE zakres wolnej woli,odpowiedzialność zły czyn-broni życia-zwolniony z odpowiedzialności(brak wyboru)etyki indeternistyczne-nieograniczony,nieskrępowany,*egzystencjalizm,*katolicyzm-wolna wola KONCEPCJE I TEORIE ETYCZNE-KRYTERIA OCENY WARTOŚCI CZYNU-et.dzielności-cnoty i usposobienie,sprawność etyczna,et.deontologi-słuszność i prawo,et.konsekwencjalistyczna-skutki i odpowiedzialnośc,wartość czynu bierze się z wartości jego konsekwencji,et.utalitarystyczna-czyn jest moralnie dobry jeżeli maksymalizuje użytecznośc społeczną Współczesny podział teorii etycznych Rudolf Carnat-matematyk należał do kółka wiedeńskiego(1891-1970) I.zakres obowiązujących norm moralnych-obiektywistyczne-w ogólnych założeniach,subiektywistyczne-normy etyczne będą wytworem poszczególnych ludzi II.żródło pochodzenia norm moralnych-naturalizm-syst,które wywodzą się z nauk przyrodniczych,społecznych,gdy sądy etyczne-prawdziwe lub fałszywe-autynaturalizm-od Boga,przesłanie racjonalne bez odnoszenia się do danych empirycznych,emotywizm-syst., które traktują nakazy moralne jako wyrażanie ludzkich emocji,żródło-ludzka psychika,emocje,gdy sądy są ani prawdziwe ani fałszywe III.ze względu na ocenę zachowań ludzi.motywizm-etyka intencji moralna ocena czynu-decyduje motyw,ocena moralna czynu,efektywizm-ocena moralna czynu,decyduje efekt nawet jeśli będzie zła intencja,etyka skutków MODELE PRAGMATYCZNE-etyka biznesu-swista praktyka.korzyść, zysk,wartości moralne nad duchowymi,etyka ograniczona bo nie bierze pod uwagę wewnętrznej koncepcji człowieka skupia się na zaspokajaniu ludzkich potrzeb-modele utylitarystyczne-człowiek powinien zaspokajać swoje pragnienia i potrzeby,ważne są nasze potrzeby-modele liberalne-wartości ekonomiczne mają służyć do osiągania dóbr-modele neolibelaristyczne.Podział na trzy koncepcje-istnieją obok siebie ale nie dla siebie,łączą nas więzi interesów-humanist.neoliberalne-człowiek który koegzystuje w społeczności(sark,waitche)-ontologiczny materializm-rozumny doznający warażenia-liberalizacyjne modele-wolność dla absurdu-filozofia luzu-ideologie totalitarne-filozofia głosząca pieniądze nad człowiekiem MODELE W MODELACH *kontestacyjne-bunt,naruszenie hierarchii wartości,demoralizacja,destrukcja.dewiacja,anarchia*permistywistyczne-etyka sytuacyjna,moralnośc prawna,moralnośc seksual,krytyka etyki seksualnej,reakcja na zakłamanie poprzednich pokoleń.Kilka sukcesów tej etyki:poparcie np.w przemyśle reklamowym*postmodernistyczne-negatywna ocena,racjonalnośc,empiryzm,życie polega na fantazjowaniu,odrzucony rozum i doświadczenie*kodeksy zawodowe. Filozofia współczesna ma swój początek w 1830r. W tym czasie w filoz.dokonała się rzecz przewartościowania,minął romantyzm,od czasów HEGLA nie powstało żadne dzieło HEGEL-dialektyczna metoda filozofii.teoria rzeczywistości i metoda jej poznawania polegająca na rozpatrywaniu zjawisk w powiązaniu ruchu i rozwoju,przeciwieństwo metafizyki.dialektyka heglowska stworzona przez G.W.Hegla idealistę.Teoria rzeczywistości,wg której rzeczywistość jest procesem rozwoju ducha przez powstanie i znoszenie przeciwieństw,także heglowska metoda rozumowania polegająca na przechodzeniu od danego pojęcia(teza0 do jego przeciwieństwa(antyteza) i łączenie ich następnie w wyższą jedność(synteza).W 1830r. Ukazał się „Kurs filozofii pozytywnej” franc. Filoz.AUGUSTA COMTEA rozprawa o filoz. poz. powstała w chwili, gdy poglądy Comtea osiągnęły pełnię swojego rozwoju.Zamyka ona okres twórczości,w którym po pierwszych młodzieńczych próbach powstało najpotężniejsze z dzieł „Kurs..”.Ukończywszy je uważał główne dzieło swojego życia za doskonałe.Zdawał sobie jednak sprawę z tego,że ze względu na treść jak i na formę jest ono dostępne dla nielicznych,odpowiednio przygotowanych jednostek.Przypisując wielkie znaczenie rozpowszechnieniu filoz. pozytywnej wśród ludu uczestniczył od 1830r.w STOWARZYSZENIU POLITECHNICZNYM,którego celem była popularyzacja wiedzy drogą bezpłatnych wykładów.Comtea corocznie wygłaszał kurs astronomii podkreślając w prelekcjach własne poglądy. podejście maksymalistyczne-filoz.stawiają sobie za cel konkretne problemy,które za wszelką cenę chcieli rozwiązać,podejście minimalistyczne-uwzględniali to co jest pewne,jasne do sformowania problemy,które dało się rozwiązać. Filoz. max. i min. zgadzają się, że istnieją pewne minima filozoficzne,spór toczy się o to czy warto zajmować się tymi problemami,które nie wiadomo czy są do rozwiązania,max-czy istnieją twierdzenia całkowicie pewne, istnieje świat materii-min, czy istnieje świat ducha-max, faza filoz. min-najbardziej obfita w treści.Faza utrwalająca te idee. POZYTYWIZM-filozofia nie mówi nam nic o świecie,o świecie mówi nam tak naprawdę nauka,pozytywiści pojmowali człowieka jako istotę racjonalną, człowiek opiera się w swoich działaniach na rozumie,na tezach które dają się udowodnić, narzędziem była nowożytna nauka, nie zgadzali się z metafizyką	COMTE(1798-1857) fil. Franc zajmował się medycyną.Filozofia była oparta o tezy przyjaciela San Simona. Powody-wskazywał, że jego filozofia zajmuje się tylko przedmiotami rzeczywistymi, rozważał tematy pożyteczne stroniąc od rozważań i sporów jałowych,koncentruje się na przedmiotach o których można zdobyć wiedzę pewną, zajmuje się ścisłymi kwestiami stroniąc od zagmatwania,filozofia pracuje pozytywnie i nie ogranicza się do jałowej krytyki. Pozytywizm zawiera dwie przesłanki:-system-nowy etap w rozwoju umysłowym ludzi,-utożsamia filoz.pozywtywną ze światopoglądem ludzi.Comte ewolucjonista. TRZY FAZY EWALUACJI-prawo trzech stadiów-charakter uniwersalny:I.faza teologiczna-podczas tej fazy zjawiska odwoływania się do Bogów-panowało myślenie religijne *fetyszyzm-przypisywanie każdej rzeczy mocy boskiej*politeizm-wierzyli w istoty mityczne*momoteizm-rozwój chrześcijaństwa utożsamianie się z jednym Bogiem,błędne przekonania,faza upadła II.faza metafizyczna-tłumaczyli sobie poprzez światowe moce i nie utożsamiali tych sił z Bogiem, faza upadła,odwoływanie się do metafizyki III.faza pozytywna-ludzie zrozumieli że należy odwoływać do konkretnych faktów.Filozofia wg.Comtea powinna zając się tym co jest poznawalne,co jest dostępne doświadczeniu, co jest przydatne,co jest powiązane z życiem człowieka,powinna tworzyć jasny zrozumiały światopogląd,odrzucać to co jest zagmatwane,powinna budować a nie negować dotychczasowy świat. I ZASADA NOWEGO ŚWIATOPOGLĄDU-wg Comtea żadne zdanie dające się ściśle sprowadzić do stwierdzenia faktu szczegółowego nie może mieć rzeczywistego i zrozumiałego znaczenia,nie powinna zadawać z góry nierozstrzygalnych pytań,obszarem rozstrzygania jest nowożytna nauka,nie wypowiadać twierdzeń innych jak tylko te,które oparte są na faktach,filozofia pozytywna-problemy autentyczne mogą być rozstrzygnięte tylko i wyłącznie naukowo,wiedza jest względna,to co człowiek wie o świecie zależy tylko od jego możliwości poznawczych w danym momencie,stąd też zamiast subiektywnie analizować pewne kwestie człowiek powinien uciekać się do faktów 1.nauka ma odkrywać prawdy 2.budować harmonię świata 3.ma dostarczać podstaw,które mają służyć przeobrażeniom społecznym COMTE-hierarchiczny model nauki,najlepiej opisać otaczający świat-matematyka,astronomia,fizyka,chemia,biologia,socjologia.Filoz. Wg pozytywistów traci prawo do naukowego wypowiadania się.COMTE-empiryzm-uważał,że doświadczenie powinno być podstawą wiedzy, prawdziwą naukę tworzą fakty,fakty tworzą teorię a teorie powinny być prawdziwym wytworem JOHN ST.MILL-pisarz(1806-1973)-empirysta empiryzm-wyłazcając w procesie przemian ma tylko i wyłącznie doświadczenie dziali się na: empiryzm genetyczny-cała wiedza jaką posiada człowiek jest tylko i wyłącznie z jego doświadczeń empiryzm epistemologiczny-dośw. Stanowi kryterium wiedzy,to co człowiek wie pochodzi z różnych źródeł wiedza wrodzona + doświadczenie, empiryzm metodologiczny-uważa że powinna stwierdzać dane-doświadcz.John St Mill-realistyczne rozumienie,dla niego istniały rzeczy jednostkowe II.FAZA FILOZ. SPENCER-ewolucjonista,ewolucjoniści-pozytywiści,przekonanie-wszystkie społeczeństwa podlegają tym samym prawom ewol. i rozwijają się w tym samym kierunku metoda porównawcza-obserwacja społeczeństwa,poszukać różnic i dokonać porównania.Trzy założenia filoz. Spencera*naturalizm-jedność,*przyjmował dynamicz.charakter rzeczywistości,*społeczeństwo podobne jest do organizmu,zbiór elementów zintegr. Biologia-rozwój polega na różnieniu się rzeczy, świat przechodzi różnorodne zmiany,każda część podlega temu prawu:wzrost,postęp,rozwój,zmiana społeczna. Klasyczny ewoluc.opiera się na jedności świata-społeczny połączony ze światem przyrody,prawidłowości-świat ludzki należy do świata przyrody,zmienności-wszystko to co się dzieje podlega zmianie. Globalny charakter zmian.Zmiany w jednej dziedzinie.postęp-każda zmina jest czymś pozytywnym,wartościowana jest dodatnio,nierównomiernośc-wszyscy podlegają postępowi lecz on jest nierównomierny.Spencer założył,że ist.III rodzaje ewol.1.nieograniczona-przyroda nieożywiona2.ograniczona-ewol. Świata biologicznego,3.ponad organiczna-ewol.która zakłada zmienność człowieka SPOŁECZEŃSTWO JAKO ORGANIZM-1.wzrost masy,2.różnicowanie się części,3.różnicowanie się funkcji, różnice-społeczeństwo nie ma określonego kształtu, różnicowanie f-ji jest ograniczona ANALIZA FILOZOFICZNA-poszukiwanie koniecznych i wystarczających warunków,które określają znaczenie jakiegoś terminu,główną f-cją analizy filoz.jest takie sprecyzowanie pytania aby człowiek mógł na nie odpowiedzieć SYNEJDEZJOLOGIA-dział zajmujący się sumieniem ETYKA ABSOLUTNA-oznacza, że pojęcie dobra i zła dot., wszystkich ludzi bez wyjątku,wszyscy jesteśmy potomkami tych samych prarodziców, z najważniejsze wszyscy jesteśmy stworzeni wg istoty Boga Kwestia rozważania nad:zabójstwem i morderstwem-jeżeli zgadzamy się że morderstwo jest złem to jest złem wobec każdego człowieka,niezależnie od jego rasy.grupy etnicznej czy narodowej do której należy,wykształcenia czy wieku,statusu społecznego ETYKA SYTUACYJNA-twierdzi że oceny dobra i zła nie mogą odwoływać się do absolutnych i abstrakcyjnych pojęć ale muszą podlegać ciągłej ocenie wynikającej z sytuacji w której jednym decydującym kryterium jest dobro lub krzywda człowieka,czy kłamstwo jest złem?czy pozbawienie kogoś życia jest złem?odpowiedzi na te pytania nie są wcale aż tak oczywiste jak jesteśmy skłonni uważać bez głębszego zastanowienia,kłamstwo najczęściej bywa złem, ale wcale nie zawsze i nie wszędzie. Twórca teorii „kategorycznego imperatywu”-Immanuel Kant-absolutyzował pojęcie kłamstwa i twierdził stanowczo, że mordercy goniącemu ofiarę trzeba powiedzieć prawdę,bo prawda jest wartością absolutną a zasada mówienia prawdy musi być podst. zasadą uniwersalnie obowiązującą.Teoria ta została sprowadzona na ziemię przez Beniamina Constansa.W odpowiedzi na zarzuty Kant powtórzył że powinno się ujawnić prawdę mordercy,a przecież milczenie w takiej sytuacji jest złem,jeżeli morderca pyta się czy człowiek którego szuka jest w domu to milczenie pytanego może być odczytane jako potwierdzenie.Tylko kłamstwo daje szansę uratowania ofiary. ZABIJANIE A MORDOWANIE zabijanie- to pozbawienie życia bez negatywnego nacechowania etycznego,może być sprawiedliwe,etycznie nawet konieczne ale z całą pewnością nie jest moralnie jednoznacznie złe,zabijanie ma miejsce wtedy gdy pozbawiamy życia napastnika w swojej lub innych obronie,zabijaniem jest też kara śmierci mordowanie-to pozbawienie życia,moralnie złe i tego zakazuje Tora,pozbawienie życia z zemsty,chęci zysku,niechęci na tle rasowym ETYKA NARODOWA A ETYKA CHRZEŚCIJAŃSKA(Dmowski Roman)-et.narodowa nie tylko sprzeciwia się et. chrześc. czy et. altruizmu,głęboko rozumianej, nie przeszkadza moralnemu stosunkowi miedzy jednostkami,ale na dłuższe okresy stanowi niezbędny warunek trwałej moralności zbiorowisk ludzkich,entuzjazm dla danych zasad,zapał religijny mas,zaciętość sekciarska czyniła ludzi na pewien czas zdolnym do wysoce moralnego życia,do poświęceń nawet i ofiar,ale taki stan danego zbiorowiska nigdy nie był zdolny trwać przez długie czasy,tylko silna org.narodowa na głębokim poszanowaniu tradycji oparta zdolna jest społeczeń. ludz.zapewnić zdrowie moralne na długi czas, dlatego np.Japończyk nie będąc chrześcijaninem i nie znając naszych zasad altruizmu,nie przejmując się głęboko nauką Buddy ani Konficjuszem jest o wiele moralniejszy od Europejczyka i dlatego Europ.współczesny zwłaszcza w rozkładających się narodach,w wielkich miastach i w tych warstwach w których w życiu rola tradycji jest bardzo słaba cofa się moralnie,pomimo tak głośnego cywilizacyjnego postęu. MARKSIZM-syst. pog. Filoz.,ekonomicznych i polityczno-społecznych stworzony przez K.Marksa i F.Engelsa w poł.XIXw.stał się ideologiczną i polit.postawą ruchów robotniczych na przełomie XIX i XX w.Europie w tym także rewol.socjalist. w Rosji. Klasycy marksizmu przyjęli założenie,że świat jest materialny i rządzi się prawami dialektyki,punktem wyjścia była dla nich idealistyczna dialektyka F.Hegla, celem marksizmu-jest zbudowanie społeczeństwa bezklasowego warunkiem tego jest obalenie politycznej władzy kapitalistów przez proletariat,drogą zaś do osiągnięcia go jest rewolucja która powinna objąć cały świat.	MATERIALIZM DIALEKTYCZNY-diamat-kier. Filozof. Zapoczątkowany w 2 poł.XIXw przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa,jest połączeniem i syntezą wcześniejszych nurtów materializmu,darwinizmu,pozytywizmu,naturalizmu i heglizmu, podstawą jest przyjęcie że całą realna rzeczywistość jest materialna i nie ma żadnego obiektywnie istniejącego bytu,którego nie dałoby się sprowadzić do jego materialnej podstawy. Świat materii Marks rozumie jako świat przyrody,materię społeczną(instytucje,dzieła kultury),za materie uważa świadomość człowieka oraz ludzkie wartości etyczne,najważniejszą właściwością materii jest nieustanny rozwój,który prowadzi do coraz nowych postaci,ponadto materia wg tego systemu posiada kilka cech:*jest niezniszczalna-wszelkie zmiany zachodzące we wszechświecie polegają na przemianach jednych form materii w drugie,jednak na skutek tych przemian sama materia nie ulega ani powstawaniu ani znikaniu,*jest wieczna-istniała zawsze i będzie istnieć,*istnieje w czasie i w przestrzeni-czas i przestrzeń są nierozerwalnie z nią związanymi cechami,bez których o materii niepodobna jest myśleć,* jest racjonalna-przemiany podlegają prawom,które można poznawać rozumem,prawa te są niezbywalną cechą materii a nie koncepcjami,które próbujemy o niej tworzyć. Siłą tego ruchu dialektycznego jest SPRZECZNOŚĆ-konflikt między tezą a antytezą, rozwiązywana jest poprzez syntezę(wg Marksa)-jest warunkiem rozwoju,gdyby tej sprzeczności nie było to nie byłoby rozwoju,świat ujmowany jest jako zespół procesów w których to rzeczy pozornie niezmienne podlegają nieustannym zmianom-stawania się i zanikania,taki sposób myślenia to jest materializm dialektyczny. MATERIALIZM HISTORYCZNY-marksistowska historiozofia-stworzony przez K.Marksa i F.Engelsa będący konsekwencją zastosowania materializmu dialekt. Do określenia praw rozwoju człow.,społeczeństwa i przebiegu procesu historycznego,mat.hist. Sformułował szereg praw rozwoju społecznego ludzkości:-postępujących sił wytwórczych-koniecznej zgodności stosunków produkcji z charakterem sił wytwórczych(wiedza i umiejętności). Do podst.czynników procesu historycznego zalicza się:1.pojawienie się potrzeby nowego typu,tj.takiej,której nie można było zaspokoić dotychczasowymi środkami lub sposobami lub też jej realizacja wymagała zarówno nowych środków jak i sposobów,2.pojawienie się w wyniku realizacji tej potrzeby świadomości refleksyjnej i co za tym idzie świadomej i celowej działalności pracy,3zmienne stosunki do przyrody,samego siebie i innych ludzi w wyniku realizowania potrzeby nowego typu,wytworzenie innych potrzeb nowego typu. STOSUNEK PRODUKCJI-w teorii Marksa oznacza stosunki międzyludzkie powstające w związku z procesem produkcji,powstają one w sposób konieczny i niezależny od ludzkiej woli,do stos.prod.zalicza się m.in.formy własności,stosunki zwierzchności i podporząd., o kształcie stosunków produkcji decyduje rodzaj sił wytwórczych i sposób produkcji,siła napędową jest jest walka przeciwieństw,wszelkie konflikty powstają kiedy ludzie mają jakieś potrzeby które chcą zaspokoić a liczba jest ograniczona(np.podwyżka w pracy),inne sprzeczności powstają pomiędzy siłami wytwórczymi a stosunkami produkcji,prowadzą one do rewolucji społecznej. WALKA KLAS-Marks próbował wyjaśnić historię w kategorii walki klas,pojęcie to dot.problemów i starć w społeczeństwach rozumianych jako podzielone na klasy społeczne.wg Marksa wszelkie społ.dotychczasowe opierały się na przeciwieństwie klas uciskających i klas uciskanych,czyli dzieje świata trzeba przedst.jako walkę klas.Państwa niewolnicze-dwie przeciwności-rządzący(ci co mieli wszystko)i rządzeni(ci pozbawieni wszystkiego),państwo jest formacją która istnieje wyłącznie w społeczeństwie klasowym,powstaje by bronić klas panujących przed klasami podporządkowanymi,wyzyskiwanymi,stać na straży nierówności społecznych i chronić stan posiadania klas dominujących PAŃSTWO NIEWOLNICZE-cechuje je występowanie właścicieli niewolników oraz niewolników będących ich własnością,kształtują się między nimi stosunku zwierzchnictwa i podporządkowania,właściciele niewolników są warstwą panującą i posiadającą prawa obywatelskie,niewolnicy natomiast pozbawieni są praw i swobody PAŃSTWO FEUDALNE-występuje tu feudalna własność ziemi należącej do stosunkowo małej części ludzkości(np.rycerstwa) stosunki zwierzchnik-podporządkowany kształtują się na zasadzie poddaństwa chłopów feudalom,w tym systemie warstwy podporządkowane(chłopi)podlegają pewnej ochronie prawnej PAŃSTWO KAPITALISTYCZNE-charakteryzuje się występowaniem prywatnej własności środków produkcji oraz wytwórców sprzedających swoją siłę roboczą,główną siłą społeczną są właściciele środków produkcji,lecz grupy społeczne korzystają z formalnie równych praw. PAŃSTWO SOCJALISTYCZNE-charakt. Się ono daleko posuniętą uniformizacją stosunków społeczno-ekonom.i politycznych,istnieje tu społeczna własność środków produkcji pozostający w rękach państwa i swobodni wytwórcy zatrudnieni w państwowych zakładach,różnicą pomiędzy pańs.kapital. a socjalist. Jest forma własności-w państwach kapitalistycznych większość dóbr skupiona jest w rękach tzw.klasy średniej oraz wyżej,a w krajach socjalistycznych własność jest domeną państwa rozumianego jako prawny przedstawiciel całego narodu i ogółu żyjących w nim obywateli	MARKSIZM-historia społeczeństw,to dzieje ucisku jednej klasy przez inną oraz idąca za tym uciskiem walka klas,człowiek w marksizmie jest częścią społeczeństwa,bytem społecznym,bytem przyrodniczym,osobowość człowieka tworzy się w wyniku współpracy z innymi ludźmi,człowiek cały czas się rozwija,a sensem jego życia jest praca,która polega na ciągłym przetwarzaniu przyrody,praca decyduje o pozycji człowieka w przyrodzie,tylko człowiek posiada zdolność pracy ETYKA MARKSISTOWSKA- wyjątkowość człowieka powoduje że najwyższą wartością moralności marksistowskiej jest człowiek,powinien on mieć równe szanse w dostępie do pracy,oświaty i dóbr materialnych,tak aby dzięki nim mógł siebie zrealizować,wszyscy ludzie są sobie równi i dlatego pomiędzy ludźmi powinny panować braterstwo i solidarność,nie ma ponadczasowych norm moralnych,lecz każda klasa społeczna posiada właściwe sobie zasady etyczne,które są wytworem każdorazowej sytuacji ekonomicznej,przestrzeganie owych norm jest konieczne dla funkcjonowania wszelkiego organizmu społecznego.Do takich reguł w etyce marks. Zalicza się:samorealizację-indywidualizm i uspołecznienie-kolektywizm należy zawsze traktować łącznie,współpracując z innymi(kolektyw) człowiek nie będzie wynosił się ponad społeczeństwo,zachowując natomiast własną indywidualnośc(samorealizacja)nie zniknie w masie społecznej.Pierwszym warunkiem realizacji owych zasad jest rewolucja proletariacka obalająca stosunki społeczne,w których człowiek jest istotą wyzyskiwaną i zniewoloną,drugim warunkiem zaś jest zbudowanie społeczeństwa bezklasowego opartego na równości wszystkich ludzi NEOMARKSIZM-w Xx w antropologiczno-etyczna część myśli Marksa została zmodyfikowana i dostosowana do nowych warunków hist-społ przez filoz.i socjologów działających w Instytucie Badań Społecznych założonym w 1924r we Frankfurcie nad Menem,do najważniejszych przedstawicieli tego środowiska nazywanego też „szkołą frankfurcką” należy zaliczyć:Maxa Horkheimera,Teodora Adorno,Herberta Markusa,Jurgena Habermasa,ich zdaniem na społeczeństwie XX w tak samo jak w XIXw panuje ucisk i niesprawiedliwość społeczna,współczesnymi zagrożeniami są:cywilizacja naukowo-techniczna i konsumpcyjny tryb życia albo biurokratyzm życia społecznego świadczący o totalnym zarządzaniu społeczeństwem ograniczającym wolność i indywidualność człowieka,nową „klasą uciskaną: nie są już chłopi czy robotnicy lecz mniejszości(etniczne,narodowe,seksualne),dzieci,młodzież akademicka,kobiety i narody krajów rozwijających się,doznają oni różnorodnych prześladowań ze strony tzw:osobowości autorytarnej” uważanej przez neomarksistów za „wroga klasowego”,wytworem tej osobowości są tradycyjne normy moralne i obyczajowe,religia,tradycyjna rodzina oparta na autorytecie władzy rodzicielskiej,należy zatem zastąpić ową „osobowość autorytarną” i jej wytwory „osobowością tolerancyjną” wobec wszelkiej odmienności,neomarksiści odrzucają tą rewolucję. TOLERANCJA-to wyrozumiałość,cierpliwość dla odmienności,jest ona poszanowaniem cudzych uczuć,poglądów,upodobań, marzeń,obyczajów i postępowania choćby były całkowicie odmienne od własnych albo zupełnie z nimi sprzeczne,współcześnie rozumiana tolerancja to szacunek dla wolności innych ludzi ich myśli oraz sposobu życia,szacunek ten przybiera formy wyrozumiałości i życzliwości dla tego,co nie musi być naszym udziałem,ale co cieszy się naszą akceptacją istnienia w imię demokratycznej wolności LIBERALIZM-ideologia i kierunek polityczne wg którego wolność jest nadrzędną wartością, jest ściśle związany z indywidualizmem,stanowczo odrzuca kolektywizm oraz opowiada się za jak najmniejszym krępowaniem wolności jednostki poprzez prawo,kompromis pomiędzy prawem a nieskrępowana wolnością powinien być jak najmniejszy. PRAWDA-stwierdzenie czegoś co miało miejsce lub stwierdzenie niewystępowania czegoś co faktycznie nie miało miejsca PRAWA-gwarancja wolności,prawa dot.wszystkich jednakowo PRAWO WOLNOŚCIOWE-idealistyczne tj nakaz wydany raz na zawsze adresowany do nieznanych ludzi,abstrahujący od jakichkolwiek okoliczności,czasu i miejsca,odnoszący się tylko do takich warunków jakie mogą zaistnieć zawsze i wszędzie,trzy zasady:*abstrakcyjność-ogólność prawdy,*równość prawa-wszyscy równi,*pewność prawa-musi być stabilne ABORCJA-w kwestii wolności liberalnej Hayek-każdy człowiek ma prawo do życia. Charles Sanders Perice-prekursor,Wiliam James,John Dewey PRAGMATYZM-amerykański koniec XIX w-w opinii jego twórców metoda miała być używana przy rozwiązywaniu problemów intelektualnych,pragmatyzm-działanie,metoda rozwiązywania i oceny prób intelektualnych oraz pewna teoria dotycząca wiedzy która możemy zdobyć,prekursor Ch.S.Peirce-twórca nazwy i podstaw zasad pragmatyzmu,narodził się jako skutek inspiracji teoretycznych-empiryzm angielski,-logika jako podstawa myśli nauk.,-ewolucjonizm,-eksperyment metod.nauk ścisłych,wg Peirce powstać miała nowa teoria powstania,oparta nie tylko na samym myśleniu,ale również na działaniu praktycznym,PRAGMATYZM-teoria czynności prowadzona do rozjaśniania pojęć,do eliminacji,rozstrzygania niewyjaśnionych pojęć,zgodnie z pragmatyczną koncepcją człowieka,człowiek myśli nie dla samej satysfakcji lecz dla działania,człowiek działać musi żeby żyć.PRAWDA-element skutecznego działania,dla Pirsa-ciąg hipotez,proces przekonań,który stanowi część życia człowieka,analiza procesu działania człowieka-działanie zgodne z nawykami,-powód do myślenia-uruchamia badanie,które prowadzi do odrzucania starych nawyków,-nowe nawyki są zawsze bliższe prawdy niż te,które były dawno. Prawda wedle pragm. Jest elementem,który nas nie zaskoczy PEICE-prawda jest nieosiągalna w żadnym czasie,ale człowiek przybliża się ciągle zasady pragmatyzmu-myśl jest sensowna wtedy i tylko wtedy kiedy wynikają z niej działania,myśli które nie łączą się z działaniem są bezsensowne Z.Pirs-głosi,że aby osiągnąć jasność rozumienia pojęcia należy rozstrzygnąć jakie są praktyczne skutki,W.James-cel i sens aktywności teoretycznej,J.Dewey-instrumentalizm,skupił się na myśli,uważał że myśl jest instrumentem do rozwiązywania problemu ETAPY MYŚLI-odczucie trudności,określenie trudności,szukanie rozwiązań,logiczna weryfikacja hipotez za pomocą rozumowania,empiryczna weryfikacja hipotez. Pojawienie się problemu włącza nasz umysł by rozwiązać problem DOŚWIADCZENIE-źródło zdobywania i weryfikacji wiedzy