Przyjmuje sie jako granice zakresu promieniowania widzialnego długosci fal 380 i 760 nm.

STRUMIEN SWIETLNY - φ - [ lm ] – jest to wielkosc wyprowadzona od strumienia energetycznego φe , przez ocene promieniowania za pomoca odbiornika, którego wzgledna czułosc odpowiada czułosci widmowej oka przystosowanego do jasnosci Lumenomierz, kula Ulbrichta o srednicy 2m, pomiar strumienia swietlnego _ródeł swiatła, lamp i opraw oswietleniowych.

SWIATŁOSC - I – [cd] – jest wielkoscia okreslona dla kierunku przestrzeni. Jest to iloraz strumienia swietlnego dφ wysłanego przez punktowe zródło swiatła lub element powierzchni nie punktowego zródła swiatła w nieskonczenie małym kacie przestrzennym obejmujacym dany kierunek, do kata bryłowego dω tego sto_ka .

Kat bryłowy mo_e byc tak samo jak i kat płaski, mierzony w mierze łukowej, a mianowicie stosunkiem pola powierzchni A wycinka kuli (dookoła jego wierzchołka) do kwadratu promienia kuli. Jednostka tak zdefiniowanego kata bryłowego jest steradian (sr).

NATE_ENIE OSWIETLENIA - E – [lx] – jest okreslone w danym punkcie powierzchni. Jest to stosunek strumienia swietlnego dφ padajacego na elementarna powierzchnie dA zawierajaca dany punkt do wartosci tej elementarnej powierzchni. Jest to wiec powierzchniowa gestosc strumienia padajacego na dana powierzchnie E – [lx] – jest okreslone w danym punkcie powierzchni.

LUMINANCJA - L - [cd/m2] – jest wielkoscia okreslana w danym punkcie przestrzeni i w danym kierunku . Jest stosunkiem ilorazu swiatłosci w danym kierunku elementarnego pola powierzchni dA otaczajacego dany punkt P do pozornego pola powierzchni z obserwowanego kierunku

SKUTECZNOSCIA SWIETLNA ZRÓDŁA jest iloraz strumienia swietlnego wysyłanego przez zródło i mocy potrzebnej do jego wytworzenia

SKUTECZNOSC SWIETLNA _RÓDŁA (SWIATŁA) jest to iloraz strumienia swietlnego φ wysyłanego przez zródło do mocy P przez nie pobranej – symbol η.

Obuoczne pole widzenia Czesc przestrzeni, która widzi sie obuocznie, gdy poło_enie gałek ocznych jest nieruchome

WIDZENIE FOTOPOWE – dzienne, czopkowe - jaskrawosc du_a

• WIDZENIE SKOTOPOWE – nocne, precikowe - jaskrawosc mała

• WIDZENIE MEZOPOWE – zmierzchowe - działaja oba aparaty, czopkowy i precikowy

DYNAMICZNA OSTROŚĆ WIDZENIA Wielkosc charakteryzujaca minimalny przedział katowy (wielkosc odwrotna do dynamicznej ostrosci widzenia) a – miara statycznej ostrosci widzenia, b – stała x - katowa predkosc

przemieszczania obiektu • zale_y od wielu czynników fizjologicznych, układu optycznego, stosowanych bodzców oraz funkcji siatkówki • Na ostrosc widzenia maja wpływ równie_: • poziom oswietlenia przedmiotów postrzeganych, • kontrast ogladanych przedmiotów i tła, • czas naswietlania obserwowanych przedmiotów 3 y = a + bx

WIDZIALNOSC mo_na zdefiniowac jako iloraz kontrastu obiektu obserwacji z tłem do progowej wartosci kontrastu:

CZYNNIKI OKRESLAJACE WIDZIALNOSC DROGI I OBIEKTÓW Do czynników tych mo_na zaliczyc: • Poziom nate_enia oswietlenia, • Poziom luminancji tła oraz adaptacji wzroku kierowcy, • Katowe rozmiary obiektów drogowych (odległosc obserwacji)

oraz ich charakterystyki spektralne • Parametry urzadzen odbijajacych okreslajacych kontrast obiektu z tłem • Przezroczystosc atmosfery i przedniej szyby pojazdu, • Funkcje procesu widzenia kierowcy (m. in. czułosc wzroku)

METEOROLOGICZNYM ZASIEGIEM WIDZENIA nazywamy dzienny zasieg widzenia czarnego obiektu, du_ych rozmiarów (>30’), obserwowanego na tle nieboskłonu

ZASIEGIEM WIDZENIA obiektów drogowych SW okresla sie odległosc, dla której WIDZIALNOSC V = 1, tzn. kontrast obiektu i tła jest równy kontrastowi progowemu Kpr..

• WARTOSC ZASIEGU WIDZENIA okresla sie w drodze badan eksperymentalnych, dla okreslonych warunków: obserwacji, oraz stanu nawierzchni drogowej

WIDZIALNOSC GEOMETRYCZNA z miejsca kierowcy Przestrzen otaczajaca kierowce siedzacego w pojezdzie, pozbawiona ograniczajacych przysłon nazywamy widzialnoscia geometryczna z miejsca kierowcy.

ADAPTACJA nazywamy zdolnosc wzroku w zakresie przystosowania do zmian otoczenia (zarówno gwałtownych jak i powolnych).

CZYNNIKI ZMNIEJSZAJACE ZASIEG WIDZENIA PRZY OSWIETLENIU PROJEKTORAMI SAMOCHODOWYMI • Liczne zródła olsniewania kierowców • Niski poziom luminancji drogi (tła) • Ograniczone katem rozsyłu projektora pole widzenia kierowcy • Du_a nierównomiernosc luminancji na przedpolu

Pojazdu • Ograniczony czas obserwacji

OLSNIENIE jest zjawiskiem fizjologicznym, wystepujacym w warunkach widzenia, w których nastapiło pogorszenie zdolnosci rozpoznawania szczegółów lub przedmiotów (lub oba wra_enia razem), spowodowane nadmierna luminancja, nieodpowiednim jej rozkładem albo nadmiernym kontrastem przestrzennym lub czasowym

• RODZAJE OLSNIENIA: - olsnienie przykre, wywołujace uczucie przykrosci bez

nieodłacznego zmniejszenia zdolnosci widzenia, - olsnienie przeszkadzajace, zmniejszajace zdolnosc widzenia, bez nieodłacznego wywołania uczucia przykrosci, - olsnienie oslepiajace, tak silne, i_ przez pewien czas _aden obiekt w polu widzenia nie mo_e byc spostrze_ony. Ze wzgledu na warunki powstawania rozró_nia sie olsnienia: Bezposrednie, posrednie i odbiciowe

OLSNIENIE PSYCHOLOGICZNE – wyra_ajace dyskomfort, w przypadku pojawienia sie w polu widzenia kierowcy projektorów pojazdu jadacego z przeciwka

• OLSNIENIE FIZJOLOGICZNE – efekt oslepiajacy, powodujacy zmniejszenie odległosci pewnego rozró_niania obiektów drogowych

WIDZENIE W NOCY I PARAMETRY WPŁYWAJACE NA WYDOLNOSC WZROKOWA I WYGODE WIDZENIA Gdy poziom oswietlenia jest wzglednie niski (luminancja rzedu 1-2 cd/m2) wtedy: a) ograniczona jest zdolnosc rozpoznawania barw, b) widzenie jest nieostre, c) wystepuje brak mo_liwosci rozpoznawania

szczegółów, d) zwieksza sie efekt zjawiska olsnienia, e) zwieksza sie napiecie psychiczne i poczucie strachu.

WYDOLNOSC WZROKOWA Parametr zwiazany z mo_liwoscia wykonywania pracy wzrokowej. Przy zbyt niskiej wydolnosci wzrokowej obiekty na drodze moga stac sie w ogóle niewidoczne a detekcja zagro_en niemo_liwa.

NATE_ENIE OSWIETLENIA – jest to ilosc swiatła padajaca na jednostke powierzchni. Nie daje podstawy do oceny, jak silne bedzie wra_enie wzrokowe oraz jak jaskrawa

wydawac sie bedzie powierzchnia. LUMINANCJA (JASKRAWOSC) zale_y od ilosci swiatła

wypromieniowanego w kierunku obserwatora przez jednostke powierzchni i na jednostke kata bryłowego. Luminancja a nie nate_enie okresla jaskrawosc jakiegos

okreslonego punktu. Dlatego od luminancji zale_y ostatecznie wydolnosc wzrokowa i wygoda widzenia

WYGODA WIDZENIA. Parametr zwiazany z komfortem widzenia. Na wygode widzenia maja wpływ nastepujace czynniki powiazane z oswietleniowymi instalacjami drogowymi: a) srednia luminancja powierzchni drogi Lsr (poziom), b) równomiernosc wzdłu_na Uwzdł (równomiernosc), c) Wskaznik ograniczenia olsnienia G (olsnienie przykre).

DROGA – czesc przestrzeni, przeznaczona do ruchu pojazdów i pieszych, wraz z towarzyszacymi urzadzeniami in_ynieryjnymi (słupy, rowy itp.) i komunikacyjnymi (znaki drogowe, przystanki, przejscia dla pieszych itp.).

ULICA – czesc przestrzeni przeznaczona do ruchu pojazdów i pieszych, wraz z urzadzeniami in_ynieryjnymi (systemy kanalizacji, oswietlenie itp.) i komunikacyjnymi (chodniki, krawe_niki itp.).

JEZDNIA – jest to czesc drogi przeznaczona do ruchu pojazdów.

NAWIERZCHNIA DROGOWA – jest to utwardzona warstwa materiału (najczesciej bitumicznego) pokrywajaca czesc drogi lub ulicy, słu_aca głównie do ruchu kołowego.

SYSTEMY OSWIETLENIA STACJONARNEGO ULIC

Systemy: _ jednostronny, _ naprzeciwległy, _ naprzemianległy, _ jednostronny w pasie dzielacym, _ łancuchowy, _ przewieszkowy, _ masztowy, _ poreczowy.

DANE DOTYCZACE ROZMIESZCZENIA LATARN System rozmieszczenia latarn. 2) Odstep miedzy latarniami. 3) Wychylenie oprawy nad jezdnia. 4) Nachylenie wysiegnika. 5) Odległosc latarni od skraju jezdni

ŻRODŁA ŚWIATŁA STOSOWANE W OŚWIETLENIU DROGOWYM: Żarowe, halogenowe, żarowo-rtęciowe, fluorescencyjne, rtęciowe, metalo-halogenowe, sodowe wysokoprężne, sodowe niskoprężne.

SYSTEM WŁACZENIA OSWIETLENIA Rozwiazanie proponowane na długie odcinki ulic, na których nate_enie ruchu jest znikome (w godzinach pózno nocnych). Idea polega na zastosowaniu czujników fotoelektrycznych w taki sposób, aby nie cała ulica, ale tylko 5-6 latarn poprzedzajacych jadacy pojazd było załaczane (odcinek około 160m).

SWIATŁA OSWIETLENIOWE 1. Swiatła drogowe, 2. Swiatła mijania, 3. Swiatła przeciwmgłowe przednie, 4. Swiatła cofania, 5. Swiatła kierowane, 6. Swiatła boczne

SWIATŁA SYGNAŁOWE 1. Swiatła pozycyjne przednie i tylne, 2. Swiatła postojowe, 3. Swiatła obrysowe, 4. Swiatła hamowania, 5. Swiatła kierunku jazdy, 6. Swiatła awaryjne, 7. Swiatła przeciwmgłowe tylne, 8. Swiatła ostrzegawcze błyskowe, 9. Swiatła do jazdy dziennej.

SWIATŁA ROZPOZNAWCZE I ODBLASKOWE 1. Swiatła tylnej tablicy rejestracyjnej, 2. Swiatła uprzywilejowania, 3. Swiatła identyfikacji, 4. Swiatła tablic kierunkowych, 5. Swiatła do rozpoznawania charakteru pojazdu 6. Swiatła odblaskowe przednie, tylne i boczne

OGRANICZENIA DOTYCZACE ŁACZNEGO CHARAKTERU BUDOWY PROJEKTORÓW I LAMP SYGNAŁOWYCH • Swiatło drogowe mo_e byc łaczone ze swiatłem mijania (z wyjatkiem, gdy swiatła drogowe sa ruchome podczas zmiany kierunku jazdy), swiatłem pozycyjnym przednim, swiatłem postojowym przednim i

swiatłem przeciwmgłowym przednim • Swiatło mijania mo_e byc łaczone ze swiatłem drogowym (z wyjatkiem, gdy swiatła drogowe sa ruchome podczas zmiany kierunku jazdy) oraz z innymi swiatłami przednimi. • Swiatła kierunku jazdy i swiatła awaryjne mo_e byc łaczone ze swiatłem postojowym, • Swiatło hamowania mo_e byc łaczone ze swiatłem pozycyjnym tylnym i swiatłem postojowym tylnym. • Swiatło pozycyjne tylne mo_e byc łaczone ze swiatłem hamowania, przeciwmgłowym tylnym i swiatłem postojowym tylnym. • Powierzchnia swiatła odblaskowego tylnego, nie trójkatnego mo_e

miec czesci wspólne z ka_dym swiatłem tylnym. • Powierzchnia swiatła odblaskowego przedniego mo_e miec czesci wspólne ze swiatłem pozycyjnym przednim.

OGRANICZENIA DOTYCZACE ŁACZNEGO CHARAKTERU BUDOWY PROJEKTORÓW I LAMP SYGNAŁOWYCH • Swiatło przeciwmgłowe przednie mo_e byc łaczone ze swiatłem drogowym (z wyjatkiem, gdy swiatła drogowe sa ruchome podczas zmiany kierunku jazdy, lub gdy istnieja cztery projektory swiateł drogowych) oraz swiatłami pozycyjnym przednim i postojowym przednim. • Swiatło przeciwmgłowe tylne mo_e byc łaczone ze swiatłem pozycyjnym tylnym i postojowym tylnym. • Swiatło postojowe przednie mo_e byc łaczone ze swiatłem mijania, swiatłem drogowym, swiatłem przeciwmgłowym przednim i pozycyjnym przednim. • Swiatło postojowe tylne mo_e byc łaczone ze swiatłem pozycyjnym tylnym, hamowania hamowania i przeciwmgłowym tylnym • Swiatło postojowe boczne mo_e byc łaczone ze swiatłem bocznym kierunku jazdy. • Swiatła dzienne moga byc swiatłami samodzielnymi badz w okresie przejsciowym moga byc zastapione swiatłami mijania.

SWIATŁA OBOWIAZKOWE POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH 1. Drogowe – w przypadku pojazdu, którego konstrukcja umo_liwia rozwijanie predkosci > 40 km/h 2. Mijania, które moga w okresie przejsciowym zastapic równie_ swiatła dzienne 3. Kierunku jazdy i awaryjne 4. Hamowania 5. Oswietlajace tylna tablice rejestracyjna 6. Pozycyjne przednie i pozycyjne tylne 7. Odblaskowe tylne, inne ni_ trójkatne 8. Odblaskowe boczne, w przypadku pojazdu o długosci>6 m 9. Przeciwmgłowe tylne 10. Cofania 11. Obrysowe, w przypadku pojazdu samochodowego, którego szerokosc przekracza 2,1 m 12. Dzienne w okresie całego roku (decyzja Sejmu z 2007 roku)

SWIATŁA DODATKOWE POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH – NIEOBOWIAZKOWE 1. Drogowe w pojezdzie, którego konstrukcja uniemo_liwia jazde ponad 40 km/h, 2. Przeciwmgłowe przednie, 3. Postojowe w pojezdzie, którego długosc nie przekracza 6 m; w innych pojazdach zabrania sie stosowania tych swiateł, 4. Odblaskowe boczne w pojazdach o długosci do 6 m. 5. Odblaskowe przednie.

UKŁAD OPTYCZNO-SWIETLNY TWORZA NASTEPUJACE ELEMENTY: _Zródło swiatła, _Odbłysnik, _Szyba rozpraszajaca, _Filtr barwny, _Układ przesłon.

LAMPY SYGNAŁOWE – stałym elementem jest zródło i szyba rozpraszajaca (jednoczesnie filtr), mo_e posiadac odbłysnik zwierciadlany lub przystosowany do odbicia rozproszonego

TYPY REFLEKTORÓW SAMOCHODOWYCH: _Refleksyjne _Reflektor paraboloidalny _Technologia „swobodnych pól” (FF) _Projekcyjne _Reflektor elipsoidalny (DE) _Super DE ( w połaczeniu z FF) • Systemy reflektorowe • Nowa generacja reflektorów dodatkowych

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA ZALET DIOD LED: 1. Wysokie bezpieczenstwo eksploatacyjne. 2. Niewra_liwosc na wibracje i wstrzasy. 3. Minimalne zu_ycie energii. 4. Zwiekszone bezpieczenstwo dzieki wiekszej szybkosci załaczania. 5. Dłu_sza _ywotnosc. 6. Nowoczesne warianty stylizacyjne

WIELKOSCI CHARAKTERYZUJACE ZRÓDŁA SWIATŁA - moc zródła P [W], - napiecie zasilajace U [V], - strumien swietlny _ [lm] – okresla całkowita moc wypromieniowana przez zródło swiatła w zakresie widzialnym, - skutecznosc swietlna [lm/W] – stosunek całoprzestrzennego strumienia swietlnego emitowanego przez zródło do jego mocy, - trwałosc T [h] – liczba godzin, po której 50% zródeł jeszcze swieci, - luminancja L [cd/m2] – swiatłosc w danym kierunku przypadajaca na jednostke pozornej powierzchni zródła, - barwa swiatła (temperatura barwowa) Tb [K], - własciwosci oddawania barw Ra – zdolnosc do wiernego oddawania barw

oswietlanych przedmiotów.

PODZIAŁ ELEKTRYCZNYCH ZRÓDEŁ SWIATŁA ŻAROWE a) _arówki pró_niowe, b) _arówki gazowe, c) _arówki halogenowe

LUMINESCENCYJNE a) fluorescencyjne – swietlówki, b) lampy wyładowcze • wysokopre_ne: rteciowe, rteciowo_arowe, metalohalogenkowe, sodowe, ksenonowe, tlace, wysokonapieciowe lampy jarzeniowe • niskopre_ne: sodowe, indukcyjne c) płyty elektroluminescencyjne

ZRÓDŁA PÓŁPRZEWODNIKOWE a) diody led, b) diody oled

ŻARÓWKI – WŁASCIWOSCI I PARAMETRY

Zalety: a) mo_na zbudowac i produkuje sie _arówki o dowolnym napieciu

znamionowym i dowolnej mocy znamionowej, (dla _arówek głównego

szeregu UN = 110, 125, 150, 220, 230, 240 i 250V; PN = 15, 25, 40, 60, 75,

100, 150, 150, 200, 300, 500 i 1000W) b) praca natychmiast po załaczeniu napiecia, c) nie wymagaja dodatkowego osprzetu instalacyjnego, d) idealne oddawanie barw (Ra _100),

Wady: a) niedu_a trwałosc (1000 h – przy znamionowym napieciu), b) mała skutecznosc swietlna (8 ÷ 21 lm/W), c) niska sprawnosc całkowita (0,5 – 3%), d) du_a wra_liwosc na wartosc napiecia zasilajacego, e) luminancja rzedu 106 cd/m2

ŻARÓWKI HALOGENOWE – WŁASCIWOSCI I PARAMETRY

Zalety: a) wieksza skutecznosc swietlna (18 ÷ 33 lm/W), b) wieksza trwałosc (_arówki do ogólnych celów oswietleniowych: ok. 2000 h), c) wy_sza i niezmienna temperatura barwowa (3000 K ÷ 3400 K) – lepsze

nasycenie barw oswietlanych przedmiotów, d) małe wymiary zewnetrzne (istotne przy projektowaniu układów swietlnooptycznych). Wady: a) du_y wpływ zmiany napiecia zasilajacego na trwałosc, strumien swietlny i

barwe swiatła, b) _arówki na obni_one napiecie (12V, 24V) musza współpracowac z

urzadzeniami zasilajacymi obni_ajacymi wartosc napiecia sieciowego,

c) w widmie promieniowania _arówek halogenowych pojawia sie niewielka ilosc

promieniowania nadfioletowego, które mo_e byc szkodliwe dla otoczenia.

ARÓWKI HALOGENOWE – ZASTOSOWANIA Do oswietlenia: - mieszkan, - wnetrz wystawienniczych, - salonów sprzeda_y, - pomieszczen u_ytecznosci publicznej, - fasad budynków, - obiektów architektonicznych, - reprezentacyjnych dróg wewnatrzosiedlowych, - lotnisk. - zastosowanie w pojazdach samochodowych

LAMPY FLUORESCENCYJNE (SWIETLÓWKI) - DZIAŁANIE

Działanie swietlówki opiera sie na wykorzystaniu wyładowania elektrycznego w

parach rteci o bardzo małym cisnieniu (0,6 ÷ 1,0 Pa). Miedzy elektrodami, do

których przyło_one jest napiecie, płynie prad elektryczny. Poruszajace sie

ładunki elektryczne zderzaja sie z atomami rteci silnie je wzbudzajac.

Pobudzone atomy rteci sa zródłem promieniowania. To promieniowanie

pierwotne prawie w całosci le_y w zakresie ultrafioletu (>380nm) – jest wiec

niewidzialne.

LUMINOFOR, którym pokryta jest wewnetrzna powierzchnia rury swietlówki

przetwarza promieniowanie UV na promieniowanie widzialne. Zalety: a) wysoka skutecznosc swietlna (25 ÷ 104 lm/W), b) wysoka sprawnosc całkowita: ok. 10 %, c) wysoka trwałosc (8 000 h, mo_e dochodzic nawet do 15 000 h), d) dobre oddawanie barw (nawet do 95), e) szeroki zakres temperatur barwowych (2700 ÷ 8000 K), f) mała luminancja rzedu 104 cd/m2 przy stosunkowo du_ej powierzchni zródła, g) niewielki wpływ wahan i odchylen napiecia na strumien swietlny,

Wady: a) zale_nosc strumienia swietlnego od temperatury otoczenia, b) konieczny statecznik i zapłonnik, c) znaczne tetnienie swiatła – efekt stroboskopowy, d) zmniejszenie strumienia swietlnego wskutek starzenia: po 2000 h do 85%, po 4000 h do 75% wartosci znamionowej, e) spadek _ywotnosci przy du_ej czestosci właczen, f) niski współczynnik mocy (ok. 0,5) powodujacy koniecznosc stosowania kondensatorów kompensujacych, g) zawartosc rteci.

LAMPY FLUORESCENCYJNE (SWIETLÓWKI) – ZASTOSOWANIA

Do oswietlania: - pomieszczen biurowych i administracyjnych, - korytarzy, - pomieszczen szkolnych - supermarketów, - centrów handlowych, - sklepów, - restauracji, - hoteli, - hal sportowych i rekreacyjnych, - galerii i muzeów, - sal szpitalnych, - poczekalni, - gabinetów lekarskich, - magazynów, - pomieszczen przemysłowych - mieszkan (kuchnie, łazienki, piwnice)

SWIETLÓWKI KOMPAKTOWE - WŁASCIWOSCI I PARAMETRY

Zalety: a) wysoka skutecznosc swietlna (55 ÷ 100 lm/W), b) małe wymiary, mała waga, c) wysoka trwałosc (5 000-6 000 h), d) dobre wskazniki oddawania barw (Ra>80), e) brak efektu stroboskopowego (podwy_szona czestotliwosc pracy swietlówek, z elektronicznym zapłonem – np. 30 kHz), f) mała luminancja rzedu 104 cd/m2, g) mo_liwosc zastosowania w wiekszosci standartowych opraw oswietleniowych Wady: a) zale_nosc strumienia swietlnego od temperatury otoczenia, b) trwałosc w znacznym stopniu zale_y od czestosci załaczen, temperatury otoczenia i odchylen napiecia od wartosci znamionowej, c) zródło wy_szych harmonicznych, d) czas „rozswietlenia”, e) zawartosc rteci.

WYSOKOPRE_NE LAMPY RTECIOWE HALOGENOWE - WŁASCIWOSCI I

PARAMETRY Zalety: a) wysoka skutecznosc swietlna (ponad 100 lm/W), b) bardzo dobry współczynnik oddawania barw (Ra95). Wady: a) wymaga do zapłonu napiecia ok. 1-1,5kV (niezbedny zapłonnik elektroniczny umo_liwiajacy otrzymanie impulsów zapłonowych), b) pozostałe wady jak w lampach rteciowych

ZRÓDŁA LED – BUDOWA • Diody elektroluminescencyjne LED (Light Emitting Diode) sa półprzewodnikowymi zródłami swiatła emitujacymi promieniowanie optyczne na całkiem innej zasadzie ni_ zródła konwencjonalne. • Dioda LED składa sie z dwóch ró_nych bezposrednio połaczonych ze soba półprzewodników. • Działanie diody LED opiera sie na zjawisku rekombinacji swobodnych nosników ładunku w złaczu p-n, gdy jest ono spolaryzowane w kierunku przewodzenia. • Zjawisko to zachodzi w półprzewodnikach wówczas, gdy elektrony przechodzac z wy_szego poziomu energetycznego na ni_szy zachowuja swój ped. Podczas tego przejscia energia elektronu zostaje zamieniona na kwant promieniowania elektromagnetycznego.

ZALETY OLED • bardzo płaskie; • łatwosc uzyskiwania dowolnych barw

swiatła diod OLED; • du_a transparentnosc (przejrzystosc) w stanie nieaktywnym –do 70%; – Umo_liwia to budowe pikseli ekranu jako elementów trójwarstwowych - piksel taki zło_ony jest z nało_onych na siebie warstw RGB, zamiast poło_onych obok siebie elementów RGB

Zalety OLED • Mo_liwosc wykorzystania na podło_ach elastycznych (FOLED). • swiecenie samego ekranu – nie ma koniecznosci podswietlania z boku czy z tyłu ekranu, co oznacza, _e zajmuja mniej miejsca i sa mniej energochłonne oraz sa tansze w produkcji w stosunku do ekranów LCD; • krótki czas reakcji – cecha wa_na przy odtwarzaniu szybko zmieniajacych sie obrazów (gry, filmy); • Zawartosc ekranu widac nawet przy szerokim kacie spojrzenia; • Produkcja ekranów OLED wymaga mniej etapów oraz wykorzystywane sa mniejsze i tansze materiały ni_ w LCD; • Mo_liwosc budowy ekranów elastycznych. • Dla elementów OLED nie wystepuja takie ograniczenia, jak na przykład maksymalna powierzchnia elementu, jaka mo_na obsłu_yc przy zadanej czestotliwosci odswie_ania. • Minimalny rozmiar elementu jest znacznie mniejszy ni_ w przypadku konstrukcji opartych na LCD, a to dzieki temu, _e element OLED swieci sam, podczas gdy element LCD jest jedynie "zaworem" sterujacym przepływem swiatła.

TEMPERATURA BARWOWA – okresla porównanie barwy swiatła w odniesieniu do barwy promieniowania ciała czarnego.

TEMPERATURA BARWOWA (TC) jest to temperatura bezwzgledna ciała czarnego, które promieniuje swiatło o tej samej jakosci barwy

(chromatycznosci), co dane promieniowanie.

• CIAŁO CZARNE zdefiniowano jako ciało teoretyczne, które nie odbija i nie przepuszcza promieni, ale wszystkie je pochłania. (dla porównania roz_arzony _arnik wolframowy ma bardzo podobne własnosci jak ciało czarne – dlatego pojecie to ma szczególne znaczenie w technice swietlnej)

STRUMIEŃ ŚWIETLNY _arnik _arówki w stanie nagrzanym wysyła promieniowanie. Nieznaczna czesc energii promieniowania odbierana jest przez oko ludzkie jako promieniowanie widzialne; pozostała czesc nie wywołuje _adnych efektów wzrokowych (promieniowanie podczerwone i nadfioletowe). Moc całej energii wypromieniowanej nazywa sie moca promienista, a ta jej czesc, która powoduje wra_enie wzrokowe – strumieniem swietlnym

CYKL HALOGENOWY – zjawisko korzystne ze wzgledu na funkcjonowanie i

trwałosc _arówki 1. Wyparowanie atomów wolframu z _arnika w kierunku scianek banki 2. Chemiczne oddziaływanie na siebie skoncentrowanego wolframu w pobli_u banki (miejsca o zdecydowanie ni_szej temperaturze ni_ temperatura _arnika) i par halogenków, np. jodu, w wyniku czego powstaje lotny jodek wolframu – (WJ2) 3. Przeniesienie jodku wolframu do strefy roz_arzonego _arnika (o wy_szej

temperaturze) 4. Rozkład jodku wolframu w sasiedztwie roz_arzonego _arnika na jod i

wolfram 5. Osadzanie sie uwolnionego wolframu na _arniku i powrót uwolnionych czastek jodu w pobli_e scianki banki, gdzie wchodza ponownie w reakcje z czasteczkami wolframu.

ZALETY _ARÓWKI HALOGENOWEJ H7 W porównaniu z _arówka H1 _arówka H7 posiada nastepujace zalety: - luminancja powierzchni _arnika jest wieksza o ok..

20%, - strumien swietlny jest wiekszy o ok.. 10 – 15 %, - swiatłosc w wiazce jest ok.. 20% wieksza, - efekt olsniewania jest zmniejszony o 30% - zwiekszona trwałosc,

- mniejsze zu_ycie energii, - wieksza wytrzymałosc mechaniczna oraz odpornosc na udary i wibracje, - du_a dokładnosc mocowania _arówki w projektorze (dzieki zastosowaniu gniazda typu V)

ZESPÓŁ CECH UMO_LIWIAJACYCH ODRÓ_NIENIE SYGNAŁÓW • Jaskrawosc • Barwa • Kształt (wielkosc katowa) • Poło_enie w polu widzenia • Sposób nadania sygnału

ODCIEN Białe swiatło po przejsciu przez pryzmat szklany ulega rozszczepieniu. Obserwujac rozszczepione swiatło w ró_nych przedziałach długosci fali stwierdzamy, _e istnieje ró_nica pomiedzy ka_dym z tych wra_en. Doznawane wra_enia okresla sie nazywajac promieniowania kolejno fioletowym, niebieskim, zielonym, _ółtym, pomaranczowym, czerwonym. Te ceche wra_enia wzrokowego nazywa sie

odcieniem.

NASYCENIE (SATURATION) Dodajac do promieniowania barw widmowych coraz wiecej swiatła białego otrzyma sie promieniowanie postrzegane jako nie zmienione w odcieniu ale coraz bardziej blade. Te ceche wra_enia wzrokowego nazywa sie

nasyceniem.

JASKRAWOSC Aby wywołac zmiane wra_enia barwy mo_na tak_e zmniejszyc strumien swietlny np. odsuwajac zródło swiatła od obserwowanej powierzchni. Nie stwierdzi sie wtedy zmiany odcienia, ani zmiany nasycenia, ale odbierac sie bedzie wra_enie coraz słabszego swiatła. Te ceche wra_enia wzrokowego nazywa sie jaskrawoscia

BARWOWE UKŁADY ODNIESIENIA • Układ barw podstawowych Red, Green, Blue (RGB) • Układ trzech barw fikcyjnych X, Y, Z, • Równomierny układ trzech barw fikcyjnych U, V, W • Inne układy

UKŁAD RGB _ Układ historycznie pierwszy _ Bodziec barwny jest okreslany jako punkt w przestrzeni barw lub jako wektor wodzacy o współrzednych R, G, B. _ W układzie kolorymetrycznym RGB CIE 1931 bodzce barwowe odniesienia stanowia barwy monochromatyczne o nastepujacych długosciach fali: R: l = 700 nm G: l = 546,1 nm B: l = 435,8 nm _ W układzie RGB istnieja barwy do okreslenia których nale_ałoby dokonac operacji odejmowania barw.

NATE_ENIE OSWIETLENIA - E – [ lx ] – jest okreslone w danym punkcie powierzchni. Jest to stosunek strumienia swietlnego dφ padajacego na elementarna powierzchnie dA zawierajaca dany punkt do wartosci tej elementarnej powierzchni . Jest to wiec powierzchniowa gestosc strumienia padajacego na dana powierzchnie

Swiatłosc

SWIATŁOSC - I – [ cd ] – jest wielkoscia okreslona dla kierunku przestrzeni . Jest to iloraz strumienia swietlnego dφ wysłanego przez punktowe zródło swiatła lub element powierzchni nie punktowego zródła swiatła w nieskonczenie małym kacie przestrzennym obejmujacym dany kierunek, do kata bryłowego dω tego sto_ka .

STRUMIEN SWIETLNY STRUMIEN SWIETLNY - φ - [ lm ] – jest to wielkosc wyprowadzona od strumienia energetycznego φe , przez ocene promieniowania za pomoca odbiornika, którego wzgledna czułosc odpowiada czułosci widmowej oka przystosowanego do jasnosci .

LUMINANCJA - L - [ cd/m2 ] – jest wielkoscia okreslana w danym punkcie przestrzeni i w danym kierunku . Jest stosunkiem ilorazu swiatłosci w danym kierunku elementarnego pola powierzchni dA otaczajacego dany punkt P do pozornego pola powierzchni z obserwowanego kierunku .

POMIARY WIELKOSCI FOTOELEKTRYCZNYCH • Pomiar nate_enia oswietlenia • Pomiar swiatłosci • Pomiar strumienia swietlnego • Pomiar luminancji • Pomiary spektrofotometryczne

BŁEDY POMIAROWE : • Złe wypoziomowanie odbiornika fotoelektrycznego • Niewłasciwe oswietlenie elementu fotoczułego np.: zasłanianie przez pierscien zbierajacy (szczególnie wa_ne przy du_ych katach pomiaru) lub osoby wykonujacej pomiar, •Wpływ swiatła odbitego od przeszkód lub mierzacego na pomiar (wa_ne przy niskich poziomach oswietlenia).

PODSTAWOWE RODZAJE OSWIETLENIA (ZE WZGLEDU NA SPOSÓB ROZMIESZCZANIA OPRAW OSWIETLENIOWYCH WE WNETRZU): • oswietlenie ogólne - oswietlenie przestrzeni bez uwzglednienia szczególnych wymagan dotyczacych oswietlenia niektórych jej czesci, • oswietlenie miejscowe - oswietlenie niektórych czesci przestrzeni, np. miejsc pracy, z uwzglednieniem szczególnych potrzeb oswietleniowych, w celu zwiekszenia nate_enia oswietlenia niektórych jej czesci, • oswietlenie zło_one - oswietlenie składajace sie z oswietlenia ogólnego i oswietlenia miejscowego

SWIATŁA MIJANIA Zasieg : jest to srednie oswietlenie płaszczyzny drogi powy_ej 60m. Definicja ta odpowiada obszarowi widzianemu ze skoncentrowana uwaga, kiedy kierowca pokonuje krótka trase z du_a szybkoscia. Komfort : jest to oswietlenie powierzchni drogi pomiedzy 30 a 60m. Strefa ta odpowiada obszarowi widzianemu z rozproszona uwaga, kiedy kierowca pokonuje długa trase z du_a szybkoscia. Szerokosc : jest to oswietlenie powierzchni drogi na całej szerokosci i na bliskich jej obrze_ach, pomiedzy 20 a 30m. Oswietlenie tej sterfy pozwala dobrze prowadzic pojazd na zakretach i przy zmniejszonej widocznosci.

SWIATŁA DROGOWE Zasieg : oswietlenie płaszczyzny drogi powy_ej 150 m Komfort : oswietlenie płaszczyzny drogi miedzy 50 a 150 m Szerokosc : oswietlenie płaszczyzny drogi miedzy 30 a 50 m Rozpraszanie : oswietlenie płaszczyzny drogi do 20 m przed pojazdem

BUDOWA REFLEKTORA SAMOCHODOWEGO Reflektor samochodowy składa sie z: • Odbłysnika • Szyby • Obudowy • uszczelki

ROLA ODBŁYSNIKA Odbłysnik skupia promienie emitowane przez zródło swiatła odbijajac je nastepnie w okreslonym kierunku.

MOC SWIATŁA ZALE_Y OD : • wiazki swietlnej _arówki • powierzchni odbłysnika (u_ytych materiałów, wielkosci odbłysnika, rodzaju powierzchni odbłysnika).

TECHNOLOGIA KSENONOWA w chwili obecnej stanowi szczytowe osiagniecie w rozwoju systemów reflektorowych do pojazdów samochodowych. W lampach ksenonowych – w odró_nieniu od tradycyjnych _arówek – zródłem swiatła jest łuk elektryczny, wytwarzany miedzy elektrodami w atmosferze ksenonu (gazu szlachetnego), zamknietego w szklanej bance lampy. Z technicznego punktu widzenia reflektory ksenonowe wymagaja dodatkowego urzadzenia, które zmienia prad stały w wymagany prad zmienny i wytwarza napiecie 20 000 V potrzebne do zapłonu gazu znajdujacego sie w _arówce (zapłonnik).

ZALETY TECHNOLOGII KSENONOWEJ to: • w porównaniu z _arówkami halogenowymi posiadaja 2,5 krotnie silniejszy strumien swietlny przy zu_yciu energii mniejszym o jedna trzecia. Dzieki wiekszej ilosci swiatła droga jest oswietlana jasniej i szerzej. A to oznacza zwiekszenie bezpieczenstwa – barwa swiatła jest zbli_ona do barwy swiatła dziennego.