Definicja:
Częściowe lub całkowite zahamowanie przepływu treści pokarmowej,wynikające z przyczyn mechanicznych(niedrożność mechaniczna – wrodzona lub nabyta,występuje najczęściej) lub porażenia perystaltyki(niedrożność porażenna)
Cielęta chorują zdecycydowanie częściej niż osobniki dorosłe
Patogeneza:
Wspólne mechanizmy patogenetyczne występujące w różnych formach niedrożności mechanicznej:
Ograniczenie pasażu treści jelitowej połączone z uciskiem na naczynia krezkowe i na nerwy -> kolka, zastój żylny krwi
Nadmierne pobudzenie pracy jelit: wzmożona motoryka -> nagromadzenie się płynnej i stałej treści jelitowej -> rozszerzenie jelita
Refluks do żołądka i przedżołądków w przypadku silnej obstrukcji -> szybko postępujący,silnie nasilony przy obstrukcji wysokiej i powolny,łagodny przy obstrukcji niskiej
Zatrzymanie płynów i elektrolitów w p.pokarmowym -> odwodnienie,zagęszczenie krwi,mocznica, hipochloremiczna zasadowica metaboliczna, skąpomocz -> w końcowej fazie choroby porażenie fragmentów jelit znajdujących się przed miejscem obstrukcji
Obszar znajdujący się dystalnie od miejsca obstrukcji : nagromadzenie się treści jelitowej i rozpoczęcie procesów gnilnych -> zatrzymanie oddawania kału, papkowaty śluz w odbytnicy, krew
Miejsce obstrukcji: dewitalizacja ściany jelita i przynależnej jej krezki, bakteryjne niszczenie tkanek, tworzenie toksyn i gazu
Przepuszczalność ściany jelita -> włóknikowe i posocznicowe zapalenie otrzewnej -> intoksykacja organizmu,posocznica ->niedotlenienie -> kwasica metaboliczna -> zapaść krążeniowa -> śmierć
W przypadku niedrożności porażennej tylko w nielicznych przypadkach podobne zmiany lokalne i uogólnione
Objawy kliniczne
Objawy wspólne dla wszystkich niedrożności mechanicznych:
Bóle kolkowe
Zredukowana ilość oddawanego kału
Progresywne pogarszanie się stanu ogólnego zwierzęcia
Objawy różne dla wszystkich niedrożności mechanicznych:
Stopień i czas trwania objawów kolkowych
Zmiany w zawartości odbytnicy (papkowaty śluz, krew)
Wyniki badania rektalnego i ogólnego:
Wzdęcia jelit
Trzeszczenia oraz metaliczne odgłosy przy badaniu opukowym po prawej stronie jamy brzusznej
Różny stopień refluksu trawieńcowo-żwaczowego
Nasilenie zaburzeń ogólnych
Leczenie niedrożności mechanicznej polega na wykonaniu zabiegu chirurgicznego
Leczenie korygujące (nawodnienie, antybiotykoterapia)
Przyczyny objawów kolkowych u bydła:
Gastryczne (ostre pourazowe zapalenie jamy brzusznej, ostra kwasica żwacza/zapalenie żwacza, zaciśnięcie i skręt trawieńca, wzdęcie trawieńca)
Enteralne (niedrożność jelita cienkiego, skręt jelita ślepego, wgłobienie okrężnicy, cięzkie zapalenie jelit np. przy poparzeniach)
Poza gastroenteralne (obstrukcja dróg żółciowych, dróg moczowych, skręt macicy, ostre peritonitis wynikające z perforacji żołądka/jelit)
Kolka pozorna (ciało obce w szparze międzyracicznej, ruja, pokrzywka, porażenie słoneczne, inwazja insektów/ektopasożytów, zaburzenia ze strony OUN (choroba Aujeszkiego,wścieklizna,zatrucia)
Różne możliwe formy niedrożności jelit bydła:
Wgłobienie jelit( invaginatio intestini) – teleskopowe wsuwanie się jednego fragmentu jelita w drugie(oba znajdują się obok siebie), powodujące całkowite zahamowanie pasażu treści pokarmowej; u bydła „schodzące: formy wgłobienia jelit - przednie części jelita(invaginant) wsuwają się we fragmenty tylne(invaginans)
Charakterystyka kliniczna :
dorosłe osobniki:
typowy trójfazowy przebieg trwający kilka dni;
kolka(6-12 godz) -> uspokojenie(poprawa stanu ogólnego) -> intoksykacja i posocznica
cielęta:
krótka faza kolkowa lub jej brak
zauważalna postępująca depresja
zatrzymanie kału
możliwe komplikacje ze strony jamy brzusznej
Objawy diagnostyczne:
dorosłe osobniki:
kolka bez wzdęcia jamy brzusznej
rektalnie wyczuwalne krwisto-czarne resztki zawartości odbytnicy i ślimakowato uformowane twory pod miednicą
cielęta:
Krew w odbytnicy, jędrne twory w jamie brzusznej,wyczuwalne podczas badania obiema dłońmi
Silne odwodnienie
Diagnostyka uzupełniająca:
USG: rozszerzone,wypełnione echogeniczną zawartością jelita, obok puste pętle jelit, rzadko uwidocznione miejsce wgłobienia
Sok żwaczowy :podniesione stężenie chloru w zaawansowanym stadium choroby!
Punkcja jamy brzusznej: test Schalma +++, stężenie białek i komórek wzrasta
Badanie krwi: metaboliczna alkaloza/kwasica, leukocytoza
Uwagi:
Głównie u cieląt często w następstwie biegunek, hipoglikemia -> rokowanie często niepomyślne, ciężar właciwy moczu > 1,026 g/ml wskazuje u cieląt na wyraźną hipowolemię
miejsca predylekcyjne wgłobienia jelit:
końcowy odcinek jelita czczego,
strefa przejścia jelita czczego w kręte – krezka jelit w tym miejscu lejcowato rozdwojona,z czego jelito kręte utrzymywane w bardziej stabilny sposób a jelito czcze ulega wgłobieniu;
czasami wgobienie jelita ślepego tak że końcówka formuje początek wgłobienia
wgłobiony fragment może dostawać się aż do okrężnicy lub do jelita grubego;
podwójne wgłobienia na odcinku połączenia kątniczo-ślepego - wgłobiony fragment jelita wsuwa się dodatkowo we fragment leżący tylnie
przyczyny wgłobień :
„struktura prowadząca” w ścianie bądź świetle jelit(polip,cysta,krwiak,guz nowotworowy, kula robaków np. Oesophagostomum) ułatwiająca się przesuwanie „prowadzonego” odcinka jelita w drugie,znajdujące się obok
zaburzenia perystaltyczne - porażenie jednego fragmentu jelita(I.paralytica) i spastyczne skurcze (I.spasmodica) innego odcinka
Skręt jelit – skręt całej pętli jelitowej wokół korzenia – krezki,w konsekwencji czego dochodzi do rozwoju porażennej i/lub mechanicznej drożności p.pokarmowego
Charakterystyka kliniczna:
Utrzymująca się lub okresowa kolka o średnim nasileniu
Szybko postępujące pogarszanie się stanu ogólnego
Przekrzywiona postawa ciała -> zaleganie
Wzdęcie jamy brzusznej
Objawy diagnostyczne:
Uwypuklenie jamy brzusznej po stronie prawej dolnie, tam też wypuk bębenkowy, słyszalne trzeszczenia i tępe odgłosy metaliczne
Rektalnie wyczuwalne napięte pasma tkanek i zgazowane pętle jelit
Diagnostyka uzupełniająca:
USG: po prawej stronie dobrzusznie rozszerzone pętle jelit, wypełnione gazem i płynną treścią
Sok żwaczowy: podniesione stężenie chloru w zaawansowanym stadium choroby!
Punkcja jamy brzusznej: niewskazane!
Badanie krwi: alkaloza metaboliczna, leukocytoza, hipoglikemia
Uwagi:
Młode zwierzęta
Skręt krezki jelitowej
Charakterystyka kliniczna:
Utrzymująca się silna kolka
Szybko postępujące pogorszenie się stanu ogólnego
Zaleganie
Wzdęcie jamy brzusznej
Śmierć w ciągu 12-24 godz
Objawy diagnostyczne:
Uwypuklenie całej jamy brzusznej, po stronie prawej słyszalne trzeszczenia i tępe odgłosy metaliczne
Rektalnie wyczuwalne napięte pasma tkanek i zgazowane pętle jelit w dolnej części jamy brzusznej
Diagnostyka uzupełniająca:
USG: wiele rozszerzonych pętli jelit, wypełnionych hipoechogeniczną lub echogeniczną treścią
Sok żwaczowy: stężenie chloru podniesione
Punkcja jamy brzusznej: niewskazane!
Badanie krwi: metaboliczna alkaloza/kwasica, leukocytoza
Zakleszczenie,zaciśnięcie,ucisk jelit
-uwięźnięcie-incarceratio (uwięźnięcie najczęściej j.cienkiego we wrodzonym lub powstałym w życiu pozapłodowym otworze w ścianie jamy brzusznej –przepukliny wrodzone lub pourazowe; lub krezki i sieci – przepukliny wewnętrzne)
-zadzierzgnięcie-strangulatio (zadzierzgnięcie jelita pasmami tkanek różnego pochodzenia lub wynik zrostów)
-uciśnięcie – compressio (płaskie,powierzchniowe zamknięcie światła jelit przez ucisk na tkankę w wyniku toczących się w sąsiedztwie procesów rozrostowych)
Charakterystyka kliniczna:
Obraz choroby i przebieg zależy od rozległości,stopnia i lokalizacji zaciśnięcia jelita: częściowo podobne do skrętu,a częściowo do wgłobienia
Częściowe lub całkowite zahamowanie perystaltyki
Utrzymująca się lub okresowa kolka
Objawy diagnostyczne:
Zahamowanie wydalania kału
Zawartość odbytnicy papkowata, krwista
Po prawej stronie wysłuchiwane trzeszczenia
Rektalnie wyczuwalne napięte pasma tkanek i zgazowane pętle jelit,przerwania krezki,zgrubienie tkanek
Diagnostyka uzupełniająca:
USG: rozszerzenie 12stnicy, skręcone i poszerzone światło jelit, pętle jelit w przepuklinie, uciskające guzy nowotworowe
Sok żwaczowy: stężenie chloru podwyższone w przypadku niedrożności 12stnicy
Punkcja jamy brzusznej: jak przy wgłobieniu
Badanie krwi: niedrożność 12stnicy – alkaloza metaboliczna hipochloremiczna, w pozostałych przypadkach objawy podobne do wgłobienia/skrętu
Uwagi:
U cieląt przepukliny pępkowe mogą powodować nawracającą postać niedrożności
Obstrukcja – wewnętrzne zatkanie jelit, najczęściej j.cienkie tępokończystymi ciałami obcymi,nowotworami, zagęszczoną treścią pokarmową lub skrzeplinami krwi
Charakterystyka kliniczna:
Obraz choroby i przebieg zależy od stopnia i lokalizacj obstrukcji jelit
12snitca: w ciągu 1-3 dni silny refluks trawieńcowo-żwaczowy
J.cienkie i grube: ciężkie zaburzenia stanu ogólnego, przekrzywiona postawa ciała -> zaleganie,lekka kolka
J.kręte: skrzywiona postawa ciała, silne objawy kolkowe
Objawy diagnostyczne:
Zahamowanie wydalania kału
Rektalnie wyczuwalne rozszerzenie trawieńca i żwacza przy niedrożności 12stnicy
Diagnostyka uzupełniająca:
USG: rozszerzona 12stnica, rozszerzone wypełnione echogeniczną zawartością pętle jelit
Porażenie jelita - zahamowanie motoryki jelit,zaburzony zostaje pasaż treści pokarmowej i objęty tym procesem odcinek jelit wypełnia się płynną treścią i gazem,w konsekwencji czego ulega nadmiernemu rozszerzeniu (niedrożność porażenna)
Charakterystyka kliniczna:
Niekiedy rozwój choroby trwający kilka dni (osobniki dorosłe)
Niekiedy przebieg nadostry z objawami niedrożności (cielęta)
Szybkie pogorszenie stanu ogólnego (cielęta)
Objawy diagnostyczne:
Zwiększenie objętości jamy brzusznej prawo- lub obustronnie
Zahamowanie wydalania kału
Wysłuchiwane trzeszczenie
Rektalnie wyczuwalne, wypełnione częściowo, napięte pętle jelit grubych i cienkich
Diagnostyka uzupełniająca:
USG: liczne, rozszerzone pętle jelit
Sok żwaczowy: stężenie chloru podniesione
PJB: niewskazane
Badanie krwi: silne odwodnienie
Uwagi
Niedrożność porażenna u cieląt może być powodowana przez toksemię pochodzenia jelitowego, której towarzyszy wtórny niedowład jelita
Niedrożność mechaniczna prowadzi do porażenia poprzedzającego niedrożność segmentu jelita