Antropologia kulturowa zwana czasem społeczną to taka dyscyplina, która bada człowieka, kultury. W Polsce pojawiła się w latach 70, i znana była, jako etnografia i etnologia. W latach 90 zaczęła wkraczać antropologia.
Antropologia zajmuje się badaniem człowieka, ludzkości we wszystkich możliwych formach istnienia. Bada ewolucję biologiczną człowieka, czym się ludzie różnią w sensie fizycznym, zajmuje się budowaniem kultur już dawno wymarłych także kultur zaginionych a także ludów współcześnie żyjących, wysoko zorganizowanych. Antropologów interesują problemy uprzemysłowienia, PRL, zajmują się także sztuką. Podstawowym pojęciem interesującym antropologów jest kultura jako przejaw działalności człowieka jest to formą przystosowania do środowiska, która pozwala ostatecznie od tego środowiska się uniezależnić.
Człowiek w antropologii jest rozumiany, jako wyjątkowy gatunek biologiczny – homokreata – twórca własnego środowiska o charakterze wtórnym – kultura. Człowiek to także homo religiozus – twórca systemów magiczno religijnych z tym wiąże się pojęcie moralności.
Homofabez – twórca narzędzi i innych wytworów, które zaspokajają potrzeby człowieka
Branimale – cociale – twórca systemów społecznych
Homozoon – politicon – twórca systemów politycznych
Homologuesis – twórca języka i systemów informacyjnych
Homoludens – twórca zabaw i sztuki

1839 r pojawił się termin etnologia we Francji powołano do życia Paryskie Towarzystwo Etnologiczne, które stawiało sobie za cel obronę ginących ludów; twórcą metody badawczej był Polak Bronisław Malinowski – stworzył metodę, która do dziś jest aktualna tzw. Metoda intensywnych badań, która polega na pobycie wśród badanych wywiad ( podobnie jak w socjologii ) niekierowany i obserwacja uczestniczącą ( badacz obraca się w środowisku które bada ). Założeniem metody było jak ludzie innej kultury patrzą na świat, jaki mają system wartości, jaką funkcję pełnią poszczególne elementy kultury.
Polska demografia rozwijała się dość powolnie ( zabory I, II, wojna światowa ). Ludwik Krzywicki po raz pierwszy napisał, ze istnieje antropologia kulturowa, Eugeniusz Frankowski, Kazimierz Muszyński, Kazimierz Dobrowolski, Cezaria Bodanin – de Courtenay – Ehrenkrentz – Jędrzejewicza, Jan Czekonowski . Przed wojną generalnie używano termin etnografia, po latach, po wojnie etnologia ok. lat 70 antropologia kulturowa.

Antropologia kulturowa i antropologia społeczna.
W mowie potocznej niekiedy tych terminów używa się jednoznacznie.
Ale zasadniczo tych terminów używa się:
- antagonistycznie – wtedy antrop. kult. to będą historyczno porównawcze badania nad różnymi kulturami natomiast antrop. społ byłyby to wtedy badania o chrakterze synchronicznym dotyczących grup społecznych.
- Kiedy te terminy występują, jako podporządkowane sobie stają się częścią antropologii kulturowej
- rozumienie historyczne tych terminów i wtedy mówiąc o antropologii kulturowej ma się na myśli USA. Badania prowadzone w Wielkiej Brytanii to antropologia społeczna. Między antropologią społeczną a kulturową istnieją podobieństwa, które opierają się na podobieństwach kultury i założeniach wyjściowych, że badając kultury plemienne można dowiedzieć się wiele o współczesnej cywilizacji.
Działy antropologii
Antropologia fizyczna – nauka, która mówi o człowieku, jako gatunku biologicznym, stara się odpowiedzieć na pytanie, jakie jest miejsce człowieka wśród istot żywych
Antropologia społeczno – kulturowa – człowiek i jego kultura
Archeologia – nauka historyczna, która bada pozostałości z dawnych epok
Antropologia lingwistyczna – badanie języków ludzkich, porównywanie.
Franz Boas – uchodzi za twórcę antropologii kulturowej. Odrzucił ewolucjonizm i zapoczątkował modę na stanowisko porównawczo historyczne ( potocznie nazywane historyzmem). Sformułował zasadnicze problemy badawcze :
1. Antropolog powinien się starać odtworzyć historię człowieka i w miarę możliwości stwierdzić czy istnieją wspólne prawidła rozwoju.
2. Powinien się określić czy każda kultura, każdy lud przechodzi te same etapy rozwoju.
3. Powinien się starać uchwycić powszechne przemiany jakie zachodzą w poszczególnych społeczeństwach
Boas uważał, że nauka powinna odkryć prawa rozwojowe ludzkości. Boas uważał, że badania antropologiczne powinny iść w 3 kierunkach:
Powinno się badać związki człowieka z naturą – jak się zabezpiecza przed klimatem, jak zabezpiecza jedzenie, jak kontroluje naturę i jak wykorzystuje ją do własnych celów.
Powinno się badać relacje człowiek – człowiek – badanie członków różnych i tych samych społeczeństw. Powinno się badać rodzinę, wspólnotę plemienną, stosunki między płciami, systemy religijne, polityczny .Powinno się badać aspekty subiektywne czyli to jak człowiek reaguje na różne reakcje – badanie wartości, systemów etycznych, sztuki
Bronisław Malinowski – twórcą funkcjonalizmu w antropologii. Każda dziedzina kultury, każdy najdrobniejszy element należy rozpatrywać na tle całości . Pozwala wykazać, jaką funkcję pełnią poszczególne elementy kultury , wskazuje się jakie potrzeby zaspokajają poszczególne elementy kultury , jakie wywierają znaczenie, wpływ. Jeden badacz powinien zbadać wszystkie elementy kultury, po czym zbadać swoje ulubione działy.
Malinowski wyróżnił:
Czynniki zewnętrzne – cielesne potrzeby człowieka ( jedzenie, ruch ), warunki klimatyczne, zasoby naturalne, fauna, flora, rasa, historia, kontakty międzykulturowe.
Aspekty funkcjonalne kultury – gospodarkę, wychowanie, ustrój polityczny, ład i prawo, badanie religii i magii, nauka i rekreacja.
Podstawowe czynniki kultury – substrat Materialny ( drogi, domy, kanały ) organizacje społeczne ( rodzina, pokrewieństwo, zawód, płeć ), język (fonologia, badanie języka jako badanie różnic kulturowych )

Antropologia wizualna
W latach 30 badano wpływ reklamy; w latach 60 zaczęto dostrzegać, że film, kino może mieć duże znaczenie dla antropologii wizualnej. W 1893 r. zorganizowano wystawę w Kolumbii, na której sprowadzono Indian, którzy siedzieli w sadzawce a inni na to patrzyli. W 1895 r. wynaleziono film, na samym początku były to filmy dokumentalne ( wyjście robotnic z fabryki), przyrodnicze, reportaże z ważnych wydarzeń. Kamera pokazuje wprost i dlatego możliwości człowieka są ograniczone, bo widzi to co chce zobaczyć operator filmowy. Film był sztuką, która potrafiła uchwycić coś, co się dzieje, proces dziejowy.
Pierwszym teoretykiem filmu był B. Matuszewski – swoje pierwsze prace pisał pod koniec XIX wieku i pracował dla Francji, film stanowi narzędzie edukacji, może być też źródłem historycznym, poznania nowych epok.
J. J Flaherty – Amerykanin, który pchnął film dokumentalny na lepszy poziom; ojciec filmy dokumentalnego o ambicjach naukowych. Był podróżnikiem, badaczem, podróżował na północ w 1913 roku wyruszył w stronę zatoki Hudson i w czasie swojej podróży nakręcił swoje filmy dokumentalne, które spłonęły. W 1920 roku wyruszył po raz kolejny ( z inicjatywy firmy futrzarskiej ) na północ Ameryki Północnej, zamiast reklamy nakręcił film pt. Nanuk. W 1922 roku film zdobył renomę. Flaherty chciał przybliżyć rzeczywistość ludziom z zewnątrz, na podstawie tego filmu ukształtowało się wyobrażenie o Eskimosach. Kamerę traktował, jako uczestnika zdarzeń. Flaherty zmarł w 1951 roku i od tego momentu film stał się modny. Po Flahertym nastały chude lata, aż do połowy lat 30 za sprawą Anglików, którzy chcieli pokazać przeciętne życie, codzienne, ludzi i powinien starać się uchwycić je na gorąco.
J. Grierson „ Poławiacze śledzi ”, zajmował się też filmem edukacji, był ważną postacią, antropologii angielskiej.
Jean Rouch był inżynierem, doktorat zrobił z językoznawstwa a później związał się z surrealistami.
Swoje filmy zaczął kręcić w połowie lat 40. w 46 roku wyruszył wzdłuż rzeki Niga i na podstawie tej wyprawy nakręcił „W kraju czarnych magów”, film ten opowiadał o polowaniu na hipopotamy; trwał pół godziny a ostatecznie 10 minut. Komentarz czytał dziennikarz sportowy.
Kolejno powstawały inne filmy Roucha jak 65 – 66 r. „Szaleni władcy” miał antykolonialna wymowę i w Wielkiej Brytanii był zakazany. W latach 50 związany był z nurtem Cinema Verte ( kino prawdą ), który był bardzo ważnym nurtem dokumentalnym. W 1960 r J. Rouch nakręcił film nie o Afryce „Kronika jednego lata”. Współtwórcą tego filmu był E. Morin był to film opowiadający o Europejczykach i ich doświadczeniach życiowych; był wzorem późniejszych typów filmu. Pod koniec lat 30 – początek 40 zaczęto wykorzystywać film do badań, w Europie rozpoczęła się wojna i sytuacja była nieciekawa. Prowadzono, dlatego badania terenowe z dystansu. Polegały one na tym, ze wykorzystywano film, literaturę i zeznania uchodźców, starano dopowiedzieć się na pytania co dzieje się z mentalnością Niemców; po raz pierwszy okazało się, że film może być źródłem do badania zmian społecznych zachodzących w poszczególnych społeczeństwach.
M. Mead – pierwsza antropolog robiąca badania z dystansu.

W latach 60 problem nurtował od strony teoretycznej. Uznano, ze antropologia wizualna powinna się zająć tylko rejestracją innych kultur i być rodzajem notatnika, ale powinna skupić się na dwóch zagadnieniach: Powinna poddać analizie współczesne realia (jak je wykorzystują, do czego i jak działają) Powinni zastanowić się nad pewnymi systemami wizualnymi typowymi dla poszczególnych kultur – film odzwierciedla sposób myślenia ludzi, obyczaje tych ludzi. Można dowiedzieć się czegoś o ludziach, którzy robili dany film. Wszystko, co jest pokazane w filmie jest pewną interpretacją prawdy wg. Naukowców Antropologia w Polsce długo była nieobecna z przyczyn praktycznych – był to kraj ubogi nastawiony na teorię a nie praktykę. Antropologia wizualna była kosztowna. A. Jackiewicz zajmował się nią, napisał „Antropologia filmu”. W swojej książce postawił tezę, że antropolog powinien badać społeczeństwo przez film, jako źródło. Podobnie wypowiedział się R. Kantor a także A. Heleman. W latach 70 antropologia filmu wzrasta i staje się modna.

Miejsce antropologii wśród innych nauk – uchodzi za naukę najszerszą za sprawą podejścia do przedmioty badań. Charakteryzuje się holizmem ( próba ujęcia całości kultury)
Zastosowanie metody historycznej – sięganie di historii aby znaleźć przyczyny stanu pośredniego,
Zastosowanie metody porównawczej – na ile metody są podobne a na ile są różne, czy istnieją stałe cechy i czy można wskazać wspólne prawidła rozwoju; w jakim kierunku idzie ewolucja kultury i jak kultura wpływa na związek człowieka ze środowiskiem. Antropologia musi współpracować z ekonomią, geologią
Koncepcja kultury – pierwsze koncepcje pojawiły się w I połowie XIX wieku. E. Burnet – Tylor dawał definicję, czym jest kultura. Zapoczątkował modę na definiowanie kultury. W latach 50 dwóch uczonych Kroeber i Kluckhon zebrali wszystkie definicje ( 257), podzielili je na poszczególne działy, przeprowadzili analize krytyczną i na podstawie tych wszystkich definicji utworzyli własną: Kultura składa się z wzorów jawnych i krytych, z zachowań wyuczonych i przekazywanych przez symbole, tworzących specyficzny dorobek grup ludzkich oraz z wytworów tych zachowań: rdzeń kultury stanowią tradycyjne tzw. wyrosłe i wyselekcjonowane w procesie historycznym idee oraz przywiązane do nich wartości. Systemy kulturowe mogą być uważane albo za produkty ludzkiego działania albo za warunki dalszej działalności ludzkiej.
Cechy wspólne kultury:
Kultura jest zjawiskiem o charakterze społecznym
Kultura przeobraża się, aby ją zrozumieć trzeba sięgnąć do historii
Kultura jest systemem symboli, jest przekazywana za pomocą języka i innych form symbolicznych
Kultura jest całością i ma charakter instrumentalny, służy zaspokajaniu potrzeb człowieka
Kultura jest zjawiskiem psychologicznym

Historyczny rozwój antropologii
Etnologia przednaukowa sięga starożytności. Grecy nazywali przedstawicieli innej kultury barbarzyńcami. Pierwszym antropologiem starożytnym jest Homer, który opisuje jak żyli Grecy i później także Tacyt czyli Juliusz Cezar., który podróżowali i dzięki czemu mogli opisywać w swoich dziennikach jak żyją ludzie. W średniowieczu był Marco Polo, który w swojej książce „Opisanie świata” mówił o życiu ludzi. Odkrycie Ameryki było wstrząsem ekonomicznym, ale i też impulsem etnograficznym. Pierwsze opisy to były opisy misjonarzy, dalsze opisy sprzyjały etnografii, stały się modne na salonach, a ta moda zainspirowała filozofów. J. Locke stworzył koncepcję szczęśliwego dzikiego – ktoś kto żyje nie świadom dobra i zła; tą koncepcję podjął później J.J. Rousseau, człowiek wolno żyjący, był ideałem, teoretykiem, nastąpiła gloryfikacja dzikiego
Pojawiły się pierwsze koncepcje, które miały bardziej naukowy charakter.
Adam Ferguson podzielił historię ludzkości na III stadia
- dzikość
- barbarzyństwo
- cywilizacja
Poprzez ten podział dał początek ewolucjonizmowi ( II poł XIX wieku)
J. Frezer „Złota gałąź”
L.H. Morgan działał w USA
Ewolucjoniści zakładali, że wszystkie kultury rozwijają się podobnie, różnią się tylko tempem rozwoju, można by więc mówić o pewnym podobieństwie kultur i ludzi.
Margan nawiązał do Fergusona i dokonał tego podziału co Ferguson, przy czym na tym nie skończył i każdy z tych trzech etapów dzieli się na trzy podetapy:
a) Dzikość
- stadium niższe od momentu pojawienia człowieka, polował, żywił się owocami i prowadził rajski tryb życia, nie znał reguł moralnych, posługiwał się za pomocą gestów
- stadium średnie – wraz z pojawieniem się ognia i narzędzi, początek organizacji społecznej
- stadium wyższe – zaczęło się wraz z pojawieniem łuku i strzały
b) Barbarzyństwo
- stadium niższe – osiadły tryb życia, pojawienia organizacji rodowych, pojawienie matryjarchatu, garncarstwo, ptactwo i rozwój religii
- stadium średnie – na zachodzie rolnictwo, na wschodzie hodowla, zaczęto budować kamienne domy, pojawiła się suszona cegła
- stadium wyższe – wytapianie rury, pojawienie się koła garncarskiego, pojawiły się miecze, siekiery, wozy, ręczny młynek, miasta i świątynie, patriarchat, rodzina monogamiczna i własność prywatna
c) Cywilizacja – od momentu pojawienia alfabetu fonetycznego, pisma, państwa i klas społecznych
Schemat rozwoju rodziny Morgana
6 etapów:
1. Bezład seksualny ( baz zasad )
2. Rodzina kazirodcza ( bracia z siostrami )
3. Rodzina swoista ( punalna ) – małżeństwo zbiorowe
4. Rodzina parzysta – związek o charakterze nietrwałym
5. Rodzina patryjarchalna – wielożeństwo
6. Rodzina monogamiczna – rozwija się wraz z rozwojem własności prywatnej
Ewolucjoniści badali dokumenty przedpisemne i je zbierali. Przy czym brak było teorii ( tylko zapełnili muzea ).
Polscy twórcy interesowali się kulturą ludową od zawsze. Wynikało to z tego, że pierwszy film fabularny dotyczył wsi „Jasne łany”. Określił sposób przedstawienia wsi polskiej. Film pokazywał, że wieś polska jest uboga, tkwi w zabobonach.

Kultura ludowa
Kultura ludowa znana jest od XIX wieku. W okresie narodzin chrześcijaństwa istniało wiele plemion, które miały swoją kulturę, przy czym każde plemiona chodziła samopas.
Przyjęcie chrześcijaństwa oznaczało unifikację plemion zamieszkujących między Bugiem a Odrą.
Mimo to kult bożków nadal istniał. Na tereny nowego państwa zaczęła napływać kultura chrześcijańska, jako przeróbka kultury rzymskie. Z tej kultury zaczęły się wywodzić klasy niższe.
Kultura warstw wyższych kontra kultura mas ludności wiejskiej; one się prawie ze sobą nie stykały tylko takim elementem jak kościół były wspólne. Przychodzili do niego wszyscy, jednak było to tylko miejsce. Z kultury ludowej wywodził się stan chłopski, który charakteryzował się chrześcijaństwem ( patrzeniem na świat ), wierzenia przedchrześcijańskie. Stan chłopski stał się elementem feudalnego społeczeństwa i musiał przyjąć reguły gry z zasadami obowiązującymi. Stan chłopski, jako część społeczeństwa miał „+” +.
Przywożono na wieś nowości techniczne jak trójpolówka przywozili warstwy wyższe.
Stopniowo szlachta, możnowładcy stała się grupą wzorcotwórczą – niejednokrotnie przenikało na wieś jak np. stroje ludowe ( efekt wzorowania na warstwach wyższych efektem tego, że pan był zobowiązany ubierać swoich chłopów ). Na wsi tkwiło zjawisko zbiegostwa, dlatego wysyłano listy gończe, w których pisano jak chłop był ubrany i wiadomo było o kogo chodzi.
W VIII wieku zaczęto interesować się chłopstwem, chłopstwem wieku XIX rozpoczął się romantyzm, który wzmógł to zainteresowanie. W Niemczech pojawił się Herder, który wprowadził folkgeist – Duch narodowy; termin ten podobał się chłopom. W Polsce zaczęto zastanawiać się nad przyczynami klęski rozbioru Polski i winą obarczono arystokrację, która mówiła po francusku i ubierała się po zachodniemu. Polska natomiast potrzebowała czegoś typowego dla Polaków, toteż romantycy odwołali się do chłopów. Cała kultura ludowa stała się bardzo atrakcyjna i wykorzystywano również tradycje pogańskie. Ludowi było obojętne to co mówią romantycy.
Także w tamtych czasach pojawiło się zbieractwo etnologiczne – Oskara Kolberga – spolonizowany Niemiec, ewangelik, początkowo interesował się muzyką aż do czasu gdy wyjechał na wieś i zaczęło go „wciągać” to zagadnienie. Opisywał kulturę materialną i jeździł po terenie I rozbioru.
Jego dzieła zaczęto wydawać w roku 1961 i powołano nawet specjalne wydawnictwo.

Z jednej strony dominuje zbieractwo a z drugiej zainteresowanie się warstw wyższych. Inteligencja zachwycała się kulturą ludową, chłopstwo musiało się odwoływać do warstw ludowych. Szlachta wiedziała, że aby wyrwać się spod zaboru misi rozmawiać z chłopami, tym jednak było to obojętne bo nie mieli świadomości narodowej.
W XIX w. rozpoczęto proces uwłaszczeniowy:
-chłopi zaczęli integrować się z mieszczaństwem
-warstwa chłopska zaczęła się rozwarstwiać (bogaci chłopi posiadali młyny, kuźnie)
-warstwa bogatych chłopów zaczęła się kształcić
-wieś wchłonęła kulturę miejską wypierając ludową
-pojawiła się inteligencja pochodzenia chłopskiego na gruncie której powstały Cepelia, zespół Mazowsze- Folkloryzm- przekształcenie kultury ludowej i zrobienie z niej kultury na potrzeby ludzi. W XX-leciu międzywojennym kultura ta zanika, postępuje dopiero po wojnie- reforma rolna, spotkała się ona z umiarkowanym entuzjazmem gdyż uderzyła w bogatych chłopów, którym zabrano ziemie i zaczęto tworzy kołchozy i sowchozy na wzór ZSRR. Gdy Gomółka zakończył kolektywizację wsi chłopom się polepszyło, zwłaszcza za Gierka, który wprowadził świadczenia socjalne. Na wsi wprowadzono nowe udogodnienia jak prąd. Czas PRL to kultura robotniczo-chłopska, którą władze odcinały od kościoła. PO 89r nastąpiło przebudzenie kultury ludowej, ludzie zaczynają się nią interesować.
Miejska kultura ludowa-tradycyjnie związana z drobnymi rzemieślnikami, pracownikami najemnymi. Kultura ludowa zanikła, straciła podstawowe funkcje, ale nie znaczy to, że jej nie ma, bo zaczyna się odradzać.
Ewolucjonizm 13.11.05r
Ewolucjoniści prowadzili badania w terenie.
Dyfuzjonizm-rozwijał się w W. Brytanii i Szkoła Kulturowo-historczna, która rozwinęła się na terenie Niemiec i Austrii.
E. Smith miał koncepcję, że cywilizacja jest czymś niezwykłym, wyjątkowym w związku z czym mogła narodzi się tylko raz a narodziła się w Egipcie. Egipcjanie stworzyli cywilizację bo nastawili się na życie pozagrobowe- piramidy, dlatego ludzie walczyli nie tylko o przetrwanie stąd drogą dyfuzji cywilizacja zaczęła rozszerzać się na inne tereny.
W Szwecji i Austrii zastanawiano się nad drogą dyfuzji i jak przebiega przekaz. Wymyślono sobie kryteria, jakie trzeba wykorzysta w badaniach nad migracjami elementów kulturowych:
-kryterium formy-jeżeli drugorzędne cechy formy w dwóch przypadkach będą identyczne to należy domniemywać, że te dwa obiekty mają takie same pochodzenie
-kryterium ilości-jeżeli badamy dwie kultury, w których występuje wiele podobnych elementów to należy, domniemywać, że mają one podobne pochodzenie
-kryterium ciągłości-jeśli pomiędzy dwiema badanymi w niewielkiej odległości cywilizacjami istnieje przekaz wartości kulturowych
Badacze zajmowali się tropieniem podobieństw. Teoria kręgów kulturowych- W. Schmidt uznał, że było kilka kręgów cywilizacyjnych. W tym momencie pojawia się F. Boas, który tworzy antropologię jako naukę i który modę na nią upowszechnił:
-uważał, że trzeba ujmowac kulturę jako całośc
-kultury niepiśmienne zwane prymitywnymi mają tak długą historię jako ludy cywilizowane i kultura tych ludów wcale nie musi być nielogiczna-prowadził długotrwałe badania terenowe
-stworzył relatywizm kulturowy- nie ma uniwersalnych norm kulturowych
Boas nie stworzył spójnej metodologicznie koncepcji jednak miał bardzo wielu uczniów- A. Kroeber- stworzył własną koncepcję kultury i uznał, że kultura jest nieredukowalna do niczego ani do biologii ani do psychologii- należy ją postrzega wieloaspektowo i bada poszczególne relacje pomiędzy elementami kultury.


Funkcjonalizm- B. Malinowski i Radcliffe Brown
-podstawowym założeniem funkcjonalizmu było podejście teleologiczne, czyli celowościowe. Zakładali, że każdy element ma określony cel i czemuś służy, każdy element pełni określone funkcje
-założenie integracji- wszystkie elementy kultury są ze sobą powiązane.
Funkcje były rozpatrywane na dwóch poziomach:
-jawnym
-ukrytym np: taniec w celu wywołania deszczu- jawna a jednocześnie, jako próba konsolidacji społeczeństw-ukryta
Element dysfunkcyjny- pojawia się, jako „komórki rakowe” stres i zachwianie systemu. Funkcjonalizm w W. Brytanii jest nadal aktualny
Szkoła kultury i osobowości
Rozwijała się w okresie międzywojennym w USA.
E. Sapir zajmował się problemem, jaką rolę odgrywa poszczególna jednostka w tworzeniu kultury i zastanawiały go problemy postrzegania kultury przez innych ludzi. Elementem, który najlepiej badać jest język, gdyż w nim najlepiej odbija się sposób myślenia.
Ruth Benedict napisała „wzory kultury”, uczyniła z antropologii naukę popularną, masową. Opisała 3 kultury indiańskie:
żoni- kultura agonińska łagodna
dognończycy- kultura paranoidalna, wszyscy byli podejrzliwi
kwakintlowie- skłonni do ekstremum, egoiści nastawieni na silne doznania, cała kultura zwana megalomańską
R. Benedict zakładała ze każda kultura stanowi zespół cech, które wpływają na osobowości i w każdej kulturze ludzie są inni. Książka Benedict jest uważana za nienaukową.
Uczennicą jej była Margaret Mead- zwolenniczka długich badań terenowych. Zajmowała się sposobem przystosowania do życia w danej kulturze oraz jak kultura kształtuje osobowośc. Jej badania były nowoczesne- zajmowała się badaniem dziewcząt, ich wychowaniem i dojrzewaniem. Badania te stały się popularne, ale kwestionowano ich prawdziwość- uważała że jesteśmy ukształtowani przez kulturę.
Abraham Kardine- wprowadził termin „podstawowa struktura osobowości” jest kształtowana w dzieciństwie przez grupy rówieśnicze, rodzinę. W okresie dorastania człowiek wychodzi poza dom, poznaje system prawny, ideologię, religię w sposób świadomy, styka się z wiedzą, poznaje mity, tradycje charakterystyczne dla danej kultury ( jego osobowość ulega zmianie) Kardine uważał, że trzeba poznać osobowość podstawy jednostki, bo to da nam podgląd na podstawy planowania. Jego zasługą jest wprowadzenie badań psychologicznych do antropologii.
Jego myśl kontynuował R. Linton, który wprowadził pojęcie osobowości modalnej takiej, w której powtarzają się najbardziej charakterystyczne cechy danej kultury.

Robert Redfield- wprowadził koncepcję ludowo-miejskie kontinuum, zajmował się badaniami miasta i wsi, porównywał je.
Stworzył dwa modele idealne- miasta i wsi
Wieś jest to społecznośc ograniczona, niewielka o charakterze izolowanym, jest samowystarczalna, ludzie sami wszystko sobie produkują co niezbędne do życia. Wieś wszystko wytwarza sama, jest jednorodna rasowo i religijnie.
W konsekwencji panują te same zwyczaje dla wszystkich mieszkańców wsi, ludzie są ze sobą ściśle związani. Ludzie są na siebie skazani, organizują się w związki, panuje silna kontrola społeczna pod względem obyczajowym. Słabo rozwinięta technologia, wszystko otrzymuje się prostymi metodami. Poza tym jest słabo rozwinięty podział pracy- wszyscy robią wszystko. Dużą rolę odgrywają więzi rodzinne a wszelkie zmiany następują w sposób powolny.
Miasto to duża zbiorowośc miejska, która jest zależna od innych zbiorowości, miasto nie produkuje jedzenia. Miasto bez wsi nie przeżyje, często zamieszkują tam różne grupy etniczne. W mieście małą rolę odgrywają stosunki rodzinne, brak kontroli społecznej. Miasto potrzebuje specjalnych instytucji- Policji, Sądownictwa. Mniejszą rolę odgrywa religia, miasto jest nastawione na indywidualizm czyli każdy ma prawo być jakim chce. Miasto promuje jednostki nieprzeciętne, wykorzystuje nowe technologie, następuje postęp technologiczny. Jest silny podział pracy- każdy zajmuje się tym na czym się zna. Następuje szybki rozwój i szybko zachodzą zmiany.
Akulturacja- termin wprowadził M. Herskovits, jest to proces, który zachodzi wtedy gdy dochodzi do spotkania dwóch grup o odrębnych kulturach, jeśli one stykają się ze sobą to dochodzi do zmiany kulturowej. Po II Wojnie Światowej nie było możliwości wyjaśnic wszystkich przyczyn dlatego trzeba było unowocześnic antropologię.
E.Leach powołał neoewolucjonizm (w W. Brytani i USA) przykładano tu znaczenie do materialnego aspektu kultury. Uważano, że wszystkie zjawiska kulturowe można wyjaśnic potrzebą przystosowania do środowiska. Wszystko to ma ułatwic życie i określa się to jako materializm kulturowy.
Antropologia kognitywna (od lat 60) i etnonauka- badano procesy postrzegania. Mapa kulturowa jako proces badawczy, umysłowy szablon, który każdy posiada a na który składa się podstawowa wiedza, każde społeczeństwo ma własny szablon i zadaniem antropologa jest wykrycie tego. Teorię tę rozwinął Ward Goodenaugh.
Clifford Geertz uważał, że cała kultura to system symboli i w taki sposób trzeba ją postrzega i badac.
Levi Strauss jest twórcą strukturalizmu, uważa że każdy ma wrodzone morfologicznie struktury, które mają charakter wrodzony, te struktury decydują o naszym sposobie myślenia ale każdy ma podobne struktury i dla tego myślimy podobnie. Ludzie nie zdają sobie sprawy z tych struktur mimo, że są one oparte na zasadach logicznych. Levi Strauss uważał, że ludzie myślą opozycjami np: czarne białe, życie śmierc. Człowiek ma potrzebę tworzenia pozycji. Wprost nie da się poznac pozycji i dlatego trzeba je badac w sposób pośredni przez badanie mitu, języka, sztuki.
Socjobiologia (lata 70) twórcą był Edward Wilson, który na podstawie badań mrówek doszedł do wniosku na temat człowieka:
- człowiek został zdeterminowany przez czynniki biologiczne
- człowiek robi wszystko, aby chronic swoje geny
Zarzucano mu poglądy faszystowskie, on uważał że każdy ma prawo do obrony swoich genów i obrony swojego mienia.
Działy antropologii kulturowej 26.11.2005r.
Badania nad gospodarką.
R. Firth- pierwszy, który zaczął te badania, był uczniem Malinowskiego. Zwrócono uwagę na różnicę między społeczeństwem pierwotnym (prosta produkcja ale skomplikowana dystrybucja) a postindustrialnym. W społ. pierwotnym dystrybucja odbywa się na zasadzie wymiany i na określonych warunkach. Obowiązuje zasada równoważności (każdy spodziewa się rewanżu) W społ. pierwotnym grupami produkcyjnymi są grupy rodzinne i każda rodzina stara się by samowystarczalna. W tych społ. nie sprzedaje się pracy.
Społ. industrialne- skomplikowane, wykorzystuje nowoczesne technologie, prosta dystrybucja oparta na obrocie pieniądza, wysoko posunięta specjalizacja, sprzedaż pracy. Kolejne różnice zaobserwowano w stosunku do pracy.
Stwierdzono, że w społ. pierwotnym ludzie mają naturalne podejście do pracy, ludzie zawsze wykonują pracę wraz z życiem osobistym- nie ma bycia w pracy lub bycia w domu. Praca związana jest z magią i rytuałem, trzeba dokona specjalnych praktyk np.: taniec na wywołanie deszczu. Praca jest powiązana ze sztuką- praca to sztuka człowiek wykonuje ją z godnością. Bardzo dużą uwagę przywiązuje się do wymiany dóbr. Nie sprzedaje się pracy dlatego wszystko opiera się na wymianie dóbr i usług, która jest objęta rytuałem i obowiązuje zasada wzajemności- mam prawo spodziewać się rewanżu i stosować restrykcję. Przy wymianie dóbr i usług brak pośredników- wymiana zawsze przebiega bezpośrednio. W społ. pierwotnym władza utrzymuje się bez konieczności różnic majątkowych- wszyscy mają tyle samo. Nie wytworzyły się tutaj klasy społeczne, bo nie ma różnic majątkowych. Brak wolnego rynku, nie ma sprzedaży opartej o podaż i popyt.
Organizacja społeczna

Obok terminów grupy, organizacji antropologia stosuje pojęcia jednostki, osoby, rola, status.
Jednostka- człowiek jako organizm biologiczny
Osoba- jednostka funkcjonująca w ramach społeczeństwa, bycie osobą jest wyznaczone przez rolę i status. R. Linton mówi o samochodzie i miejscu kierowcy gdzie usiąść może każdy kto ma prawo jazdy
Organizacja społ- zbiorowośc połączona w jakiś organizm za pomocą określonych reguł, zasad postępowania.
Zbiorowośc społ- ugrupowanie ludzi, które charakteryzuje się określonymi cechami wspólnymi, które są dostrzegane przez obserwatorów z zewnątrz, ale niekoniecznie dostrzegane przez członków tej zbiorowości.
Grupa społ- 3 osoby charakteryzujące się powiązaniem ze sobą poprzez określone instytucje, posiadające wspólne wartości wyraźnie wyodrębnione od innych wartości. Ważna jest kwestia płci, pokrewieństwa, miejsca zamieszkania, pozycja społeczna, system władzy, zawód, wierzenia totemiczne, funkcje magiczno- religijne oraz zasada asocjacji czyli dobrowolnego uczestnictwa. Ważne są wszystkie więzi związane z pokrewieństwem. Pokrewieństwo zasadza się na wspólnocie krwi i na związku małżeńskim.
Descendencja- wyznaczenie pokrewieństwa od wspólnego przodka.
Wspólnota krwi- zachodzi wtedy, gdy mamy do czynienia ze wspólną krwią, genami. Mąż i żona to powinowactwo a dzieci to krewni.
Małżeństwo- uprawomocniony związek mężczyzny i kobiety w celu zrodzenia dzieci. Wspólnota krwi i powinowactwo zbiegają się w rodzinie. Wspólnota krwi gdy wspólne pochodzenie a pokrewieństwo ma sens biologiczny i społeczny. Między dzieckiem adoptowanym a rodzicami nie ma wspólnoty krwi, ale będąc w rodzie nabiera się wszystkich praw i funkcji żyjąc w rodzinie i staje się pokrewnym. Pokrewni- powinowaci.
Stryjówka- żona brata ojca
Wujówka- żona brata matki
W Afryce są przypadki takiej zbiorowości, że ojciec biologiczny(genitor) nie pokrywa się z ojcem społecznym (pater). Dzieci może wychowywać brat matki, który nie ma kontaktów seksualnych ze swoją siostrą. Zdarzają się związki kobiet, w których jedna zachodzi w ciąże z kochankiem a druga pełni funkcję pater familia. Kobiety nie są połączone układem seksualnym tylko społecznym.
Pochodzenie określa się zazwyczaj w jednej linii albo ze strony ojca albo matki- mówimy wtedy o pochodzeniu unilateralnym. Od strony ojca petrylinearnej, od matki matrylinearnej, od obydwu stron bilateralnej. Pokrewieństwo jest zaesze bilateralne. Krewni- wspólnota krwi, czyli descendencja jest zawsze unilateralna. Dziedzictwo to dziedziczenie majątku (wymiar materialny). Sukcesja to dziedziczenie pozycji społecznej (wymiar społeczny).
Podstawowe ugrupowania w społeczeństwie pierwotnym- rodzina, klan, linneaż.
Rodzina-jest jednostką ekonomiczną, jest grupą o charakterze lokalnym, w jej skład wchodzą krewni i powinowaci, wykreśla się pochodzenie od matki i ojca(wspólnie), rodzina nie posiada własnych mitów i totemów, rodzina może spełniać obowiązki kultowe, posiada części składowe.
Klan- nie musi być jednostką ekonomiczną, nie musi być jednostką lokalną, w zasadzie obowiązuje unilateralnośc, wspólne pochodzenie wyznacza się od mitycznego przodka, opiera się na legendzie i micie, pełni obowiązki kultowe, nie dzieli się na części, pełni funkcję polityczne i wojskowe.
Linneaż- jest jednostką ekonomiczną, jest grupą lokalną, nie obejmuje powinowatych tylko unilateralnośc, określa się pochodzenie tylko w jednej lini, nie posiada mitów i totemów, mogą wystąpić obowiązki kultowe, ale nie muszą, grupy krewniacze oparte na wspólnej descendencji, kobiety i mężczyźni należą do linneaż połączone są wspólnotą krwi w jednej lini, składa się z mniejszych linneaży.
Plemię- ponadnarodowa społeczność, która wyróżnia się wspólną organizacją polityczną, społeczną, wspólną historią, kulturą i językiem, żyje na wspólnym terytorium a niekiedy ma też wspólnego założyciela zwykle legendarnego.
Magia i religia
Pierwsze def. Religii pojawiły się w XIXw- Xix. Taylor
Religia to wiara w istoty duchowe, ma charakter minimalistyczny, wierzenia religijne powstały z przypisywania duchów rzeczą nieożywionym-kult przyrody. Dzisiaj religii nie utożsamia się z wiarą w istoty duchowe a raczej zwraca się uwagę na społeczny wymiar religii. Religia pełni funkcję: integracyjne, wyznacza reguły etyczne, psychologiczne.
Dwa sposoby podejścia do religii- materialistyczne- uważa, że religia jest narzucona społeczeństwu i je zniewala, strukturalistyczne- religia jest niezależna od reszty życia społecznego, uczucia religijne wynikają z naturalnej chęci przeciwstawiania sacrum i profanum. Św. Augustyn próbując wyjaśnić przyczyny istnienia religii w społeczeństwach pierwotnych dawał wytłumaczenie religijne: wiara we wszelkie bóstwa, zjawy, demony jest uzasadniona, ponieważ nie objawił się jeszcze Bóg Prawdziwy. Po pojawieniu Chrystusa Wiara miła ogarnąć cały świat. Kościół wszelkie praktyki religijne jak wróżby, wywoływanie duchów neguje i nie przyjmuje wiary w takie zjawiska. Religia jest potrzebą psychologiczną człowieka i wynika z ideału, punktu odniesienia, jakim jest Bóg.
Omdlenia, marzenia senne, śmierć skłaniają ludzi do refleksji, że w trakcie snu ludzie myślą ich umysł pracuje to znaczy, że żyje osobno-dualizm. Oprócz ciała jest dusza, która ma charakter niezależny od ciała i może żyć po śmierci ciała (kult przodków)
Frazer twierdził, że społeczeństwa pierwotne chciały panować nad przyrodą, lecz nie bardzo mogły w związku z tym pojawiły się działania magiczne- panowanie za pomocą czarów. Jednak czary również nie pomagały i wtedy powstała religia.
L. Levy-Bruhl postawił tezę, że ludy pierwotne cechowało myślenie prelogiczne, którego efektem była skłonność do magii i tajemniczości.
E. Durkheim uważał, że religia wyrosła ze społecznym sentymentem i jest efektem potrzeby poczucia jedności we wspólnych obrzędach. Społeczeństwo dla ludzi pełni rolę Boga, społeczeństwo utożsamia się z Bogiem.
B. Malinowski miał poglądy mieszczące się na pograniczu socjologii i psychologii, religia jako efekt potrzeb psychologicznych człowieka, a z drugiej strony uważał, że religia pełni funkcję integracyjną
W. Schmidt uważa, że religia zaczęła się od monoteizmu a później na skutek degradacji pojawił się politeizm
K. G. Jung uważał, że na psychikę każdego człowieka składają się 3 warstwy:
-ego
-nieświadomość indywidualna, co oddziaływuje na nasze życie
-nieświadomość zbiorowa to wspólne dziedzictwo wszystkich ludzi, które każdy z nas w sobie nosi
W gruncie rzeczy każdy z nas jest dziedzicem ludzkości, ale nam nie jest dane poznanie tej nieświadomości zbiorowej. Sztuka pozwala zrozumieć, ponieważ jesteśmy dziedzicami ludzkości. Uważał, że religia jest podstawą potrzeb a głos zbawienia pochodził z nieświadomości zbiorowej.
Mircea Eliade był historykiem religii, duża pisał o początkach religii i uważał że człowiek jest z natury religijny i jest ona najpierwotniejszą potrzebą każdego z nas i jest najbardziej ludzką cechą. Człowiek pierwotny objawił uczucia religijne gdyż to tkwiło w jego naturze i dlatego religii nie można sprowadzić do biologii, psychologii czy socjologii.
Funkcje systemu magiczno- religijnego
-poznawcze i psychologiczne, ponieważ zaspokajają naszą potrzebę wiedzy skąd się wszystko wzięło i jaki będzie koniec, pozwalają rozróżnić, co dobre a co złe i nie rzadko dodają siły do walki z problemami. Religia zaspokaja potrzebę solidarności społeczne(rytuały i obrzędy) organizuje ludzi poprzez przekazywanie jednego kanonu kultury. Pełni też funkcję integracyjną w sytuacji zagrożenia.
Struktura religii
Na każdą religię składają się wierzenia dotyczące przeszłości i doczesności
-mity przedstawiają istotę Boga- teologia
-wierzenia dotyczące powstania świata i tego, jaki ma cel- kosmologia
-wierzenia dotyczące powstania człowieka i tego, jakie są kategorie człowieka- antropologia religijna
Te wierzenia odzwierciedlają porządek boski i mówią o celu i sensie istnienia.
Oprócz mitów w każdej religii możemy wyróżni dogmaty pierwotnej religii:
-nuklearne-zasadnicze, niepodważalne, mają charakter integrujący
-pomocnicze-są zmienne i są efektem indywidualnej interpretacji(mogą prowadzic do rozłamu religijnego np. reformacja w kościele)
-peryferyjne-płynne, zmieniające się w czasie, nigdy nie ma pewności czy tak faktycznie jest, dopuszcza się pewne możliwości
Społeczeństwa pierwotne są na ogół nuklearne, lecz oprócz tej strony wierzeniowej jest strona czynnościowa religii, która dotyczy bieżącej doczesności- rytuały, obrzędy, ofiary, nabożeństwa i pielgrzymki
- rytuały magiczne to takie, które mają przynieść określony cel
- rytuały religijne symboliczne wyrażanie pewnych postaw
Najczęstszymi rytuałami są te związane z inicjacją.
Organizacja religijna scala wszystko razem: wierzenia, obrzędy, kapłanów i wiernych- kościół jako instytucja, zakreśla prawa i obowiązki.
Religia a etyka
W społeczeństwach pierwotnych nie ma jasno skonkretyzowanych poglądów jednak we wszystkich źródłach religia stanowi podstawę etyki tego, co dobre a co złe
Systemy prawne
B. Malinowski podaje szeroką def. prawa i zaliczył do niej wszelkiego rodzaju sankcje, reguły i zobowiązania jakie w danym społeczeństwie istnieją i stoją na straży ładu społecznego.
Źródła prawa
W społeczeństwach pierwotnych istniało przeświadczenie, że zawsze tak było. Prawo pochodzi więc albo od duchów przodków albo od Boga. Na straży prawa stać mają sądy albo postanowienia naczelnika. W społeczeństwach pierwotnych nie ma sądów ich rolę pełnią starsi, naczelnik. W Afryce znajdowały się instytucje sądowe na wzór naszych (oskarżyciel i obrońca) Wszędzie brakuje organów wykonawczych ich rolę pełnią krewni poszkodowanego, wybrani przez Boga, ochotnicy.
Na straży przestrzegania prawa stoją liczne sankcje:
-wynikające z opinii społecznej-bardzo dotkliwe dla jednostki potępionej
-wynikające z zasady wzajemności gdy ktoś wykona rzecz na naszą korzyść a my tak nie zrobimy
-sankcje nadnaturalne grożą za złamanie tabu, wszelkiego rodzaju świętokradztwo, wtedy można spodziewa się kary ze strony Boga
-odwet kara współmierna do przestępstwa
Antropolodzy odkryli, że różne jest postrzeganie przestępstw. Przestępstwa uznawane zawsze za najgorsze: świętokradztwo, odstępstwo od grupy, kazirodztwo
R. Brown prawo to systematyczne stosowanie siły przez politycznie zorganizowane społeczeństwo
G. Wilson prawo pojawia się wszędzie tam gdzie w rozstrzygnięcie sporu zaangażowane są osoby trzecie.