1. CZYM JEST RACHUNKOWOŚĆ?
Rachunkowość – to uniwersalny i elastyczny system informacyjno – kontrolny, odzwierciedlający dokonania i potencjał gospodarczy jednostek. Dostarcza on informacje dla odbiorców wewnętrznych (kadra zarządzająca) i zewnętrznych (banki, urzędy skarbowe, inwestorzy, kontrahenci).

2. FUNKCJE RACHUNKOWOŚCI (WYMIEŃ I OPISZ)

• informacyjna – polega na dostarczaniu informacji do podejmowania decyzji w procesie zarządzania

• rejestracyjna – dokumentacja operacji gospodarczych

• kontrolna – sprawdzenie zgodności zamierzonych czynności z zasadami racjonalnego działania

• analityczna – zastosowanie metody bilansowej(ukazanie działalności gospodarczej jednostki poprzez urządzenia ewidencji i sprawozdawczości

• sprawozdawcza – sporządzanie raportów i sprawozdań finansowych i statystycznych

• dowodowa – urządzenia i dokumenty księgowe mogą być wykorzystane jako wiarygodny dowód w sądzie

3. ZASADY RACHUNKOWOŚCI (WYMIEŃ I OPISZ)

• zasada ciągłości - stosowane zasady rachunkowości musza być identyczne w różnych okresach, a ewentualne zmiany powinny być uzasadnione z podaniem ich skutków

• zasada memoriałowa - polega na ujęciu w księgach rachunkowych oraz sprawozdaniu finansowym ogółu operacji gospodarczych dotyczących danego okresu.

• zasada ostrożności - nakazuje wyceniać zasoby majątkowe jednostki i źródła ich pochodzenia, tak aby nie spowodować zniekształcenia wyniku finansowego.

• zasada wyższości treści nad formą – operacje gospodarcze muszą być wykonane zgodnie z ich treścią i prawdą materialną, nawet jeśli forma będzie odbiegać od powszechnie przyjętych rozwiązań.

• zasada istotności - wszystkie zdarzenia wpływające znacząco na działalność i sytuację finansową jednostki powinny być wykazane w sprawozdaniu finansowym

• zasada periodyzacji - zakłada podział zdarzeń gospodarczych na przedziały czasowe, których dotyczą (oznacza ona ujmowanie działalności jednostek w wyznaczonych jednostkach czasu np. rok obrotowy, czy okres sprawozdawczy)

4. PODSTAWY PRAWNE RACHUNKOWOŚCI W POLSCE

• Ustawa o rachunkowości z 29.09.1994 - stanowi podstawę prawną rachunkowości, określa zasady rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów, przedstawia zasady wykonywania działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.

• Międzynarodowe Standardy Rachunkowości

• Dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące rachunkowości

8.KONTROLA W KSIĘGOWOŚCI:

• Kontrola w księgowości obejmuje działania zmierzające do sprawdzenia i zweryfikowania dotychczasowej pracy. Polegają one głównie na kontroli dokumentów, ksiąg rachunkowych oraz sprawozdania finansowego. Kontrola może również obejmować sposób gospodarowania środkami publicznymi. Można kontrolę przeprowadzić zgodnie z aktualnymi potrzebami jednostki. Możliwy zakres kontroli to:

• - badanie zgodności ksiąg rachunkowych z prawem bilansowym i przepisami w zakresie finansów publicznych

• - sprawdzanie prawidłowości prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym poprawności wyceny

• - sprawdzanie kompletności zapisów i czy zostały ujęte w odpowiednim okresie sprawozdawczym, zgodnie z zasadami rachunkowości

• - sprawdzenie formalnych, rachunkowych i merytorycznych zapisów księgowych

• - sprawozdawczość

• - sprawdzenie zrealizowanych przez jednostkę dochodów w odniesieniu do planu finansowego

• - analiza wydatków i poniesionych przez jednostkę kosztów

• - badanie gospodarności w zakresie gospodarki kasowej

• - ocena przepływów pieniężnych w odniesieniu do płynności finansowej

5. BILANS (AKTYWA, PASYWA)

Bilans – dwustronne zestawienie wartości zasobów majątkowych (aktywów i pasywów), sporządzone na określony dzień i w określonej formie.

Aktywa – ogół środków gospodarczych, którymi w danym momencie rozporządza jednostka prowadząca działalności gospodarczą.

Pasywa – stanowią źródła finansowania aktywów.

AKTYWA

PASYWA

AKTYWA TRWAŁE I. Wartości niematerialne i prawne (patenty, znaki handlowe, znaki towarowe, licencje, oprogramowanie komputerowe) II. Rzeczowe aktywa trwałe środki trwałe (budynki, grunty, maszyny, nieruchomości, urządzenia, środki transportu, prawa do lokalu spółdzielczego prawa majątkowe i pokrewne) środki trwałe w budowie (niezakończona budowa) zaliczki na środki trwałe w budowie III. Należności długoterminowe (inwestycje długoterminowe, finansowy majątek trwały – lokaty, papiery wartościowe powyżej roku) IV. Inwestycje długoterminowe nieruchomości wartości niematerialne i prawne długoterminowe aktywa finansowe inne inwestycje długoterminowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe aktywa z tyt. odroczonego podatku dochodowego inne rozliczenia międzyokresowe AKTYWA OBROTOWE I. Rzeczowe aktywa obrotowe (ZAPASY) (surowce, materiały, produkty, półprodukty, produkcja w toku. towary, wyroby gotowe, zaliczki od dostawcy) II. Należności krótkoterminowe (należności z tytułu dostaw i usług od odbiorców poniżej roku, należności z tyt. podatków, pozostałe należności) III. Inwestycje krótkoterminowe: krótkoterminowe aktywa finansowe, - udziały, akcje, pożyczki środki pieniężne w kasie i w banku inne aktywa finansowe V. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

KAPITAŁ WŁASNY I. Kapitał podstawowy – wkład finansowy II. Kapitał zapasowy - rezerwa III. Wynik finansowy netto za rok obrotowy Zysk - nadwyżka przychodów nad kosztami (wielkość dodatnia) Strata - nadwyżka kosztów nad przychodami (wielkość ujemna) KAPITAŁ OBCY: ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA I. Zobowiązania długoterminowe z tytułu kredytów i pożyczek II. Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne Kredyty i pożyczki Inne zobowiązania (wobec dostawców z tyt. dostaw i usług) Fundusze specjalne ( zobowiązania z tyt. ubezpieczeń społecznych, podatków, wynagrodzeń) III. Rezerwy na zobowiązania IV. Rozliczenia międzyokresowe Rozliczenia międzyokresowe przychodów Inne rozliczenia międzyokresowe

6. KATEGORIE WYNIKU FINANSOWEGO:

   

9. ELEMENTY DOWODU KSIĘGOWEGO:

1) określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego,

2) określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej,

3) opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną także w jednostkach naturalnych,

4) datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą - także datę sporządzenia dowodu,

5) podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów,

6) stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.

10. SCHARAKTERYZOWAĆ MAJĄTEK TRWAŁY PRZEDSIĘBIORSTWA:

• Środki trwałe to kontrolowane przez jednostkę środki rzeczowe, kompletne i zdatne do użytkowania w momencie ich przyjęcia, których przewidywany okres użytkowania jest dłuższy niż jeden rok.

• Przykład:
  1) nieruchomości (grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu; maszyny i urządzenia, środki trwałe w budowie, itd.).
  2) Każdy tzw. środek trwały o wartości jednostkowej powyżej 3,500 zł. np. sprzęt komputerowy, wyposażenie biurowe

• Środki trwałe podlegają odpisom amortyzacyjnym lub umorzeniowym. Zgodnie z nową ustawą nie ma obowiązku tworzenia tabeli amortyzacyjnej (planu amortyzacji), należy tylko ustalić i zapisać w zasadach finansowych okres lub stawki i metody jego amortyzacji.

• Nie ma obowiązku dokonywania comiesięcznych odpisów amortyzacyjnych, należy tylko je rozłożyć równomiernie w czasie.
  7. FUNKCJONOWANIE KONTA: AKTYWNEGO, PASYWNEGO, AKTYWNO-PASYWNEGO, WYNIKOWEGO:
  

• Konta aktywne:

Na kontach aktywnych księgujemy wartości składników aktywów. Po stronie debetowej (lewej) konta zapisujemy saldo początkowe oraz po tej samej stronie księgujemy wszystkie zwiększenia danego składnika majątku. Po stronie kredytowej natomiast księgujemy wszystkie jego zmniejszenia. Konta aktywne zawsze wykazują saldo debetowe. Znaczy to, że obrót debetowy konta jest zawsze większy lub równy obrotowi kredytowemu. Jeżeli obroty w danym okresie są równe, saldo końcowe konta wynosi zero. PRZYKŁAD: Konta aktywne: „Środki trwałe", „Materiały", „Towary", „Produkty gotowe", „Kasa", „Krótkoterminowe papiery  wartościowe", „Finansowy majątek trwały"

• Konta pasywne

Na kontach pasywnych księgujemy wartości składników pasywów. Po stronie kredytowej (prawej) konta zapisujemy saldo początkowe oraz po tej samej stronie księgujemy wszystkie zwiększenia danego składnika majątku. Po stronie debetowej natomiast księgujemy wszystkie jego zmniejszenia. Konta pasywne zawsze wykazują saldo kredytowe. Znaczy to, że obrót kredytowy konta jest zawsze większy lub równy obrotowi debetowemu. Jeżeli obroty w danym okresie są równe, saldo końcowe konta wynosi zero. PRZYKŁAD: Konta pasywne: „Fundusze specjalne", „Kapitały zasadnicze", „Rezerwy", „Kredyty bankowe", 

• Konta aktywno pasywne:

Konta aktywno-pasywne mogą występować zarówno w aktywach, jak i w pasywach bilansu w zależności od charakteru salda. Może się zdarzyć że konto aktywno-pasywne wykazuje jednocześnie dwa salda i w tym samym bilansie zostaje umieszczone jako składni aktywów i jako składni pasywów. Do grupy kont aktywno-pasywnych należą przede wszystkim konta, na których księguje się  rozrachunki. Saldo początkowe na koncie aktywno-pasywnym może wystąpić na stronie Winien lub Ma  konta, a nawet jednocześnie na obu jego stronach. PRZYKŁAD: „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"

• Konta wynikowe:

Wyróżniamy następujące konta wynikowe:
Konta kosztów są obciążone z tytułu ponoszonych kosztów, natomiast uznawane z tytułu zmniejszenia kosztów pod koniec okresu na wynik finansowy.
Konto strat obciąża się wartością ujawnionych strat, natomiast uznaje się tytułem zmniejszenia strat i przeniesienia na wynik finansowy.
Konto przychodów uznaje się z tytułu osiągniętych przychodów, ze sprzedaży oraz korekt zwiększających te przychody, natomiast obciąża się z tytułu korekt zmniejszających przychód oraz przeniesienia przychodów na wynik finansowy. 
Konto zysków funkcjonuje analogicznie. Uznaje się je z tytułu ujawnionych zysków, natomiast obciąża się z tytułu korekt zmniejszających zyski oraz przeniesienia zysków nadzwyczajnych na wynik finansowy. 
Wynik finansowy - służy do ustalenia wyniku finansowego netto oraz jest podstawą do sporządzenia rachunku zysków i strat oraz bilansu. Na koncie wyniku finansowego odbywa się porównanie osiągniętych przychodów i zysków z poniesionymi kosztami i stratami. Saldo końcowe może mieć charakter debetowego (oznaczającego stratę netto) lub kredytowego (oznaczającego zysk netto). Konto „Wynik finansowy” może być traktowane jako konto wynikowe, a także jako konto bilansowe. Przez zysk netto (lub stratę netto) bilans jest powiązany z rachunkiem zysków i strat.

13. AMORTYZACJA:

Amortyzacja - jest procesem utraty wartości użytkowanego majątku trwałego i przenoszenia jej na wytworzone przez te środki produkty. Związana jest ze zużyciem fizycznym powstałym na skutek eksploatacji środków trwałych oraz zużyciem ekonomicznym, które powstaje w wyniku postępu technicznego, dzięki któremu przedsiębiorca może pozyskać na rynku maszyny i urządzenia bardziej wydajne i tańsze w eksploatacji od już posiadanych. Wyróżnia się metodę liniową oraz degresywną.

Metoda liniowa – metoda równomiernych odpisów, przez cały czas życia środków trwałych. Dokonuje się ich co miesiąc, co kwartał lub raz na rok. Wzór obliczenia amortyzacji przedstawia się następująco:

gdzie:
a – stawka amortyzacji
a_m – stawka miesięcznej amortyzacji
a% – stopa amortyzacji ustalonej w prawie podatkowym
W_p – wartość początkowa środka trwałego

Przykład:
6 stycznia 2006 roku zakupiono maszynę za 18 tys. zł. Obliczyć i zaksięgować amortyzację miesięczną, gdy a% = 18 %. Ustalić wartość bieżącą na dzień 15 września 2008 roku.

Rozwiązanie:

W_p = 18000 zł; a% = 18 %

Wartość bieżąca środka trwałego:
W_b = 18000 zł – (270 zł × 32 miesiące) = 9360 zł

Metoda degresywna – metoda odpisów malejących. W pierwszym roku dokonuje się ich od wartości początkowej, a w następnych latach od wartości bieżącej. Jeżeli roczny odpis metodą degresywną jest mniejszy niż liniową to w tym samym roku przechodzi się na liniową.

Przykład:
Przeprowadzić amortyzację metodą degresywną środka trwałego o wartości początkowej wynoszącej 20 tys. zł i stopie amortyzacji 20 %.

Rozwiązanie:

Metoda liniowa
W_p = 20000 zł; a% = 20 %

Metoda degresywna
a% = 2 × 20 % = 40 %

I rok
a = 40 % × 20000 zł = 8000 zł
II rok
W_b = 20000 zł – 8000 zł = 12000 zł
a = 40 % × 12000 zł = 4800 zł
III rok
W_b = 12000 zł – 4800 zł = 7200 zł
a = 40 % × 7200 zł = 2880 zł - W tym momencie następuje przejście na metodę linową, bo odpis jest mniejszy niż w metodzie liniowej (a = 4000 zł).
IV rok
W_b = 7200 zł – 4000 zł = 3200 zł
a = 3200 zł
3200 zł ÷ 333 zł = 9 miesięcy

Łącznie odpis będzie trwał 3 lata i 9 miesięcy

14. UKŁADY KOSZTÓW I POSZCZEGÓLNE POZYCJE SKŁADAJĄCE SIĘ NA NIE:

KLASYFIKACJIA KOSZTÓW

1. Układ rodzajowy- dzieli koszty według rodzaju i obejmuje następujące grupy kosztów:

• amortyzacja - celowe wyrażone wartościowo zużycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

• zużycie materiałów i energii - zużycie surowców, materiałów zapasowych, opakowań, paliwa, książek, czasopism, energii (elektrycznej, cieplnej, wodnej, sprężonego powietrza),

• usługi obce - obróbka obca, usługi: transportowe, remontowe, łączności, najmu, leasingu, bankowe,

• wynagrodzenia - wynagrodzenia brutto za prace wykonane na rzecz danego podmiotu,

• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - obciążające pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz inne świadczenia na rzecz pracowników: wydatki na bhp, szkolenia, ochronę zdrowia,

• podatki i opłaty - podatki: od nieruchomości, środków transportu oraz opłaty: skarbowe, notarialne, administracyjne, sądowe, za zanieczyszczanie środowiska,

• pozostałe koszty rodzajowe - podróże służbowe, ubezpieczenie majątkowe, stypendia, reklama nie ujęta w innych pozycjach.

1. Układ funkcjonalny - dzieli koszty według miejsc powstawania kosztów.

• koszty działalności podstawowej (produkcyjnej, handlowej, usługowej)- w wypadku działalności produkcyjnej na tym koncie księguje się bezpośrednie koszty związane z tą działalnością, obejmujące: zużycie materiałów bezpośrednich, wynagrodzenie pracowników bezpośrednio produkcyjnych, obróbkę obcą, koszt przygotowania nowej produkcji,

• koszty wydziałowe - pośrednie koszty wytwarzania ponoszone na wydziałach produkcji podstawowej, obejmujące koszty amortyzacji i remontu maszyn, transportu wewnętrznego, zużytych narzędzi, oświetlenia, ogrzewania i utrzymania czystości wydziału,

• koszty zarządu- wynagrodzenia kierownictwa firmy i ogólnego zarządu, koszty podróży służbowych, łączności, biurowe, reprezentacji i reklamy firmy, podatki i ubezpieczenia, koszty utrzymania magazynów, laboratoriów oraz służbowych samochodów osobowych;

• koszty zakupu - związane bezpośrednio z zakupem materiałów jak np. załadunku i wyładunku, przewozu, ubezpieczenia w trakcie przewozu.

• koszty sprzedaży - dotyczą sprzedawanych wyrobów i obejmują: koszty opakowania, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia, reklamy oraz podatek akcyzowy od wyrobów.

• koszty działalności pomocniczej- koszty wydziałów: remontowego, transportowego, kotłowni oraz jednostek bytowych i socjalnych: stołówki, hotelu robotniczego, domu wczasowego.

1. Układ kalkulacyjny - klasyfikuje koszty w tzw. pozycje kalkulacyjne niezbędne do obliczenia kosztu wytworzenia produktu.

• koszty bezpośrednie:
  - materiały bezpośrednie
  - płace bezpośrednie,

• koszty pośrednie:
  - koszty wydziałowe,
  - koszty zarządu
  - koszty sprzedaży.

• rachunek kosztów zmiennych - klasyfikuje on koszty według kryterium zmienności w zależności od zmian wielkości produkcji. W ramach tego rachunku kosztów wyróżnia się:
  - koszty zmienne
  - koszty stałe

11. ŚRODKI TRWAŁE W BUDOWIE:

• Ogół kosztów związanych bezpośrednio z wytworzeniem środków trwałych, ich nabyciem lub ulepszeniem.

• Pojęcie środków trwałych może obejmować:
  1) koszty niezakończonych prac budowlano – montażowych związanych z wytworzeniem środka trałego
  2) wartość zakupionych maszyn i urządzeń do montażu i instalacji
  3) koszty nie zakończonych robót mających na celu ulepszenie środków trwałych.

15. PRÓG RENTOWNOŚCI I JAK GO WYLICZYĆ:

Próg rentowności – to taki poziom produkcji, dla którego przychody całkowite pokrywają koszty całkowite, czyli zysk równy jest zero.

Dane:

• koszty stałe KS = 50.000zł

• jednostkowa cena sprzedaży C = 30 zł

• jednostkowy koszt zmienny j.k.z. = 20 zł

Należy wyznaczyć:

• ilościowy próg rentowności → próg ten informuje ile sztuk, litrów, kg produktu należy sprzedać, aby pokryć wszystkie koszty

m_j→ marża jednostkowa

• wartościowy próg rentowności → informuje on jakie muszą być przychody, aby pokryć koszty. Wyznaczamy go według wzoru:

lub

R_W = 5.000 * 30 = 150.000

16. FUNKCJE KALKULACJI:

• Kalkulacja – to narzedzie / rachunek słyżący do obliczenia kosztu jednostkowego.

• Zadania kalkulacji to:
  1. ustalenie struktury kosztu jednostkowego,
  2. kontrola poniesionych kosztów,
  3. ustalenie ceny wyrobów.

19. KOSZTY RELEWANTNE I JAK JE WYKORZYSTUJEMY:

• Koszty relewantne to różnica między przyszłymi wydatkami oraz utraconymi wpływami pieniężnymi możliwych wariantów realizacji decyzji menedżerskiej, decydują o tym, że jeden z nich - wariant - wybiera się do realizacji. Nazywane są także kosztami istotnymi, znaczącymi dla podejmowanej decyzji.

• Wykorzystywane są między innymi do podejmowania decyzji typu:
  - produkować nowy wyrób czy nie produkować,
  - produkować według wariantu A czy B,
  - przyjąć ofertę na dodatkowe zamówienie czy ją odrzucić itp.

18. EWIDENCJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH - OPISAĆ LUB ZAKSIĘGOWA:

Objaśnienia:
1. Rozliczanie faktury zakupu:
a) przyjęcie środka trwałego
b) wyksięgowanie podatku VAT
2. Sprzedano zbędny środek trwały. Faktura sprzedaży:
a) cena sprzedaży środka trwałego
b) podatek VAT
c) razem należności od odbiorcy
3. Wydano sprzedany środek trwały:
a) wyksięgowano dotychczasowe umorzenie,
b) przeniesiono wartość netto sprzedanego środka trwałego.