ZASADY PGP

1. CEL WYDRĘBNIENIA ZASAD PGP

   1. podkreślenie odrębności gałęziowej PGP

   2. istotne w procesie stosowania PGP, zwłaszcza w kwestiach nieuregulowanych

2. KONSTYTUCJA GOSPODARCZA

   1. w sensie formalnym – całokształt przepisów konstytucyjnych organizujących gospodarkę

   2. o KG można mówić w przypadku ustawy zasadniczej której postanowienia gospodarcze tworzą konstytucyjnoprawne podstawy do określonego systemu (modelu) gospodarczego z postanowień można wyprowadzić określony model gospodarczy – jednolita metoda kierowania gospodarką

   3. konsekwencja: związanie konstytucyjną organizacją gospodarki

      1. organów ustawodawczych

      2. organów wykonawczych

      3. innych uczestników życia gospodarczego

3. OTWARTOŚĆ (NEUTRALNOŚĆ) KONSTYTUCJI

   1. konstytucja ma neutralny charakter w stosunku do ustroju gospodarczego jeśli ustawodawca konstytucyjny nie podjął decyzji na rzecz określonego systemu gospodarczego

   2. ta neutralność ma charakter względny – konstytucja zawiera postanowienia istotne dla organizacji gospodarki

      1. wolności i prawa podstawowe

      2. społeczne zadania państwa

   3. każdy zastosowany przez OWP środek ingerencji gospodarczej musi być zgodny z konstytucją, zwłaszcza z

      1. prawami podmiotowymi o istotnym znaczeniu dla działalności gospodarczej

         1. wolność gospodarcza

         2. gwarancji własności prywatnej

         3. konkurencja

         4. równość

      2. z postanowieniami określającymi podstawowe zasady ustrojowe

         1. z. demokratycznego państwa prawnego

         2. z. sprawiedliwości społecznej

4. ZASADA DEMOKRATCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO

   1. RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej

   2. ujęcie formalne

      1. państwo w relacjach z obywatelem związane jest prawem

      2. OWP działają na podstawie i w granicach prawa – brak formalnej legitymacji do działania oznacza zakaz działania

      3. ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne

         1. tylko w drodze ustawy

         2. tylko ze względu na ważny interes publiczny

   3. obowiązek sprawowania władzy publicznej

      1. z uwzględnieniem gwarancji w sferze praw i wolności jednostek (interes prywatny)

      2. i realizacji celów sprawiedliwości społecznej (interes publiczny)

5. ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ

   1. RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej

   2. adresaci

      1. organy ustawodawcze (przede wszystkim)

      2. OAP

      3. sądy

         1. mają obowiązek kierować się sprawiedliwością społeczną

   3. instrumentalizuje gospodarkę – ma realizować cele sprawiedliwości społecznej

   4. obowiązki

      1. pozytywne – tworzenie sprawiedliwego porządku społecznego

         1. nakaz oddziaływania państwa na procesy gospodarcze – w ramach

            1. interwencjonizmu pozytywnego (najszerzej)

            2. interwencjonizmu restrykcyjnego

            3. publicznej działalności gospodarczej

         2. obowiązek ochrony godności człowieka – stworzenie warunków materialnych godnych człowieka

      2. negatywne- zakaz podejmowania działań niezgodnych z tą zasadą, gwarantowany interwencją TK

6. ZASADA POMOCNICZOŚCI

   1. wynika z

      1. preambuły K’97

      2. art. 5 TWE

         1. w dziedzinach, które nie należą do kompetencji wyłącznej WE,

         2. WE podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie

         3. w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie

         4. natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie wspólnoty kryterium celowościowe

   2. wywodzi się ze społecznej nauki kościoła XIX i XX w.

   3. przejawy

      1. oddanie inicjatywy gospodarczej w ręce obywateli

      2. państwo ma obowiązek pomocy

         1. wpływając na przebieg procesów gospodarczych przez organizowanie, nadzorowanie, kontrolę i reglamentację działalności gospodarczej

         2. jako publiczny przedsiębiorca

      3. państwo może wspierać gospodarkę tylko w wymiarze niezbędnego minimum - może uczestniczyć w obrocie gospodarczym tylko wtedy jeśli w inny sposób nie można zaspokoić potrzeb społecznych

7. ZASADA PROPORCJONALNOŚCI

   1. wynika z

      1. art. 31 ust 3 K’97

         1. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane

            1. tylko w ustawie

            2. i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie

               • dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego

               • bądź dla ochrony

                 1. środowiska

                 2. zdrowia

                 3. moralności publicznej

                 4. wolności i praw innych osób.

         2. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw

      2. art. 5 TWE

         1. działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów niniejszego Traktatu

      3. orzecznictwa ETS, ETPC i TK

   2. prawa podmiotowe mogą być ograniczone tylko wówczas i tylko w takim zakresie w jaki jest to niezbędne do ochrony interesu publicznego – wymogi

      1. przydatność – można stosować tylko takie środki ingerencji, które mają zdolność do realizacji celu, który jest powodem ograniczenia praw i wolności

      2. konieczność - można stosować środki ingerencji tylko w sytuacjach koniecznych i w zakresie niezbędnym do osiągnięcia zamierzonego celu (najpierw należy stosować środki w najmniejszym zakresie ograniczające wolności i prawa podmiotowe)

      3. proporcjonalność stricte - obowiązek wyważenia relacji między interesem jednostkowym a interesem publicznym, która powinna być równoważona

• ZASADY STRICTE GOSPODARCZE

1. ZASADA KONKURENCJI

   1. konkurencja jako zasada ustroju gospodarczego

      1. zasada konkurencji orientuje proces oddziaływania państwa na gospodarkę – OWP mają obowiązek

         1. tworzyć konkurencję w dziedzinach gospodarczych, w których konkurencja jeszcze nie istnieje

         2. chronić konkurencję w dziedzinach gospodarczych, gdzie już istnieje

         3. powstrzymywać się od ingerencji ograniczającej konkurencję

         4. stanowić przepisy, które

            1. ułatwiają dostęp przedsiębiorców do rynku

            2. wspierają działalność małych i średnich przedsiębiorców

            3. prowadzą do prywatyzacji i demonopolizacji

            4. przeciwdziałają działaniom przedsiębiorców ograniczającym konkurencję

   2. konkurencja jako prawo podmiotowe - prawo do konkurencji (swoboda konkurowania)

      1. stanowi refleks instytucjonalnie zagwarantowanych gospodarczych wolności i praw podmiotowych (w szczególności wolności gospodarczej i gwarancji własności prywatnej)

      2. i oznacza możliwość domagania się przez przedsiębiorcę powstrzymania się przez innych przedsiębiorców lub organy państwowe od działań uniemożliwiających lub ograniczających to prawo

2. OCHRONA WŁASNOŚCI JAKO ZASADA USTROJOWA

   1. art. 21 K’97 – RP chroni własność (publiczną i prywatną) i prawo dziedziczenia

      1. ochrona własności jest celem i obowiązkiem państwa

   2. priorytet własności prywatnej

      1. wynika z art. 20 K’97 - Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP

      2. OWP mają rozszerzać działalność w ramach sektora prywatnego – kontynuować i finalizować procesy prywatyzacji

3. ZASADA RÓWNOŚCI

   1. zasada równości jako zasada konstytucyjna

      1. art. 32 K’97

         1. wszyscy są wobec prawa równi. wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne

         2. nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny

      2. zakaz dyskryminacji – zróżnicowanego traktowania podmiotów prawa znajdujących się obiektywnie w takiej samej sytuacji

      3. nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej kategorii – charakteryzujących sie takimi samymi cechami wyróżniającymi

         1. ma charakter względny – dopuszczalne są odstępstwa jeśli spełniają warunki:

            1. maja charakter relewantny – wprowadzone rozróżnienie musi mieć racjonalne uzasadnienie

            2. mają charakter proporcjonalny

            3. muszą pozostawać w związku z innymi wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych

   2. zakres podmiotowy - każdy ma prawo do równego traktowania (of, op prawa prywatnego)

      1. prawo to nie daje podstawy do skargi konstytucyjnej, nie ma samodzielnego charakteru przysługuje w związku z innymi prawami

   3. zakres przedmiotowy

      1. art. 6 usdg

         1. podejmowanie, wykonywanie, zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa

      2. art. 7 usdg

         1. państwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej:

            1. na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach

            2. z poszanowaniem zasady równości

            3. z poszanowaniem zasady konkurencji.

      3. art. 13 usdg ( ← art. 12 twe )- zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową

4. WOLNOŚĆ GOSPODARCZA

   1. istota: działalność gospodarcza należy do inicjatywy podmiotów prawa prywatnego - posiadają swobodę podejmowania decyzji istotnych dla procesu gospodarowania

   2. w ujęciu normatywnym

      1. jest to prawo naturalne jednostki wywiedzione z:

         1. prawa własności i

         2. wolności osobistej

            1. prawo pozytywne nie kreuje wolności gospodarczej, ale jedynie:

               • potwierdza (uznaje) ją

               • ustanawia jej gwarancje prawne

               • określa jej granice

      2. K’97

         1. art. 20 - Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej

         2. art. 22 - Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny

         3. art. 65 - wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy

      3. art. 6 USDG

         1. Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa

         2. OAP nie może żądać ani uzależnić swojej decyzji w sprawie podjęcia, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przez zainteresowaną osobę od spełnienia przez nią dodatkowych warunków, w szczególności przedłożenia dokumentów lub ujawnienia danych, nieprzewidzianych przepisami prawa

   3. jako zasada prawa – w znaczeniu przedmiotowym

      1. obiektywna zasada ustroju gospodarczego RP wyrażona w K’97 i USDG

      2. zasada wolności gospodarczej orientuje proces oddziaływania państwa na gospodarkę – OWP mają

         1. obowiązek pozytywny - tworzenie przepisów prawnych, stwarzających sprzyjające warunki do realizowania wolności gospodarczej przez zainteresowane podmioty

         2. obowiązek negatywny - powstrzymywania się od wydania aktów sprzecznych z zasadą wolności gospodarczej

         3. w procesie stosowania prawa

            1. obowiązują domniemania prawne swobody działalności gospodarczej

            2. zakaz rozszerzającej wykładni wyjątków od zasady swobody działalności gospodarczej

   4. jako publiczne prawo podmiotowe - w znaczeniu podmiotowym - prawo do swobodnej działalności gospodarczej

      1. jest to prawo podmiotowe o charakterze negatywnym ( defensywnym )- oznacza istnienie przestrzeni inicjatyw gospodarczych wolnej od ograniczającej ingerencji państwa

      2. ingerencja państwa jest dopuszczalna w wyjątkowych sytuacjach

         1. tylko w drodze ustawy

         2. tylko ze względu na ważny interes publiczny

      3. z prawem do swobodnej działalności gospodarczej skorelowany jest zakaz jego naruszania skierowany do organów władzy publicznej.

   5. zakres podmiotowy

      1. of i op prawa prywatnego

      2. państwo i JST nie

   6. kompetencja działalności gospodarczej

      1. publiczna działalność gospodarcza nie jest (czyli państwa i JST) nie jest niedopuszczalna i może być legitymowana przez inne niż wolność gospodarcza zasady

      2. OWP mogą prowadzić działalność gospodarczą tylko w przypadku gdy stanowi tak wyraźny przepis prawa i tylko w takim w zakresie w jakim jest to uzasadnione ważnym interesem publicznym

      3. zasada asymetryczności – obywatel działa w przestrzeni wolności a OWP w przestrzeni wyznaczonej przez ich kompetencje

   7. względny charakter wolności gospodarczej

      1. art. 22 - Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny

      2. przesłanki

         1. forma ustawy

         2. ważny interes publiczny

         3. uwzględnienie zasady proporcjonalności

      3. wolność gospodarcza nie może naruszać

         1. godności człowieka

         2. wolności i innych praw

         3. i musi uwzględniać ograniczenia wynikające z art. 20

5. ZASADA SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ

   1. geneza – niemiecka neoliberalna myśl ekonomiczna – lat 40 XX w.

      1. twórca: Muller – Armack

      2. znaczenie: Eucken, Rustowow, Ropke, Erhard

      3. system otwarty i elastyczny – ulepszany pod wpływem nowych doświadczeń, idei i pomysłów

      4. istota – synteza, powiązanie

         1. wolności gospodarczej

         2. sprawiedliwość społeczna

   2. założenia

      1. SGR to ład społeczny

         1. paralelność a nie alternatywność celów społecznych i gospodarczych

         2. nie można oddzielić

            1. ustroju społecznego od gospodarczego

            2. produkcji dóbr od podziału dóbr

      2. gospodarka rynkowa i jej komponent społeczny są wobec siebie komplementarne warunkując się wzajemnie

         1. ład rynkowy nie wystarcza aby stworzyć sprawiedliwy porządek społeczny – środki polityki społecznej państwa mogą podważać zasady gospodarki rynkowej, ale tylko wtedy gdy jest to uzasadnione zawodnością gospodarki rynkowej

         2. państwo musi

            1. Eucken

               • tworzyć prawne ramy działalności gospodarczej

               • dbać o

                 1. otwarty rynek

                 2. konkurencję

            2. Muller – Armack – j. w. +

               • dbać o wysoki poziom zatrudnienia

               • zwalczać bezrobocie

      3. nie wolno łączyć gospodarki rynkowej z państwem socjalnym

         1. zbyt rozbudowane świadczenia socjalne przekraczają możliwości rozwojowe gospodarki i dochodzi do kryzysu

         2. podstawą SGR jest zadawalający wszystkich pierwotny podział dochodów jako bezpośredni wynik samego gospodarowania a nie socjalne kompensaty

   3. w Polsce

      1. art. 20 - Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej

      2. ma charakter programowy, antycypujący – nastawiona na osiągniecie określonego celu w przyszłości – wskazuje kierunek przemian

      3. konieczna jest spójność elementów konstytuujących ustrój SGR

      4. stanowi konstytucyjna podstawę ingerencji publicznej w gospodarkę ze względów społecznych

      5. solidarność

         1. solidaryzm społeczny – życie społeczne opiera się na współzależności i współodpowiedzialności wszystkich jego uczestników

         2. państwo powinno pomagać jednostkom w osiągnięciu bezpieczeństwa socjalnego ale nie może uwolnić jednostki od odpowiedzialności za samą siebie

         3. rola państwa tylko pomocnicza – zasada pomocniczości!!

         4. wzrost gospodarczy ma 1. przed redystrybucją dochodu narodowego

      6. dialog i współpraca partnerów społecznych

         1. dialog społeczny – mniej lub bardziej sformalizowane sposoby wymiany informacji i prezentacji stanowisk między obywatelami i władzą publiczną

         2. np. Trójstronna Komisja ds. Społeczno-Gospodarczych

            1. przedstawiciele RM, pracowników, pracodawców

            2. uchwały wymagają zgody 3 stron

            3. każda strona ma prawo do wnoszenia sprawy pod obrady i zajmowania stanowiska

6. GENEZA PGP

   1. lata 20 i 30 XX w.

   2. kryzysowy rodowód intensywny interwencjonizm państwowy

   3. odejście od gospodarki ściśle liberalnej na rzecz koncepcji gospodarki łączącej prywatną autonomię i wolność gospodarczą z odpowiedzialnością państwa z gospodarkę i sprawiedliwość społeczną

      1. poza interwencjonizmem reglamentacyjno – policyjnym pojawiają się inne funkcje AG

      2. ordoliberalna formuła zasada –wyjątek

         1. zasada – wolność gospodarcza i własność prywatna

         2. wyjątek – ingerencja państwowa uzasadniona interesem publicznym