Ciąża, brzemienność – okres od zapłodnienia do porodu oraz całokształt zmian zachodzących w tym okresie w organizmie zapłodnionej kobiety. U ludzi moment zapłodnienia uznawany jest za trudno uchwytny i dlatego za początek ciąży przyjmuje się pierwszy dzień ostatniej miesiączki. I tu wartość obliczeń może być problematyczna, gdyż nie każda kobieta dzień ten sobie notuje, dlatego dziś lepsze wyniki uzyskuje się na podstawie badań ultrasonograficznych płodu. Statystycznie rzecz ujmując ciąża człowieka trwa 281 dni ± 22. W tym okresie rodzi się 95% normalnie rozwiniętych dzieci
Komórka jajowa gotowa jest do zapłodnienia jedynie 24 godziny. Najsilniejszy plemnik przedziera się przez jej warstwy ochronne i łączy z jajeczkiem co uruchamia proces szczelnego zamykania się błony komórkowej, tak aby żaden inny plemnik nie mógł już wniknąć do środka. Natychmiast po połączeniu jąder komórki jajowej i plemnika ( z których każda wynosi połowę materiału genetycznego w swoich 23 chromosomach) komórka zaczyna się dzielić: z jednej powstają dwie, z dwóch cztery, z czterech osiem… Pod koniec czwartego tygodnia kulka złożona z kilkudziesięciu komórek wyglądająca jak malina dociera do macicy. Zarodek w tym stadium rozwoju nazywany jest morulą.
W drugim i trzecim tygodniu życia zarodka rozpoczyna się gastrulacja wówczas formują się listki zarodkowe z których formują się pierwsze narządy
Rozwój ciąży najczęściej przedstawiany jest z podziałem na tygodnie, gdyż zmiany zachodzą bardzo szybko my jednak zdecydowaliśmy się podzielić ciążę na miesiące ponieważ zabrakłoby czasu
- SZÓSTY TYDZIEŃ: W tej chwili zarodek jest wyodrębniony z błon płodowych, które go otaczają i rozpoczyna się kształtowanie narządów, zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych. Oczy są dosyć szeroko rozstawione i przykrywają je powieki.
- TRZECI MIESIĄC: Jest to okres, w którym płód (jak od tej pory nazywamy zarodek) posiada około 10 cm. Zaczyna przypominać człowieka i można już określić jego płeć za pomocą USG . Paluszki są w pełni wykształcone. Na palcach u nóg i rąk rosną już małe paznokcie. Płód ma nieproporcjonalnie dużą głowkę w stosunku do tułowia oraz raczej słabo wykształcony nos Wykazuje proste odruchy, może się też poruszać.
- CZWARTY MIESIĄC: Płód ciągle staje się większy. Dochodzi do długości 15 cm i waży 120 g. Po raz pierwszy zaczyna się ruszać. Zaczyna też ssać palec i połykać płyn owodniowy. Pojawia się też zmysł smaku. Płód wykonuje już najróżniejsze miny np. marszczy czoło, wydyma policzki. Posiada też linie papilarne, jego indywidualność, unikatowość. W mózgu w ciągu minuty tworzy sie 250 tysięcy komórek nerwowych.
- PIĄTY MIESIĄC: Wielkość płodu wynosi 23 cm, waga to ok. 280 g. W tym czasie matka zaczyna wyczuwać ruchy płodu. Jest to okres kiedy skóra staje się grubsza i pokrywa się delikatnymi włoskami, nazywanymi meszkiem.
- SZÓSTY MIESIĄC: Płód ma ok. 30 cm i waży 640 g. Wyrosły mu już delikatne brwi i rzęsy. Stał się podobny do noworodka, jednak jest jeszcze dużo szczuplejszy, gdyż dopiero teraz zaczęła się odkładać tkanka tłuszczowa. W tym miesiącu (22 tydzień) rodzą się najmłodsze wcześniaki które przeżywają.
- SIÓDMY MIESIĄC: Start III trymestru ciąży, jest to bardzo ważny miesiąc, od którego zależy to, czy dziecko urodzi się pośladkowo. Powinno się jednak odwrócić głową na dół. Siódmy miesiąc to także czas intensywnego rozwoju mózgu i różnicowania osobowości. Dziecko powinno ważyć w granicach 1200g-1900 g (odchylenia od normy nie są objawami patologii) i mieć ok. 35-40 cm długości. Urodzenie po 28 tygodniu ciąży daje duże szanse na przeżycie.
- ÓSMY MIESIĄC: Dziecko przygotowane jest pozycją do porodu, zanika meszek płodowy, oczy są niebieskie. Waży ok. 2,5 kg i mierzy 50 cm. Tkanka tłuszczowa osiąga już ostateczną grubość.
- DZIEWIĄTY MIESIĄC: Jest to czas kiedy płód powinien ważyć ok. 3,5 kg, i mieć ok. 55 cm długości. Zanika meszek, skóra różowieje. Płód jest gotowy do przyjścia na świat. Jest już odwrócony główką w dół. Zaczyna coraz bardziej kopać, widać jak się przemieszcza
Poród - Zakończenie ciąży. W wyniku porodu noworodek przemieszczany jest z macicy matki do środowiska zewnętrznego.. W większości kultur wiek określany jest w odniesieniu do tego właśnie wydarzenia. Za początek porodu uważa się moment wystąpienia regularnych bolesnych skurczów macicy, którym towarzyszą zmiany zachodzące w szyjce macicy, głównie jej skrócenie i rozwarcie. . Poród płodu o masie mniejszej niż 500 g przed 22 tygodniem ciąży (jest to uwarunkowane osiągnięciami medycyny na polu utrzymania wcześniaka przy życiu) traktowane jest jako poronienie, ze względu na skrajną niedojrzałość organizmu, uniemożliwiającą samodzielne życie poza organizmem matki. Poród po 22 tygodniu ciąży, przy masie noworodka powyżej 500 g, uznawany jest za poród przedwczesny wcześniaka o skrajnie niskiej masie urodzeniowej. Jednak obecny postęp medycyny pozwala na uratowanie już 21 tygodniowych wcześniaków czy też ważących jedynie 280 g
Antykoncepcja
Antykoncepcja (anti conceptio - przeciw poczęciu) - wszelkie działania zapobiegające zapłodnieniu. Obecnie tą nazwą często niepoprawnie określa się także środki przeciwdziałające trwałemu zagnieżdżeniu się zarodka wewnątrz macicy, czyli faktycznie środki wczesnoporonne, które powodują jego obumarcie. Żadna z dotychczas stosowanych metod nie jest w 100% pewna ani też możliwa do zastosowania w każdej sytuacji, niemniej każda osoba zainteresowana stosowaniem antykoncepcji może znaleźć środek i metodę optymalną w swojej sytuacji. Jednym z ważniejszych parametrów każdej metody antykoncepcji jest jej skuteczność określana wskaźnikiem Pearla. Im wskaźnik Pearla ma mniejszą wartość, tym antykoncepcja jest skuteczniejsza.
metody antykoncepcji dzielimy na:
•Naturalne
•Sztuczne
–Mechaniczne
–Chemiczne
–Hormonalne
–Chirurgiczne
–inne
Metody:
•Naturalne
Polegają na powstrzymywaniu się od współżycia w dni, które na podstawie poszczególnych metod, określone zostają jako płodne. Ich nazwa pochodzi od faktu, że nie wymagają stosowania dodatkowych substancji czy urządzeń.
Komputery cyklu:
Komputery cyklu Lady-Comp, Baby-Comp i Pearly są innowacyjnymi urządzeniami medycznymi określającymi moment owulacji kobiety. Określają codziennie płodność kobiety poprzez porównanie przebiegu cyklu zmiany temperatury do bazy blisko 1 miliona cykli wprowadzonych do urządzenia. Dzięki niezwykle dokładnym pomiarom i porównaniom otrzymanych wyników do posiadanej bazy wiedzy o cyklach, urządzenie to doskonale określa dany moment cyklu, a zatem wskazuje na płodność kobiety. Komputery cyklu analizują cykl kobiety i stawiają diagnozę co do jej płodności w danym momencie. Komputery cyklu są urządzeniami inteligentnymi, co oznacza, że uczą się rozpoznawać płodność użytkowniczki. W pierwszym cyklu urządzenia nabywają wiedzę, co do organizmu kobiety, jego funkcjonowania i symptomów płodności, by w następnych cyklach korzystając z nabytej wiedzy rozpoznawać i wskazywać dni płodne i dni niepłodne. Komputery cyklu wykorzystują zmiany temperatury zachodzące w organizmie kobiety. Ich pomiar dokonywany jest przez dokładny sensor, mierzący zmiany temperatury do setnych części stopnia. Dzięki posiadanej bazie danych nawet najbardziej nieregularne cykle są prawidłowo rozpoznawane, a zmiana stref czasowych, zmiany temperatury wywołane chorobami, czy nieregularny tryb życia nie stanowią tu przeciwwskazania i nie wpływają negatywnie na poprawność oceny płodności.
Nakład pracy kobiet stosujących komputery cyklu jest niewielki. Wszystko dzieje się za sprawą porannego pomiaru temperatury, który trwa do 30 sekund. Pomiar ten jest automatycznie zapisywany przez komputer i analizowany. W tej samej chwili urządzenie podaje informację dotyczącą płodności.
Wykorzystuje fakt czasowej "niepłodności" występującej podczas karmienia piersią po porodzie.
W czasie karmienia piersią dziecko ssąc powoduje pobudzenie wydzielania oxytocyny i prolaktyny. Prolaktyna powoduje wydzielanie mleka oraz hamuje owulację. Wskaźnik Pearla i dla tej metody to 2.
W chwili obecnej uważana jedynie za podstawę teoretyczną do stosowania innych metod.
Dni płodne wyznaczamy opierając się na następujących założeniach:
jajeczkowanie następuje na 14 dni przed miesiączką z możliwością wystąpienia 2 dni wcześniej lub później.
plemniki są zdolne do zapłodnienia przez około 48 do 72 godzin od stosunku (ejakulacji)
komórka jajowa żyje około 24 godzin po owulacji
WYZNACZANIE DNI PŁODNYCH
Należy notować długości 6 - 12 cykli (im więcej tym lepiej)
Spośród obserwowanych cykli należy wybrać dwa : najdłuższy i najkrótszy.
Aby otrzymać pierwszy dzień płodny cyklu odejmujemy od ilości dni najkrótszego cyklu 18 dni.
Dni cyklu (od pierwszego dnia miesiączki) poprzedzające pierwszy dzień płodny uznajemy za niepłodne.
Aby otrzymać ostatni dzień płodny cyklu należy od ilości dni najdłuższego cyklu odjąć 11 dni.
Dni występujące po ostatnim dniu cyklu (aż do miesiączki) uznajemy za niepłodne
Metoda termiczna
Dni płodne wyznaczamy opierając się na następujących założeniach:
w czasie II fazy cyklu ciałko żółte wytwarza progesteron, który działając na ośrodek termoregulacji powoduje wzrost podstawowej temperatury ciała
o owulacji świadczy wyższa temperatura ciała w ciągu 3 kolejnych dni w porównaniu do 6 dni poprzedzających
Wyznaczanie dni płodnych:
krok 1.
Należy mierzyć temperaturę ciała codziennie. Pomiaru dokonuje się tym samym termometrem, przez 5 minut, w jamie ustnej, pochwie lub odbytnicy (ale stale w tym samym miejscu) bezpośrednio po obudzeniu się po 6-8 godzinnym leżeniu, stale o tej samej godzinie. Różnica czasu pomiaru o więcej niż 1 godzinę może mieć wpływ na skuteczność metody.
krok 2.
Wyniki pomiarów nanosimy na wykres
krok 3.
Znajdujemy fazę niskich temperatur występującą w I fazie cyklu i kreślimy linię poziomą o 0.5 Co powyżej najwyższej temperatury tej fazy.
krok 4.
3 pierwsze dni, które występują po przejściu wykresu przez linię wykreśloną w kroku 3 uznajemy za ostatnie dni płodne cyklu, a dni od 4 dnia do pierwszego dnia miesiączki uznajemy za okres niepłodności po owulacyjnej
Należy pamiętać że:
Korzystając z samej metody termicznej można jedynie wyznaczyć termin owulacji po fakcie jej wystąpienia. W związku z czym możliwe jest jedynie ustalenie terminu rozpoczęcia okresu niepłodności po owulacyjnej.
W celu określenia okresu niepłodności przedowulacyjnej można skojarzyć metodę termiczną z metodą kalendarzową.
Dni płodne wyznaczamy opierając się na codziennej obserwacji śluzu szyjkowego.Na podstawie jego konsystencji oceniany jest aktualny "stan płodności".
Śluz wytwarzany jest przez gruczoły szyjki macicy. Jest niezbędny do zapłodnienia. Umożliwia przeżycie plemnikom zapewniając im właściwe ph. środowiska.
Oceniać należy cechy śluzu w okolicy przedsionka pochwy. Obserwacji można dokonywać o dowolnej porze dnia, ale zawsze w taki sam sposób. Ważna jest też regularność prowadzonych obserwacji.
Celem prowadzonych obserwacji jest ustalenie czasu płodnego i niepłodnego.
Obserwując śluz możemy wyróżnić kilka okresów w czasie cyklu miesięcznego:
Okres niepłodności przed jajeczkowaniem.
Występuje zaraz po ustąpieniu krwawienia miesięcznego. Brak śluzu oraz lepka, gęsta i skąpa wydzielina
Okres płodny.
Początek okresu płodnego sygnalizuje pojawienie się śluzu o nowych cechach. Jest on jasny, gładki, śliski, przezroczysty i daje się wyciągnąć w nitki. Towarzyszy mu uczucie wilgotności i śliskości w okolicach zewnętrznych narządów płciowych. W przypadku cykli krótkich, śluz tego typu może się pojawić w ostatnich dniach krwawienia lub tuż po miesiączce.
Opisana tu zmiana charakteru śluzu jest sygnałem zbliżającej się owulacji (wyprzedza ją o około 6 dni).
Szczyt płodności.
Ostatni dzień w którym możemy stwierdzić objawy opisywane w poprzednim punkcie poprzedza dzień owulacji (ok. 24 godziny).
Okres po jajeczkowaniu.
Po owulacji śluz znów staje się gęsty, lepki i nieprzejrzysty. Czasami również zanika zupełnie i nie występuje już aż do miesiączki.
Dni płodne wyznaczamy opierając się na:
codziennej obserwacji śluzu szyjkowego (metoda Billingsów)
mierzeniu podstawowej temperatury ciała (metoda termiczna)
obliczaniu okresu płodnego (metoda kalendarzowa)
Początek okresu niepłodności przedowulacyjnej wyznaczamy na podstawie metody rytmu oraz na podstawie metody Billingsa. Jeśli wyliczone terminy różnią się od siebie, to jako obowiązujący przyjmujemy wcześniejszy.
Koniec okresu płodności, a początek okresu niepłodności absolutnej wyznaczamy również przy pomocy metody rytmu i metody Billingsa. Jeśli wyliczenia różnią się od siebie to jako dzień początku okresu niepłodności przyjmujemy dzień późniejszy.
Dla wielu kobiet w początkowej fazie stosowania ta metoda wydaje się bardzo skomplikowana i złożona jednak w miarę upływu czasu przestaje to być problemem.
Najskuteczniejsza lecz najtrudniejsza ze znanych metod antykoncepcji.
Sztuczne
Mechaniczne
Zasadą działania metod mechanicznych jest tworzenie bariery uniemożliwiającej kontakt plemników z komórką jajową. W zależności od typu metody, bariera ta jest tworzona na różnym poziomie:
Prezerwatywy i prezerwatywy dla kobiet - nie dopuszczają do przedostania się plemników do pochwy
Kapturki naszyjkowe i błony dopochwowe (diafragmy) - nie pozwalają aby plemniki, które znajdują się już w pochwie przedostały się do macicy.
Chemiczne
Mechanizm działania metod chemicznych polega na uszkadzaniu ściany komórkowej plemników co prowadzi do ich obniżonej zdolności ruchu oraz zapłodnienia. Dodatkowo stanowią trudną do przebycia barierę mechaniczną. Pod względem składu chemicznego wszystkie są do siebie bardzo podobne, zawierają substancje czynną nonoxynol-9. Substancje zawarte w tych preparatach nie uszkadzają gumy z których wykonane są prezerwatywy.
Pod względem postaci możemy podzielić je na:
zole (pianki) - gotowe do użycia natychmiast, umieszczane w pochwie przy pomocy specjalnego aplikatora. W Polsce niedostępne.
kremy - gotowe do natychmiastowego użycia, umieszczane w pochwie przy pomocy specjalnego aplikatora nakręcanego na tubę.W Polsce dostępne: Delfen
płyny - do płukania pochwy po stosunku W Polsce niedostępne
globulki - rozpuszczające się w pochwie do postaci pianki. Od momentu założenia do pochwy do pełnego rozpuszczenia, a co za tym idzie i skuteczności, należy odczekać ok. 15 minut. Przy każdym kolejnym stosunku należy zakładać kolejną globulkę.
W Polsce dostępne różne rodzaje.
Hormonalne
Antykoncepcja hormonalna polega na stosowaniu, podawanych w różny sposób, preparatów zawierających hormony. W antykoncepcji zastosowanie znalazły dwie ich grupy estrogeny i progestageny.
Progestageny:
hamują wydzielanie LH przez co hamują samo jajeczkowanie, zmieniają konsystencje śluzu szyjkowego, tak że staje się on nieprzepuszczalny dla plemników, zmieniają budowę błony śluzowej macicy, czyniąc ją mniej podatną na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej do implantacji, zmniejszają kurczliwość jajowodów oraz ilość komórek rzęskowych w nich się znajdujących co powodują zwolnienie transportu komórki jajowej i plemników w jajowodach (im później się spotkają tym mniejsza szansa na zapłodnienie)
Estrogeny:
zwiększają czułość organizmu na progestageny, przez co było możliwe zmniejszenie ilości progestagenów w tabletce, przy cały czas zachowanym efekcie antykoncepcyjnym, hamując wydzielanie FSH zapobiegają wzrostowi pęcherzyka w jajniku, a co za tym idzie hamują owulacje
Chirurgiczne
polegają na podwiązaniu/przecięciu jajowodów u kobiet, a nasieniowodów u mężczyzn. Sterylizacja jest jedną z najskuteczniejszych metod antykoncepcyjnych, jednak i ona nie zapewnia 100% skuteczności, zanotowano bowiem przypadki samoistnego udrożnienia podwiązanych przewodów. W przypadku mężczyzn staje się skuteczna dopiero po kilku tygodniach od zabiegu. Wskaźnik Perla wynosi dla mężczyzn 0,1, dla kobiet 0,5. Wadą jest też niska odwracalność metody – powrót do płodności następuje jedynie w ok. 70% przypadków.
Wewnątrz maciczne
Metoda ta polega na umieszczaniu w jamie macicy tzw. wkładek wewnątrzmacicznych o różnych kształtach i budowie zwanych popularnie "spiralami" (ang. IUD – Intra Uterine Device). Najczęściej wkładki mają kształt spirali, powyginanej litery S lub litery T. Wkładka wykonana jest z tworzywa sztucznego, często z dodatkiem miedzi. Część wkładek zawiera w swoim trzonie kapsułkę uwalniającą stopniowo hormony. Wkładkę przy pomocy specjalnego aplikatora umieszcza lekarz w jamie macicy. Nitki przymocowane do wkładki po jej założeniu, zostają przycięte na krótko i znajdują się w ujściu zewnętrznym szyjki macicy. Pozwalają skontrolować czy znajduje się ona we właściwym miejscu. Większość wkładek nasycona jest solami baru co umożliwia ich uwidocznienie na zdjęciach Rtg.
inne
Są to m.in. stosunek przerywany i płukanie pochwy bezpośrednio po stosunku. Płukanie pochwy jest bardzo zawodne, a więc nie nadaje się do bezpiecznego stosowania. Dla stosunku przerywanego wskaźnik Pearla ocenia się na 15-28%, a przy perfekcyjnym użyciu 4%. Dawniej sądzono, że metoda ta jest zupełnie nieskuteczna, gdyż już przed ejakulacją uwalniane są plemniki, ale wyniki badań wskazują, że preejakulat nie zawiera plemników, chyba że pozostały one w penisie z poprzedniego wytrysku, po którym mężczyzna nie oddawał moczu.