I GŁÓWNE OŚRODKI KSZTAŁTOWANIA SIĘ MYŚLI TEORETYCZNEJ O WYCHOWANIU FIZYCZNYM W POLSCE OD KOŃCA XVIII WIEKU

1. Dlaczego Wilno uznaje się za pierwszy ośrodek myśli teoretycznej o wychowaniu fizycznym w Polsce?

- tu pojawiły się wyraźnie sprecyzowane sformułowania teoretyczne o wychowaniu

fizycznym, wynikające z racjonalnych przesłanek nauki - za sprawą czołowego przedstawiciela polskiego Oświecenia Jerzego Śniadeckiego ( 1768 - 1838 ) * powszechnie uwazanego za ojca polskiej teorii wychowania fizycznego* z wykształcenia: lekarz, chemik, farmaceuta

* profesor Uniwersytetu Wileńskiego

* zasłużył się jako autor " Teorii jestestw organicznych ", a poglądy związane z wychowaniem fizycznym zawarł w wydanym w 1805 r traktacie " O fizycznym wychowaniu dzieci "

2. Jakie treści zawierał traktat Jędrzeja Śniadeckiego " O fizycznym wychowaniu dzieci "

- na podstawie najnowocześniejszych osiągnięć nauki, przestrzegał przed niebezpieczeństwem modnego wówczas jednostronnego wychowania intelektualnego

- jego zdaniem - prawidłowy rozwój fizyczny warunkuje cały proces ontogenezy człowieka, a dobre zdrowie jest podstawą ogólnego kształcenia

- z tych względów, głosił potrzebę właściwego kojarzenia małżeństw, przestrzegając przed chorobami dziedzicznymi ( np. gruźlicą ) i przedwczesnym, modnym wówczas, wydawaniem za mąż młodych dziewcząt.

- zalecał szczególnie, higieniczne "zachowanie się niewiast brzemiennych " i wolną od przesądów opiekę nad dzieckiem w pierwszym roku życia

- uzasadniając rolę wychowania fizycznego w rozwoju osobniczym dzieci i młodzieży, omawiając poszczególne fazy rozwojowe od wieku niemowlęcego do okresu dojrzałości

( 21 rok życia ), prztoczył niejako program oraz metody działania wokół psychopfizycznego rozwoju, zwłaszcza w warunkach naturaslnego środowiska ( zgodnie z duchem epoki ), uwypuklając potrzebę hartowania młodych organizmów

- twierdził, że okres od 2 - 7 roku życia sprzyja intensywnym zabiegom hartujacym i usprawniajacym fizycznie

- poglądy jego wywarły znaczny wpływ na dalsze kształtowanie teoretycznych i metodycznych koncepcji wychowania fizycznego w Polsce

5. Jak przedstawiają się: geneza i etapy rozwoju poznańskiej uczelni wychowania fizycznego oraz innych ośrodków akademickich w Polsce?

- w latach 70 tych XVIII wieku zauważamy w Poznańskiem pewne ożywienie w teorii wychowania fizycznego dzieki publikacjom Stanisława Jerzykowskiego ( 1847 - 1927 ) i Teodora Jarnatowskiego ( 1832 - 1905 ), które dotyczyły tzw. Gimnastyki higienicznej i zdrowotnej

- dalszy etap zaznacza się od roku 1902 , kiedy to utowrzono czasopismo " Sokół ". Na jego ramach działacze poznańskiego Towarzystwa Gimnastycznego " Sokół " zamieszczali rozprawy o dość rozległej temetyce wychowania fizycznego, a zwłaszcza dotyczące metodyki ćwiczeń cielesnych - np. publikacje Tadeusza Szulca czy nowatorskie prace Walerii Pufke - kierowniczki seminarium freblowskiego w Poznaniu, a dotyczące wychowania fizycznego w przedszkolu

- wkład myśli teoretycznej środowiska poznańskiego w okresie zaboru pruskiego do ogólnopolskiego dorobku mysli o wychowaniu fizycznym był dość szeroki, ale nie zaakcentowany szczególną oryginalnością

- z chwilą uzyskania niepodległości czołową rolę w rozwoju teorii wychowania fizycznego począł odgrywać ośrodek poznański, a to za sprawa powstania w 1919 r Uniwersytetu Poznańskiego, a w jego ramach pierwszej w Polsce, a trzeciej w Europie Katedry Wychowania Fizycznego oraz dzięki utworzeniu Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów.

- obie te placówki kierowane przez wybitnych znawców wychowania fizycznego - Katedra przez E. Piaseckiego, a Szkoła przez Waldemara Sikorskiego - wniosły trwały wkład do polskiej nauki o wychowaniu fizycznym

- wkład Eugeniusza Piaseckiego - patrz wyżej

Fizyczna " ) oraz powstania Polskiej Odznaki Sportowej, którą zaczęto realizowac w 1931 r

* Zginął w Katyniu

- w 1929 r Centralną Wojskową Szkołę Gimnastyki i Sportów przeniesiono do Warszawy, gdzie w połączeniu z działającym tam Państwowym Instytutem Wychowania Fizycznego utworzono Centralny Instytut Wychowania Fizycznego na Bielanach, przekształcony nastepnie w uczelnie akademicką - powstał kolejny trzeci ośrodek dydaktyczno - naukowy wychowania fizycznego, w 1927 r bowiem utworzono w Krakowie Stypendium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Jagielońskiego

- działalność wszystkich ośrodków akademickich przerwała wojna

- okres okupacji - głęboka wyrwa w rozwoju wychowania fizycznego w Polsce, odbywało się kształcenie konspiracyjne, ale o postepie nauki nie było mowy

- w 1945 r pomimo ogromnych strat - uczelnie reaktywowały swą działalność, a w 1946 r powołano czwarty ośrodek akademicki wychowania fizycznego w postaci Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu we Wrocławiu.

- wszystkie placówki akademickie wychowania fizycznego oparły swą działalność na wzorach przedwojennych - zarówno struktura, ajk i kierunki badawcze oraz poczynania dydaktyczne były kontynuacją okesu przedwojennego

- zmianę w tym zakresie wprowadziła uchwała Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR z wrzesnia 1949 r, w której zaznaczono m.in. problem konieczności rozszerzenia systemu szkolenia kadr i podniesienia poziomu metodyczno - naukowego w uczelniach, w dziedzinach bezposrednio związanych z wychowaniem fizycznym

- jej rezultatem było podjęcie przez Sejm w dniu 30.XII.1949 r ustawy " O organizacji kultury fizycznej i sporu ". Powołano przy Prezesie Rady Ministrów naczelny organ administracji państwowej - Główny Komitet Kultury Fizycznej. W klika miesięcy później, dnia 5.VII.1950 r rozporządzeniem Rady Ministrów przekształcono e\wszystkie Studia Wychoiwania Fizycznego przy uniwersytetach w Polsce w Wyższe Szkoły Wychowania Fizycznego

- z końcem lat sześcćdziesiątych do czterech uczelni wychowania fizycznego - dołączyły dwa ośrodki poprzez przekształcenie w Gdańsku - Oliwie i Katowicach Studiów Nauczycielskich w uczelnie akademickie

- natomiast Akademie Wychowania Fizycznego w Warszawie i w Poznaniu powołały swoje filie odpowiednio w Białej Podlaskiej i Gorzowie Wkpl - obecnie mamy osiem specjalistycznych placówek naukowo - dydaktycznych wychowania fizycznego

- w ostatnich latach kształcenie w tej dziedzinie podjęły również wyzsze szkoły pedagogiczne oraz niektóre wydziały uniwersytetów, a także uruchomiono kolegia nauczycielskie

6. Kogo i dlaczego uważa się za wybitnego przedstawiciela teorii wychowania fizycznego w Polsce po II wojnie światowej?

- był to Zygmunt Gilewicz ( 1880 - 1960 ) - lekarz, pułkownik * w 1931 r został przeniesiony na stanowisko dyrektora Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie * do czasu wybuchu II wojny światowej najwięcej zasług położył w dziele akademizacji Centralnego Instututu Wychowania Fizycznego, który stał się w pełni uczelnią akademicką

* w latach okupacji ( 1944 ) działał w konspiracji - tajne wykłady z teorii wych.

fizycznego * po wyzwoleniu włączył się w odbudowę polskiej kultury fizycznej - był m. in. przewodniczącym Rady Naukowej Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz współdziałał w przygotowaniach do reaktywowania AWF w Warszawie * w 1947 r został awansowany do stopnia generała * w nastepnych latach z tytułem profesorskim działał głównie w AWF jako wykładowca teorii wychowania fizycznego, rozwijając na dość szeroką skalę badania w tej dziedzinie * kierując nieprzerwanie Katedrą Teorii Wychowania Fizycznego, pełnił kolejno funkcję dziekana, prorektora do spraw nauki, a od 1959 r rektora * w latach 1954 - 1958 był również kuratorem Zakładu Teorii Wychowania Fizycznego w poznańskiej Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego

II. TREŚĆ I ZADANIA TEORI WF.

Definicja teorii WF – jest to dyscyplina zajmująca się konstruowaniem i badaniem procesów wychowania i kształcenia fizycznego w ich całokształcie, a w szczególności określeniem celów, ogólnych prawidłowości stosowania metod i środków oraz warunkami jak najbardziej skutecznego postępowania w tej dziedzinie. Tak pojęta teoria WF musi być tyleż teorią wychowania, co i fizycznego kształcenia.

Teoria WF obejmuje (problematyka zainteresowań) pełen cykl praktycznego postępowania wychowawcy fizycznego, który daje się opisać poprzez ogólny schemat prakseologiczny:

-uświadomienie celu,

-diagnoza (jednostkowa, grupowa i środowiskowa),

-prognoza (rokowanie – przewidywanie skutków przyszłej pracy),

-ordynacja (programowanie, planowanie, wybór środków i metod postępowania),

wykonawstwo (realizacja),

-ocena efektów (w zakresie: postaw, wiedzy, nawyków, sprawności i umiejętności),

wnioskowanie pedagogiczne.

Miejsce teorii WF w ogólnym systemie nauk o KF ukazuje sporządzony przez Matwiejewa schemat nauk o KF (1983), na którym na szczególną uwagę zasługuje umiejscowienie teorii WF w centralnym punkcie tego systemu. Takie rozumienie roli i miejsca teorii WF podkreśla też jej wyjątkowe znaczenie w programie przygotowania kadr wychowawców fizycznych.

Najbardziej ścisłe związki łączą teorii WF z metodyką WF. O ile metodyka WF zajmuje się szczegółowymi technikami i wzorami wychowawczego działania, to teorii WF dostarcza pewnych reguł ogólnych, mówiących o uwarunkowaniach , procesach i mechanizmach WF. „Teoria odpowiada na pytania: dlaczego i po co?, metodyka zaś na pytania: co i jak czynić?” (Demel 1981). Specyficzne i ważne powiązania występują też między teorią WF a teorią KF. Teoria KF jest tworzona na wyższym piętrze naukowego uogólniania oraz ma zadanie nie tyle praktyczne, co przede wszystkim wyjaśniające (teoretyczne). Krawczyk 1981 pisał że podobnie jak ogólna teoria wychowania nie jest ogólną teorią kultury, tak teoria WF nie jest teorią KF.

III. KULTURA FIZYCZNA – KF

Termin KF pochodzi z j.łacińskiego ‘cultura’ oznaczało ono uprawę ziemi. I choć już u Cycerona pojawia się wyrażenie Culuta animi czyli uprawa umysłu dopiero u schyłku XVIII pojęcie kultury zaczęło szerzej wchodzić do literatury i nauki.

KF ujmowana w kategoriach:

instytucjonalno – administracyjnych –

Koncepcja indywidualistyczno – wartościująca

Koncepcja socjologizująco – uniwersalistyczna (globalna)

Koncepcja holistyczna

Kryteria KF:

świadomość potrzeb i możliwości swojego ciała

odpowiednie zachowania służące ich realizacji

rezultaty owych zachowań

Kryteria te są względem siebie komplementarne, nie podlegają hierarchizacji oraz odnoszą się w jednakowym stopniu do pojedynczych ludzi, jak i całych zbiorowości, a nawet pokoleń

Kryteria KF są równocześnie miarą rzeczywistej efektywności wychowania młodych pokoleń przez KF i do niej, a więc miarą wychowania fizycznego

Funkcje KF:

zaspokojenie potrzeb biologicznych:

więzi człowieka ze środowiskiem

naturalna potrzeba ruchu

adaptacja do zmieniającego się otoczenia

aktywny wypoczynek i pełna odnowa sił fizycznych organizmu

zaspokojenie potrzeb psycho-fizycznych

potrzeby hedonistyczne

zaspokojenie potrzeb znaczenia jednostki w grupie, potrzeby walk, współzawodnictwa

rozładowanie napięć psychicznych i relaks

KF może realizować cele bezpośrednio utylitarne (praktyczne)

Integracja w skali grup, narodów itp.

Sport wysokokwalifikowany odgrywa ważną rolę w budowaniu i ugruntowaniu prestiżu narodowego

Realizuje cele poznawcze, więzi społeczne

IV. O POJMOWANIU ORAZ MIEJSCU WF W KF.

Definicja WF - „Wychowanie fizyczne stanowi zamierzoną i świadomą działalność ukierunkowaną na wytworzenie właściwego zespołu postaw i nastawień, przekazywanie podstawowych wiadomości, a także na wdrażanie do hartowania, na bodźce środowiskowe oraz zdobywanie motorycznej sprawności, poprawę wydolności i postawy ciała; kategorie te wyznaczają zachowanie człowieka w stosunku do jego fizycznej (cielesnej) postaci” (Osiński 1981). W definicji położono nacisk na działalność zamierzona i świadomą. Podkreślono również znaczną role rozwijania postaw i nastawień, czyli tworzenia pozytywnego stosunku wolincjonalno – uczuciowego i rozbudzania umiejętności odczuwania potrzeb własnego organizmu. Dostrzeżono konieczność przekazywania podstawowych wiadomości dotyczących doskonalenia i pielęgnacji ciała. Zaakcentowano również znaczenie wdrażania do poszerzenia granic odporności biologicznej organizmu na różne bodźce środowiskowe. Wymieniono potrzebę rozwijania umiejętności w zakresie władania swoim ciałem, a także kształcenia cech sprawności.

WF zgodnie z sięgającą jeszcze czasów starożytnych klasyfikacja jest uważane za jedną z podstawowych dziedzin wychowania. Odrębnie omawia się wychowanie moralno – społeczne, intelektualne, estetyczne oraz fizyczne. Obecnie uznaje się, że wychowanie sprowadza się do przygotowania człowieka do życia w obrębie pewnych sfer rzeczywistości. W najogólniejszym ujęciu WF możemy przedstawić jako stosunek przebiegający dwukierunkowo między wychowawcą fizycznym a wychowankiem.

Etapy ewolucji poglądów na istotę wf:

1 – wychowanie (kształtowanie) ciała,

2 – wychowanie poprzez ciało,

3 – kształtowanie ciała i wychowanie,

4 – wychowanie w trosce o ciało (wychowanie do KF).

Ad.1. najstarsza. Koncepcja wychowania ciała była jawnie i wyłącznie nastawiona na zaspokojenie potrzeb doraźnych człowieka. Wyraźnie tez obarczona ówczesnym sposobem patrzenia na rolę wychowania, wychowanka traktowała jako bierny przedmiot oddziaływań wychowawczych. Kształtownie poprzez fizyczne środki (ruch, słońce, woda, powietrze) Sniadecki- hodowanie dzieci.

Ad.2. „Ciało ma być punktem zaczepienia, lecz celem – cały człowiek”. W myśl takiego rozumowania zamierzano więc oddziaływać na wszystkie sfery osobowości człowieka (fizyczną, moralną, umysłową, estetyczną) poprzez aktywność fizyczną i wpływ czynników naturalnych. Słabością tej koncepcji była naiwna wiara w to, że za pomocą fizycznych środków można wielostronnie i całościowo oddziaływać na człowieka. Koncepcja ta była bliska piaseckiemu. Przyjmowana że poprzez specyficzne (fizyczne) środki, a głównie poprzez aktywność ruchową, wpływac można na kształtownie świadomej dyscypliny, poczucie odpowiedzialności, obyczajowość, umiłowanie prawdy, koleżeńskie współżycie.

Ad.3. stworzona w zamyśle jako Stanowisko kompromisowe pomiędzy wychowaniem ciała a wychowaniem poprzez ciało. W tej koncepcji odczuwano (Z. Gilewicz) konieczność włączenia wf w ramy wychowania właściwego jako pełnoprawnego składnika procesu pedagogicznego. Stąd konieczne stały się zabiegi związane z potrzebą akcentowania związków wf z wychowaniem umysłowym, moralnym i estetycznym. Ta koncepcja jednak z jednej strony ograniczała rozumienie tego co swoiste dla wf wyłącznie do ciała, a z drugiej nadmiernie rozciągała zadania ogólnowychowawcze.

Ad.4. Poczęto stopniowo przenosić swoiste cechy wf ze sfery wyłącznie i często dotąd instrumentalnej (nauczania i usprawniania) również w sferę wychowania właściwego, czyli zamierzonego kształtowania jakiegoś nowego zespołu postaw, przekonań i wartości. Przy czym owe postawy, przekonania i wartości nie odnoszą się już do wychowania i osobowości w ogóle, a poczynają wyznaczać zachowanie człowieka właśnie w dziedzinie dbałości o jego ciało i fizyczne funkcjonowanie. O tym czy mamy do czynienia z wychowaniem decyduje fakt wytworzenia się odpowiednich postaw, przekonań, poglądów i aspiracji. Istotne jest, czy działania nasze dokonały zmiany w świadomości, czy bogatsza stała się osobowość wychowanka, czy zmienił się jego stosunek do ciała, zdrowia, sprawności ruchowej, higieny.

Wspólną dla wszystkich koncepcji jest ,,dziedzina dbałości o ciało i fizyczne funkcjonowanie człowieka”

cecha indywidualna każdego człowieka (kon. Indywidualno-wartościująca)

określone zachowania charakterystyczne dla zbiorowości i ich rezultaty (kon. Globalna)

wytwory materialne (kon. Holistyczna

V. CELE WYCHOWANIA FIZYCZNEGO.

Cele wytyczają kierunek pracy wychowawcy fizycznego, a kryterium jej skuteczności może polegać tylko na konfrontacji tego, co winno stanowić efekt działania, z tym co rzeczywiście zostało osiągnięte. Świadomość celu stanowi podstawowy warunek skuteczności jakiegokolwiek działania, z tym oc zostało osiągnięte. Bez znajmości celu nie można zaplanować zadnego działania, trudno byłoby jej nazwac racjonalnym lub też ekonomicznym. Jedynie precyzja i jasność celów umożliwiają właściwą koordynację zadań i środków oraz dokonywanie korekt w działaniu. Wyznawcy sceptycyzmu teologicznego uznają ze nauka ma operować jednynie zdaniami orzekającymi, bo tylko one polegają kryteriom prawdy i fałszu. Jednak bez terminów powinno się, trzeba, musi się należy i innych im podobnych, dyskwalifikujących zadanie pod względem wartości logicznej i epistemologicznej, nie można zbudować żadnej pedagogiki. A przeciez teorię wf traktujemy w powaznej mierze jako dziedzinę (co prawda wysoce wyspecjalizowaną) pedagogiki.

Tradycyjne poglądy na cele WF

Eugeniusy Piasecki - za cele główne uznawał dwa cele fizyczne, tj. zdrowie i sprawność oraz dwa cele duchowe, tj. dzielność i piękn

- przeciwstawiał się pojawiającym się wówczas przejawom sceptycyzmu, a nawet negacji znaczenia pracy mięśniowej dla zdrowia człowieka

- zwracał uwagę na tzw. materialną i formalną doniosłość sprawności cielesnej

- rozwijając kwestię roli ćwiczenia ciała w rozwoju dzielności, uwypuklał siłę woli, odwagę, zaradność, poprzestawienie na małym, karność, umiejetność przewodzenia oraz opanowanie instynktów

- podkreślał wszechstronne możliwości oddziaływania wychowawcy fizycznego w odniesinu do piękna, akcentował budowę ciała, piękno ruchu oraz omawiał stosunek do muzyki

Władysław Osmolski - wypowiadał się pośrenio na temat celów WF - proponował on wprawdzie w zamian za termin " WF " nazwę " fizjoedukacja ", który - jego zdaniem - lepiej oddaje źródło bodźców wychowawczych, a te są zarówno fizyczne, jak i psychiczne

- skutki natomiast dalece rozposcierają się na całego człowieka, przebiegając od prostych stosunkowo odruchów do inteligencji i twórczej pracy umysłowej

- pośród zagadnień, na które zwracał uwagę, znalazły się: przystosowanie do środowiska, hartowanie ustroju, przyrost masy i budowa ciała, wzmacnianie zdrowia, rozwijanie sprawności ruchowej, ale także wdrażanie do lojalnego współzawodnictwa i wysiłku, panowanie nad odruchami, poczucie pełni przeżyć psychicznych oraz wyrabianie charakteru, dyscypliny i zaradnosci życiowej

Florian Znaniecki – podkreślał, że w wf chodzi nie tylko o to, aby wychowanek wykonywał pewne czynności bezpośrednio w trakcie procesu wychowawczego, ale ważne jest to, by nabrał on chęci i zdobył umiejętności ułatwiające mu działanie po uniezależnieniu odo wychowawcy. Poprzez wf zmierza się do ukształtowania pożądanych wzorów i typów:

typu higienicznego (rozwój właściwości zdrowotnych),

typu geneonomicznego (rola genetyczna i troska o jakość i ilość przyszłych pokoleń),

typu obyczajowo-estetycznego (ubiór i ozdoby, wygląd zewnętrzny, przyzwyczajenia ruchowe),

typu hedonistycznego (stosunek do doświadczeń przyjemnych i przykrych),

typu fizyczno-utylitarnego (zręczność, uzdolnienia, przyzwyczajenia),

typu sportowego ( znaczenie samoistne jako sprawdzian doskonałości koordynacji ruchowo –sportowych).

Współczesne koncepcje celów WF DEMEL ZUCHORA

Wyrazem przemain, jakie zachodziły w sposobie pojmowania wf jest koncepcja stanowienia celów przedstawiona przez Macieja Demela i Krzysztofa Zuchorę. O ile jeszcze Gilewicz widział swoiste cele na płaszczyźnie biologicznej, o tyle tu te wyłącznie cielesne kategorie przeniesiono w świat wartości społecznych i kulturowych, a wyrażano je w języku pedagogiki. Nacisk położono na dynamikę a nie na statykę. Istotne staje się dążenie do samorealizacji człowieka i poszukiwanie satysfakcjonujących rozwiązań w różnorodności wychowawczej.

Nowe kierunki sterowanej autokreacji człowieka wyznaczają:

kierunek – świadomość: przekazywanie podstaw wiedzy dotyczącej anatomii, fizjologii, higieny osobistej itp.,

kierunek – postawy i motywacje: kształtowanie pozytywnego stosunku emocjonalnego do ciała i zdrowia, wzbudzanie zainteresowań i zamiłowań w dziedzinie kf itp.,

kierunek – potrzeby i nawyki: rozbudowanie potrzeb aktywności ruchowej, przyswajanie nawyków dbałości o higienę własnego ciała i zdrowia itp.,

kierunek – umiejętności i sprawności: opanowywanie poprzez ćwiczenie doskonalenie i władania ciałem, odpowiednio urozmaicone ćwiczenia w posługiwaniu się daną umiejętnością z elementami kontroli i samokontroli, kształcenie cech motorycznych itp.

Cele WF wg Strzyżewskiego - kolejny sposób interpretacji:

Strzyżewski – propozycja ujmowania celów wf - relacje pomiędzy poszczególnymi elementami przebiegają wg następującego układu:

Ideał wychowania „co do zdrowia, ciała i sił” –>naczelny cel wychowania i kształcenia fizycznego –> cele szczegółowe (kierunkowe i kształcące) –> cele etapowe –> cele operacyjne. Ideał wychowawczy - to zespół najbardziej pożądanych cech osobowości jednostki, do którego zmierzamy poprzez całokształt oddziaływań wychowawczo - kształcących

- zawsze jest on wyprowadzany z pewnych uznanych wartości, stanowiąc " element składowy określonego systemu wartości " ( Muszyński, 1977 )

- w WF ideałem tym byłoby to wszystko, co cenne i godne pożądania w zakresie zdrowia, wydolności, sprawnosci ruchowej, postawy ciała, odporności i urody

- cechy zaś osobowości jednostki będą dotyczyły bezpośrednio tychże wartości, znajdójąc swój wyraz zarówno w przekonaniach, postawach, poglądach czy aspiracjach

VI. J. ŚNIADECKI „O FIZ. WYCH. DZIECI”

Co Śniadecki krytykował w systemie wychowania.

Inspiracje podczas podróży po świecie, niedola dziecka, krytyka domowej edukacji szlacheckiej i mieszczańskiej, wychowanie niezgodne z prawami natury, ludzie gardzą wartościami narodowymi, szydzi z ludzi którzy uważają że kształcenie publiczne psuje, potępia przeciążenia dziecka nauką, wielki błąd-forsowanie rozwoju, przesądy i zabobony, fanatyzm religijny, zbytnia opieka na dzieckiem. Wychowanie – proces integralny WF fundamentem źródła w przyrodzie i społeczeństwie, wychowanie zróżnicowane i indywidualne, celem powinno być szczęście człowieka

Poglądy Śniadeckiego o zachowaniu się niewiast brzemiennych

Jeśli matka chora, należy dbać o jej zdrowie, rozwój płodu jak rozwój roślin, ciąża nie jest chorobą, kobieta nie powinna zmieniać stylu życia, powinna mieć na względzie dobro dziecka, pracodawca nie powinien kazać jej wysyłku, nie należy narażać na widowiska, ciało rozwija się też przez wrażenia środowiskowe

Na co należy mieć wzgląd w kojarzeniu małżeństw

Tylko prawdziwe i gorące uniesienie, krytyka małżeństw bez miłości, sprzeciw wobec młodych kobiet i starych mężczyzn, zdrowie młodych małżeństw, zaleca wiek k 20/21 m 26/30

Wychowanie niemowląt – po porodzie obmyć, zawinąć, codziennie kąpać, nie wolno formować główki po porodzie, nie wolno spać z niemowlęciem, nie rozpieszczać, karmić z obu piersi, przyzwyczajać do świeżego powietrza

Wychowanie do 7 roku życia – bezpieczeństwo dzieci, nie pomagać podczas chodzenia, wychowanie tylko fizyczne, nie opowiadać strasznych historii, przyzwyczajać do ciemności, powinno słuchać się rodziców

Wychowanie od 7 roku życia do dojrzewania – łączyć WF z moralnym, nie trzymać zbyt długo nad książkami, nie zaniedbywać WF, nauka przez formę zabaw, uczyć dzieci tego czym się interesują, przejść choroby zakaźne

Wychowanie dojrzewającej młodzieży - można w pełni kształcić umysł, wzrost zbliża się ku końcowi, m powinno się wychowywać do 24-25 roku, kobiety do 20, czas maksymalnego wykorzystania, w tym wieku potrzeba przewodnika, można dokończyć naukę rzemiosła

Postępowania z dziećmi ,,z urodzenia słabymi i niedołężnymi”?

Słabe z powodu przedwczesnego porodu, obwijać je w ciepłe pieluchy, kąpiele w ciepłym mleku, trzymać w dobrze ogrzanej izbie, mleko jak najświerzsze, rzadko powinno się podawać pierś

POGLĄDY PEDAGOGICZNE JĘDRZEJA ŚNIADECKIEGO

Jędrzej Śniadecki(1768-1838) biolog, filozof, doktor medycyny, publicysta polski. Pragnął on zwrócić uwagę wszystkich zainteresowanych na niebezpieczeństwo grożące dzieciom z takiego jednostronnego wyłącznie intelektualnego rozwoju. Każde wychowanie , w pojęciu Śniadeckiego zmierza do tego aby dziecko stało się doskonałym człowiekiem. Człowiek doskonały powinien odznaczać się dużą siłą fizyczną i żelaznym zdrowiem , gdyż jedynie te dary natury gwarantują mu szczęśliwe życie. Wychowanie fizyczne powinno się rozpocząć już od pierwszych dni życia dziecka i trwać aż do osiągnięcia przez nie pełnoletniości. Wiele uwagi ze stanowiska lekarskiego poświęcał Śniadecki Podobna praca 90% John Dewey - „Moje pedagogiczne credo” kąpaniu dziecka , jego higienie , Podobna praca 90% John Dewey - „Moje pedagogiczne credo” hartowaniu. Starał się przekonać czytelników , że wielkie miasta ze względów higienicznych i moralnych nie nadają się do wychowywania dzieci. Śniadecki godzi się ostatecznie z istnieniem miast i koniecznością wychowywania w nich dzieci , żąda tylko by odbywało się to w obszerniejszych pokojach , bardzo często wietrzonych. W drugim okresie życia dziecka od końca pierwszego roku życia do końca siódmego , powinien być poświęcony rozwojowi sił fizycznych ponieważ te lata nie nadawały się na żadną naukę. Nie oznacza to że umysł dziecięcy nie powinien się zupełnie rozwijać , małe dzieci można nauczyć bardzo wiele przez zabawę. Nie należy jednak opowiadać dzieciom bajek , ponieważ są przeważnie nieodpowiednie z punktu widzenia pedagogicznego. Dużo uwagi poświęcił hartowaniu dzieci i przyzwyczajaniu ich do niewygód. Wskazania jego na temat wychowania fizycznego dzieci nie zawierają konkretnego programu , a sprowadzają się jedynie do zaleceń lekarskich. Systematyczne nauczanie Śniadecki zalecał rozpocząć po ukończeniu przez dziecko siódmego roku życia , gdyż w tym okresie jego władze umysłowe są nieco silniejsze. Można dziecko zacząć uczyć ale tylko dorywczo , ale tylko tego do czego ma wyraźne zamiłowanie i zdolności. Gdy skończy siedem lat należy osobno wychowywać dziewczęta i osobno chłopców. Ponieważ dziewczęta szybciej dojrzewają i można je wcześniej zacząć kształcić , są mniej zdolne do długiej wytężonej pracy umysłowej , oznaczają się natomiast dobrą pamięcią i wyobraźnią. Należy uczyć dziewczęta historii z geografią , rysunku , śpiewu , muzyki , poezji i literatury , aby nie przeciążać umysłów dziewcząt Śniadecki radził urozmaicić takimi zajęciami jak roboty ręczne , ogrodnictwo , lekcje tańca oraz gry i zabawy na świeżym powietrzu. Uważał że nauczanie wszystkich przedmiotów powinno odbywać się wyłącznie w języku ojczystym. Nie był przeciwny nauce języków obcych to jednak występował ostro przeciwko zastępowaniu nimi mowy ojczystej. Wychowanie chłopców po siódmym roku życia radził opierać na wzorach starożytnych Aten , a zwłaszcza na programie gimnazjum ateńskiego. Należało więc chłopców uczyć tańców , biegów , zapasów , polowania , śpiewu , zabaw na wolnym powietrzu i jazdy konnej. Zalecał naukę języków obcych , ale bez książek i gramatyki. Naukę czytania , pisania oraz prostych działań arytmetycznych radził zaczynać dopiero w dwunastym roku życia i kontynuować do ukończenia lat piętnastu. Nauczanie na poziomie średnim powinno zacząć się po ukończeniu piętnastego roku życia , dysz wtedy rozwija się chłopca pamięć , uwaga i rozsądek. Śniadecki twierdził że naród potrzebuję wielu światłych obywateli. Na osobną uwagę zasługuje śmiały projekt Śniadeckiego dotyczący uczenia wszystkich chłopców po ukończeniu siódmego roku życia wybranych rzemiosł , zwłaszcza tych których rozwijają całe ciało. Nauka ta nie tylko ułatwi im nie tylko przyjemne i pożyteczne spędzenia czasu , ale także przypadku niepowodzeń życiowych zapewni niezbędne środki do życia.

Do największych osiągnięć Jędrzeja Śniadeckiego należało:

1)stworzenie w Katedrze Chemii w uniwersytecie w Wilnie ośrodka naukowo-dydaktycznego

2)napisanie pierwszego polskiego podręcznika akademickiego z chemii.Publikacja ta miała zasadnicze znaczenie w tworzeniu i upowszechnieniu polskiego nazewnictwa chemicznego,przez pół wieku była najważniejszym polskim podręcznikiem chemii.

O potrzebie nadania wyższej rangi WF w zreformowanej szkole:

poprawić miejsce WF w szkole

nadanie wyższej rangi WF przez nauczycieli WF

modyfikacja systemu WF (nie tylko najlepsze dzieci ale i słabsze)

współczesny sport powinien być rozumiany jako rekreacyjny, wychowawczy oraz sport dla wszystkich

WF jako podstawowe ogniwo KF oraz dział wychowania ogólnego młodego człowieka

Cele WF: wspomaganie zdrowia, wzbogacenie umiejętności, rozwijanie, podnoszenie i utrzymanie wszechstronnej sprawności fizycznej, zwiększenie wydolności poszczególnych organów i narządów, stwarzanie okazji do czynnego wypoczynku i rekreacji i dbałość o własne zdrowie

Krytyki tradycyjnego systemu w-f:

odejście od patrzenia na w-f w kategorii klasowo-lekcyjnej WF to ustawiczne doskonalenie się w dziedzinie postaw i wartości

zmeinić program by uwzględniał i oddziaływanie na sprawność, ale i postawy i wartości, należy powiązać go z innymi przedmiotami

przeciwstawienie się biologizacji w-f – zwiększyć inwencje i wiedzę ucznia

nadmierna tendencja do form sportowych

konieczność uprzedmiotowienia ucznia

VIII WSPÓŁCZESNE TENDENCJE ORAZ PROPOZYCJE MODERNIZACJI WF

Jakie obecnie występują podstawowe tendencje w szkolnictwie i systemie wychowawczym ?

- przesycona humanistyczną troską walka o unowocześnienie WF przebiega równolegle z przejawami reformatorskiego działania w całym szkolnictwie i systemie wychowawczym

-współcześnie wzmożona uwagę kieruje się na aktywizację uczniów, tempo kształcenia, samodzielność myślenia i działania, rozwój uzdolnień i zainteresowań, tempo wprowadzania nowych technik dydaktycznych, wdrażanie do samokontroli i samooceny, zapewnienie równego startu dzieciom z różnych środowisk itp.

- edukację traktuje się dzisiaj jako proces rozciągający się na całą egzystencję człowieka i dalece wykraczający poza obręb murów szkoły

- wykształcenie przestano ujmować wyłącznie jako przekazywanie określonego zasobu wiedzy, a widzi się w nim zespół regularnie po sobie następujących zjawisk prowadzących do „ stawania się człowiekiem ”

- wiele nadziei wiąże się z propagowaną koncepcją „ szkoły otwartej ”, która jest konstruktywną ofertą postulującą zerwanie z tradycyjnym klasowo – lekcyjnym modelem nauczania i wychowania

- wzmożone zadania, jakie stawia się dzisiaj prze WF wynikają nie tylko z generalnych tendencji oświatowych, ale ścisłych związków z rozwojem całej cywilizacji techniczno – przemysłowej, która obok wielu niewątpliwych zalet i udogodnień życia, niesie ze sobą sporo skutków negatywnych

- niespotykane w przeszłości tempo życia, częste objawy przepracowania, mechaniczne wykonywanie narzuconych funkcji, osłabienie więzi społecznej, praca przebiegająca w trudnych warunkach powoduje, że zwiększa się znaczenie systematycznych zabiegów o charakterze adaptacyjno – stymulującym i kompensacyjno – korektywnym

- obawy czy tradycyjny model WF jest w stanie sprostać tym wzmożonym zadaniom, narastały przez lata

- podkreślano jego liczne wady i niedostatki przejawiające się głównie w braku spójności działań na rzecz trwałej przebudowy świadomości ludzi oraz wysuwano różnokierunkowe propozycje modernizacji

- w efekcie długotrwałych dyskusji podjęto trud opracowania nowego programu szkoleniowego

( tzw. program KF )

C ) Propozycje modernizacji:

Ukaż główne założenia wymienionych propozycji modernizacji modelu wychowania fizycznego

- w trzech niżej nakreślonych odrębnych propozycjach rozwiązania można doszukać się zasadniczego punktu zbieżnego - jest nim rezygnacja z tradycyjnego czynienia z programu WF „ ewidencji ćwiczeń ruchowych do przerobienia ” i wspólne dążenie do dokonania głębokich zmian w dziedzinie postaw, przekonań, poglądów i aspiracji; słowem – w osobowości wychowanków

1) punkt wyjścia pierwszej z zarysowanych propozycji modernizacji modelu WF – autorem jest Maciej Demel ( 1973 ) – stanowi treść programowa. Składają się na nią: a) określona suma wiadomości ( stosownie do stopnia rozwoju ucznia ); b) konkretne umiejętności z zakresu pielęgnacji ciała oraz władania ciałem ze szczególnym akcentem na umiejętności ruchowe;

c) ogólne usprawnienie ruchowe ( w kategoriach cech motorycznych ) oraz sprawność specjalna ( począwszy od okresu pubertalnego ); d) hartowanie na bodźce środowiskowe ze szczególnym uwzględnieniem tolerancji wysiłkowej ( wydolność ); wydolność) kształtowanie trwałych potrzeb i nawyków, zwłaszcza potrzeby i nawyku aktywności ruchowej; f) formowanie postaw intelektualno – emocjonalnych, tj. właściwego stosunku do organizmu i jego potrzeb

- w metodach pracy przyjęto następujące linie kierunkowe: a) upodmiotowienie ucznia

( autoedukacja ), b) intelektualizację, c) intensyfikację

- w myśl tych założeń specjalną uwagę zwrócono na potrzebę teoretycznej podbudowy WF – samokontrola i samoocena, wprowadzenie podręcznika WF dla ucznia i zadań domowych z WF

- po rozstrzygnięciu kwestii treści programowych i zaprezentowaniu metod pracy omówiono strukturę organizacyjną – zaproponowano, aby scalić w jeden blok problemowo – przedmiotowy: a) lekcje WF, b) pozalekcyjne formy WF, c) działalność szkolnej służby zdrowia, d) oświatę zdrowotną w szkole, e) lekcje higieny i nauki o człowieku

- funkcję koordynatora tego bloku winien pełnić nauczyciel WF

2) inną wersję programową – unowocześnienia WF poza ramami tradycyjnej koncepcji generalnej – zaproponował Zygmunt Jaworski ( 1974, 1977 ) – istotę jej stanowił zamysł kompleksowego ujęcia treści pokrewnych i uzupełniających się, a które w dotychczasowym systemie szkolnym były rozproszone i nieskorelowane

- nowy dział pracy dydaktyczno – wychowawczej nosił miano „ propedeutyki kultury zdrowotnej i fizycznej ” i integrował sfery występujące pod pojęciami: WF, wychowanie zdrowotne, higiena ogólna, osobista, żywienia, pracy i wypoczynku oraz rekreacja, sport itp.

- centralny punkt projektu modelu propedeutyki zdrowotnej i fizycznej stanowił program – wyróżniono w nim dwie zasadnicze części: a) część pierwszą ( obowiązkową ) – mającą zapewnić podstawy wiedzy z zakresu kultury zdrowotnej i fizycznej, przekazywane według hasłowo podanych w ujęciu tabelarycznym treści. Ta część byłaby określana centralnie i jednolita dla całego kraju b) część drugą ( do wyboru ) – stanowił ją program aktywności ruchowej, na który składały się treści różnych dyscyplin sportowych

- wybór konkretnych części dokonywany miał być przez nauczycieli oraz pracowników szkolnej służby zdrowia oraz czasu wolnego dzieci i młodzieży

- w programie aktywnie współuczestniczyć mieli uczniowie, rodzice, szkolne organizacje młodzieżowe

- zajęcia w zakresie aktywności ruchowej odbywają się w dwu grupach uczniów – zależnie od stanu ich zdrowia i rozwoju

- worem innych krajów – organizowanie 1-2 tygodniowych obozów szkoleniowo – rekreacyjnych

- wśród metod pracy – głównie takie sprawy jak: indywidualizacja, nauczanie programowe, współzawodnictwo i samoedukacja

3) tezy zawarte w trzeciej propozycji miały charakter jedynie cienką linią skreślonych ram problemu – jej autor Krzysztof Zuchowa ( 1980 ) – postulował, aby elementami programów uczynić: a) gry i zabawy, b) wychowanie zdrowotne ( w odpowiednim zakresie ), c) rekreację,

d) turystykę, e) sport

- w każdej z tych odmiennych sfer KF prowadzić miano by inną grupę wychowanków, zmierzając odmienną drogą do tego samego celu

IX PROCESY WYCHOWANIA I KSZTAŁCENIA FIZYCZNEGO ORAZ ICH FUNKCJE I STRUKTURA

Teoria wf określa swój przedmiot zainteresowań jako procesy wychowania i kształcenia fizycznego. Proces oznacza przebieg regularnie po sobie następujących zjawisk, pozostających między sobą w określonym związku przyczynowym.

Na Definicję Procesy wychowania i kształcenia fizycznego można spojrzeć następująco – „są to działania, które są przesycone jasną wizją celu i uporządkowane w systematyczny ciąg działań. Do procesu wychowania i kształcenia fizycznego nie zaliczamy zaś takich zachowań się ludzi, którym nie można przypisać cech czynności intencjonalnych”. Tomaszewski wyróżnia tu 4 grupy działań:

1 – stanowiące uboczny skutek funkcjonowania organizmu wykonującego jakąś czynność,

2 – skutki zaburzeń normalnego funkcjonowania układu nerwowego,

3 – pozostałości po dawniejszych czynnościach ukierunkowanych, które po zmianie warunków straciły swoją funkcję, ale pozostał jedynie ich zautomatyzowany mechanizm,

4 – wyładowanie się energii organizmu, która nie znalazła właściwego ujścia w odpowiednich czynnościach.

Każdy proces wychowania i kształcenia fizycznego jest zawsze w pierwszej kolejności:

1 – świadomą i zamierzoną ingerencją prowadząca do przemian w tej sferze osobowości jednostki, która dotyczy jej stosunku do swej fizycznej postaci , miano wychowania

2 – relacje związane z podejmowaniem systematycznymi czynnościami umożliwiającymi wychowankom opanowanie określonej wiedzy (intelektualizacja),

3 – z wyrabianiem pewnych umiejętności i sprawności (uczenie się – nauczanie),

4 – wszystkie czynności, które podejmowane są w trosce o nauczanie czynności ruchowych, doraźną poprawę stanu wydolności fizycznej, cech motoryki, postawy ciała (kształcenie) [Demel 1989]

Procesy wychowania i kształcenia pojmujemy zatem jako pewien uporządkowany ciąg systematycznie podejmowanych przez wychowawców (N, rodziców) czynności o charakterze wychowawczym i kształcącym, a umożliwiających wywołanie pewnych pożądanych przemian w sferze przekonań i nastawień, wiedzy, umiejętności, sprawności motorycznej, wydolności, odporności ustroju oraz budowy i postawy ciała, wyznaczających zachowanie wychowanka w stosunku do swej fizycznej postaci.

Każdy proces wychowania i kształcenia fizycznego możemy analizować poprzez następujące funkcje:wychowawcza prospoleczna,poznawcza, zdrowotno-hgieniczna, morfo fizjologiczna,kształtująco-estetyczna,nauczająco-sprawnosciowa, utylitarna, tworcza, hedonistyczno-wypoczynkowa

Kształcenie dyspozycji kierunkowych i instrumentalnych.

Integralność kształtowania dyspozycji instrumentalnych i dyspozycji kierunkowych wymaga, aby w toku realizacji danego cyklu tematycznego występowały we wzajemnym powiązaniu co najmniej 4 rodzaje zadań:

1 – w zakresie sprawności motorycznej,

2 – w zakresie umiejętności,

3 – w zakresie wiadomości,

4 – w zakresie kształtowania postaw (Strzyżewski 1987).

Trzy pierwsze spośród wymienionych zadań dotyczą dyspozycji instrumentalnych (kształcenia), a czwarta obejmuje dyspozycje kierunkowe (wychowawcze).godnie z przyjmowanymi założeniami realizacja poszczególnych zadań może przebiegać przy różnych relacjach zachodzących między kształtowaniem dyspozycji kierunkowych i instrumentalnych. W zależności od zamierzonego celu zmienia się przydatność i znaczenie danego typu działań. Względnie stałym jest kształtowanie dyspozycji kierunkowych (postawy). Projektodawcy obowiązującego szkolnego programu kf zalecają, aby w każdej jednostce lekcyjnej uwzględniać wszystkie 4 wyżej ukazane rodzaje zadań we wzajemnej ich integracji, tj. motoryczność, umiejętności, wiadomości, kształtowanie kierunkowych dyspozycji osobowościowych.

Poszczególne ogniwa składające się na strukturę procesu kształtowania dyspozycji kierunkowych można uporządkować zgodnie z następującym układem:

1 – wdrażanie wychowanków do pożądanych form uzewnętrznionej lub uwewnętrznionej aktywności,

2 – rozwijanie i utrwalanie dyspozycji do danej aktywności przez ćwiczenie,

3 – uświadamianie wychowankom znaczenia, celów i zasad tej aktywności,

4 – przyswajanie wychowankom ocen i przekonań wzmacniających dyspozycje do pożądanej aktywności,

5 – przyswajanie wychowankom wiedzy na temat związku między pożądaną aktywnością a życiem społecznym (Muszyński 1977).

Dwa podstawowe typy procesów wychowania i kształcenia fizycznego:

1 – Procesy wychowania i kształcenia fizycznego, w których na pierwszy plan wybija się kształtowanie postaw (wobec ciała, zdrowia, sprawności, stylu wypoczynku). Działanie nakierowane jest na rozwijanie przede wszystkim poglądów i przekonań,

komponentu uczuciowo – motywacyjnego i trwałej gotowości do określonego zachowania się.

2 – Procesy wychowania i kształcenia fizycznego, w których zamierza się przede wszystkim do rozwijania określonych dyspozycji instrumentalnych. Można tu wymienić następujące podstawowe dyspozycje instrumentalne: cechy sprawności i wydolności fizycznej, umiejętności władania i troski o własne ciało, wiedza o ludzkim organizmie, jego potrzebach i czynnikach kształtujących.

X KSZTAŁTOWANIE DYSPOZYCJI KIERUNKOWYCH ORAZ SPOŁECZNE CZYNNIKI WYCHOWANIA W KF

Rodzina

-model życia rodziny, normy i wzory, pełnienie określonych ról, wzorów postepownia w zakresie troski o swoje zdrowie, rozwój fiz, sprawność ruchową, higienę ciała, współczesne rodziny wykazują na ogół pozytywny stosunek do zajęć ruchowych swoich dzieci. Prowadzone badania dowodzą tez że podejmowanie ćwiczeń ruchowo-sportowych przez rodziców stanowi znakomity środek aktywizujący pro somatyczne postawy wśród dzieci

Osiedla mieszkaniowe

-zabawy gry sportowe, ale mogą tez przybierac przemyślane formy, kontakt z rówieśnikami,potrzeby: akceptacja społeczna, zabawy, rozrywki, współzawodnictwa, poszukiwania przygod, obyczaje, swoiste wartości, gusty i upodobania. Troska samorządów mieszkaniowych o nowe obiekty sportowe. prowadzone badania i obserwacje wskazują, że należy przezde wszystkim organizować nastepujace formy rekreacji fizycznej:

a) formy oparte na zajęciach lekcyjnych, obejmujące ćwiczenia korektywne, kompensacyjne, leczniczo - zdrowotne, rytmiczno - taneczne, kształcące;

b) formy oparte na grach sportowych ( piłka nozna, siatkowa, koszykowa, ręczna, tenis ziemny i stołowy, kometka i inne ), a także na pływaniu, łyżwiarstwie, narciarstwie, saneczkarstwie, jeździe na rowierze, dżudo itp.;

c) formy lekkoatletyczne, jak: bieg po zdrowie, ścieżka zdrowia itp.;

d) formy o charakterze turystycznym, jak wycieczki, rajdy turystyczne, biwaki, kolonie, obozy, zimowiska itp. ( wg R. Trześniowski, 1987 )

Kolonie i obozy

- kolonie letnie i zimowe oraz stałe i wędrowne obozy

- corocznie uczestniczy w nich znaczna ilość osób

- liczba godzin poświęcona bezpośredni trosce o zdrowie, sprawność ruchową, ogólny rozwój fizyczny, postawę ciała w trakcie 3 tyg > od ilosci godzin lekcyjnych w szkole w ciągu roku

- wskazuje to , jak ważne jest doskonalenie form organizacyjnych i programów prowadzonych zajęć o charakterze rekreacyjno - sportowym

- odpowiednio opracowane programy zajęć, należycie przygotowana kadra pedagogiczna oraz wyposażenie w stosowne urządzenia i sprzęt sportowy mogą wpłynąć na poprawę sprawności fizycznej, rozwój zainteresowań i ogólną aktywizację ruchową kolonistów

( D. Nałecka, 1981 )

- uczestnicy takich obozów czy kolonii cenią sobie możliwość wyboru formy zajęć

- ważne jest przygotowanie kadry pedagogicznej

- prowadzenie takich zajęć wymaga umiejętności stworzenia odpowiedniej atmosfery w grupie, dużego doświadczenia oraz często wykazania się specyficznymi umiejętnościami praktycznymi ( np. gry i zabawy terenowe, terenoznastwo, nocne podchody itp. )

Młodzieżowe domy kultury

- placówki te prowadzą różnokierunkową działalność wychowawczą, a w szczególności artystyczną, politechniczną, oświatową oraz rekreacyjno - sportową, turystyczną i inną

- mogą w ramach działąń sportowo - rekreacyjnych stanowić cenne ośrodki kulturutwórcze oraz integrujące i inspirujące działania na danym terenie

- potrafią one służyć organizowaniu czasu wolnego młodzieży, mogą także uzupełniać i pogłębiać pracę na rzecz kultury fizycznej prowadzona przez szkołę

- dostrzega się jednak zróżnicowania, a często słabe warunki ( obiekty i sprzęt sportowy ), jakimi dysponuja te placówki oraz powazne braki w zakresie liczby wyspecjalizowanych instruktorów WF

- słabo zorganizowane są zajęcia z zakresu gimnastyki korekcyjnej i kompenascyjnej

Ogrody jordanowskie

- wzorowane na idei parku polskiego lekarza, profesora UJ Henryka Jordana

- pierwowzór obecnych ogrodów jordanowskich powstał w Krakowie w 1889 r i był oparty głównie na orginalnych własnych koncepcjach parku służącego grom i zabawom sportowym

Środki masowego przekazu

- wśród czynników wychowawczych i socjalizacyjnych wymienić należy: prasę, książki, broszury, kino, radio i telewizję

- osobotwórczy wpływ tych środów może wyrazić się poprzez zmiane wartościowania potrzeb życiowych oraz doskonalenie określonych wzorów postępowania

- mozliwość korzystania ze środków masowego przekazu w propagandzie powszechnej KF, a w szczególnie w wychowaniu do rekreacji fizycznej, są bardzo duże i bywały one z powodzeniem wykorzystywane

XI ZNACZENIE AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ I JEJ MIEJSCE W WYCHOWANIU FIZYCZNYM

- Roman Trześniowski ( 1961 ) odnotował pewien regres - obserwował wpierw pewne obniżenie rezultatów uzyskiwanych w rzucie piłką u dziewcząt i skoki wzwyż u chłopców, a później ( R. Trześniowski, 1981 ) również w gibkości u obu płci i w sile u chłopców

- Maciej Demel i Stefan Pilicz ( 1966 ), badając młodzież akademicką, stwierdzili regres sprawności w próbie rzutu granatem u mężczyzn i kobiet oraz wyłącznie u kobiet w biegu na 100 m

- Zofia Bocheńska ( 1972 ) notowała u starszej młodzieży słabsze rezultaty w skoku w dal i w rzucie dyskiem

- Ludwik Denisiuk ( 1975 ) – obserwował w latach 1963-1973 wydatny regres u młodzieży warszawskiej w przyjętej próbie wytrzymałości

- Joachim Raczek ( 1986 ) – notował duży regres w wydolności fizjologicznej oraz wytrzymałości biegowej

- Jan Szopa i J. Rutka ( 1984 ) stwierdzili istotne obniżenie wyników w zakresie siły, szybkości biegowej i skoczności dziewcząt

- Zdzisław Chromiński ( 1981 ) notował stagnację u chłopców w szybkości ocenianej czasem biegu na 60 m

- do tego z konieczności skróconego rejestru można by jeszcze dołączyć badania współczesnych dzieci przedszkolnych, przedszkolnych których stwierdzono regres na przestrzeni ostatnich lat szybkości, siły i mocy ( Jadwiga Kopczyska – sikorka, Bożena Sekita 1986 )

NIEDOSTATKI I NADMIAR AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ ORAZ ICH SKUTKI

Wymień konsekwencje zjawiska hipo – i hiperdynamii

- przytaczając za H. Szwarc. ( 1978 ) ogólne ustalenia, wynikające z wielkiej liczby badań prowadzonych nad skutkami ograniczonej aktywności ruchowej, hipokinezja ( inaczej: hipodynamia ) prowadzi do:

1) atrofii mięśni ( zmniejszenie siły mięśniowej ),

2) atrofii tkanek i narządów ( zmniejszenie objętości serca ),

3) osteoporozy ( łamliwości kości ),

4) obniżenia przemiany materii ( upośledzenia biosyntezy białek mięśniowych ),

5) zwiększenia wydalania wapnia, fosforu, potasu, sodu, azotu i ujemnego bilansu wapniowego,

6) zmiany objętości płynów ustrojowych ( zmniejszenie objętości krwi krążącej i ogólnej ilości hemoglobiny, zmniejszenie objętości płynu pozakomórkowego oraz odwodnienie komórkowe ),

7) zmniejszenia odporności swoistej i odporności nieswoistej ustroju,

8) spadku wydolności fizycznej ( zmniejszenie maksymalnej wentylacji płuc, zmniejszenie pojemności życiowej płuc ),

9) wzrost częstości skurczów serca w spoczynku i po wysiłku ( zmniejszenie objętości wyrzutowej serca, zmniejszenie pojemności minutowej serca w spoczynku i w czasie wysiłku, przedłużenie czasu restytucji i procesów odnowy )

- równie niebezpieczne, jak niedostateczne obciążenie wysiłkiem, jest zjawisko odwrotne – przeciążenie mięśniowego, czyli tzw. hiperkinezji ( inaczej: hiperdynamii )

- istnieją podstawy do obaw, że nadmierne lub zbyt jednostronne obciążenie organizmu w okresie jego wzrastania może prowadzić do nieharmonijnego rozwoju ciała, powstania wad postawy, a następnie nawet kalectwa

- u dzieci wiejskich, zaangażowanych w pracę w gospodarstwie i pokonujących sporo kilometrów w drodze do szkoły, odmiennie kształtują się proporcje między szerokością barków i bioder, inaczej formuje się klatka piersiowa, nachylenie mostka, ustawienie kolan ( częściej szpotawe ), wysklepienie stopy itp. – typ ruchu ma wpływ na wytworzenie sylwetki stosunkowo niskiej i krępej - tzw. „ sylwetka dziecka chłopskiego ”

- spośród innych skutków zbyt intensywnych treningów obserwowano obniżenie wydzielania androgenów i glikokortykoidów przez nadnercza oraz zmniejszenie aktywności niektórych enzymów

- hiperdynamia prowadzi do wyraźnego obniżenia odporności ustroju i tym samym przyczynia się do łatwego zapadania na różne schorzenia, a zwłaszcza choroby infekcyjne

- w sporcie wyczynowym – często dochodzi do stosowania zbyt uciążliwego treningu – zjawisko tzw. przetrenowania – objawy subiektywne to: pogorszenie samopoczucia, ogólne rozdrażnienie, stany apatii, bezsenność, osłabienie apetytu; objawy obiektywne to: zaniżona sprawność i wydolność fizyczna, wydłużenie czasu reakcji, spadku ciężaru ciała, zaburzenia w pracy serca itp.

- przyczyny występowania stanu przeciążenia i przetrenowania można doszukiwać się również w czasowo obniżonej wydolności ustroju, wynikającej np. z ubogiego w białka i witaminy odżywiania się czy za wczesnego podjęcia ćwiczeń po pozornie nawet błahych schorzeniach

OPTYMALNY POZIOM AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ

- zgodnie z zaleceniem Światowej Organizacji Zdrowia ( WHO ), każdy dorosły mężczyzna dla utrzymania zdrowia i minimum kondycji fizycznej winien codziennie rześkim krokiem spacerować przez 11/2 godziny, zaś kobieta przez 1 godzinę

- w Polsce Z Cedrowski lansował jako optymalny z punktu widzenia zdrowia i kondycji fizycznej osób dorosłych model treningu zasadę 3 x 30 x 130 ( należy ćwiczyć 3 x w tyg, po 30 min z intensywnością wywołującą około 130 uderzeń na minutę

- z punktu widzenia potrzeb rozwojowych i właściwości fizjologicznych dziecka zasadną wydaje się formuła 5 x 20 x 140 – ćwiczenia winny być wykonywane 5 x w tyg, przez 20 min i z intensywnością ok. 140 uderzeń serca na minutę

- Stanisław Kozłowski sugeruje, że wysiłki mające usprawniać czynność narządów odpowiedzialnych za transport tlenu winny powodować przyspieszenie tętna do poziomu 130-150 uderzeń na minutę

- J. G. Wells i wsp. Podają klasyfikację obciążeń w zależności od częstości tętna podczas pracy – za wysiłek lekki uznają taki, który powoduje tętno do 120/min, wysiłek ciężki powoduje przyspieszenie tętna od 120 do 160/min, a wysiłek bardzo ciężki wyzwala tętno powyżej 160/min ( wg L. Namysłowski, 1973 )

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A SZCZEGÓLNE POTRZEBY WF

Jaka była istota biologizmu, formalizmu i utylitaryzmu dydaktycznego oraz co oznacza materializm funkcjonalny w WF?

- wychowawca fizyczny interesuje się również tymi konsekwencjami podejmowanych działań, które dotyczą zmian wyrażających się poprzez zewnętrzne efekty, zgodnie z wcześniej przyjętą klasyfikacją, w zakresie: a ) postawy i budowy ciała, b ) zdolności ( cech ) motorycznych, c ) umiejętności ruchowych, d ) sfery psychicznej

- zagadnienie postawy ciała bywa analizowane głównie w aspekcie patologii i subpatologii przez ortopedów, bywa też analizowane w różnych ujęciach biomechanicznych, poszukuje się związków z ogólnym typem budowy ciała

- charakteryzując znaczenie prawidłowej postawy ciała Ryszard Przewęda ( 1973 ) zwracał uwagę na następujące elementy: 1 – jest ona czynnikiem decydującym o stabilności wyprostowanej pozycji ciała człowieka, opierającego się jedynie na wielkich płaszczyznach dwóch stóp, 2 – jest warunkiem ekonomicznego wydatkowania energii ustroju dla zrównoważenia pozycji ciała, 3 – wpływa na właściwe ułożenie narządów wewnętrznych i ich funkcje

- wywieranie poprzez ćwiczenia ruchowe wpływu na efektywne zachowanie motoryczne zajmujące swój wyraz w określonych zdolnościach ( cechach ) motorycznych oraz w konkretnych już umiejętnościach ruchowych

- biologizmem dydaktycznym na gruncie wychowania fizycznego – osiągnęło swój rozkwit w tzw. szwedzkim systemie gimnastycznym – jego twórcy nawiązywali do współczesnego im etapu rozwoju nauk biologicznych i uważali, że nie powinno być stosowane żadne ćwiczenie, którego w świetle wiedzy naukowej ( głównie fizjologii ) uzasadnić bezpośrednio nie można

- formalizm dydaktyczny - zwolennicy tego kierunku wskazywali na wiodącą role tych dyspozycji motorycznych w procesie doskonalenia sprawności fizycznej, a tę ostatnia traktowali jako główny cel wychowania fizycznego

- kolejny kierunek to utylitaryzm dydaktyczny – położył on nacisk na praktyczne znaczenie działalności podejmowanej przez wychowanków – pożyteczne miałoby być tylko to, co jest przydatne w działaniu

- jeśli teoria WF maiłaby dzisiaj przyjąć jakąś nowa teorię kształcenia, to winna to być teoria zbieżna ze współczesnymi kierunkami w zakresie wykształcenia ogólnego – materializm funkcjonalny - teorię tę na gruncie WF można sprowadzić do zalecenia, aby harmonijnie łączyć kształcenie predyspozycji biologicznych z rozwojem zdolności motorycznych oraz z wyuczaniem życiowo przydatnych i twórczo w procesie samokształcenia rozwijanych umiejętności ruchowych

XII PRAKSEOLOGICZNY CYKL RACJONALNEGO PRZEBIEGU DZIAŁANIA A PROCES WYCHOWANIA I KSZTAŁCENIA FIZYCZNEGO

Prakseologią nazywa się naukę o normach i zasadach skutecznego działania.

- ojcem koncepcji prakseologii był Alfred Espinas ( 1890 r ) - podał nazwę tej nowej dyscypliny i przedstawił jej zadania

- określał ją jako - " naukę o formach działania, o czynnikach warunkujących wzmaganie się sprawności działania "

- ogromny wkład miał też - Tadeusz Kotarbiński - jeden z najwybitniejszych polskich uczonych, wybitny filozof, logik i prakseolog - on też podją się próby całościowego wyłożenia problematyki, pisząc " Traktak o dobrej robocie " ( 1965 )

- prakseologia ocenia wszystkie czyny z punktu widzenia ich sprawności

- najogólniej można przyjąć, że użyteczność prakseologii dla innych dziedzin wyraża się przez:

1) tworzenie i doskonalenie aparatury pojeciowej niezbędnej do opisu, analizy, projektowania i oceny działań,

2) formułowanie praktycznych problemów działania, co ma szczególne znaczenie m.in. dla przygotowania działań i dla zapobiegania praktycznym błędom w działaniach,

3) systematyzowanie twierdzeń dotyczących działań, a szczególnie wspomaganie w tworzeniu uogólnień, w ich sprawdzaniu w praktyce poprzez ocenę skuteczności działania ( E. Mazurkiewicz, 1974 )

- pedagogowie dla opisu procesów pedagogicznych coraz częściej sięgają po klasyczną aparaturę pojęciową prakseologii ( tj. m.in. prowadzą na sobie włąściwym gruncie analizy takich pojęć, jak: sprawstwo, sprawca, cel, środek, metoda, czyn, plan, program, sprawność, skuteczność, ekonomiczność itd. )

- precyzowanie pojęć i umiejętność okreslania stosunków między nimi staje się oczywiście również coraz to bardziej niezbedne i w odniesieniu do procesu wychowania i kształcenia fizycznego

- posługiwanie się w opisie zjawisk prakseologicznych kryteriami używania terminologii stwarza przed teorią WF szansę na wyzbycie się potocznych i bardzo wieloznacznych określeń oraz racjonalizację działań praktycznych i tworzenie podstaw naukowego opisu zjawisk

Na potrzebę wprowadzenia pojęcia łańcucha prakseologicznego do analizy procesu wych. fiz pierwszy uwagę zwracał M. Demel. Za konieczne składniki (ogniwa) cyklu organizacyjnego, podejmowanego przez wychowawcę fizycznego należy przyjąć: 1 uświadomnienie celu 2 diagnoza i prognoza 3 planowanie 4 realizacja. 1 uświadonienie celu: jasno postawiony i sprecyzowany cel, szczegółówe cele operacyjne, aby cel był osiągalny, możliwy do wykonia, w dostępnych warunkach, za pomocą danych dostępnych środków, jakimi dysponuje nauczyciel wf. 2 Diagnoza i prognoza: sporządzenie rocznego planu, kiedy, gdzie, z kim, zmiany plan, świeta. Tez diagnoza środowiskowa i grupowa a tez i osobnicza. 3 planowanie – organizowanie toku działań poprzez planowanie, prakseologiczne rozumienie polega na obmyślaniu doboru i kolejności przewidywanych działań z jednoczesnym postanowieniem podjęciach tychże według obmyślonego toku. Cechy dobrego planu. I oprócz tego zawsze musi zawierać 4 cele z zakresu postaw, umiejętności, sprawności i wiadomości. Odejście od zwulgaryzowanego pojmowania warsztatu pracy wychowawcy fiz (najczęściej rozumianego jako sala Gim, boisko, urządzenia i sprzęt sportowy. Nowoczesny warsztat pracy powinien objąć aparaturę diagnostyczno – kontrolną, marteiały dla celów poradnictwa, pomoce do nauczania higieny, stomatologii, nowoczesne obiekty sportowe, sprzęt, przybory. 4 realizajcakażda powinna się kończyć wprowadzeniem uwzględnionych wcześniej zadań kontrolno – oceniających. Dziś nie sposób już skutecznie działaś jako wych. fiz nie dysponując równoczesnie zespołem pożądanych cech osobowościowych.