TEORIA URBANISTYKI
Pojęcia podstawowe, granice
Karta Ateńska
Karta Ateńska — uchwalony na IV. Kongresie CIAM (Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej) w 1933 w Atenach dokument zawierający postulowane zasady nowoczesnego projektowania urbanistycznego.
Karta ateńska została przygotowana pod przewodnictwem Le Corbusiera i omawia rozdzielenie obszarów funkcjonalnych miasta oraz stworzenie racjonalnej i zdrowej przestrzeni życia.
Treść Karty
Na początku XX wieku w większości dużych miast warunki mieszkalne stawały się coraz gorsze. Na skutek uprzemysłowienia wzrosło zanieczyszczenie środowiska, robotnicy pracowali w niezdrowych warunkach. Ubogie warstwy społeczne zamieszkiwały ciasne śródmiejskie dzielnice, silnie przeludnione i zdaniem autorów Karty stanowiące nieludzkie warunki życia. Karta analizowała środowisko mieszkaniowe mieszkańców wielkich miast i proponowała radykalne rozwiązania w celu polepszenia sytuacji.
Analiza (1933 rok)
Współczesny rozwój miast ma przyczyny ekonomiczne. Uprzemysłowienie zniszczyło dawną harmonię tkanki miejskiej, a środowisko pracy człowieka jest ukierunkowane na maszyny, tak samo jak rozmieszczenie miejsc pracy.
Mieszkania są obiektami spekulacji, są niesprawiedliwie rozdzielone między społeczeństwo i mają zły dostęp do przestrzeni otwartej.
Rozwój gospodarczy ma charakter doraźny i zależy od spekulacji jednostek. Koordynacja typów, wielkości i położenia zakładów przemysłowych, biur i mieszkań podlega jedynie zasadom ekonomii.
Chaotyczne wędrówki robotników ze względu na rozdzielenie funkcji:
-wymuszone pokonywanie drogi ze względu na rozdzielenie przestrzeni mieszkania, miejsca pracy i przestrzeni rekreacyjnej, co powoduje wzrost ruchu i niebezpieczeństwo dla pieszych.
Interesy ekonomiczne mają priorytet nad kontrolą administracyjną i solidarnością społeczną, co prowadzi do dominacji struktur miejskich przez prywatne interesy na szkodę mieszkańców miast
Postulaty
Miasto musi, respektując wolność jednostki, umożliwiać działanie na rzecz zbiorowości
Miasto jako jednostka funkcjonalna posiada następujące funkcje urbanistyczne: mieszkanie, praca, wypoczynek, ruch
Mieszkanie musi być najważniejszym zagadnieniem w projektowaniu urbanistycznym
Miejsce pracy musi być możliwie najmniej oddalone od miejsca zamieszkania
Przestrzenie otwarte muszą przylegać do obszarów mieszkaniowych oraz jako przestrzeń rekreacyjna należeć do całego miasta
Komunikacja jako łącznik między kluczowymi funkcjami miasta ma znaczenie podrzędne
Strefowanie funkcjonalne planów miast stanowiło jedną z głównych idei Karty. Poszczególne funkcje mieszkania, pracy i wypoczynku powinny być rozdzielone pasami zieleni i połączone osiami komunikacyjnymi.
Dla miast proponowano następujące strefowanie:
Śródmieście: administracja, handel, banki, kultura
Pas wokół śródmieścia: rozdzielone od siebie przemysł, rzemiosło, mieszkanie
Peryferie: Wpisane w pas zieleni osiedla satelickie z czystą funkcja mieszkalną
Duża gęstość zaludnienia miała być osiągnięta poprzez wznoszenie mieszkalnych wysokościowców.
Wpływ Karty
Karta została opublikowana w 1943 wobec oczekiwanego końca II wojny światowej jako propozycja zaleceń dla odbudowujących zniszczone miasta architektów. Po wojnie silnie wpłynęła na rozwój mieszkalnictwa jako manifest urbanistyki modernistycznej. Mimo silnego nasycenia treściami ideologicznymi jej działanie trwało aż do lat 80.
Urbanistyka i planowanie przestrzenne
Istota działań w zakresie urbanistyki i planowania przestrzennego
Urbanizacja: tendencje i perspektywy
Strategia równomiernego rozwoju
Podstawowe wymogi względem urbanistyki i planowania przestrzennego
Podstawy socjalne
Podstawy ekonomiczne
Podstawy ekologiczne
Sieć miejscowości, system rozplanowania miejscowości
Typologia miejscowości
Typologia systemów rozplanowania miejscowości
Formowanie się i rozwój systemów rozplanowania miejscowości
Organizacja przestrzenna miejscowości
Współzależny rozwój miejscowości i przyległych do nich terenów
Przestrzenna struktura miejscowości
Strefowanie przestrzenne miejscowości
Właściwości rozwoju osiedli wiejskich
Możliwości podniesienia efektywności rozwiązań urbanistycznych
Ochrona i racjonalne wykorzystanie spuścizny kulturowej
Podstawy prawne
Kompozycja urbanistyczna
Kompozycja planu
Kompozycja przestrzenna obiektów urbanistycznych
Środki kompozycji urbanistycznej
Wyraz estetyczny obiektu urbanistycznego
Przeznaczenie terenów
Tereny mieszkaniowe
Tereny użyteczności publicznej
Tereny przemysłowe
Tereny rekreacyjne
Tereny chronionej przyrody
Infrastruktura transportowa
Infrastruktura inżynieryjno – techniczna
Podstawowe pojęcia
Tereny zurbanizowane i niezurbanizowane
Struktura, system, element, zespół
Elementy strukturotwórcze przestrzeni publicznych miast:
Ulica
Plac
Dominanta
Oś kompozycyjna
Oś widokowa
Oś komunikacyjna
Przestrzeń publiczna, półpubliczna, prywatna
Tereny zurbanizowane niezabudowane
Zurbanizowane tereny niezabudowane są to grunty niezabudowane, przeznaczone w planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę, wyłączone z produkcji rolniczej lub leśnej
Struktura
Rozmieszczenie elementów składowych danego układu i zespół relacji (wzajemnych powiązań) między tymi elementami, charakterystyczny dla tego układu; sposób w jaki części jakiejkolwiek całości są powiązane ze sobą. Struktura jest tym, co nadaje całości jedność, jest stałym elementem zorganizowanej całości
System
System (z gr. – rzecz złożona) – jakikolwiek obiekt fizyczny lub abstrakcyjny, w którym można wyróżnić jakieś wzajemnie powiązane dla obserwatora elementy. W tym sensie podział czegoś na systemy jest względny i zależy od tego kto, przy pomocy czego i do czego poklasyfikował jakiś zbiór na systemy. Dlatego też elementy jednego systemu mogą stanowić składniki innych systemów.
System w urbanistyce
W sferze urbanistyki i planowania przestrzennego system należy rozumieć jako wzajemne powiązanie materialnych elementów przestrzeni (elementów systemu), poprzez właściwości i wzajemne relacje tych elementów.
Utworzona wskutek współoddziaływania elementów struktura charakteryzuje się nowymi właściwościami, różniącymi się od cech poszczególnych elementów składowych systemu.
System (w urbanistyce i planowaniu przestrzennym) charakteryzuje się:
otwartością (występowaniem powiązań zewnętrznych)
względną niezależnością
trwałością i rozwojem (zachowanie i rozbudowywanie relacji wewnątrz systemu, zapewniających spełnianie głównych funkcji systemu)
hierarchicznością
złożonością (wielość elementów składowych, różnorodność powiązań pomiędzy nimi)
integralnością
Element
W urbanistyce nie musi być składnikiem podstawowym, niepodzielnym. Element urbanistyczny może być również systemem (i tak najczęściej jest), który posiada własną strukturę
Zespół (urbanistyczny)
Grupa zabudowań wraz z określonym rozplanowaniem, która z otaczającym krajobrazem tworzy kompozycyjną całość na danym obszarze. Najczęściej dotyczy rozplanowania miast
ELEMENTY STRUKTUROTWÓRCZE PRZESTRZENI PUBLICZNEJ MIASTA
Przestrzeń półpubliczna
Przestrzeń prywatna
REKONSTRUKCJA I MODERNIZACJA CENTRUM PUBLICZNEGO
Funkcjonalno – przestrzenna transformacja centrum miejskiego zależy od konkretnych urbanistycznych, historycznych i socjalno – ekonomicznych uwarunkowań.
Podstawowe zagadnienia z tym związane to:
określenie wielkości powierzchni terenu, z przeznaczeniem na rozwój centrum, oraz wyznaczenie kierunku jego przestrzennego przekształcenia
określenie koniecznego programu funkcjonalnego oraz odpowiednie ulokowanie funkcji w przestrzeni miejskiej, w zależności od wielkości miasta, sytuacji ekonomicznej oraz roli, jaką miasto pełni w systemie miejscowości regionu lub kraju
ujawnienie istniejących funkcji i obiektów, które ze względu na swoje cechy niecentrotwórcze powinny być przeniesione poza strefę centrum
ujawnienie rozwijających się, stabilizujących i recesywnych funkcji centrum miejskiego, co wpłynie na strefowanie funkcjonalne terenów i pozwoli określić rozmiary każdej ze stref
określenie jak często mieszkańcy odwiedzają instytucje i obiekty, znajdujące się na terenie centrum, co pozwoli na bardziej efektywne wykorzystanie terenów, odpowiednie pokierowanie komunikacją
rozwiązanie problemu „transport – pieszy”, stworzenie optymalnych warunków do komunikacyjnej obsługi centrum (dostawy i zaopatrzenie, przemieszczanie się osób, odpowiednia ilość parkingów); stworzenie odizolowanych od transportu drogowego stref ruchu pieszego
W zależności od wielkości miasta i tempa jego rozwoju możliwe są następujące scenariusze rozwoju i przekształcania centrum miejskiego:
centrum pozostaje w swoich granicach, natomiast jego rozwój polega na przeniesieniu funkcji niecentrotwórczych z obrębu centrum, wypełnienie zabudową działek niezabudowanych, intensyfikacji zabudowy (np. przez zwiększenie liczby kondygnacji), wykorzystanie kondygnacji podziemnych
centrum równomiernie lub wzdłuż konkretnych podstawowych kierunków – osi powiększa swoje terytorium poprzez wchłonięcie nowych, mniej zagospodarowanych terenów, zamiany funkcji zabudowy, przebudów istniejących obiektów architektonicznych
centrum zaczyna się formować na nowym terenie w pobliżu lub w oddaleniu od istniejącego centrum publicznego – ośrodka podstawowego, w tym wypadku istniejące centrum uzyskuje nowy status – centrum historyczno – turystycznego, centrum dzielnicy itp.
W praktyce rzadko realizowany jest tylko jeden scenariusz.
Problemy związane z ochroną zabytków (znajdujących się zazwyczaj w obrębie centrum miejskiego), rekonstrukcją i wykorzystaniem są zróżnicowane w zależności od wielkości miasta.
W przypadku mniejszych i średniej wielkości miast, w których zachowała się zabytkowa zabudowa i historycznie uformowany pejzaż miejski, ochrona sprowadza się do utrzymania trwałości budynków i budowli, wykorzystania ich zgodnie z przeznaczeniem.
W większych miastach najważniejsze działania skupiają się na uregulowaniu zabudowy w strefie ochronnej zabytków (strefie ochrony konserwatorskiej), ochrona zabytków przed ekspansją nowej zabudowy, i również wykorzystania budynków zgodnie z przeznaczeniem.
REWITALIZACJA, REWALORYZACJA, REKONSTRUKCJA
Rewitalizacja - ( re+vita – dosłownie: przywrócenie do życia, ożywienie) – działanie skupione na ożywieniu zdegradowanych obszarów miast, np. poprzemysłowych, którego celem jest znalezienie dla nich nowego zastosowania i doprowadzenie do stanu, w którym obszary zmieniają swoją funkcję.
Rewitalizacja jest pojęciem stosowanym najczęściej w odniesieniu do części miast lub zespołu obiektów budowlanych, które w wyniku przemian gospodarczych, społecznych, ekonomicznych i innych, utraciły częściowo swoją pierwotną funkcję i przeznaczenie. Rewitalizacja jest w tym znaczeniu zespołem działań z zakresu budownictwa, planowania przestrzennego, ekonomii i polityki społecznej, których celem jest doprowadzenie do ożywienia, poprawy funkcjonalności, estetyki, wygody użytkowania i jakości życia w rewitalizowanym zespole.
Istnieje kilka grup problemów, na których skupia się rewitalizacja miast we współczesnej Polsce:
Ożywienie opustoszałych śródmieść, które utraciły swoją rolę jako centra handlowe miast.
Poprawa jakości życia i odtworzenie więzi społecznych w wielkich osiedlach - "blokowiskach".
Zagospodarowanie terenów poprzemysłowych lub opuszczonych przez wojsko.
Rewaloryzacja - przywrócenie rzeczywistej wartości zniszczonym obiektom, przedmiotom, dziełom sztuki, które z jakichś powodów straciły na wartości
Rekonstrukcja - odtworzenie zniszczonego zabytku na podstawie zachowanych planów, projektów, fotografii lub szkiców. Rekonstrukcji poddawane są dzieła o dużej wartości historycznej i kulturowej.
TERENY REKREACYJNE
Rekreacja – (łac. Recreatio – odbudowanie, odtworzenie) – forma działalności człowieka w wolnym czasie, w celu odbudowy fizycznej i psychicznej, jak również w celu wszechstronnego rozwoju jednostki. Działalność nie związana z pracą ani z zaspokojeniem codziennych podstawowych potrzeb.
Podstawowe formy działalności rekreacyjnej:
Odpoczynek – kontakt z przyrodą
Rozrywka
Sport amatorski
Leczenie sanatoryjne
Turystyka – podróże, zwiedzanie zabytków historycznych, obiektów kultury, miejsc przyrodniczo cennych
TYPOLOGIA TERENÓW REKREACYJNYCH
W miejscowościach (na terenach zurbanizowanych) wyróżniamy:
1. Tereny rekreacyjne w urządzonym krajobrazie (zieleni) – tereny, których zasadniczym przeznaczeniem jest zorganizowany wypoczynek mieszkańców – parki miejskie, tereny zielone w dzielnicach mieszkaniowych lub centrum
2. Zurbanizowane tereny rekreacyjne – centra rozrywki, lunaparki lub inne obiekty, przeznaczone do celów rekreacyjnych, lecz nie zawsze posiadające urządzoną zieleń.
Kryterium, które pozwala zaliczyć tereny rekreacyjne do pierwszej grupy jest procentowy udział przestrzeni zazielenionych tzn. pow. 50% ogólnej powierzchni terenów.
Ze względu na program funkcjonalny rozróżniamy wielofunkcyjne oraz specjalistyczne tereny rekreacyjne. Do wielofunkcyjnych należą parki wielofunkcyjne, ośrodki rekreacyjno – rozrywkowe itp. Do specjalistycznych zaliczane są tereny rekreacyjne przeznaczone np. dla dzieci i młodzieży, ośrodki sportu, obiekty wystawiennicze, zoologiczne, parki botaniczne, Aquaparki itp.
Można również wyróżnić tereny rekreacyjne w zależności od warunków krajobrazowych
Na obszarach pozamiejskich wyróżniamy zorganizowane strefy rekreacyjne, które wyposażone są w obiekty rekreacyjne różnego typu i infrastrukturę niezbędną do funkcjonowania tych obiektów oraz pozamiejskie parki, tereny zalesione, jeziora.
KOMPOZYCJA URBANISTYCZNA
uporządkowane rozmieszczenie komponentów (będących zarówno wynikiem działalności człowieka, jak i wytworami natury) formowanego środowiska przestrzennego, posiadające walory wizualno – estetyczne
W przypadku kompozycji urbanistycznej rozpatrujemy dwa aspekty, tzn. kompozycję planu oraz kompozycję przestrzenną, wizualnie postrzeganą kompozycję zabudowy miejskiej i otwartych przestrzeni.
Planowanie w formie kompozycji „idealnej” – to raczej wyjątek niż reguła
Przesłanki do wykreowania kompozycji planu:
Warunki przyrodniczo – krajobrazowe
Orientacja – strony świata
Przeważający kierunek wiatru
Konfiguracja linii brzegowej rzeki, jeziora, morza
Przesłanki socjalno – funkcjonalne,
tzn. określenie centrum miasta, centrów mniejszych ośrodków w granicach miasta, ważniejszych ośrodków kulturotwórczych. Wyznaczenie reprezentatywnego miejsca dla tych ośrodków (odpowiednia dostępność komunikacyjna, lokalizacja zapewniająca dobrą widoczność)
Kompozycyjna struktura planu
- Schematyczny model miejscowości, który zawiera najważniejsze w planie elementy (w znaczeniu kompozycyjnym) – centra i osie kompozycyjne.
Centra (węzły) kompozycyjne – zwarte zespoły i obiekty urbanistyczne, dobrze widoczne i będące punktami orientacyjnymi w przestrzeni miejskiej
Osie kompozycyjne – podstawowe kierunki wizualnego odbioru przestrzeni miejskiej, zorientowane w stronę węzłów kompozycyjnych
Osie kompozycyjne mogą być utworzone poprzez elementy urbanistyczne (trasy i osie komunikacyjne, „przerwa” w zabudowie ciągłej) lub przez elementy środowiska przyrodniczego (rzeka, brzeg, „zielony korytarz”).
Kompozycyjne centra i osie zazwyczaj tworzą hierarchicznie zorganizowany system.
KOMPOZYCJA PRZESTRZENNA OBIEKTÓW URBANISTYCZNYCH
W procesie projektowym kompozycji przestrzennej obiektów urbanistycznych celowym jest wyznaczenie wizualnych akcentów – punktów orientacyjnych w przestrzeni oraz tła, na którym akcenty te są postrzegane. Człowiek (odbiorca) skupia uwagę na wyrazistych, nieszablonowych obiektach architektonicznych i, z kolei nie przywiązuje uwagi do zabudowy będącej „w tle”.
Różnorodność przestrzeni
Zadaniem architekta czy urbanisty w procesie projektowym jest uzasadnienie i określenie granic różnego typu przestrzeni. Granice te są wyznaczane poprzez fizyczne właściwości (parametry planistyczne, intensywność zabudowy, wysokości budynków i inne), przesłanki socjalno – funkcjonalne (przestrzenie reprezentacyjne, kameralne itp.), kryteria psychologiczne (miejscowe tradycje, obyczaje itp.). Granice te powinny być wyraźnie zaznaczone, aby uniknąć „ziemi niczyjej”, co może doprowadzać do sytuacji konfliktowych.
Jakość przestrzeni życiowej człowieka w dużym stopniu zależy od tego, w jakim stopniu różnorodne typologicznie przestrzenie odpowiadają potrzebom i ideałom ludzi.
Uwzględnienie warunków percepcji (wizualnego odbioru)
Odbiór wizualny kompozycji urbanistycznej bardzo się zmienia w zależności od: odległości obserwatora od obiektu, kierunku i kąta patrzenia, prędkości poruszania się obserwatora i innych czynników. Dlatego też w strukturze miast ujawniają się obiekty urbanistyczne o takich rozmiarach, które pozwalają odbiorcy ogarnąć (w jednym momencie lub po upływie określonego czasu) wyraz kompozycyjny tych obiektów, jak również ich całościowość.
Projektowanie ukierunkowanych widoków perspektywicznych sprzyja uporządkowaniu kompozycji. Rozróżniamy 2 podstawowe zasady otwarcia kompozycji przestrzennej - liniową i zmienno kierunkową
DOMINANTY KOMPOZYCYJNE
W celu zapewnienia orientacji szczególną rolę odgrywają dominanty – szczególnie zaakcentowane w przestrzeni obiekty architektoniczne, czasem kontrastowo wręcz różniące się od otaczającej zabudowy swoimi rozmiarami, formą, kolorystyką.
Dominanty tworzą swego rodzaju system znaków w przestrzeni. Są obiektami charakterystycznymi, przez co łatwo je zapamiętujemy , kojarzymy, przez co łatwiej nam się zorientować, gdzie się znajdujemy.
Rozmieszczenie dominant architektonicznych w krajobrazie miejskim pozwala bądź powiększyć bądź pomniejszyć ich znaczenie kompozycyjne. Stąd w procesie projektowym tworzenia kompozycji przestrzennej obiektu urbanistycznego ważne jest odpowiednie wykorzystanie przyrodniczo – krajobrazowych właściwości miejsca.
Dość często stosowanym zabiegiem kompozycyjnym jest lokowanie dominant architektonicznych na wzniesieniach, skarpach itp. Taki zabieg powoduje, że obiekt jest postrzegany z dalszej odległości, przez co zyskuje na większym znaczeniu kompozycyjnym.
Najefektowniejsze dominanty zazwyczaj ulokowane są na wzniesieniach przy zbiornikach lub ciekach wodnych – na wysokich skarpach rzek, jezior. Są one doskonale widoczne na dużym obszarze
ŚRODKI KOMPOZYCJI URBANISTYCZNEJ
Zespół urbanistyczny – twór urbanistyczny o wysokiej jakości estetyczno – wizualnej. Z. U. powinien tworzyć kompozycyjnie uporządkowaną całość, wizualnie zharmonizowaną z otoczeniem.
Podstawowe właściwości kompozycji urbanistycznej tworzące „zespołowość” to:
całościowość przestrzenna kompozycji,
odpowiednie proporcje elementów, tworzących kompozycję pomiędzy sobą (skala urbanistyczna), jak również w stosunku do skali człowieka,
różnorodność kompozycyjna.
Środki kompozycji urbanistycznej
przestrzenne,
plastyczne,
kolorystyczne i świetlne.
Za pomocą tych środków buduje się geometrię przestrzenną, tektonikę zabudowy, efekty światłocienia i kolorystyczne krajobrazu miejskiego.
Środki przestrzenne – możliwości zestawienia, zakomponowania pierwszeństwa elementów, hierarchicznego podporządkowania elementów kompozycji.
Harmonizacja – komponowanie „metryczne”, „rytmiczne”, symetrycznie i asymetrycznie, modułowe i proporcjonalne podziały zabudowy
Środki plastyczne – zestawienie ze sobą w zabudowie elementów wizualnie różniących się od siebie, wzajemne ulokowanie tych elementów, przy uwzględnieniu ich rozmiarów, form, w taki sposób, aby stworzyć kompozycyjną jedność
Efekty światłocienia i kolorystyczne – kompozycje barw, światłocienia.
Decyzje projektowe dotyczące kolorystyki obiektów, dotyczą nie tylko zabudowy, lecz i małej architektury, wyposażenia, elementów infrastruktury, kwietników, reklam.
Wieczorne podświetlenie obiektów pozwala na nowo odkryć jakość kompozycji przestrzennej.
Urbanistyka i planowanie przestrzenne
Model strukturalno – logiczny przedstawiający procesy w sferze urbanistyki i planowania przestrzennego
Blok danych wyjściowych
analiza i ocena zagadnień, dotyczących rozwoju społeczeństwa
analiza i ocena stanu środowiska (przestrzeni życiowej)
ujawnienie problemów
ocena środków
wyznaczenie celów i wybór priorytetów
Blok procesyjny
prognozowanie, opracowywanie programów i planów rozwoju
badania naukowe
opracowywanie normatywów, zaleceń, metodyk
projektowanie
zarządzanie rozwojem terytorialnym
Blok realizacyjny
realizacja zatwierdzonej dokumentacji projektowej i planistycznej
ujawnienie zmian zachodzących w środowisku, uwzględnienie tych zmian oraz odpowiednia kontrola
ocena rezultatów przyjętych rozwiązań
Blok obsługi
obsługa informacyjna
obsługa techniczna
zabezpieczenie finansowe
obsługa organizacyjna i zabezpieczenie kadrowe
Urbanizacja – tendencje i perspektywy
Urbanizacja
(z łac. urbanus – miejski) jest to proces rozwoju socjalno – ekonomicznego społeczeństwa, przejawiający się poprzez:
powiększanie się terytorialne miast,
wzrost liczby mieszkańców (szczególnie dotyczy to większych miast),
- rozpowszechnianie się wielkomiejskiego trybu życia na mniejsze miejscowości
Poziom urbanizacji w wybranych regionach świata (pod koniec XX wieku)
Ameryka Południowa 80%
Ameryka Północna 77%
Europa 75%
Oceania 70%
Ameryka Środkowa 67%
Azja 38% (najwyższy poziom wzrostu)
Afryka 38% (najwyższy poziom wzrostu)
Ilość miast liczących ponad 1 mln mieszkańców
Azja (najludniejszy kontynent) 206
Europa 64
Ameryka Środkowa (włącz. A. Łacińską) 51
Afryka 43
Ameryka Północna 41
Australia i Oceania 6
Megapolis
– miasta o liczebności mieszkańców powyżej 10mln i większe
Ogółem – 12
Azja 7
Ameryka Północna 2
Ameryka Łacińska 3
Wg prognoz ONZ do 2015 roku liczba miast „Megapolis” zwiększy się do 27 (Azja – 18, Ameryka Południowa – 5, Afryka i Ameryka Południowa po 2)
Czynniki wpływające na rozwój urbanizacji
Stadia urbanizacji
| Stadium urbanizacji | Charakterystyczne cechy procesów urbanizacyjnych |
|---|---|
| Urbanizacja punktowa (koncentryczna) | Migracja ludności w następującym kierunku: – z mniejszych miejscowości do większych miast; przyrost ludności w miastach, dominująca rola większych ośrodków |
| Suburbanizacja | Rozwój urbanizacyjny przyległych do miasta miejscowości lub oś. podmiejskich, wyprzedzający rozwój „miasta – centrum” (ośr. gł., będącego jądrem, skupiającym inne, mniejsze, autonomiczne w strukturze administracyjnej obszary). Zwykle dotyczy to większych miast. |
| Rurbanizacja | Powstawanie nowych ośrodków miejskich (lub innych ośrodków skupiających ludność); przyrost ludności w mniejszych miejscowościach; przyrost ludności w ośrodkach wiejskich; przenikanie miejskich standardów życia do miejscowości wiejskich |
| Reurbanizacja | Stabilizacja liczebności mieszkańców większych miast; rozwój miast uwzględniający, w pierwszej kolejności, rewitalizację centrum miasta |
Strategia równomiernego rozwoju (sustainable human development)
Podstawowe idee Strategii
Ludzie mają prawo do zdrowego życia i owocnej pracy w harmonii z przyrodą
Współczesny rozwój (społeczeństwa) nie powinien wyrządzać szkód w środowisku naturalnym. Powinien też być ukierunkowany na realizacje aktualnych potrzeb społeczeństwa, przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń
Poszczególne państwa mają prawo eksploatować swoje surowce mineralne, lecz bez uszczerbku dla środowiska poza ich granicami. Rządy państw zobligowane są, w porozumieniu ze sobą, do wypracowania międzynarodowych przepisów prawnych, określających rekompensatę za ewentualne szkody dla środowiska, wyrządzone poza granicami.
Poszczególne państwa powinny stosować wszelkie możliwe środki w celu ochrony środowiska.
W celu osiągnięcia stabilnego rozwoju społeczeństwa, ochrona przyrody powinna być integralną częścią procesu tego rozwoju.
Cele stabilnego rozwoju terenów zurbanizowanych oraz środki, służące do realizacji tychże celów
Cele podstawowe
godne miejsce zamieszkania dla wszystkich ludzi
zdrowie i zachowanie długoletniej aktywności życiowej ludzi
satysfakcjonująca i godnie płatna praca
czyste i bezpieczne środowisko, życie w harmonii z przyrodą
bezpieczeństwo osobiste i majątkowe jednostki
stabilność socjalna, życie w otoczeniu przyjaciół i sąsiadów
dostępność infrastruktury miejskiej
ochrona zabytków, architektury krajobrazu
wysoki poziom estetyczny zabudowy miejskiej
zabezpieczenie ekonomiczne miejscowości
W celu zapewnienia stabilnego rozwoju miast i terenów zurbanizowanych ważne jest:
jednoczesny, kompleksowy rozwój miast i mniejszych miejscowości (miejskich i wiejskich)
udoskonalanie systemu infrastruktury obsługi ludności (z uwzględnieniem potrzeb związanych z ekologią i ochroną przyrody)
organizowanie ośrodków wypoczynkowych i terapeutycznych
ochrona i rekonstrukcja zabytków
Środki
opracowanie zestawu dokumentów prawnych i normatywów, organizujących działalność w zakresie urbanistyki i planowania przestrzennego na szczeblach krajowym, regionalnym i miejscowym
udoskonalenie struktur administracyjnych (w zakresie działalności urbanistycznej)
opracowanie i realizacja programów prognoz i planów długoterminowych rozwoju miejscowości i terenów zurbanizowanych
stworzenie rzetelnego i dostępnego systemu informacyjnego będącego podstawą działalności urbanistycznej
udoskonalenie procesów dydaktycznych i szkoleniowych specjalistów, dot. administracji, nauki i dydaktyki, projektowania
BUDYNKI NIEMIESZKALNE
Budynki przemysłowe Rodzaj ten obejmuje budynki przeznaczone na cele produkcyjne dla wszystkich przemysłów np. fabryki, warsztaty, hale produkcyjne, rzeźnie, browary, montownie, wytwórnie filmowe, itp. Rodzaj nie obejmuje: kompleksowych budowli przemysłowych (elektrowni, rafinerii, itp.), które nie posiadają formy budynku, zbiorników, silosów i budynków magazynowych, rolniczych budynków produkcyjnych
Budynki transportu i łączności Rodzaj ten obejmuje budynki transportu i łączności, dworców, terminali, garaży w tym: budynki lotnisk, budynki dworców kolejowych, dworców autobusowych i terminali portowych, budynki stacji kolejek górskich i wyciągów krzesełkowych, budynki stacji nadawczych radia i telewizji, budynki central telefonicznych, centra telekomunikacyjne itp. hangary lotnicze, budynki nastawni kolejowych, zajezdnie dla środków transportu, budki telefoniczne, budynki latarni morskich, budynki kontroli ruchu powietrznego (wieże), garaże i zadaszone parkingi, budynki do przechowywania rowerów. Rodzaj nie obejmuje: budynków stacji obsługi , zbiorników, silosów i budynków magazynowych, dróg kolejowych, dróg lotniskowych , linii telekomunikacyjnych i masztów, terminali ropy naftowej i gazu, parkingów w budynkach przeznaczonych głównie do innych celów nie klasyfikowanych odrębnie.
Budynki handlowo-usługowe Rodzaj ten obejmuje: centra handlowe, domy towarowe, samodzielne sklepy i butiki, hale używane do targów, aukcji i wystaw, targowiska pod dachem stacje paliw, stacje obsługi, itp., apteki Rodzaj nie obejmuje: budynków rolniczych - rodzaj 108, sklepów w budynkach przeznaczonych do innych celów, nie klasyfikowanych odrębnie.
Zbiorniki, silosy i budynki magazynowe Rodzaj ten obejmuje: zbiorniki na ciecze, zbiorniki na gazy, elewatory zbożowe, zbiorniki na cement i inne towary sypkie, chłodnie i budynki składowe specjalizowane, powierzchnie magazynowe. Rodzaj nie obejmuje: budynków gospodarstw rolnych w szczególności silosów i budynków składowych rolniczych przeznaczonych do przechowywania zbiorów - rodzaj 108, wież ciśnień - podgrupa 21, budynków terminali ropy i ropopochodnych
Budynki biurowe Rodzaj ten obejmuje: budynki wykorzystywane jako miejsce pracy dla działalności biura, sekretariatu lub innych o charakterze administracyjnym, np.: budynki banków, urzędów pocztowych, urzędów miejskich, gminnych, samorządowych, ministerstw, itp. lokale administracyjne różnych podmiotów gospodarczych. budynki centrów konferencyjnych i kongresów, sądów i parlamentów. Rodzaj nie obejmuje biur w budynkach przeznaczonych głównie do innych celów nie klasyfikowanych odrębnie.
Budynki szpitali i zakładów opieki medycznej Rodzaj ten obejmuje: budynki instytucji świadczących usługi medyczne i pielęgnacyjne, m.in. szpitale, szpitale kliniczne, sanatoria, przychodnie, poradnie, żłobki, ośrodki pomocy społecznej dla matki i dziecka, szpitale więzienne lub wojskowe, budynki przeznaczone do termoterapii, wodolecznictwa, rehabilitacji, stacje krwiodawstwa, laktaria, kliniki weterynaryjne, itp. budynki instytucji ochrony zdrowia świadczące usługi zakwaterowania, z opieką lekarską i pielęgniarską dla ludzi starszych, niepełnosprawnych, itp. Rodzaj nie obejmuje domów opieki społecznej (bez opieki medycznej) dla ludzi starszych, niepełnosprawnych
Budynki oświaty, nauki i kultury oraz budynki kultury fizycznej Rodzaj ten obejmuje ogólnodostępne obiekty kulturalne, muzea i biblioteki, przedszkola, szkoły, placówki, szkoły wyższe, budynki instytucji badawczych oraz budynki sportowe, w tym: kina, sale koncertowe, opery, teatry itp., sale kongresowe, domy kultury i wielozadaniowe sale wykorzystywane głównie do celów rozrywkowych, kasyna, cyrki, teatry muzyczne, sale taneczne i dyskoteki, estrady itp., muzea, galerie sztuki, biblioteki i centra informacyjne, budynki archiwów, budynki przedszkolne i szkolne, budynki szkół wyższych i placówki badawcze, laboratoria badawcze, budynki placówek oświatowo-wychowawczych, pracy pozaszkolnej oraz kształcenia ustawicznego, stacje meteorologiczne i hydrologiczne, budynki obserwatoriów, budynki przeznaczone dla imprez sportowych w halach, zadaszone trybuny do oglądania sportów na świeżym powietrzu, schroniska dla zwierząt budynki ogrodów zoologicznych i botanicznych. Rodzaj nie obejmuje: parków rozrywkowych i wypoczynkowych - rodzaj 290, obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków i objętych indywidualną ochroną konserwatorską , internatów, które są odrębnymi budynkami szkół, burs oraz domów studenckich , boisk sportowych przeznaczonych do sportów na świeżym powietrzu, np. odkrytych kortów tenisowych, odkrytych basenów itp.
Budynki produkcyjne, usługowe i gospodarcze dla rolnictwa Rodzaj ten obejmuje budynki gospodarstw rolnych oraz budynki magazynowe dla działalności rolniczej np. obory, stajnie, budynki inwentarskie dla trzody chlewnej, owczarnie, przemysłowe fermy drobiu, stodoły, pomieszczenia do przechowywania sprzętu, szopy rolnicze, spiżarnie, piwnice do przechowywania wina, szklarnie, silosy rolnicze, itp. Rodzaj nie obejmuje ogrodów zoologicznych i botanicznych.
Inne budynki niemieszkalne Rodzaj ten obejmuje: hotele i podobne budynki krótkotrwałego zakwaterowania (z wyj. hoteli robotniczych), schroniska młodzieżowe, górskie, domki kempingowe, domy wypoczynkowe oraz pozostałe budynki zakwaterowania turystycznego, restauracje, bary, stołówki, budynki przeznaczone do sprawowania kultu religijnego i czynności religijnych w tym: kościoły, kaplice, cerkwie, meczety, synagogi, itp., cmentarze i obiekty z nimi związane, domy pogrzebowe, krematoria, obiekty budowlane wpisane do rejestru zabytków i objęte indywidualną ochroną konserwatorską oraz nieruchome archeologiczne dobra kultury, zakłady karne i poprawcze, areszty śledcze, schroniska dla nieletnich, budynki koszarowe, obiekty miejskie użyteczności publicznej, takie jak wiaty autobusowe, toalety publiczne, łaźnie itp., pozostałe budynki niemieszkalne, gdzie indziej nie wymienione. Rodzaj nie obejmuje: restauracji, barów, itp. w budynkach mieszkalnych oraz w centrach handlowych, budek telefonicznych, budowli wojskowych, budynków kultu religijnego wykorzystywanych jako muzea - sklasyfikowanych w, szpitali więziennych i wojskowych, budynków mieszkalnych na terenie koszar, zakładów karnych i poprawczych, aresztów śledczych
BUDYNKI MIESZKALNE
Budynki mieszkalne Rodzaj ten obejmuje obiekty budowlane, których co najmniej połowa całkowitej powierzchni użytkowej jest wykorzystywana do celów mieszkalnych tj. budynki jednorodzinne, o dwóch mieszkaniach, wielomieszkaniowe i budynki zamieszkania zbiorowego np. domy opieki społecznej (bez opieki medycznej), hotele robotnicze, internaty i bursy szkolne, domy studenckie, placówki opiekuńczo-wychowawcze, domy dla bezdomnych itp. Rodzaj nie obejmuje hoteli i podobnych budynków krótkotrwałego zakwaterowania.
MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
Uwarunkowania wynikające z:
Dotychczasowego przeznaczenia zagospodarowania i uzbrojenia terenu
Występowania obiektów i terenów chronionych
Stanu środowiska przyrodniczego i kulturowego, w tym stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Prawa własności gruntów
Realizacji zadań służących ponadlokalnym celom publicznym
Studium określa:
Tereny objęte ochroną środowiska przyrodniczego i kulturowego
Lokalne wartości zasobów środowiska przyrodniczego i zagrożenia środowiska
Obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Obszary zabudowane, które mogą być przeznaczone pod zabudowę
Kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej
Obszary, dla których sporządzenie MPZP jest obowiązkowe
Studium składa się z następujących części
I Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego gminy
II Koncepcja kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
III Projekt
Studium wymaga opiniowania stosownie do jego zakresu przez:
Organy właściwe do uzgadniania MPZP
Wojewodę, w zakresie zgodności z zadaniami wpisanymi do wojewódzkiego rejestru
Zarządy gmin sąsiednich
Właściwe terytorialne organy wojskowe, ochrony granic oraz bezpieczeństwa państwa w zakresie ich właściwości
Dyrektora urzędu morskiego
Właściwy zarząd drogi, jeżeli sposób zagospodarowania gruntów przyległych do pasa drogowego lub zmiana tego sposobu może mieć wpływ na ruch drogowy lub samą drogę
Projekt planu określa granice obszaru objętego planem oraz:
Przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnych funkcjach lub różnych zasadach zagospodarowania
Linie ograniczające ulice, place oraz drogi publiczne wraz z urządzeniami pomocniczymi, a także niezbędne do wytyczania ścieżek rowerowych
Tereny przeznaczone do realizacji celów publicznych oraz linie rozgraniczające te tereny
Granice i zasady zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie
Zasady obsługi w zakresie infrastruktury technicznej oraz linie rozgraniczające tej infrastruktury
Zasady i warunki podziału terenów na działki budowlane
Szczególne warunki zagospodarowania terenów (w tym zakaz budowy)
Tereny, na których przewiduje się stosowanie systemów indywidualnych lub grupowych oczyszczania ścieków bądź zbiorników bezodpływowych tymczasowe sposoby zagospodarowania, urządzania oraz użytkowania terenu
Granice obszarów
Zorganizowanej działalności inwestycyjnej
Rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej
Przekształceń obszarów zdegradowanych
Zarząd gminy uzgadnia projekt planu z:
Organami właściwymi do uzgadniania MPZP
Wojewodą, w zakresie zgodności z zadaniami wpisanymi do wojewódzkiego rejestru
Zarządami gmin sąsiednich, jeżeli obszar objęty projektem planu przylega do granic tych gmin lub gdy ustalenia planu mogą naruszać ich interes prawny
Właściwymi terytorialne organami wojskowymi, ochrony granic oraz bezpieczeństwa państwa w zakresie ich właściwości
Dyrektora urzędu morskiego
Właściwym zarządem dróg, jeżeli sposób zagospodarowania gruntów przyległych do pasa drogowego lub zmiana tego sposobu może mieć wpływ na ruch drogowy lub samą drogę
Zawartość planu miejscowego
Przeznaczenie terenu oraz linie rozgraniczające tereny o różnych funkcjach lub różnych zasadach zagospodarowania
Tereny przeznaczone na cele publiczne oraz linie rozgraniczające te tereny
Zasady obsługi w zakresie infrastruktury technicznej (układ sieci uzbrojenia terenu) oraz linie rozgraniczające tereny tej infrastruktury
Lokalne warunki i zasady kształtowania zabudowy (linie zabudowy, gabaryty obiektów)
Zasady i warunki podziału terenu na działki budowlane
CENTRUM MIEJSKIE I SYSTEM OBSŁUGI
OBIEKTY I ZESPOŁY OBSŁUGI LUDNOŚCI
Obsługa ludności obejmuje takie dziedziny jak:
Wychowanie
Kształcenie
Ochrona zdrowia
Sport i rekreacja
Kultura i oświata
Sztuka
Handel
Gastronomia
Usługi
Finanse
Obiekty obsługi, jako podstawowe elementy obsługi ludności dzielą się na podgrupy w zależności od:
Przeznaczenia funkcjonalnego (instytucje kształcenia, ochrony zdrowia, kultury itd.)
Sposobu organizacyjno-technologicznego (wieloprofilowe lub specjalistyczne, stacjonarne lub mobilne)
Stopnia i charakteru zapotrzebowania (unikatowe i standardowe)
Znaczenia społecznego (socjalne i komercyjne)
Obejmowania terenu (w miejscowościach lub poza nimi)
tego jak często są wykorzystywane (powszednie wykorzystanie, periodyczne, rzadkie)
SIEĆ OBIEKTÓW OBSŁUGI LUDNOŚCI
Ogół obiektów o. uporządkowany w określony sposób (gęstość rozmieszczenia, intensywność zabudowy) na terytorium państwa, lub jednostek podziału administracyjnego.
Sieć obiektów o. może być rozpatrywana jako wieloprofilowa (wszystkie obiekty o.) lub w konkretnych dziedzinach (sieć instytucji kulturalno-oświatowych, sieć obiektów handlowo-usługowych, sieć hoteli itd.) lub też wg rodzaju obiektów (szkoły podstawowe, ośrodki zdrowia)
ZESPÓŁ OBIEKTÓW OBSŁUGI LUDNOŚCI
Komplet obiektów o. zapewniający niezbędny zestaw towarów i usług dla ludności miejscowości różnego typu (jak również strukturalnych elementów miejskich).
Zespół obiektów o. spełnia strukturotwórczą rolę w przestrzennej organizacji obsługi ludności.
SYSTEMY OBSŁUGI LUDNOŚCI
Obiekty i zespoły obsługi ludności określonych miejscowości (lub systemu miejscowości) składają się na system o. w miejscowościach lub na terenach niezurbanizowanych.
System o. l. – uporządkowany całościowo ogół obiektów i zespołów o. l. zapewniający dostępność towarów i usług (dla ludności).
Obiekty, wchodzące w skład systemu w procesie ich ukierunkowanego rozwoju przeobrażają się w hierarchicznie ze sobą powiązane zespoły obsługi (różnych szczebli i różnego typu)
Organizacja przestrzenna wewnątrzmiejskich systemów obsługi ludności
Centra publiczne, w których z reguły znajdują się obiekty użyteczności publicznej (administracja, handel i usługi, obiekty kultury i rozrywki itd.) są ośrodkami skupiającymi socjalną aktywność mieszkańców.
W dużych ośrodkach miejskich tworzą się systemy centrów publicznych, do których należą:
- Ogólno miejskie centrum
Centra zespołów planistycznych (dzielnic i osiedli, stref rekreacyjnych)
Centra specjalistyczne (medyczne, sportowe, akademickie, handlowe)
Występuje zależność pomiędzy wielkością miejscowości a funkcjonalnym programem centrum, tzn. im mniejsza miejscowość tym bardziej ograniczony jest zestaw obiektów o. W małych miejscowościach obiekty użyteczności publicznej zlokalizowane są najczęściej w jednym, głównym centrum.
Centrum ogólnomiejskie (centrum miasta, wsi)
Centrum miasta z reguły charakteryzuje się uniwersalnym programem funkcjonalnym o wysokim stopniu koncentracji funkcji. Tereny centrum są intensywnie zagospodarowane i w pełni urządzone. Istotną cechą głównego centrum miasta jest reprezentacyjna zabudowa oraz dość znaczna powierzchnia otwartych przestrzeni publicznych.
Unikalność głównego centrum miasta, jego wyjątkowość w porównaniu z pozostałymi elementami struktury miejskiej polega nie tylko na tym, że w obrębie centrum znajdują się funkcje „wyjątkowe” – centrotwórcze, ale również z powodu różnorodności funkcji. Różnorodność funkcjonalna daje mieszkańcom możliwość wyboru różnych form spędzania czasu, przez co atrakcyjność centrum jest wysoka.
Dostrzegalnym aspektem wysokiego stopnia koncentracji funkcji publicznych, zapewniających odpowiednie funkcjonowanie centrum miasta jest naturalne „ożywienie” tego miejsca. Stąd powiedzenie „miejsce tętniące życiem”.
Zapewnienie odpowiedniego skomunikowania głównego centrum z resztą miasta jest oczywistym następstwem głównych funkcji centrum.
Specyfika głównego centrum miasta w znaczącym stopniu uwarunkowana jest wcześniejszym, historycznym rozwojem miasta. Historyczne centra miast są charakterystyczne i wyjątkowe, a swoją wyjątkowość zawdzięczają szeregowi czynników zarówno przyrodniczo-klimatycznych jak i historycznych. Ogół charakterystycznych cech i elementów planu miejskiego, utrwalony w strukturze przestrzennej miasta, stwarza tożsamość miasta. W związku z tym zachowanie tej tożsamości jest istotnym czynnikiem w etapie rozwoju miasta, jego centrum.
Symboliczne znaczenie centrum przejawia się nie tylko w aspekcie przestrzenno-planistycznym ale również w socjalno-funkcjonalnym. Oznacza to, że istotną właściwością centrum miasta jest możliwość ciągłego odtwarzania istniejących i generowania nowych cech miejskiego wzorca życia.
Centrum ośrodków planistycznych (centrum strukturalne)
Jest to centrum elementów składowych w strukturze dużych miast i aglomeracji
Optymalizacja warunków dostępności dla mieszkańców obiektów obsługi stała się główną przesłanką dla stworzenia koncepcji „stopniowego” systemu centrów Koncepcji, której głównym wyznacznikiem jest częstotliwość przebywania mieszkańców na terenie centrum (codziennie, periodycznie, rzadko). Ośrodki centrotwórcze dzielą się w zależności od lokalizacji w strukturze miasta, tzn. oprócz głównego centrum miasta, możemy wyróżnić centrum dzielnicy, osiedla czy ośrodka mieszkaniowego o mniejszym zasięgu terytorialnym – zespole mieszkaniowym.
ORGANIZACJA PRZESTRZENNA CENTRUM MIEJSKIEGO
Szczególnym przypadkiem są rozwiązania urbanistyczne, kiedy występują dwa centra, kiedy obok istniejącego historycznego centrum ukształtowuje się nowe w projektowanej lub nowopowstałej strefie planistycznej.
W większych miastach, aglomeracjach centrum ogólnomiejskie stanowi system policentryczny, w skład którego wchodzi centrum główne z punktem centralnym (najczęściej jest to historyczne centrum miasta) oraz wielofunkcyjne lub monofunkcyjne (specjalistyczne) centra, które mogą być rozmieszczane w granicach miasta lub na terenach podmiejskich. Centra te kształtowane są w oparciu o program funkcjonalny uzupełniający (w odniesieniu do głównego centrum) lub taki sam jak centrum głównego.
W dużych ośrodkach miejskich szczególną rolę w sprawnym funkcjonowaniu systemu centrów pełnią węzły komunikacji publicznej. Są to ośrodki, związane z siecią transportową (przewóz osób) takie, jak dworce kolejowe, PKS, stacje metra, lotniska. W tych miejscach powstają swojego rodzaju „centra – pułapki”, które ze względu na rozbudowany program funkcjonalny przyciągają mieszkańców i w ten sposób „odciążają” główne centrum miasta.
Unikatowe pod względem funkcjonalnym oraz wizualno – estetycznym są centra historyczne, które w strukturze funkcjonalnej centrum miasta mogą stanowić swego rodzaju „serce”.
Obecnie, pojęcie „centrum” nie w pełni mieści się w ramach przekonania o terenach miejskich najintensywniej zagospodarowanych, znajdujących się w geometrycznym centrum miasta, z zabudową o charakterze reprezentacyjnym. W miarę rozwoju miasta, powiększania się jego terytorium, reorganizacji struktury miejskiej funkcję „centrum” mogą pełnić przy sprzyjających do tego warunkach oddzielne dzielnice, zlokalizowane czasem dość daleko od centrum historycznego.
Podstawowe strefy funkcjonalne centrum miasta:
Strefa administracyjno – biurowa
Strefa obiektów kultury i oświaty
Strefa obiektów rekreacyjno-komercyjnych
Strefa handlu i usług
Każda z wymienionych stref funkcjonalnych pomimo podstawowych obiektów posiada również obiekty towarzyszące:
Gastronomiczne
Małego handlu
Informacyjne
Urządzone miejsca odpoczynku
KLASYFIKACJA GRUNTÓW
Użytki rolne
Grunty orne Rodzaj ten obejmuje grunty poddane stałej uprawie mechanicznej mającej na celu produkcję ziemiopłodów rolniczych lub ogrodniczych, w tym grunty, na których zostały urządzone ogrody działkowe oraz szklarnie i inspekty, grunty nadające się do uprawy, o której mowa wyżej, ale zajęte pod plantacje chmielu, wikliny, drzew (np. choinek) oraz szkółki drzew ozdobnych i krzewów, ugory, odłogi.
Sady Rodzaj ten obejmuje grunty o powierzchni co najmniej 0,1000 ha zasadzone drzewami i krzewami owocowymi o zwartym nasadzeniu (minimum 600 drzew lub 2000 krzewów na 1 ha), szkółki drzew i krzewów owocowych oraz winnice.
Łąki trwałe Rodzaj ten obejmuje grunty pokryte zwartą wieloletnią roślinnością, złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i ziół, tworzących ruń łąkową, systematycznie koszoną, a w rejonach górskich - hale i połoniny z zasady koszone.
Pastwiska trwałe Rodzaj ten obejmuje grunty pokryte podobną jak na łąkach roślinnością, z reguły wypasane, a w rejonach górskich - hale i połoniny, które z zasady nie są koszone, lecz wypasane.
Grunty rolne zabudowane Rodzaj ten obejmuje grunty zajęte pod budynki mieszkalne oraz inne budynki i urządzenia budowlane służące produkcji rolniczej, nie wyłączając produkcji rybnej, oraz przetwórstwu rolno - spożywczemu (kotłownie, komórki, garaże, szopy, stodoły, wiaty, spichlerze, budynki inwentarskie, place składowe i manewrowe w obrębie zabudowy itp.), a także zajęte pod ogródki przydomowe w gospodarstwach rolnych.
Grunty pod stawami Rodzaj ten obejmuje grunty pod zbiornikami wodnymi przeznaczonymi do chowu lub hodowli ryb albo innych organizmów wodnych i obejmuje powierzchnię ogroblowaną wraz z systemem rowów oraz tereny przyległe do stawów i z nimi związane, a należące do obiektu stawowego - z wyłączeniem jezior i innych naturalnych zbiorników wodnych oraz sztucznych zbiorników wodnych, usytuowanych na wodach płynących (wyłączenie nie dotyczy sztucznych zbiorników wodnych usytuowanych na wodach płynących, przeznaczonych do chowu lub hodowli ryb albo innych organizmów wodnych).
Grunty pod urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych Rodzaj ten obejmuje grunty zajęte pod urządzenia melioracji wodnych szczegółowych dla gruntów wykorzystywanych do produkcji rolniczej. Rodzaj nie obejmuje: gruntów pod stawami - rodzaj 015.
Grunty leśne
Lasy
Grunty zadrzewione i zakrzewione Rodzaj ten obejmuje grunty porośnięte roślinnością leśną, których pole powierzchni jest mniejsze od 0,1000 ha, a także: śródpolne skupiska drzew i krzewów niezaliczone do lasów, tereny torfowisk, grunty porośnięte wikliną w stanie naturalnym oraz krzewiastymi formami wierzb; przylegające do wód powierzchniowych grunty porośnięte drzewami lub krzewami, stanowiące biologiczną strefę ochronną cieków i zbiorników wodnych; jary i wąwozy pokryte drzewami i krzewami, niezaliczone do lasów; wysypiska kamieni, gruzowiska porośnięte drzewami i krzewami; zadrzewione i zakrzewione tereny nieczynnych cmentarzy, poza zwartymi kompleksami lasów; skupiska drzew i krzewów mające charakter parku, ale niewyposażone w urządzenia i budowle służące rekreacji i wypoczynkowi. Rodzaj nie obejmuje plantacji krzewów, ujętej w rodzaju 010 "Grunty orne".
Grunty zabudowane i zurbanizowane
Tereny mieszkaniowe Rodzaj ten obejmuje grunty niewykorzystywane do produkcji rolniczej i leśnej, zajęte pod budynki mieszkalne, urządzenia funkcjonalne związane z budynkami mieszkalnymi (podwórza, dojazdy, przejścia, przydomowe place gier i zabaw itp.), a także ogródki przydomowe. Rodzaj nie obejmuje: - gruntów zajętych pod budynki mieszkalne oraz inne budynki i urządzenia budowlane służące produkcji rolniczej.
Tereny przemysłowe Rodzaj ten obejmuje grunty zajęte pod budynki i urządzenia służące produkcji przemysłowej, a także ujęcia wody, oczyszczalnie ścieków, stacje transformatorowe, czynne hałdy i wysypiska, urządzenia magazynowo - składowe, bazy transportowe i remontowe itp.
Tereny zabudowane, pozostałe Rodzaj ten obejmuje grunty zajęte pod budynki i urządzenia związane z administracją, służbą zdrowia, handlem, rzemiosłem, usługami, nauką, oświatą, kulturą i sztuką, wypoczynkiem, łącznością, kultem religijnym, itp., czynne cmentarze, grzebowiska zwierząt. Rodzaj nie obejmuje: terenów mieszkaniowych, terenów przemysłowych
Zurbanizowane tereny niezabudowane Rodzaj ten obejmuje grunty niezabudowane, przeznaczone w planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę, wyłączone z produkcji rolniczej i leśnej.
Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe Rodzaj ten obejmuje niezajęte pod budynki: tereny ośrodków wypoczynkowych, tereny zabaw dziecięcych, plaże, urządzone parki, skwery, zieleńce (poza pasami ulic), tereny o charakterze zabytkowym, tereny sportowe, tereny spełniające funkcje rozrywkowe, ogrody zoologiczne i botaniczne, tereny zieleni nieurządzonej niezaliczone do lasów oraz gruntów zadrzewionych i zakrzewionych.
Użytki kopalne Rodzaj ten obejmuje grunty zajęte przez czynne odkrywkowe kopalnie, w których odbywa się wydobycie kopalin.
Tereny komunikacyjne Rodzaj ten obejmuje: grunty zajęte pod: drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe, gminne, drogi w osiedlach mieszkaniowych; drogi dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych oraz do obiektów użyteczności publicznej; place postojowe i manewrowe przy dworcach kolejowych, autobusowych i lotniczych, portach morskich i rzecznych i innych oraz ogólnodostępne dojazdy do ramp wyładowczych i placów składowych, tereny kolejowe (grunty zajęte pod obiekty, budowle i inne urządzenia przeznaczone do wykonywania i obsługi ruchu kolejowego), inne tereny komunikacyjne (grunty zajęte pod: porty lotnicze i inne urządzenia służące komunikacji lotniczej; urządzenia portowe, przystanie, obiekty i budowle służące komunikacji wodnej; naziemne obiekty, budowle i urządzenia górskich kolei linowych; torowiska tramwajowe poza pasami ulic i dróg, a także obiekty i urządzenia związane z komunikacją miejską; urządzone parkingi poza lasami państwowymi, dworce autobusowe; wały ochronne wód przystosowane do ruchu kołowego).
Użytki ekologiczne
Rodzaj ten obejmuje prawnie chronione pozostałości ekosystemów. Użytki ekologiczne obejmują tereny określone na podstawie rozporządzenia właściwego wojewody lub uchwały właściwej rady gminy, podjętych na podstawie przepisów o ochronie przyrody.
Tereny różne
Rodzaj ten obejmuje wszystkie pozostałe tereny, których nie można zaliczyć do innych rodzajów użytków, takie jak: grunty przeznaczone do rekultywacji (np. nieczynne hałdy, wysypiska, zapadliska, tereny po działalności przemysłowej i górniczej oraz po poligonach woskowych, dla których właściwe organy zatwierdziły projekty rekultywacji) oraz niezagospodarowane grunty zrekultywowane, wały ochronne nieprzystosowane do ruchu kołowego.
Nieużytki
Rodzaj ten obejmuje niezakwalifikowane do użytków ekologicznych: bagna (błota, topieliska, trzęsawiska, moczary, rojsty), piaski (piaski ruchome, plaże nieurządzone, piaski nadbrzeżne, wydmy), naturalne utwory fizjograficzne (urwiska, strome stoki, uskoki, skały, rumowiska), nieprzeznaczone do rekultywacji wyrobiska po wydobywaniu kopalin.
Grunty pod wodami
Grunty pokryte wodami powierzchniowymi Rodzaj ten obejmuje: grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi, grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi, grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi. Rodzaj nie obejmuje: - gruntów znajdujących się pod wodami w wyniku użytkowania urządzeń wodnych
Grunty znajdujące się pod wodami w wyniku użytkowania urządzeń wodnych Rodzaj nie obejmuje: gruntów pod stawami , gruntów pod urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych, gruntów pokrytych wodami powierzchniowymi
ZABUDOWA MIESZKANIOWA
Rodzaje zabudowy
wielorodzinna WW W SW N
typologia
jednorodzinna
typologia
Tereny mieszkaniowe
Zabudowane lub przeznaczone do zabudowy mieszkaniowej wyłącznie bądź w większości uwzględnianego terenu. Na różnych, pod względem klasyfikacji wg hierarchiczności, poziomach pojęciu „tereny mieszkaniowe” odpowiada przypadający składowy program funkcjonalny oraz zestaw obiektów, nie stanowiący zabudowy mieszkaniowej.
W kwartałach m. lub zespołach budynków – są to tereny zabudowane wyłącznie budynkami mieszkalnymi (oraz urządzeniami z nimi związanymi), w większych strukturach terytorialnych – zabudowa mieszkaniowa (domy mieszkalne, kwartały, osiedla) uzupełniana jest obiektami o innej funkcji (o. uzupełniającymi).