Badania fizykalne – Głowa

Oglądanie

Za pomocą oglądania ocenia się:

• Kształt czaszki

• Wzajemne proporcje twarzo- i mózgoczaszki

• Wielkość czaszki

• Symetrię czaszki

• Wielkość ciemiączek

• Obecność objawów krzywicy – pogrubienie guzów czołowych i ciemieniowych

• Aparat ochronny oka – powieki, szpary powiekowe, opadanie i niedomykanie powiek, ich symetria, fałdy nakątne

• Spojówki – zabarwienie, wydzieliny patologiczne

• Gałki oczne – osadzenie w oczodole, ruchomość, wodzenie za przedmiotem wzrokiem, ustawienie

• Białkówki , tęczówki, źrenice

• Ostrość wzroku

• Narząd słuchu: uszy – osadzenie i kształt, wydzieliny z przewodu słuchowego

• Narząd węchu: nos – kształt, symetria, drożność przewodów nosowych, wydzielina, czy dziecko oddycha przez nos czy przez usta

• Jama ustna i gardło – zapach czerwień wargowa, śluzówki, wilgotność, ujście ślinianek, rozwój i stan uzębienia, wady zgryzu, język – wielkość, ruchomość, wygląd dziąseł, ocena podniebienia miękkiego i twardego, łuki podniebienne, migdałki, tylna ściana gardła

• Włosy

Czaszka może mieć różny kształt i wielkość. Wyróżniamy następujące typy czaszki:

• Średniowymiarową

• Krótkowymiarową

• Długowymiarową

Na czaszce mogą występować wyrośla kostne, ubytki, wgłębienia, znamiona, tłuszczaki, strupy, blizny. W ocenie głowy zwraca się uwagę na wyraz twarzy:

• Facies Hippocratica – twarz Hipokratesa – blade policzki, silnie zaznaczone fałdy twarzy, zaostrzony i spiczasty nos, zapadnięte oczy, zimne uszy, twarz bladosina, pokryta zimnym potem

• Twarz maskowata – bez mimiki, sztywna (parkinsonizm)

• Twarz nieruchoma – fałdy skóry, czoło wygładzone, skóra ścieńczała, mało elastyczna, utrudnione otwarcie oczu

• Twarz księżycowata – zespół i choroba Cushinga

• Twarz lwia – nacieki skóry w okolicy czoła, policzków i brody ze spłaszczeniem i rozszerzeniem nosa

• Mongolizm – twarz okrągła, skośne oczy, czaszka krótkowymiarowa

• Facies acromegalica – twarz masywna o grubych rysach, wystających łukach brwiowych, dużym nosie, szczęka dolna wystająca ku przodowi, mięsisty język

• Rhisus sardonicus – zmarszczone czoło, usta zastygłe w uśmiechu w wyniku tonicznego napięcia mięśni twarzy

• Twarz w chorobie Gravesa – Basedowa – wytrzeszcz gałek ocznych

• Twarz w chorobie Addisona – brunatne zabarwienie

• Twarz w obrzęku śluzowatym – obrzękłą, skóra sucha, gruba, wyraz twarzy tępy, maskowaty

Obmacywanie i opukiwanie

Przy obmacywaniu i opukiwaniu bolesność może występować w przypadku:

• Oceny szwów czaszkowych i ciemiączek u dzieci

• Zmian chorobowych okostnej lub kości czaszki

• Ucisku na skrawek ucha i przy opukiwaniu wyrostka sutkowatego

• Ucisk nerwu trójdzielnego czy potylicznego- w chorobach neurologicznych

• Opukiwanie i ucisk jam obocznych nosa – w stanach zapalnych

Pomiary

Obwód głowy należy mierzyć taśma krawiecką przeprowadzoną przez największą wypukłość potyliczną i największe wypukłości guzów czołowych. Obwód głowy u noworodka waha się między 33 a 37 cm. W wieku 6 miesięcy wynosi ok. 42 cm, w 12 miesiącu życia ok. 48 cm. U dziecka w 3 roku życia wynosi ok. 52 cm. Dokładne dane na temat obwodów można prześledzić na siatkach centylowych.

Małogłowie rozpoznajemy gdy obwód głowy wynosi powyżej 3 odchyleń standardowych dla płci i wieku danej populacji. Mikrocefalię obserwujemy w wielu schorzeniach uwarunkowanych genetycznie, w mózgowym porażeniu dziecięcym, po zakażeniach wewnątrzmacicznych. Makrocefalię stwierdzamy, gdy obwód głowy przekracza 97 centyl dla płci i wieku. Wielkogłowie stwierdza się w wielu zespołach genetycznych. Najczęstszą przyczyną jest wodogłowie.